VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA THỦ ĐÔ HÀ NỘI TRONG MỐI LIÊN KẾT VÙNG KINH TẾ ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG TỪ 1986 ĐẾN NAY MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (137.74 KB, 16 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

VỊ TRÍ, VAI TRỊ CỦA THỦ ĐƠ HÀ NỘI

TRONG MỐI LIÊN KẾT VÙNG KINH TẾ

ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG TỪ 1986 ĐẾN NAY

MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KIẾN NGHỊ

TS. Trần Thị Tường Vân

Viện Sử Học‑Viện KHXH Việt Nam

1. Khái qt vị thế và vai trị của thủ đơ Hà Nội trong mối liên kết
vùng kinh tế đồng bằng sông Hồng

1.1.Vài nét về vị thế của thủ đô Hà Nội

Nằm ở trung tâm vùng châu thổ Sông Hồng trù phú, Hà Nội là thủ
đô đồng thời là thành phố đứng đầu Việt Nam về diện tích (3.324,92
km2) đứng thứ hai về dân số với 6,449 triệu người. Pháp lệnh thủ đô Hà

Nội năm 2000 đã khẳng định: Thủ đô Hà Nội“ là trung tâm đầu não
chính trị‑hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo
dục, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước; là nơi đặt trụ sở của cơ
quan trung ương Đảng và Nhà nước, các tổ chức chính trị‑ xã hội, các
cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế và là nơi diễn ra các hoạt
động đối nội, đối ngoại quan trọng nhất của đất nước”1. Cùng với thành

phố Hồ Chí Minh, Hà Nội là một trong hai trung tâm kinh tế của cả
quốc gia. Năm 2007, GDP của Hà Nội tăng khoảng 12,1%, tổng giá trị
xuất khẩu đạt trên 4 tỷ USD, tổng thu ngân sách khoảng 45.709 tỷ đồng.
Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế, Hà Nội vẫn tăng trưởng khá, với
mức tăng GDP 9 tháng đầu năm 2009 đạt 5,7%.

Trên địa bàn Hà Nội được hưởng những tiềm năng to lớn khơng
thể có ở bất cứ nơi nào trong cả nước. Ở đây tập trung bộ máy lãnh

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

đạo, quản lý và nghiên cứu của cả nước, nơi hội tụ đông đảo nhất đội
ngũ trí thức, với lực lượng cán bộ khoa học, từ khoa học tự nhiên đến
khoa học xã hội và khoa học quản lý. Đây cũng là nơi tập trung đội
ngũ công nhân, thợ thủ công lành nghề, giàu kinh nghiệm. Đó là
nguồn vốn cực kỳ quý báu phục vụ sự nghiệp đổi mới, phát triển và
hội nhập.

Hệ thống kết cấu hạ tầng đô thị của Hà Nội được Nhà nước và chính
quyền địa phương quan tâm đầu tư, bước đầu phát triển theo hướng
đồng bộ, hiện đại. Với hệ thống thơng tin Bưu chính viễn thơng phát
triển nhất nước, Hà Nội trở thành trung tâm thông tin và giao lưu kinh
tế ‑ văn hoá ‑ xã hội trong nước và quốc tế. Vì vậy, Hà Nội có điều kiện
tiếp xúc và nắm bắt kịp thời, hệ thống những thông tin và động thái vận
động mới của đời sống thị trường trong nước và quốc tế; giúp địa
phương tiếp cận nhanh các cơ hội, tạo điều kiện xử lý sớm và hiệu quả
những vấn đề kinh tế ‑ xã hội phát sinh có liên quan trong q trình
chuyển đổi và phát triển theo xu hướng hội nhập, toàn cầu hố. Hà Nội
cịn là đầu mối giao thơng trọng điểm về bốn loại hình: đường hàng
khơng, đường sắt, đường bộ và đường sông1.

Không chỉ là một thị trường tiêu thụ lớn, Hà Nội còn hội tụ khá đầy
đủ những điều kiện quan trọng phục vụ hoạt động thương mại như:
giao thông, hạ tầng thông tin liên lạc, nguồn thông tin thị trường, là đầu
mối giao lưu và quan hệ trực tiếp với các đối tác cũng như có thế mạnh
về kinh nghiệm nhiều năm làm thương mại. Hà Nội là trung tâm thương
mại có tầm quan trọng đặc biệt đối với các địa phương trước mục tiêu

mở rộng xuất khẩu, tạo cơ hội giao lưu, biết thêm thông tin và tìm đối
tác kinh doanh. Hà Nội cịn là địa điểm thu hút du khách trong và ngoài
nước đến du lịch, tìm hiểu và khám phá các danh thắng lịch sử, văn
hóa... trong vùng.

Như vậy, với vị trí trung tâm tổng thể của mình, Hà Nội có rất nhiều
lợi thế để thúc đẩy nhanh quá trình hợp tác trong nước và ngoài nước.
Riêng với vùng kinh tế đồng bằng Sơng Hồng, lợi thế đó được phát huy

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

một cách đặc biệt1. Có thể nói, vị thế của Hà Nội cũng chính là lợi thế,

tạo nên sức mạnh tổng hợp cho Hà Nội, góp phần quan trọng tạo nên
kỳ tích của Hà Nội thời kỳ đổi mới. Với vị thế, uy tín và sức hút ngày
càng được nâng cao, thủ đô Hà Nội gặp rất nhiều thuận lợi khi triển
khai thực hiện các mối quan hệ, liên kết, hợp tác với các địa phương,
tỉnh thành phố trong cả nước. Vấn đề cịn lại là ở chỗ chính quyền địa
phương cần xác định được đúng phương hướng phát triển, có chiến
lược liên kết, tập hợp sức mạnh lực lượng sản xuất của các đối tác, để
hỗ trợ nhau, cùng phát triển, cùng có lợi.

1.2.Vai trị của Hà Nội trong mối liên kết vùng giai đoạn đầu
quá trình đổi mới (1986 đến nay).

Đại hội Đảng bộ lần thứ X (tháng 10‑1986), đã đánh dấu sự chuyển
biến quan trọng về tư tưởng, chính trị của Đảng bộ Hà Nội theo quan
điểm đổi mới của Trung ương Đảng, mở đầu bằng đổi mới tư duy, trước
hết là tư duy kinh tế. Đại hội đã thể hiện quyết tâm xoá bỏ cơ chế quản lý
kinh tế tập trung quan liêu bao cấp, chuyển hoạt động kinh tế sang hạch
toán kinh doanh XHCN. Đại hội đã khẳng định vị trí, và trị của Thủ đô
với cả nước, đồng thời cũng thể hiện sự mong muốn của Đảng, Nhà nước,

các tỉnh, thành phố trong việc xây dựng Thủ đô Hà Nội trở thành “trung
tâm đầu não về chính trị, về văn hố và khoa học kỹ thuật, đồng thời là
trung tâm lớn về kinh tế và trung tâm giao dịch quốc tế của cả nước”2.

Đại hội VIII (1996) của Đảng đã thơng qua “Chương trình phát triển
các vùng lãnh thổ” nhằm kết hợp sự phát triển có trọng điểm với sự
phát triển tồn diện các vùng lãnh thổ, giảm bớt chênh lệch và nhịp độ
phát triển giữa các vùng. Theo tinh thần nghị quyết Đại hội IX của Đảng,
tiếp tục xây dựng cơ chế, chính sách để thúc đẩy các vùng trong nước
cùng phát triển, đồng thời tạo sự liên kết giữa các vùng và nội vùng3.

1. Vùng kinh tế đồng bằng sông Hồng, là một trong 8 vùng kinh tế của cả nước, bao
gồm 12 tỉnh, thành phố là Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, Hà Tây, Hải Dương,
Hưng Yên, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Thái Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, có
tốc độ tăng trưởng bình quân khá cao, đạt 10,5%, gấp 1,4 lần mức bình quân chung
cả nước. Năm 2005, vùng kinh tế này đã đóng góp 21,5% GDP, 15,4% giá trị xuất
khẩu và 26% tổng thu ngân sách quốc gia.

2. Đảng cộng sản Việt Nam‑Ban chấp hành Đảng bộ thành phố Hà Nội. Lịch sử Đảng
bộ thành phố Hà Nội (1930‑2000). Hà Nội, Nxb Hà Nội, 2004. tr.611.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Từ Đại hội X (1986) của Đảng bộ thành phố Hà Nội, đến Đại hội lần
thứ XIV (2006) cùng một số Hội nghị giữa nhiệm kỳ, Đảng bộ và chính
quyền thành phố đã nhiều lần đề cập đến chủ trương tăng cường mối
quan hệ hợp tác, liên kết giữa thủ đô Hà Nội với các tỉnh, thành trong
cả nước, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp cả nội lực và ngoại lực, phục
vụ cho sự nghiệp cơng nghiệp hố (CNH), hiện đại hố (HĐH) thủ đơ.
Là Thủ đơ và cũng là hạt nhân và động lực phát triển của vùng kinh tế trọng
điểm đồng bằng sông Hồng và của Bắc Bộ, mục tiêu phấn đấu của Hà Nội
từ 1986 đến nay, đã được xác định qua các kỳ Đại hội Đảng bộ, tập trung

vào những nhiệm vụ chính là: Đẩy nhanh tốc độ và chất lượng phát triển
của nền kinh tế để đuổi kịp với thủ đơ các nước, góp phần tạo động lực
mạnh cho phát triển kinh tế vùng và kinh tế cả nước; Yêu cầu phải phát
triển bền vững, nhất là đảm bảo sự ổn định về chính trị, trật tự an toàn
về xã hội, sự lành mạnh về mơi trường văn hố và sinh thái, cũng như
phải phấn đấu để “giữ nhịp” ổn định hố cho tồn bộ quá trình phát
triển kinh tế ‑ xã hội trong cả nước.

Sau 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ IX của
Đảng và Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII Đảng bộ thành phố, Nghị quyết
15/NQ/TW ngày 15/12/2000 của Bộ Chính trị (khố VIII); Hà Nội đã đạt
được những thành tựu quan trọng; tiếp tục tạo ra những biến đổi tích
cực trên nhiều lĩnh vực. Giai đoạn 2001‑2005: Tốc độ tăng trưởng GDP
bình quân/năm là 11,1%, riêng năm 2005 là 11,6%. Cơ cấu kinh tế từng
bước chuyển dịch theo xu thế hiện đại hoá: giảm tỷ trọng nông nghiệp,
tăng nhanh tỷ trọng công nghiệp, thương mại ‑ dịch vụ.

Bình qn GDP/đầu người tính theo giá hiện hành của thành phố
Hà Nội năm 2000 ước đạt khoảng 7,3 triệu đồng, cao gấp hơn 2 lần mức
bình quân chung của cả nước (3,52 triệu đồng). Năm 2004, GDP bình
quân đầu người tăng lên 18,2 triệu đồng (cả nước là 8,69 triệu đồng).
Như vậy, so với năm 2000, GDP năm 2004 của Thủ đô tăng khoảng 1,7
lần (trung bình tăng 11,1%/năm); kim ngạch xuất khẩu tăng 1,9 lần; thu
nhập bình quân đầu người tăng khoảng 1,5 lần. Năm 2005 GDP bình
quân đầu người đạt gần gấp 2,4 lần cả nước.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

tăng bình quân 19%/năm; trình độ các ngành kinh tế được nâng lên;
quan hệ giữa các ngành kinh tế bước đầu có sự thay đổi về chất, hiệu
quả và sức cạnh tranh của kinh tế Thủ đơ được cải thiện1. Với sự tham

gia tích cực của các thành phần kinh tế, thị trường xuất khẩu được mở
rộng, chủng loại sản phẩm xuất khẩu phong phú, đa dạng hơn. Hà Nội
đã xuất khẩu đến 187 khu vực của các quốc gia và vùng, lãnh thổ với
kim ngạch tăng bình quân 15,4%/năm (tăng từ 1.402 triệu USD năm 2000
lên 2.899 triệu USD năm 2005).

Hà Nội cũng định hướng tập trung vào việc phát triển và nâng cao
trình độ, chất lượng các ngành dịch vụ chủ chốt như thơng tin viễn
thơng, du lịch, thương mại, tài chính‑ngân hàng, bảo hiểm, đào tạo nhân
lực. Công nghiệp được xây dựng theo hướng có chọn lọc, đột phá vào
những ngành, hàng, sản phẩm sử dụng công nghệ hiện đại, kỹ thuật
tiên tiến, có hàm lượng chất xám cao.

Sau khi mở rộng địa giới hành chính, với hơn 6 triệu dân, Hà Nội có
3,2 triệu người đang trong độ tuổi lao động. Mặc dù vậy, thành phố vẫn
thiếu lao động có trình độ chun mơn cao. Nhiều sinh viên tốt nghiệp
vẫn phải đào tạo lại, cơ cấu và chất lượng nguồn lao động chưa dịch
chuyển theo yêu cầu cơ cấu ngành kinh tế. Hà Nội còn phải đối đầu với
nhiều vấn đề khó khăn khác. Năng lực cạnh tranh của nhiều sản phẩm
dịch vụ cũng như sức hấp dẫn môi trường đầu tư của thành phố còn
thấp. Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế vẫn chậm, đặc biệt cơ cấu nội
ngành công nghiệp, dịch vụ và các sản phẩm chủ lực mũi nhọn. Chất
lượng quy hoạch phát triển các ngành kinh tế ở Hà Nội không cao và
thành phố cũng chưa huy động tốt tiềm năng kinh tế trong dân cư…

Tuy còn nhiều mặt hạn chế, nhưng Hà Nội đã và đang khẳng định
vai trị của một trung tâm chính trị, kinh tế, xã hội của vùng và cả nước.
Vai trị đó trên thực tế ngày càng tạo ra sức hút và khả năng lan tỏa rộng
lớn ra cả vùng; đồng thời vừa có khả năng liên kết kinh tế và khai thác
thị trường rộng lớn của cả vùng kinh tế đồng bằng sông Hồng, để sản

xuất, tiêu thụ sản phẩm công, nông nghiệp và dịch vụ2.

1. 2006, Đảng cộng sản Việt Nam‑Thành ủy Hà Nội. Văn kiện Đại hội Đại biểu lần
thứ XIV Đảng bộ thành phố Hà Nội (Lưu hành nội bộ). Hà Nội, tr. 29.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

2. Q trình Hà Nội thực hiện vai trị liên kết với các tỉnh, thành
vùng đồng bằng sông Hồng

Một thời gian dài, trước khi bước vào hoạt động theo cơ chế thị
trường, ngành kinh tế đối ngoại của Hà Nội chưa có cơ hội và khả năng
phát triển thành ngành kinh tế mũi nhọn; các cơ sở sản xuất hàng hoá
thiếu vốn hoạt động do bị chiếm dụng vốn quá nhiều; cơ sở vật chất
phục vụ du lịch thấp kém, vì thế sự liên doanh, liên kết với một số địa
phương trong vùng chưa tiến hành được nhiều. Hà Nội mới thực hiện
liên doanh, liên kết, xây dựng mối quan hệ sản xuất, ký hợp đồng sản
xuất, mua bán hai chiều một số mặt hàng công nghiệp, tiểu thủ công
nghiệp, nông nghiệp (chủ yếu là lương thực, thực phẩm) với một vài địa
phương lân cận như Bắc Ninh, Hà Tây, Vĩnh Phú, Hải Dương v.v...

Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XII (tháng 5‑
1996), nhiệm vụ của Hà Nội với các tỉnh thành trong cả nước lại được
đề ra cụ thể, sát sao và nặng nề hơn hơn, đó là “Hà Nội có trách nhiệm
giúp đỡ các tỉnh, thành phố, trước hết là các địa phương miền Bắc nước ta thực
hiện đổi mới cơ cấu kinh tế, tiến hành cơng nghiệp hố nơng thơn, thơng qua
cung cấp máy móc, thiết bị, thực hiện chuyển giao công nghệ, cử chuyên gia và
hỗ trợ các tỉnh đào tạo chuyên gia, giúp các tỉnh sản xuất và tiêu thụ sản
phẩm… Các tỉnh, thành phố trên cả nước, trước hết là các tỉnh trong vùng
có trách nhiệm góp cơng, góp của cung ứng lương thực, thực phẩm cho đời
sống và nguyên liệu ổn định cho công nghiệp Hà Nội, góp phần xây dựng và
phát triển thủ đơ, đồng thời hết sức tranh thủ, tận dụng sự hỗ trợ của thủ đô

và của các vùng trọng điểm, để đẩy mạnh cơng nghiệp hố nơng thơn, nơng
nghiệp tại địa phương mình… Quan hệ hợp tác giữa các vùng trọng điểm
và các tỉnh phải bình đẳng, cùng có lợi, thể hiện chặt chẽ liên minh trực
tiếp giữa công nghiệp và nông nghiệp, công nhân và nông dân, thành
thị và nông thôn”1.

Triển khai thực hiện Nghị quyết XII của Đảng bộ Hà Nội, một số đơn
vị kinh tế, thương mại đã tăng cường liên kết, liên doanh với các cơ sở
kinh tế ở một số thành phố lân cận; bước đầu khai thác được nguồn vật
tư với hình thức gia cơng, đổi hàng hoặc mua lại nguyên liệu bằng nội

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

tệ. Thị trường trong nước cũng được để ý khai thác. Sự liên doanh, liên
kết bước đầu với một số địa phương trong vùng đã góp phần bảo đảm
nguồn cung cấp lương thực và thực phẩm cho đời sống dân sinh và
nguồn nguyên liệu cho công nghiệp chế biến phục vụ tiêu dùng và xuất
khẩu của thủ đô.

Để phát huy tiềm năng và thế mạnh của mình, Hà Nội đã nhanh
chóng phát triển các hoạt động du lịch, bước đầu xây dựng các chương
trình, các tuyến du lịch nối liền với một số tỉnh thành lân cận, thực hiện
liên kết với các tỉnh trong vùng và trong cả nước để phát triển du lịch
và nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch của thủ đơ.

Nhờ vị trí thuận lợi của mình, Hà Nội đưa ra một số chính sách
khuyến khích các nhà kinh doanh trong cả nước đầu tư vào phát triển
sản xuất, kinh doanh ở thủ đô. Cùng với việc khuyến khích phát triển
từng thành phần kinh tế, Hà Nội cũng chủ trương phát triển các hình
thức hợp tác, liên doanh giữa các thành phần kinh tế Hà Nội với các
tỉnh, thành.

Để thực hiện chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng bộ và UBND
thành phố Hà Nội sự hợp tác giữa Hà Nội với một số địa phương là yêu
cầu đòi hỏi tất yếu trong tiến trình CNH‑HĐH. Tuy nhiên trong thực
tiễn, giai đoạn 1986‑2000, sự hợp tác đó cịn mang tính nhỏ lẻ, tự phát
và chưa bài bản, hiệu quả kinh tế thấp, chưa tương xứng với tiềm năng
Hà Nội có; trách nhiệm hội tụ và lan toả của thủ đô chưa được phát huy.
Mà nguyên nhân chủ yếu, theo như đánh giá của Bộ Chính trị nêu trong
Nghị quyết 15 NQ/TƯ, là do: “thành phố chưa chủ động hợp tác với các địa
phương, trực tiếp là các tỉnh, thành lân cận.... Một số địa phương, trước hết là
các tỉnh lân cận Hà Nội chưa chủ động phối hợp với Hà Nội, xây dựng và thực
hiện các chương trình hợp tác phát triển kinh tế, văn hố, xã hội... có hiệu quả”1.

Những hạn chế này đã được thành phố quan tâm chỉ đạo khắc phục
trong những năm tiếp theo.

Trong Nghị quyết số 15 NQ/TƯ của Bộ Chính trị (ra ngày 15‑12‑2000)

Về phương hướng, nhiệm vụ phát triển thủ đô trong thời kỳ 2001‑2010, Bộ

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>

Chính trị đưa ra một trong những quan điểm Hà Nội có nhiệm vụ cần
quán triệt là: phát huy đồng bộ sức mạnh tổng hợp của Hà Nội của cả nước,
của hợp tác quốc tế trong quá trình phát triển thủ đô; khai thác nguồn lực trong
nước là quyết định, tranh thủ nguồn lực bên ngoài là quan trọng... Chiến lược
phát triển kinh tế‑xã hội Thủ đô phải được xây dựng và thực hiện trong mối
quan hệ hữu cơ với với xây dựng, triển khai chiến lược phát triển kinh tế‑xã
hội vùng và cả nước; tạo ra sự phân cơng hợp tác có kế hoạch trong một cơ cấu
thống nhất trên phạm vi cả nước1.

Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ 13 (2001),
văn kiện đại hội đã nêu rõ: “Tiếp tục xây dựng và phát triển kinh tế thị

trường định hướng xã hội chủ nghĩa; tạo điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh
và liên kết chặt chẽ giữa các thành phần kinh tế trên địa bàn, giữa kinh tế Hà
Nội với kinh tế cả nước”2.

Để triển khai nhiệm vụ đề ra ở nghị Quyết 15 của Bộ Chính trị và
Nghị quyết XIII của Đảng bộ Hà Nội, trong khuôn khổ thực hiện hợp
tác hai bên cùng có lợi, từ năm 2001, chính quyền thành phố đã chủ
động, lần lượt tổ chức được 11 cuộc làm việc với lãnh đạo 11tỉnh thành
vùng đồng bằng sông Hồng (Hà Tây, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh,
Hải Phòng, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, Hà Nam, Nam Định, Hồ Bình,
Thái Bình); đã có một số văn bản hợp tác giữa Hà Nội với các tỉnh được
ký kết, trên một số lĩnh vực kinh tế ‑ văn hố ‑ xã hội, theo ngun tắc
bình đẳng, cùng có lợi. Sau đây đơn cử một số sự kiện tiêu biểu:

Tuy Hà Nội ‑ Quảng Ninh không liền kề, nhưng trong chiều sâu lịch
sử hai địa phương đã có mối quan hệ lâu đời về nhiều lĩnh vực. Hiện
tại, cả hai thuộc vùng kinh tế trọng điểm Hà Nội ‑ Hải Phòng ‑ Quảng
Ninh, nên sự phát triển của hai tỉnh, thành phố ảnh hưởng quan trọng
đến phát triển toàn vùng. Ngày 3‑11‑2002, Hội nghị về hợp tác phát triển
Quảng Ninh‑Hà Nội đã được tiến hành. Sau đó Thơng báo chung về kế
hoạch hợp tác phát triển giữa hai địa phương được ký kết trên cơ sở
phát huy ưu thế của mỗi bên. Hà Nội sẽ giúp Quảng Ninh những lĩnh
vực thuộc về khoa học, công nghệ; Quảng Ninh cam kết tạo điều kiện

1. Nghị quyết số 15 NQ/TƯ ngày 15‑12‑2000 Về phương hướng, nhiệm vụ phát
triển thủ đô trong thời kỳ 2001‑2010.

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

thuận lợi để Hà Nội đầu tư vào địa bàn cảng biển, cửa khẩu và kỳ quan
thế giới Vịnh Hạ Long. Hoạt động du lịch của Hà Nội, Hải Phòng và
Quảng Ninh thời gian qua đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ.

Năm 2007, Hà Nội, Hải Phịng và Quảng Ninh đón khoảng 3,5 triệu lượt
khách quốc tế. Trong đó, riêng Hà Nội phân phối gần 60% lượng khách
(tổng số 1,3 triệu lượt) cho Quảng Ninh và Hải Phòng. Thỏa thuận về
hợp tác phát triển du lịch, giai đoạn 2008 ‑ 2010 được ký kết giữa Hà
Nội ‑ Hải Phòng ‑ Quảng Ninh, đã cam kết trao đổi kinh nghiệm trong
công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động du lịch.

Có thể nói, sự hội tụ nhiềm tiềm năng, lợi thế cùng với những kết
quả đã đạt được, nếu Hà Nội, Hải Phòng và Quảng Ninh có sự liên kết
chặt chẽ sẽ giữ vai trò đầu tàu, là động lực kéo theo sự phát triển du lịch
của các tỉnh vùng đồng bằng sông Hồng và Bắc Bộ.

Hội nghị hợp tác phát triển Hà Nội ‑ Nam Định được tổ chức tại
Nam Định ngày 28‑9‑2003. Lãnh đạo hai địa phương đã tiến hành ký
kết hợp tác trên 10 lĩnh vực: nông nghiệp, công nghiệp, giao thông vận
tải, thương mại, xây dựng, du lịch, y tế, văn hố thơng tin, lao động việc
làm và an ninh, trật tự an toàn xã hội. Với mục đích khai thác thế mạnh
của hai địa phương, hỗ trợ lẫn nhau, trên cơ sở hai bên cùng có lợi và
cùng phát triển...

Cùng với các hoạt động chính thức của chính quyền, các ngành kinh
tế chủ chốt của Hà Nội như Nông nghiệp, Thương mại ‑ dịch vụ ‑ du
lịch, Giao thông vận tải... cũng chủ động liên kết, hợp tác với các ngành
kinh tế của nhiều tỉnh, thành trong khu vực, trên một số mặt, như Hà
Nội đã hỗ trợ kinh phí xây dựng một số cơng trình phục vụ kinh tế ‑ xã
hội; trao đổi đoàn và kinh nghiệm về xây dựng, phát triển và quy hoạch
đô thị; phát triển quan hệ kinh tế thương mại, phát triển nơng nghiệp,
giáo dục, y tế, văn hố, du lịch, thể dục thể thao...

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

tế. Ở khía cạnh phát triển, đây là bước hình thành của cơ cấu kinh tế

mới theo hướng CNH, HĐH, làm cho vai trò và phạm vi tác động của
thành phố rộng lớn hơn. Vì thế, quan hệ hợp tác và thương mại giữa
Hà Nội và các tỉnh, thành phố trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và
các địa phương khác, là xu thế tất yếu khách quan, nhằm khai thác tốt
hơn tiềm năng, thế mạnh mỗi địa phương, thúc đẩy sự phát triển
thương mại, dịch vụ trong thời kỳ mới, đóng góp vào sự phát triển kinh
tế chung của đất nước.

Trong hai năm (4/2002 ‑ 3/2004), Sở thương mại Hà Nội đã chủ động
làm việc và lần lượt ký kết hợp tác với ngành thương mại 9 tỉnh, thành
phố: Bắc Ninh, Hà Tây, Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Hải Dương, Quảng Ninh,
Nam Định, Hà Nam và thành phố Hồ Chí Minh. Nội dung hợp tác thực
hiện khá toàn diện trên các lĩnh vực như: quản lý Nhà nước, xây dựng
quy hoạch, chiến lược xuất nhập khẩu, đào tạo xúc tiến thương mại...
Sau khi ký kết, Sở Thương mại các địa phương chủ động triển khai và
chỉ đạo các doanh nghiệp thực hiện nội dung đã ký. Sở Thương mại Hà
Nội phối hợp với Sở thương mại các tỉnh, thành phố xây dựng và thông
qua các đề án hợp tác trong giai đoạn 2002‑2005 như: đầu tư xây dựng
trung tâm thương mại, siêu thị giữa các tỉnh, hợp tác liên kết giữa các
tỉnh phía Bắc trong hoạt động xuất‑nhập khẩu, liên kết trao đổi hàng
hoá hai chiều giữa Hà Nội và các tỉnh, trao đổi kinh nghiệm và nâng cao
quản lý Nhà nước về cơng tác bảo đảm an tồn vệ sinh thực phẩm, quản
lý chợ, liên kết hợp tác với các tỉnh trong lĩnh vực xúc tiến thương mại.
Đối với các tỉnh lân cận, giáp ranh như Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải
Dương, Hà Tây, Vĩnh Phú, Hà Nam... Hà Nội đã chủ động hợp tác trên
các lĩnh vực phát triển vùng rau “an toàn”, rau cao cấp và các loại thủy
đặc sản để cung cấp cho Thủ đô; xây dựng, củng cố các tuyến đường
giao thông thủy bộ, đường sắt liên tỉnh, liên huyện, quy hoạch, đầu tư,
xây dựng các khu vui chơi, giải trí, các khu nhà ở, khu đơ thị mới, chợ
đầu mối, liên kết phát triển du lịch v.v

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

dào, Hà Nội lại là thị trường tiêu thụ hàng nơng, thuỷ sản lớn của Thái
Bình. Đầu tháng 3‑2004, lãnh đạo hai sở Thương mại Hà Nội và Thái
Bình đã ký văn bản ghi nhớ hợp tác gồm các lĩnh vực trao đổi thông
tin, thương mại, kinh nghiệm quản lý Nhà nước về thương mại, phối
hợp chương trình xúc tiến thương mại, đẩy mạnh xuất khẩu và đào tạo
cán bộ.

Đầu tháng 8‑2004, Hội nghị giữa doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh
hàng nông sản, thực phẩm, thuỷ hải sản của các địa phương và các thành
phố diễn ra tại Hà Nội. Đây là hội nghị chuyên đề đầu tiên được tổ chức
nhằm xúc tiến thương mại, phát triển thị trường nội địa, và thị trường
xuất khẩu, tăng cường cơ hội gặp gỡ, giao lưu giữa các đơn vị sản xuất,
kinh doanh của các tỉnh với doanh nghiệp Hà Nội. Hội nghị đã tạo ra
cơ hội đẩy mạnh sản xuất, lưu thơng hàng hố, tìm bạn hàng và tạo
dựng thị trường ổn định, góp phần xây dựng và phát triển thương mại
vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.

Những năm gần đây du lịch Hà Nội đã có những bước phát triển
đáng kể, có quan hệ với hầu hết các địa phương trong toàn quốc, với
mạng lưới các tuyến du lịch phong phú. Du lịch Hà Nội từ thế bị động
đã chuyển sang chủ động bằng cách tăng cường các hoạt động lữ hành,
tiếp thị thu hút khách, nâng cao chất lượng và đa dạng hoá các dịch vụ
du lịch.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

doanh nghiệp làm ăn yếu kém, phát triển các doanh nghiệp tư nhân theo
Luật Doanh nghiệp năm 2000. Đến tháng 3‑2004 trên địa bàn Hà Nội có
khoảng 21.500 doanh nghiệp, trong đó có trên 700 doanh nghiệp Nhà
nước, hơn 20 nghìn doanh nghiệp ngồi quốc doanh hoạt động theo
Luật Doanh nghiệp. Hàng năm, các doanh nghiệp đã thu hút khoảng

600 nghìn lao động, đóng góp khoảng 75% tổng thu ngân sách Nhà nước
trên địa bàn thành phố. Với lợi thế đó, cùng với cơ chế mở, Hà Nội đã
có khoảng 740 doanh nghiệp đầu tư hơn 21.500 tỷ đồng sang các tỉnh,
thành trong vùng. Ngoài ra với sự hình thành và phát triển nhiều khu
cơng nghiệp, Hà Nội đã thật sự thu hút được khá đông nhân lực lao
động ở các tỉnh thành trong vùng Bắc Bộ.

3. Một số nhận xét và kiến nghị

Như trình bày ở trên, ở giai đoạn đầu của tiến trình thực hiện công
cuộc đổi mới, trong bối cảnh hội nhập quốc tế, sự hợp tác giữa Hà Nội
và một số địa phương trong vùng đã đạt được những kết quả bước đầu
khá tốt, với sự chủ động thuộc về chính quyền và lãnh đạo một số ban,
ngành chủ yếu của thành phố, mà chủ yếu vẫn là cơ chế hợp tác theo
thiện chí, hai bên cùng có lợi.

Nhưng thực tế cũng cho thấy, so với tiềm năng và vị thế là thế mạnh
vốn có, đặc biệt với vị thế là Thủ đơ, Hà Nội chưa tận dụng, phát huy
được nhiều, nhằm tạo sức cạnh tranh và hiệu quả cao, để làm nổi bật
vai trò trung tâm kinh tế của cả vùng và cả nước. Hà Nội cũng chưa xây
dựng được nhiều mô hình hay, cách làm mới, nhằm tạo sự lan toả cho
vùng và cả nước. Việc liên kết của Hà Nội với các tỉnh trong vùng như
trình bày ở phần trên, rõ ràng cịn thiếu tính chun nghiệp, chưa tạo
được đà đi lên mạnh mẽ; tính “cát cứ địa phương” của mỗi tỉnh vẫn còn
nặng nề.

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

hoạch hợp lý các KCN, khu đô thị mới, các khu dịch vụ đầu mối, các
khu dân cư; quy hoạch về phân bổ tài nguyên, nguồn lực, về chuyển
dịch cơ cấu kinh tế... Hà Nội cùng các tỉnh thành trong vùng có kế hoạch
phối hợp phát triển một số ngành kinh tế cũng như phân bổ mạng lưới

y tế, đào tạo nguồn nhân lực phải nhìn trên quan điểm vùng và liên
vùng, khơng thể đóng khung trong một địa phương. Cần khắc phục tình
trạng quy hoạch, đầu tư chồng chéo, lộn xộn của thời gian trước, gây
nhiều lãng phí.

Hà Nội sẽ tiếp tục thực hiện các chương trình xúc tiến đầu tư, bằng
việc cải thiện môi trường đầu tư ngày càng thông thoáng và thuận lợi.
Tuy nhiên, trong xu thế phát triển của đất nước, cùng với việc gia nhập
tổ chức thương mại thế giới từ tháng 1‑2007, Nhà nước dần tháo gỡ
những rào cản với các các vùng, các tỉnh thành trong việc ra các quyết
định chiến lược. Đặc biệt, giờ đây, các tỉnh, thành lân cận đã và đang trở
nên năng động hơn, gần Hà Nội hơn, do giao thông liên vùng phát triển,
và cung cấp nhiều dịch vụ tốt hơn cho các nhà đầu tư, đã tạo nên cạnh
tranh gay gắt trong thu hút vốn FDI giữa các địa phương của Việt Nam
và giữa Hà Nội với các thành phố lớn khác trong và ngồi khu vực, thì
việc Hà Nội có cịn hấp dẫn với các nhà đầu tư nữa hay khơng, phục
thuộc rất nhiều vào thiện tình của Hà Nội đối với nhà đầu tư trong và
ngoài nước.

Hiện các KCN, Cụm Công nghiệp ‑ Tiểu thủ Công nghiệp (CCN ‑
TTCN) đang ngày càng giữ vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh
tế xã hội nói chung và phát triển cơng nghiệp của các địa phương nói
riêng. Tuy nhiên, Nhà nước chưa có quy định thống nhất chung trong
việc việc xây dựng và quản lý các KCN, CCN ‑ TTCN. Vì thế, mỗi địa
phương phải tự đề ra một quy chế quản lý tạm thời dẫn tới tình trạng
mỗi nơi làm mỗi khác. Vai trò quản lý của các Sở Công Thương đối với
các KCN, CCN – TTCN chưa rõ ràng. Chính điều này đã làm hạn chế
việc liên kết phát triển giữa các địa phương vùng kinh tế đồng bằng
sông Hồng.

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

miền, một quốc gia, cả khu vực và trên toàn thế giới. Muốn vậy, cần có
sự liên hệ chặt chẽ giữa các doanh nghiệp, các nhà đầu tư với các cơ
quan chính quyền các địa phương. Tuy nhiên theo các nhà nghiên cứu
và các chủ doanh nghiệp, mối quan hệ giữa các cơ quan chức năng Hà
Nội với cộng đồng doanh nghiệp chưa thực sự liên tục, tương tác và hợp
tác mà thực tế, nhiều người đánh giá là rời rạc, lỏng lẻo, không có giao
tiếp thường xun, truyền thơng cơ học.

Nguồn nhân lực ở Hà Nội tuy được đánh giá cao hơn về chất lượng,
nhưng lâu dài sẽ có nguy cơ thiếu hụt, khi mà các tỉnh, thành lân cận
cũng phát triển nhiều khu cơng nghiệp, cụm cơng nghiệp, đã và đang
có các chính sách thu hút chất xám và nhân cơng. Khi đó, nguồn nhân
lực cao ở các tỉnh khác dồn về Hà Nội sẽ khơng cịn nữa, bởi giá cả sinh
hoạt và giá thuê nhà ở Hà Nội ngày càng đắt đỏ. Cùng với đó là chi phí
cho lao động ở Hà Nội cao hơn so với các địa phương khác, đã làm cho
chi phí của việc đầu tư kinh doanh tại Hà Nội đội lên cao, ít nhiều làm
nản lòng các nhà đầu tư trong vùng.

Để giải quyết các mâu thuẫn vừa nêu, chiến lược phát triển kinh tế ‑
xã hội Thủ đô cần được xây dựng và thực hiện trong mối quan hệ hữu
cơ với với xây dựng, triển khai chiến lược phát triển kinh tế ‑ xã hội
vùng và cả nước; tạo ra sự phân công hợp tác có kế hoạch trong một cơ
cấu thống nhất trên phạm vi cả nước. Hà Nội “cần tạo lập sự liên kết
hiệu quả giữa các thành phần kinh tế trên địa bàn, giữa kinh tế Hà Nội
với kinh tế vùng trọng điểm phía Bắc và cả nước... Tiếp tục phát triển
cơng nghiệp có chọn lọc... coi trọng sản xuất các ngành hàng có khả năng
đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế các tỉnh lân cận và cả nước... Phát
triển và nâng cao trình độ, chất lượng các ngành dịch vụ... Dịch vụ phải
gắn bó, phục vụ hiệu quả yêu cầu phát triển công nghiệp, nông nghiệp
trên địa bàn và phát triển kinh tế vùng trọng điểm phía Bắc và kinh tế

cả nước. Xây dựng Hà Nội thành trung tâm thị trường hàng hố bán
bn, xuất nhập khẩu, trung tâm tài chính ‑ ngân hàng hàng đầu ở khu
vực phía Bắc và có vai trị quan trọng của cả nước”1.

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Hà Nội nên quan tâm thực hiện tốt các dự án hỗ trợ hợp tác theo thoả
thuận đã ký kết với các địa phương; phát huy các nhân tố riêng để thúc
đẩy phát triển hệ thống doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế trên
địa bàn Hà Nội; nhằm nâng cao sức cạnh tranh và hiệu quả hoạt động
trong quá trình hội nhập và phát triển.

Hệ thống thương mại của vùng cần thành lập mạng lưới sản xuất ‑
kinh doanh gồm nhiều thành phần kinh tế tham gia để liên kết giữa
thương mại và sản xuất ổn định. Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh
trong lĩnh vực nông, lâm, thuỷ sản cần đẩy mạnh xúc tiến thương mại,
nghiên cứu áp dụng mơ hình liên kết sản xuất kinh doanh “sản xuất ‑
mua gom ‑ bảo quản ‑ chế biến ‑ tiêu thụ”…

Để làm nổi bật vai trò của thành phố Hà Nội “là trung tâm kinh tế
lớn đặc biệt của phía Bắc và cả nước”1, khi không gian kinh tế của Thủ

đô không ngừng mở rộng; và để cho các mối quan hệ hợp tác giữa Hà
Nội với các tỉnh thành trong cả nước ngày càng đa dạng và hiệu quả,
đặc biệt để vùng Hà Nội phát huy lợi thế so sánh, phát triển nhanh và
ổn định, có sức cạnh tranh, góp phần khắc phục tình trạng chia cắt, khép
kín theo địa giới hành chính đang còn tồn tại ở nhiều nơi, Hà Nội cần
thiết tập trung:

‑ Tiếp tục chủ động chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng CNH‑
HĐH, phát huy cao nhất lợi thế so sánh địa phương, gắn với hợp tác
vùng. Cơ cấu đầu tư phát triển được chuyển dịch theo hướng tăng đầu

tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị, phát triển cơng nghiệp và dịch vụ
trình độ cao phù hợp khả năng và lợi thế so sánh của thành phố, phát
triển nông thôn ngoại thành Hà Nội và nối liền, lan tỏa sang các địa
phương xung quanh. Từ thực tiễn những năm qua và yêu cầu của tình
hình mới, Hà Nội đang và sẽ phải dành nhiều sự quan tâm hơn cho việc
chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng kinh tế tri thức gắn với dịch vụ
cao cấp, khai thác các nhân tố phát triển bề sâu, nâng cao sức cạnh tranh
của các doanh nghiệp và sản phẩm xuất khẩu, tập trung phát triển một
số sản phẩm cơng nghiệp, dịch vụ chủ lực, mang tính liên ngành, đồng
thời đa dạng hóa cơ cấu ngành, sản phẩm; gắn liền với nâng cao chất

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

lượng và khả năng cạnh tranh của kinh tế Hà Nội. Điều đó sẽ góp phần
quan trọng lan tỏa ảnh hưởng của Hà Nội, thúc đẩy sự tăng cường liên
kết vùng, liên vùng và cả nước phục vụ mục đích “Hà Nội vì cả nước, cả
nước vì Hà Nội”.

</div>