Về việc biểu hiện ý nghĩa đánh giá của một số trợ từ nhấn mạnh.

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>VE vi$c Biiu Hi|N t</b>

<b> NGHTA DANH GIA </b>

<b>COA MOT SO TRO TLf NHAN MANH </b>

<i>Ddo Van Mng </i>
<i>Khoa Tieng Viet vd Vdn hod Viet Nam cho ngudi nude ngodi </i>

<i>Trudng DH KHXH&NV, DHQG Ha Ndi </i>

L Trong boat dpng giao tiep ngdn ngii ndi chung cung nhu trong giao
tia'p tieng Viet, y nghla danh gia cd tha' dupe th^ hian mdt cich true
tiep bang vice diing cac vi tir danh gia va cac phu tir danh gia chi miic
dd. Trong nhirng trudng hpp nay, cac ndi dung danh gia thudng dupe
nhan dien mdt each Idia da dang bdi chiing cd th^ dupe quy v^ nhihig
tha ddi chieu hay cac thang dd danh gia sin cd trong ha thdng ng6n
<i>ngu'. Chang ban, cac vi tir danh gia vi sd lupng: nhieu/it bay cic phu tir </i>
<i>danh gia miic dd ciia tinh chit nhu; rdt, qud, lam, khd, hoi... </i>

Vfdu:

<i>la) Anh ta thudng khoe khoang minh bi^t nhieu ngoai ngfl. </i>
l b ) C h i i y cd/rban.

<i>Ic) Ai cung bio vp anh Hoang rdt thao vat. </i>
<i>Id) Dao nay, ca dit lam. </i>

<i>le) Con trai hp hoc toan khd gidi. </i>
<i>Ig) Nude da cd iy hoi xanh. </i>

<i>Tuy nhien, pham trii gia tri trong ngdn ngii dupe ihi hian hft siic </i>
da dang, nhat la khi no dupe hinh thanh qua lang kfnh cua timg nguiri
<i>ndi trong qua trinh giao tiep thuc te. Cach nhin nhan vi gia tri con phu </i>

thupc vao nhieu nhan td ca biat lian quan den mdi ca nhan nhu: nhihig
<i>dac diam rieng ve hoan canh gia dinh va xa hdi, vi nghi nghiap, v< </i>
trinh dp hieu biet, va cuong vi xa hdi v.v...

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Trong ti^ng Viat, ngoai cac vi tir danh gia va cac phu tir danh gia
chi mire dd nhu da ndi d tran, ngudi ta cdn diing mdt sd trp tir nhan
manh d^ bi^u thi y nghla danh gia. Dd la cac trp tir thudng dupe sir
dung trudc mdt tir hay nhdm tir vdi tu each dupe xem nhu la cac tir phu
<i>trp chuyan diing di nhin manh tit hay nhdm tir di sau chiing, ching </i>
<i>han nhu: den, nhitng, hdn, mdi, doc, thdi... </i>

Vfdu:

<i>lb) 6ng iy cd thi nang den tran 80 can diy. </i>
<i>li) Thdi bay gid ma de nhOng 4 con kia a? </i>

<i>Ik) C!d mdi chua diy ti ma cung ddi mua biet thu. </i>

2. Ndi chung, bi^u thi y nghla danh gia la mdt trong nhiing vai trd cd
tfnh dac trung ciia cac trp tir nhin manh. Tuy nhian, khac vdi cac vi tir
danh gia va cac phu tir danh gia chi miic dd, ndi dung danh gia ciia cac
trp tir ludn cd tfnh chit ngim in, mang tfnh chii quan ciia ngudi ndi va
thudng khd cd th^ diing nhiing "If le chung" de giai thfch. Vice bi^u
<i>thi y nghla danh gia ciia nhdm trp tir nhin manh "nhiing, hdn, den, tdi, </i>

<i>ca" ihi hian rd di^u nay. Chang ban, so sanh: </i>

<i>2a) Hdn cd nhOns ba dSng. </i>
<i>2b) Hdn cd nhOns mot dong. </i>

<i>d cau 2a, ngudi ta cd ihi giai thfch theo ki^u ba la thupc ve sd </i>
<i>nhieu, do dd ba dong dupe xem (hay dupe danh gia) la nhieu la hoan </i>
<i>toan hpp If. Va, trp tir "nhitng" the hien vai trd nhin manh su danh gia </i>
<i>ciia ngudi ndi rang ba dong la nhi6u. Nhung vdi 2b, ngudi ta lai khdng </i>
th^ giai thfch nhu vay ma phai giai thfch theo ki^u khac.

Cach giai thfch vira nau ddi vdi cau 2a nhu tran khdng the dung

<i>Ai giai thfch cho cau 2b dupe. Bdi vi, d 2b, ta cd th^ thiy cd su khac </i>

<i>biat vi mat y nghla danh gia ciia trp tir khi so sanh vdi vi tir danh gia </i>

<i>"nhieu ". Trong trudng hpp nay, mot la tir chi sd lupng ft nhung su xuit </i>

<i>hian trp tir "nhiing" trudc nd thi "mot" lai cd th^ dupe danh gia la </i>

<i>nhieu trong quan ha cd tfnh riang biet giiia ca nhan ngudi ndi vdi hien </i>

ihuc dupe ndi da'n.

209

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Y nghla danh gia ngim in ciia trp tir thudng mang tfnh bifn ddog
rit linh boat. Dieu nay th^ hien d chd vice giai thfch y nghla do chiing
bieu thi ludn phu thudc vao nhihig phat ngdn cu tb^, nhiing tinh hikSng
cu th^.

Vfdu:

<i>2c) Anh iy mua hdn hai cbiee ao mdt liie. </i>

<i>2d) Chi iy mua hdn mdt cai ao mdi. </i>
<i>2e) Nd mua hdn mdt cai ao im. </i>

<i>2g) Sau khi cudi, vp chdng hin mua hdn mdt can hd. </i>

<i>6 cau 2c, y nghla cua hdn cd tha' dupe nhan dian qua viae so </i>
<i>sinh vdi su kian mua mot chiec do. O 2d, y nghla ciia hdn lai c6 thi </i>
<i>dupe nhan dien trong mdt tuong quan nao dd di cd th^ ngbl ring viftc </i>
<i>mua mdt cdi do mdi cd tha' xem la tran miic khi nang tai chfnh cua </i>
ng-udi phat ngdn. d 2e cd th^ dupe nhan dian qua tuong quan so sinh
<i>giiia gia ca cua do dm va do thudng hay nhiing gi cd gia thip hon; </i>
hoac so sanh vdi miic/kha nang trung binh v.v... d 2g, tuy gin gi6ng
<i>vdi 2e nhung y nghla ciia hdn lai cd tha' dupe xet trong tuong quan so </i>
sinh miic sdng trung binh ciia xa hdi hoac so sanh kha nang cua mdt
loai ddi tupng nao dd.

Tuy nhian, nhirng vi du dupe phan tich d tran cung chua bao quit
<i>hat dupe y nghla danh gia ngim in cua hdn. Bdi vi, nhiing ^ nghla niy, </i>
tuy thudc vao timg ngii canh cu th^, timg ddi tupng tham gia giao lifp
cu ih^ va nhiing gi lian quan den hp ma cd nhiing bi^u thi khac nhau,
ching han:

<i>- Sang nam dugc miia, thdy u mua hdn cho may hai chiec do </i>
<i>Trong mdt tinh hudng nao dd mua hdn mot chiec do lai la stf xa </i>
xi bdi vi theo suy nghi cua ngudi ndi thi mua mot chia'c da tdn kem r6i,
cd tha la mua trong liic phai chay an timg biia, cd th^ la trong liic b6
me, anh chi em cdn rit ngheo khd, hay trong liic gia dinh cdn np nin
chdng chit v.v...

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

vdn c6 cua cac trp tir, trong dd dang lim y hon ca la nhihig ndi dung

dinh gia cd tfnh mia mai, cha tracb... thudng dupe sir dung rit ph6
bi^n. (Thing ban, xet doan hdi thoai sau:

<i>3a) Td cd nhihig ba ddng. </i>

<i>3b) Nhitng ba ddng kia a ! Cdn td chi cd mudi dong thdi. </i>

<i>Rd ring la nhitng d 3a hoan toan khac vdi nhiing b 3b. Nhihig </i>
<i>ciia 3b binh thudng thi cd ihi ngu y tan thudng. than phuc hay ghen </i>
<i>ty... nhimg neu di kem vdi Cdn... thdi thi cd th^ se ngu y cham biem, </i>
mia mai hoac gia trau trpe, xem thudng v.v...

4. Dang y nghla danh gia cd tfnh kha ph6 bie'n ciia cac trp tir la danh
<i>gii v^ luang. Lupng d day dupe phan thanh tha' ddi lap nhieu/it. Vdi y </i>
<i>nghla dinh gia nhieu la cac trp tir: nhiing, den, tdi, hdn va ca (ca </i>
thudng d vi trf cudi cau, phat ngdn). d tran, chiing ta da dua ra nhiing
<i>vi du cho nhiing va hdn. Sau day la cac vf du cho cac tir: den, tdi va ca: </i>

<i>4a) Gia tai ciia bin cd tdi hang van. </i>
<i>4b) Trong nha cd den ba chiec xe may. </i>
<i>4c) Td cd nam muoi nghin ddng ca\ </i>

(Zac trp tir tran lai cd tha' sir dung d dang ket hpp, cung xuit hien
d6ng thdi d trong ciu-phat ngdn vdi y nghla cd tfnh chit tang cudng ve
<i>miic dd danh gia luang nhieu. </i>

Vfdu:

<i>4d) Lam gi ma mua den nhiing ba ddi tit? </i>

<i>4e) Gia mot phdng len tdi nhiing hai tram ngan ddng diy. </i>
<i>4g) 6ng ta mua hdn mdt luc ba cai d ca! </i>

<i>4h) Td cd den nhiing mudi ngan dong ca! </i>

<i>Tit nhian, khai niem lugng d diy khdng chi thuin tuy ve mat sd </i>
lupng. Trong rit nbi^u trudng hpp, chiing la su danh gia ve viec cd
nhi^u, cd d mdt miic dd Idn nhung cai ma khdng tha' can, do, dong,
da'm dupe mdt each cu th^, ma theo mot cung each udc lupng trim
lupng nao dd.

Vfdu:

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<i>4i) ... Md nim com dinh an, nhimg bung nhiing mirng mi na </i>
khdng an dupe. [7, 124]

<i>4k) Miii hudng thom den bang khuang. [7, 127] </i>

5. Mat khac, cung chfnh cai viec cd nhieu, d mdt miic dd Idn dd mi n6
<i>da gay nen nhiing y nghla phu khac, trong dd thudng thiy nhit li j </i>
nghla ngac nhien, than phuc, (tham chf ghen ty khi ngudi ndi khdng
phai la chu sd biiu), hay y nghla khoe khoang, tu die (khi ngudi noi li
chu sd hiru).

Vfdu:

<i>5a) Td cd nhOng mudi ngan ddng. </i>
<i>5b) Nhiing mudi ngan kia a! </i>

<i>O the ddi lap khac la y nghla danh gia it ciia cac trp tir nhir mSi, </i>

<i>chi, doc, thdi... </i>

Vfdu:

<i>5c) Ao quan thi dui dp, trong tui chi cd vai ddng ti^n le. </i>
<i>5d) Cd mdi hai chuc ma cung ddi sim sira. </i>

<i>5e) Cd mang gi ve cho nha nay, doc chia'c xe dap vdi nam mdt </i>
vii.

<i>5g) Hai hao thdi a? (Hai hao thi cut di cho khuit mit dng). </i>
<i>va mat sir dung, mdi va doc tuy cd tha ihay the cho nhau trong </i>
<i>kha nhieu trudng hpp, nhung doc thudng dupe sir dung vdi y nghia </i>
<i>tang cudng, manh hon mdi vdi y thien ve chi cd mot su vat, dd'i tupng </i>
<i>nao dd. Rieng thdi ludn giii vi tri di sau ddi tupng, su vat dupe danh </i>
<i>gia la it a trong cau-phal ngdn. </i>

<b>4 </b>

<i>6. Ve phuong dien y nghla, thdi hudng su danh gia tdi mdt miic d6 c6 </i>
<i>tfnh gidi han. va d miic dp gidi han nay, nd dupe xem nhu la it so vdi </i>
miic dp, nhu cau dupe ddi hdi nao dd.

Vfdu:

6a) - Cha, sao trong hoan canh the!

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<i>- Ludng thing cd hai tram thdi ntn cung danh phai chiu vay. </i>
Le di nhian la khdng phai liic nao nd cung bao ham y nghla dd.
<i>Bdi tir y nghla ham in it nay, tuy timg trudng hpp ma cd nhiing ham y </i>

khic nhau.

Vfdu:

<i>6b) Ca di lin vi chi dd vai ngay thdi. </i>
<i>6c) Cd hai ddng mdt cai thdi. </i>

<i>6d) Ndi d^ biet vay thdi. </i>

<i>Co ihi thiy rang d 6b ngudi ndi ngu y khdng mdt nhieu thdi gian </i>

<i>do vay nan hoac cd ihi di. O 6c lai ngu y re, khdng mdt nhieu tien, do </i>
vay nan hoac cd th^ mua. 6 6d lai thien ve miic dp gidi ban: chi d^
bift, khdng nan cd phan ling gi tham va muc dfch ciia ngudi ndi cung
chi gidi han trong pham vi dd, khdng ddi hdi gi tham ca.

<i>Ndi chung, thdi thudng mang y gidi hgn dmic thdp, it han va do </i>
do, nd thudng hay dupe dung d^ mac ca khi mua ban.

Vfdu:

6e) Loai nay thi tarn nghin mdt can.
<i>6g) Sao dit the ! Ba nghin thdi. </i>

<i>7. Ciing nhu clc trp tir mang y nghla danh gia nhieu ve lupng, cac trp </i>
<i>tir cd y nghla danh gia it ciing cd the xuit hien d dang ket hpp, ciing </i>
xuit hian trong cau-phat ngdn.

Vfdu:

<i>7a) Tdi chi CO mdi mudi nghin dong. </i>
<i>7b) Tdi chi CO mudi nghin dong thdi. </i>
<i>7c) Tdi cd mdi mudi nghin ddng thdi. </i>

<i>7e) Tdi chi CO doc mdi mudi nghin ddng thdi. </i>

8. Nhihig vf du va nhihig phin tfeb d tran chin chin chua phan anh het
<i>nhihig hiiu hian khac nhau trong viae bia'u thi y nghla danh gia cua </i>
cic trp tir nhaii manh trong tia'ng Viet. Tuy nhian qua dd, chiing ta cd

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

th^ nhan thiy vai trd dac biet ciia trp tir trong viec bia'u thi y nghii
danh gia mdt each ngim in, y nhi cua nhiing ngudi tham gia ddi thoai.
Dd la nhiing yeu td bet siic quan trpng trong phong each hdi thoai,
trong viec dien dat mot each tinh te, sinh ddng nhiing ndi dung cin
truyen dat, trong viec gui gim nhiing thdng tin phu dac biat tu ngubi
ndi den ngudi nghe va hon niia trong viec ngu y, mupn Idi.

TAI LifiU THAM K H A O

<i>1. Nguyan Diic Dan (1998), Ngadung hgc, Tl. NXB Giao due, Hi </i>
Ndi.

<i>2. La Ddng (1991), Ngu nghla ngQ dung ciia hu ta tieng Viet: y </i>

<i>nghTa ddnh gid ciia cac hu tif. Tap chf "Ngdn ngii" sd 2. </i>

<i>3. Dinh Van Diic (1985), Nguphdp tieng Viet - Ta loai, NXB DH </i>
va THCN, Ha Ndi.

<i>4. Cao Xuan Hao (1991), Tieng Viet - Sathdo ngaphdp chac ndng, </i>

Tl,NXBKHXH,HaNdi.

<i>5. Nguyan Anh Qua' (1998), Hu ta trong tieng Viet hien dgi, NXB </i>
KHXH, Ha Ndi.

<i>6. Dinh Van Diic (1985), Nga phdp tieng Viet - Ta logi, NXB DH </i>
va THCN, Ha Ndi.

<i>7. Nhieu tac gia (1976), Truyen ngdn chgn Igc (33 truyan 1945 </i>
-1975), NXB Tac phim mdi.

<i>8. Vien Ngdn ngii hpc (2000), Tadien tieng Viet, NXB Da Ning. </i>

</div>

<!--links-->