23 hoi suc so sinh tai phong de

1. Tên bài: HỒI SỨC SƠ SINH TẠI PHÒNG ĐẺ
2. Bài giảng: lý thuyết
3. Thời gian giảng: 02 tiết
4. Địa điểm giảng bài: giảng đường
5. Mục tiêu học tập: sau khi học bài này, sinh viên phải:
- Nói được sự thích ứng với cuộc sống ngồi tử cung của trẻ sơ sinh.
- Nói được các ngun chính dẫn đến ngạt sơ sinh
- Nói được các dấu hiệu để nhận biết ngạt sơ sinh
- Nói được các thao tác hồi sức sơ sinh.
6. Nội dung học tập
Tất cả các nhà Sản khoa, nhi khoa, cũng như tất cả các nữ hộ sinh có thể thấy một thực tế là
một đứa trẻ gặp khó khăn trong lúc đẻ có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng và có thể phải trả giá
bằng sự sống của nó hoặc những hậu quả về thần kinh cũng như trí tuệ của đứa trẻ.
Tất cả mọi người làm việc trong phòng đẻ đều phải biết một cách thành thạo và kỹ lưỡng tất
cả các kỹ thuật và các thao tác hồi sức sơ sinh
6.1-Sự thích nghi với cuộc sống ngoài tử cung của trẻ sơ sinh
Ngay từ những giây đầu tiên ngay sau khi đẻ, có rất nhiều cơ chế sinh lý học can thiệp vào để
cho trẻ sơ sinh có thể thích ứng được với cuộc sống ngoài tử cung.
Thật vậy trong tử cung thai nhi sống hoàn toàn phụ thuộc vào tuần hoàn ngồi cơ thể đó là
tuần hồn tử cung rau để đảm bảo cho lưu lượng tim, độ bão hoà oxy, cân bằng về thân nhiệt, các trao
đổi nước, điện giải và các chất dinh dưỡng cần thiết của mình.
Trong một vài phút ngay sau khi đẻ đứa trẻ phải chấp nhận cuộc sống độc lập hoàn toàn về
sinh lý.
Các cơ chế về sự thích nghi của trẻ sơ sinh về tim và hô hấp sẽ xảy ra sớm nhất và quan trọng
nhất.
Tất cả các bất thường của hệ thống hô hấp và tuần hồn mà khơng được phát hiện trước khi
đẻ hoặc bất thường về sự thích nghi về hơ hấp và tuần hồn khơng được chăm sóc có thể là nguyên
nhân của sự thiếu oxy tổ chức và sẽ có nguy cơ để lại hậu quả nặng nề do các tổn thương của não.
6.1.1.Thơng khí
Cơ chế của sự thích nghi ở lúc sinh
Có ba vấn đề chính phải thích nghi cho phép chuyển từ cuộc sống trong nước ở trong tử cung ra cuộc

sống bình thường ngồi tử cung.
- Sự khởi động của các cử động hơ hấp.
Nó xảy ra khoảng 20 giây sau khi sổ thai thường là sau khi sổ ra ngoài của lồng ngực.
Các cử động hô hấp xảy ra ngay sau khi sinh, hiện nay vấn đề này vẫn còn chưa được hiểu biết
đầy đủ. Người ta tranh cãi về vai trò của thiếu oxy máu, về sự toan hoá máu, về sự lạnh và về sự
đi ra khỏi cuộc sống trong nước.


Các động tác hô hấp đầu tiên của trẻ (biểu hiện bằng những tiếng khóc đầu tiên) tạo ra trong phổi
của chúng một áp lực thay đổi từ -40 đến + 80 Cm nước.
-

Những tiếng khóc đầu tiên của trẻ sơ sinh.
Nó tạo ra sự nở (sự giãn ra) của các phế nang phổi. Sự giãn nở này kèm theo sự đẩy khối
Surfactant của phổi vào đường hô hấp. Kết quả nó tạo ra một dung tích dư chức năng vào
khoảng 30ml/1kg trọng lượng trẻ sơ sinh vào cuối của ngày đầu tiên của cuộc sống.

-

Sự thải tiết các dịch phổi.

Các dịch phổi có mặt trong đường hơ hấp của thai nhi được thải tiết ra ngoài theo 2 cơ chế:
Một là sự chèn ép vào lồng ngực của đứa trẻ khi đi qua đường sinh dục của người mẹ
Hai là sự hấp thu của chúng qua đường mạch máu và bạch huyết trong 4-6 giờ đầu sau khi sinh và
cơ chế này hoạt động mạnh hơn rất nhiều cơ chế kia.
Sự đào thải dịch phổi khó khăn gặp trong trong một số trường hợp sau đây
-

Trẻ bị ngạt trong lúc sinh

-

Trẻ mà cử động hô hấp ban đầu không đủ mạnh như trẻ non tháng, trẻ bị suy hô hấp do khơng
có oxy hoặc sử dụng một số thuốc cho người mẹ hoặc là gây mê.

Để cải tạo tình trạng thiếu oxy tương đối cần thiết phải thơng khí cho trẻ nhanh chóng bằng oxy
nguyên chất.
Trong trường hợp thiếu oxy nặng và toan chuyển hoá trầm trọng cần phải thơng khí một cách có hiệu
quả bằng oxy ngun chất và sử dụng các chất đệm bicacbonat.
6.1.2.Huyết động học
Ở thai nhi
Có 2 ống thơng giải phẫu học giữa nửa phải và nửa trái của tuần hoàn:
- Lỗ bầu dục hay cịn gọi là lỗ Botal
- Ống thơng động mạch.
Từ bánh rau cho đến tận tâm nhĩ phải máu giàu oxy lần lượt phải đi qua: Tĩnh mạch rốn, ống
Arantius và sau cùng là tĩnh mạch chủ dưới. Ở tâm nhĩ phải máu giầu oxy được pha trộn với máu đã
sử dụng của tổ chức tế bào não qua tĩnh mạch chủ trên về.
Từ tâm nhĩ phải 60% dòng máu giầu oxy đi qua lỗ bầu dục (lỗ Botal) sang tâm nhĩ trái sau đó tâm
thất trái, qua quai động mạch chủ nó đi đến động mạch vành, vào thân động mạch cánh tay đầu, và
vào động mạch cảnh gốc trái trước khi nó gặp động mạch chủ xuống sau khi nhận máu của ống động
mạch. Mặt khác máu đã được sử dụng (chưa làm giàu oxy) đi đến từ tĩnh mạch chủ dưới về tâm nhĩ
phải rồi tâm thất phải sau đó thân động mạch phổi.
Dường như tồn bộ lưu lượng máu (90%) của động mạch phổi theo ống động mạch và pha trộn
với máu giàu oxy mà đang tuần hoàn ở động mạch chủ.
Cuối cùng 2 động mạch rốn mang máu đã kiệt oxy đến bánh rau nó nhận 60% lưu lượng tim thai.


Các ống thông mà nối giữa nửa phải và nửa trái của tim có áp lực như nhau, các tâm thất hoạt như
nhau.
Cơ chế của sự thích nghi tuần hồn sau khi sinh.

Sau khi sinh có hai yếu tố chủ yếu được tạo ra như sau.
-

Sự khởi động của hoạt động tuần hoàn động mạch phổi một yếu tố chinh, động học và thứ
phát đối với sự thơng khí phế nang.

-

Cặp dây rốn trong vòng một vài phút sau khi sổ thai nó phân chia một cách vĩnh viễn đứa trẻ
với bánh rau.

Hai yếu tố này tạo ra những hậu quả phù hợp ở tim thai.
Giảm áp lực trong buồng tim phải (tâm nhĩ phải và tâm thất phải)
Tăng áp lực trong buồng tim trái (tâm nhĩ trái và tâm thất trái) và trong động mạch chủ tự tạo ra hai hệ
thống một là áp lực thấp, hai là áp lực cao nó sẽ đóng một cách tự động và sinh lý sau đó là giải phẫu
2 ống thơng liên hệ giữa nửa phải và nửa trái (lỗ bầu dục, ống thông động mạch) và từ bây giờ đặt hai
tâm thất hoạt động khơng giống nhau
6.1.3.Điều hồ thân nhiệt
Ở thai nhi.
- Điều hồ thân nhiệt thai nhi được làm thơng qua bánh rau nó đóng vai trị là nơi trao đổi
nhiệt độ.
- Nhiệt độ của thai nhi cao hơn thân nhiệt của mẹ từ 0,3-0,8 độ C
Cơ chế thích nghi thân nhiệt sau khi sinh.
-

Sự giảm toả nhiệt.

Sự co mạch của các mạch máu của da cho phép làm giảm sự mất nhiệt do tản nhiệt và dẫn nhiệt.
Ngược lại sự mất nhiệt do sinh hơi và hơ hấp đó là sự mất nhiệt bắt buộc mà trẻ sơ sinh không thể
hạn chế được.

-

Tăng sinh nhiệt

Để sản sinh ra nhiệt, trẻ sơ sinh chỉ có duy nhất một hệ thống đó là sinh nhiệt bằng hố học, nó
khơng có khả năng sinh nhiệt thông qua vận cơ (như là co giãn hay là làm thể dục...) Sự sinh nhiệt
hoá học được thực hiện thông qua kho dự trữ Glycogen ở gan nhưng trước hết là từ sự đốt cháy
chất béo.
Nhiệt độ trung tính của trẻ đủ tháng là 320C và trẻ non tháng là 350C.
Trẻ sơ sinh đặc biệt nhạy cảm với lạnh (nhiệt độ của một trẻ sơ sinh khơng có quần áo ở 240C sẽ hạ
xuống 0,25 độ C/ 1phút). Giảm thân nhiệt sẽ sảy ra một cách nhanh chóng và nó rất đáng lo ngại đối
với đứa trẻ. Nó có thể dẫn đến giảm đường huyết, co mạch máu của phổi, giảm tổng hợp surfactant,
chảy máu xung quanh hoặc là trong não thất.
-

Phòng ngừa

Tăng nhiệt độ trong phòng đẻ
Đặt trẻ nằm cạnh một nguồn sinh nhiệt (bàn có ló sưởi)


Làm khơ đứa trẻ một cách nhanh chóng sau khi sinh
Đặt đứa trẻ vào chỗ có chăn để ủ ấm
Đặt đứa trẻ lên người của mẹ nếu điều kiện cho phép.
6.2- Nguyên nhân của ngạt sơ sinh.
6.2.1- Các nguyên nhân liên quan về phía mẹ.
- Mẹ bị một số bệnh nội khoa mà có ảnh hưởng đến chức năng hơ hấp và tuần hoàn như bệnh
tim, bệnh phổi, bệnh thiếu máu, bệnh cao huyết áp...
- Mẹ bị mất máu làm giảm khối lượng tuần hoàn trong khi chuyển dạ như chảy máu do rau tiền đậo
hoặc rau bong non...

6.2.2- Các nguyên nhân liên quan đến thai.
- Thai non tháng hoặc thai già tháng.
- Thai bất thường
- Thai suy dinh dưỡng bào thai. Suy thai mãn
6.2.3- Các nguyên nhân về phía phần phụ.
- Rau bám bất thường, rau xơ hoá.
- Sa dây rau
- Nước ối ít
6.2.4- Các nguyên nhân liên quan đên cuộc chuyển dạ
- Cơn co cường tính
- Chuyển dạ kéo dài
- Sổ thai khó khăn
- Can thiệp thủ thuật lấy thai đường dưới không đúng chỉ định hoặc không đủ điều kiện.
6.3.Nhận biết ngạt sơ sinh
Đánh giá ngạt ở trẻ sơ sinh
-

Các yếu tố trước khi đẻ

Tính chất của nước ối trong hay là xanh lẫn phân su: có sự thải phân su vào trong buồng ối
Có suy thai cấp một cách chắc chắn: sự bất thường của nhịp tim thai
Sử dụng một số thuốc ức chế cho người mẹ: thuốc giảm đau, thuốc hướng thần, gây mê, thuốc
chẹn Beta. Trong khoảng thời gian 4 giờ có nguy cơ suy hơ hấp cho trẻ sơ sinh
Có chảy máu trong chuyển dạ: rau tiền đạo
Chuyển dạ có nguy cao cho trẻ sơ sinh: đẻ non tháng hoặc đẻ già tháng, đẻ đa thai, nhiễm
trùng mẹ và thai (sốt, nước ối bẩn, vỡ ối sớm, nhiễm trùng sinh dục tiết niệu của người mẹ),
đẻ khó do cơ học (bất tương xứng thai chậu, ngôi thai bất thường). Chuyển dạ kéo dài, thời
gian sổ thai kéo dài, bệnh lý của dây rốn (dây rốn ngắn, vòng rau quấn cổ,sa dây rau, dây rau
thắt nút, vỡ dây rốn), cách đẻ (mổ lấy thai, forceps)
-

Các yếu tố sau khi đẻ


Tình trạng thích nghi với cuộc sống ngồi tử cung của trẻ có thể được đánh giá trong những phút
đầu bằng chỉ số Apgar.

Điểm

0

1

2

Nhịp tim

Khơng có

< 100 nhịp/phút

> 100 nhịp/phút

Cử động hơ háp

Khơng có

Chậm, khơng đều

Tốt, khóc

Trương lực cơ

Khơng có

Yếu, gấp nhẹ đầu chi

Mạnh

Phản xạ

Khơng có

Yếu

Mạnh

Màu sắc da

Xanh, tái

Thân hồng, chi tím

Hồng hào

Chỉ số

Trong các yếu tố đó có 3 yếu tố chính đó là: động tác thở, tình trạng của nhịp tim thai và màu sắc da.
Chỉ số Apgar không được sử dụng để đưa ra chỉ định ở thời điểm nào thì cần thiết phải làm các động
tác hồi sức hoặc để đưa ra các quyết định phù hợp trong quá trình hồi sức.

Chỉ số Apgar tuy nhiên vẫn còn là một phương tiện khách quan để đánh giá đứa trẻ ở phút thứ
nhất và phút thứ 5 sau đó có thể phút thứ 10, 15 và 20 và như vậy chính nó là phương tiện hữu
hiệu để đánh giá hiệu quả của hồi sức sơ sinh.
6.4.Triệu chứng lâm sàng
-

Hơ hấp:

Khơng có thơng khí tự nhiên
Các cử động của thơng khí nhẹ, hiếm hoi và hồn tồn khơng có
-

Tim mạch

Tần số tim dưới 60 nhịp/phút
Dấu hiệu tưới máu ngoại biên xấu
Các đầu chi lạnh, tái, hoặc là tím với tình trạng lốm đốm chỗ trắng, chỗ tím.
Thời gian làm cho da hồng trở lại kéo dài trên 5-10 giây
Ngừng tim, ngừng thở.
-

Thần kinh

Giảm trương lực cơ toàn thân
-

Chuyển hố

Giảm đường máu
-

Điều hồ thân nhiệt

Nhanh chóng dẫn đến tình trạng hạ nhiệt độ
-

Tình trạng chết lâm sàng
Đây là tình trạng nặng nề nhất, trẻ đẻ ra ngạt nặng, chỉ số Apgar dưới 3 điểm ở phút thứ nhất.

5.Điều trị ngạt sơ sinh hay các phương pháp hồi sức sơ sinh


Kết quả mong đợi sau khi hồi sức sơ sinh là đứa trẻ sống và thần kinh hồn tồn bình thường
Chất lượng của sự phục hồi thần kinh của trẻ phụ thuộc vào lưu lượng máu giầu oxy đến não. Cho nên
mục đích của điều trị ngạt sơ sinh có hai:
-

Đảm bảo thơng khí phế nang hiệu quả

-

Đảm bảo huyết động học hiệu quả

5.1.Kích thích
-

Chỉ định:

Trẻ sơ sinh đẻ ra khơng có dấu hiệu của ngừng tim, ngừng hơ hấp, nhưng khó khăn của sự khởi
động sự thơng khí tự nhiên hiệu quả.

-

Tư thế:

Trẻ nằm trong tư thế đầu thấp.
-

Phương pháp tiến hành:

Đó là một động tác được thực hiện nhanh bằng áp lực nhanh và dứt khoát lên lưng đứa trẻ khi chúng
ta lau khô trẻ bằng khăn. Cũng như một vài cái ấn nhẹ dứt khoát lên gan bàn chân của trẻ, các kích
thích này khơng được làm chấn thương trẻ và không được kéo dài quá 15-30 giây.
Tất cả các phương pháp kích thích khác đối với đứa trẻ đều khơng có tác dụng thậm chí nguy hiểm
cho trẻ.
- Các tiêu chuẩn để đánh giá tính hiệu quả của nó.
Trẻ hít vào hoặc là khởi động động tác hít vào đầu tiên với các động tác hơ hấp đều đặn.
5.2.Hút đường hô hấp trên
Hút tất cả chất bài tiết cũng như chất nhày của đường hô hấp trên của trẻ đều phải được làm
trước khi làm các động tác thơng khí
-

Chỉ định
Tất cả các trẻ sơ sinh ngay sau khi đẻ.

-

Tư thế
Nằm ngửa, đầu hơi nghiêng nhưng tư thế trung gian.

- Phương tiện

Sonde hút 8 hoặc 10 Fr và với một áp lực khoảng 100-200 mbar
-

Phương pháp
Tay trái của người làm để trên mặt của trẻ để giữ cho nó có tư thế đúng, thay phải cầm ống

sonde hút hướng đầu sonde đi theo ý muốn (hoặc ngược lại với người thuận tay trái)
Đầu tiên là hút ở miệng: 3-5 lần đưa sonde vào 3-5cm tình từ môi đứa trẻ bằng sonde 8 hoặc
10 Fr đảm bảo sự giải phóng của hầu họng
Thứ 2 là mũi: Một lần duy nhất ở mỗi một lỗ mũi, đưa sonde vào 3-5cm bằng sonde 8 hoặc 10 Fr
đảm bảo giải phóng được hầu họng
Thứ 3 là dạ dày: Một lần với sonde 8 hoặc 10 Fr đưa sâu vào bằng khoảng cách từ miệng đến rốn
đảm bảo giải phóng phần thấp của họng và cũng để kiểm tra sự thông của thực quản và đồng thời


để làm rỗng dạ dày. Để kiểm tra vị trí của sonde đã nằm đụng trong dạ dày hay chưa cần phải làm
một test bằng bơm tiêm: nghe ở vùng thượng vị và chúng ta nhận thấy tiếng động của khí khi ta
bơm vào dạ dày 3-5 ml khơng khí và phần khí này sẽ được hút ra sau khi hút dạ dày.
Sự hút thực quản dạ dày có thể là nguyên nhân dẫn đến nhịp tim chậm lại nếu như nó được
thực hiện trước phút thứ năm của trẻ sau khi đẻ. Cần phải nghe tim thai trong khi hút và việc hút
không được kéo dài quá 10 giây
Các tiêu chuẩn đánh giá tính hiệu quả:
-

Hơ hấp đều đặn không nghe thấy tiếng lọc sọc

-

Trẻ trở lên hồng hào

5.3.Hút đường hơ hấp dưới
Khi đứa trẻ hít vào nước ối lẫn phân su, nó là những động tác cơ bản để tránh làm cho trẻ hít
nhiều hơn nữa. Cần thiết trong cùng thời gian phải lấy đi hết phân su khỏi đường hô hấp của trẻ
Quan trọng là phải hút trước tất cả các động tác thơng khí.
-

Chỉ định:

Nước ối đặc sánh phân su hoặc tạo thành các cục nhỏ
-

Tư thế

Nằm ngửa, đầu hơi nghiêng nhẹ ở tư thế trung gian
-

Dụng cụ

Sonde 10 Fr
-

Phương pháp

Hút bằng cách đặt sonde vào đường hô hấp của trẻ bằng cách sử dụng đèn nội khí quản, sonde
được đưa vào sâu 2-3cm qua lỗ thanh quản
Hút ở bên trong khí quản với việc đồng thời rút sonde ra ngoài. Phải hút với áp lực 200 mbar liên
tục trong 3- 5 giây và nhắc đi nhắc lại động tác này nếu còn thấy chưa đảm bảo sạch
Hút cẩn thận xung quanh vùng hầu họng, còn thanh quản được hút sau cùng.
Hút sẽ không cần thiết nếu như chúng ta thấy khơng có phân su xung quanh hầu cũng như
thanh quản. Hút họng thanh quản trong thai nghén rất quan trọng và nó phải được làm khi mà

có thể làm được.
Các tiêu chuẩn để đánh giá sự hiệu quả:
Sau khi hút lần cuối cùng khơng cịn thấy phân su ở sonde
Trẻ tự thở được.
5.4.Thơng khi
5.4.1.Thơng khí qua mặt nạ
-

Chỉ định

Ngạt
Nhịp tim chậm dưới 100 nhịp /phút


Ngừng tim phổi
-

Thư thế

Đầu ở tư thế trung gian
-

Dụng cụ

Bóng tự giãn với túi dự trữ oxy
Lưu lượng oxy phải là từ 4-6l/phút
Mặt nạ cỡ 0 đối với trẻ dưới 2000 g
Mặt nạ cỡ 1 đối với trẻ trên 2000g
-

Phương pháp

Phương pháp miệng-miệng hoặc Miệng-Mũi miệng trong trường hợp không có dụng cụ
Kỹ thuật thơng khí bằng mặt nạ
-

Áp mặt nạ sao cho nó phủ kín mũi và miệng trẻ để tránh các khe hở, cỡ của mặt nạ phải phù
hợp

-

Nâng hàm dưới lên trong q trình thơng khí

Tay trái của người hồi sức phải giữ cho mặt nạ áp sát vào mặt trẻ đồng thời nâng hàm dưới lên.
Ngón cái và ngón chỏ ở mỗi bên của mặt nạ. Ngón giữa giữ lấy hàm trẻ ở vị trí của cằm để áp sát
mặt nạ vào mặt trẻ. Ngón đeo nhẫn và ngón út đặt ở dưới hàm để giữ cho hàm dưới được nâng
lên.
-

Áp lực ấn bóng bằng hai ngón tay

-

Tần số bóp 40-60 lần /phút

-

Một số điểm đặc biệt
4-5 lần bóp đầu tiên là rất quan trọng để đạt được một sự thơng khí phế nang tốt có một hiệu
quả thật sự để làm nở phổi trong những giây đầu tiên bằng cách kéo dài lần bóp đầu tiên trong

3-5 giây

Đối với trẻ sơ sinh dưới 32 tuần hoặc trọng lượng thai dưới 1500g không nên ngần ngại sử
dụng một áp lực mạnh trong 2-3 lần bóp đầu tiên
Trong trường hợp thất bại thơng khí bằng mặt nạ:
Hút các chất tiết
Đặt lại vị trí của tay người hồi sức và vị trí của mặt nạ
Sử dụng một mặt nạ khác phù hợp hơn.
Nếu mà thơng khí vẫn khơng có hiệu quả trong 30 giây đầu tiên thì quyết định đặt nội khí
quản.
-

Các tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả
Sự nở ra của lồng ngực đều đặn và đồng bộ

Nghe rì rào phế nang đều cả hai bên phổi
Tăng nhịp tim thai


Thai nhi trở nên hồng hào.
Ngừng thơng khí qua mặt nạ khi thấy trẻ tự thở lại được một cách có hiệu quả với tần số thở từ 40-60
lần /phút, tất cả các chỉ tiêu đánh giá sự hiệu quả đều tốt.

Sự thơng khí qua mặt nạ sẽ tạo ra sự căng của đường tiêu hố do khí, nếu cần thiết cứ hơn 3 phút phải
hút dạ dày một lần để làm giảm áp lực trong ổ bụng trẻ (sonde 6 Fr), cứ 2 phút một lần thì mở cho đầu
tự do của sonde ra.

Thơng khí qua mặt nạ được chống chỉ định trong trường hợp thốt vị cơ hồnh

5.4.3.Đặt nội khí quản

Trong khi thao tác kỹ thuật này cần thiết phải có 3 người: một người làm, một người giữ tư thế cho trẻ
và một người phụ đưa dụng cụ và hút.
-

Chỉ định
Thơng khí bằng mặt nạ khơng có hiệu quả sau 30-60 giây
Cần thiết phải kéo dài sự thơng khí hỗ trợ: trẻ sơ sinh đẻ trước 28 tuần và trẻ có cân nặng dưới

1000 g
Thốt vị cơ hoành.
-

Tư thế:
Trẻ nằm ngửa đầu trung gian, mặt trẻ song song với mặt bàn, mục đích làm cho họng hầu

thanh quản và khí quản trở thành một đường thẳng, chúng ta có thể giữ cho tư thế của đầu trung
gian bằng cách sử dụng một chiếc gối nhỏ ở dưới cổ (khơng được đặt ở dưới vai)
-

Dụng cụ
Ống nội khí quản phù hợp với trọng lượng của trẻ
Đèn nội khí quản với đèn thẳng
Băng cố định ống nội khí quản (băng dính)

-

Phương pháp
Tay trái người làm giữ đầu trẻ và mở miệng trẻ
Tay phải cầm đèn nội khí quản
Đưa đèn nội khí quản vào miệng (hơi nghiêng về bên trái) đồng thời đẩy lưỡi trẻ sang bên trái

Bộc lộ vùng hầu họng bằng động tác kéo lên cao và ra trước theo hướng của cán đèn (không

được di động đèn kiểu bập bênh)
Hút hầu họng bằng sonde số 10 Fr
Đặt ống nội khí quản khi nhìn rõ được lỗ thanh quản
Rút đèn nội khí quản giữ nguyên ống nội khí quản
Nối ống nội khí quản với bóng và bắt đầu thực hiện thơng khí qua ống nội khí quản.


Nghe phổi để kiểm tra vị trị của ống nội khí quản đồng thời xem sự thơng khí có đều hay
khơng. Kiểm tra vị trí của ống nội khí quản bằng cách nhìn mốc của nó có phù hợp hay khơng (ở
mép của đứa trẻ)
Cố định ống nội khí quản
-

Các tiêu chuẩn để đánh giá sự hiệu quả.

Đặt nội khí quản và thơng khí qua nội khí quản phù hợp thì được đánh giá thơng qua các tiêu
chuẩn sau đây.
Tăng nhịp tim
Trẻ hồng hào
Khi không thấy các dấu hiệu chứng tỏ thơng khí có hiệu quả cần phải kiểm tra lại dưới đèn nội khí
quản xem vị trí của ống nội khí quản có tốt hay khơng (nội khí quản bị tuột ra ngoài hoặc đặt vào thực
quản).
Việc đặt nội khí quản tốt khơng thấy cải thiện về tình trạng của trẻ cần thiết phải thực hiện một số sự
hỗ trợ về huyết động học.
Nguyên nhân của sự thất bại có thể là do sự bộc lộ vùng hầu họng thanh quản khơng tốt hoặc là khơng
nhìn rõ lỗ thanh quản. Sau 20 giây thử đặt nội khí quản mà khơng được cần phải tiếp tục thơng khí
cho trẻ qua mặt nạ
-

Vai trò của người phụ

Trước khi làm : Chuẩn bị và kiểm tra các dụng cụ
Trong khi làm :
Giữ cố định đầu thai nhi
Đưa dụng cụ cho người làm
Giúp hút thanh quản
Theo dõi nhịp tim, các động tác hô hấp và màu sắc của da trẻ
Tính thời gian từ khi bắt đầu cho đến thời gian báo động cho người làm khi mà nó đến 20-30 giây.
Trong trường hợp thất bại thơng khí cho trẻ sơ sinh qua mặt nạ và bóng để cho phép làm lại một
lần nữa.
Sau khi làm:
Kiểm tra vị trí của sonde
Ghi nhận mốc của sonde
Cố định sonde
Thơng khí cho trẻ qua sonde.
5.4.4. Thở oxy qua sonde với lưu lượng tự do
-

Chỉ định: Những trẻ đẻ ra có nhịp tim bình thường, thơng khí bình thường, khơng có dấu
hiệu chống cự nhưng có dấu hiệu tím nhẹ ở quanh mơi

-

Tư thế: giống như tư thế của thơng khí qua mặt nạ


Dụng cụ: Nguồn oxy (bình oxy hoặc là hệ thống oxy trung tâm) với lưu lượng 5 l/phút. Các ống
dẫn oxy phải được nối qua đồng hồ đo

-

Phương pháp: Đưa ống dẫn oxy vào gần mũi của đứa trẻ và để cho trẻ thở
tự nhiên

-

Các chỉ tiêu đánh giá tính hiệu quả: Trẻ hồng trở lại và tiếp tục hồng hào sau khi đã ngừng
cho thở oxy.

Cần phải tìm một cách cẩn thận dấu hiệu chống đỡ ở trẻ sơ sinh đó là: cánh mũi phập phồng, co kéo
khoang liên sườn hoặc các tiếng rên, những dấu hiệu này có thể rất cần thiết giúp cho việc quyết định
thơng khí hỗ trợ. Nếu như sự tím tái vẫn tiếp tục kéo dài mặc dù đã được thở oxy cần phải làm rõ 2
khả năng:
-

Bệnh tim bẩm sinh: nếu như vậy trẻ cần được đặt nội khí quản và cho thơng khí nhân tạo

-

Thốt vị cơ hồnh trái: với các dấu hiệu bụng dẹt, khơng thấy rì rào phế nang bên trái, tiếng
tim bị đẩy sang bên phải, trẻ phải được đặt nội khí quản và cho thơng khí nhân tạo

5.4.5. Xoa bóp tim ngồi lồng ngực
-

Chỉ định: Tần số tim dưới 60 nhịp/phút, sau 15-30 giây làm thơng khí nhân tạo một cách đầy
đủ và hiệu quả.

-

Tư thế: Đặt trẻ nằm ngửa trên một nền cứng.

-

Dụng cụ: Người làm chỉ sử dụng hai bàn tay của mình

-

Phương pháp:

Có hai kỹ thuật cho phép thực hiện việc xoa bóp tim ngồi lồng ngực ở trẻ sơ sinh. Trong cả hai kỹ
thuật thì vị trí ấn là ở giữa, nằm ở 1/3 dưới của xương ức khoảng 1 cm dưới đường liên núm vú
-

Kỹ thuật 2 ngón tay: Người làm cắm hai ngón tay chỏ và ngón giữa của một tay thẳng góc
với thành ngực của trẻ, ở 1/3 dưới của xương ức. Có thể sử dụng tay cịn lại đặt ở dưới lưng
của trẻ để đảm bảo điều đánh giá áp lực ấn xuống của hai ngón tay.

-

Kỹ thuật 2 tay: Hai tay của người làm thủ thuật ôm lấy lồng ngực của đứa trẻ ở hai bên, hai
ngón tay cái gặp nhau ở 1/3 dưới của xương ức, áp lực ấn được thực hiện ở đầu của hai ngón
tay cái. Ở trẻ non tháng, bàn tay của người làm lớn hơn rất nhiều lồng ngực của trẻ trong
trường hợp này các ngón cái phải bắt chéo nhau ở 1/3 duới của xương ức.

Trong cả hai trường hợp áp lực ấn phải được làm đến mức mà làm cho xương ức của trẻ lõm xuống
1,5-2 cm. Tần số ấn lên xương ức phải đạt đến 120 lần/phút
-

Một số trường hợp đặc biệt:

Sự kích thích và xoa bóp tim ngồi lồng ngực có thể được làm ngay cả ở trẻ đặt nội khí quản. Nếu
trẻ được thơng khí qua mặt nạ, đơi khi áp lực ấn xuống của động tác xoa bóp sẽ chống lại việc
bơm khí vào của bóp bóng, trong trường hợp này cần phải xen kẽ giữa việc thông khí qua bóng
và xoa bóp tim ngồi lồng ngực: 2 lần bóp bóng-8 lần ấn ngồi lồng ngực cứ thế...
-

Các chỉ tiêu đánh giá tính hiệu quả:


Bắt được mạch đùi, động mạch rốn
Trẻ hồng trở lại
Thời gian hồng trở lại da của thai nhi ở trán phải dưới 5 giây.
Tính hiệu quả của xoa bóp tim ngoài lồng ngực giảm dần theo thời gian, nếu vượt q 25 phút có tiếp
tục xoa bóp tim ngồi lồng ngực cũng khơng làm tăng thêm cơ hội sống sót của trẻ

5.4.6. Sử dụng thuốc
Adrenaline
-

Chỉ định:

Ngừng tim mạch
Nhịp chậm nặng nhịp tim dưới 60 nhịp/phút
-

Đường sử dụng: đường nội khí quản là nhanh nhất, khi bơm thuốc vào nội khí quản cần thiết
phải ngừng xoa bóp tim ngồi lồng ngực ít nhất là 10 giây.

-

Liều lượng: 100 micro gam/Kg cân nặng của trẻ hoặc là trong trường hợp bơm vào nội khí
quản thì liều lượng xẽ là 1ml/Kg cân nặng với dung dịch pha loãng 1/10 000: 1 ồng
adrenaline 1 ml thêm đủ thành 10 ml và như vậy 1 ml dung dich này chứa 100 micro gam

-

Các tiêu chuẩn đánh giá tính hiệu quả

Tăng nhịp tim
Bắt được mạch
Giảm thời gian làm hồng trở lại của da
Trẻ hồng đều trở lại
Nếu khơng thấy các dấu hiệu chứng tỏ tính hiệu quả sau 1-2 phút bơm vào nội khí quản lần đầu tiên,
nó có thể được nhắc lại một lần nữa hoặc thậm chí hai lần.

Naloxone
-

Chỉ định: Suy hơ hấp ở trẻ sơ sinh mà người mẹ dùng morphine trước khi đẻ (trong vòng 4
giờ trước khi sổ thai)

-

Đường dùng: Tiêmbắp, dưới da, qua nội khí quản

-

Liều lượng: 10 microgam/kg cân nặng trẻ hoặc là 0,1ml của dung dịch sau đây: 1/2 ống 1 ml

(0,2 mg) naloxone (NARCAN) thêm 1,5 ml nước muối sinh lý như vậy 0,1 ml dung dịch này
chứa 10 miccrogam naloxone

-

Các chỉ tiêu đánh giá tính hiệu quả: Khởi động các động tác hô hấp của trẻ.

-

Chú ý : cần phải theo dõi sát trẻ trong những giờ tiếp sau vì thuốc này có tác dụng kéo dài
trong suốt 20-30 phút.

Chu trình hoạt động của xử trí cấp cứu ngạt sơ sinh
Lau khơ -- > Kích thích -- > Đặt đúng tư thế -- > Hút -- > Đánh giá :Thở, Nhịp tim, Màu sắc da


6.Vô Trùng
Nguy cơ nhiễm trùng ở trẻ sơ sinh là rất cao và nó cịn tăng cao hơn ở trẻ non tháng. Để tránh
nhiễm trùng:
-

Người làm hồi sức phải sạch sẽ

Rửa tay trước khi làm thủ thuật
Mặc quần áo, đội mũ và mang khẩu trang sạch
Đeo găng khi làm hồi sức
- Dụng cụ phải sạch
Rửa và tiệt trùng cẩn thận sau mỗi một lần sử dụng: bàn hồi sức, dụng cụ thơng khí, ống nghe...
-

Các dụng cụ nhỏ phải sạch

Các sonde hút, sonde nội khí quản sử dụng một lần..

7. Chăm sóc sau khi hồi sức
7.1.Các trường hợp diễn biến thuận lợi
-

Sự phục hồi nhanh chóng và hồn tồn. Trẻ sơ sinh đã được đặt nội khí quản ngay từ những
phút đầu sau đẻ có thể rút nội khí quản ngay ở trong phịng đẻ khi đánh giá tình trạng của trẻ
sơ sinh là tốt:
Các cử động hô hấp tự nhiên và hiệu quả
Tần số tim ổn định trên 100 nhịp/phút
Màu sắc da bình thường sau khi ngừng thở oxy
Rút ống nội khí quản được làm đồng thời với hút.

Một số động tác tối thiểu phải được làm ngay cả ở những trường hợp tiến triển thuận lợi nhất:
-

Thực hiện thăm khám lâm sàng đầu tiên và đầy đủ để tìm xem có các dị dạng hay khơng

-

Nhỏ thuốc đau mắt để phòng nhiễm trùng của mắt

-

Dùng thuốc vitamine K1: Qua đường tiêm bắp 1-2mg/kg cân nặng ngay từ những giờ đầu tiên
sau khi sinh. Qua đường uống cùng với lần bú mẹ đầu tiên hoặc bú chai đầu tiên

-

Theo dõi những giờ sau trước hết là tần số thở, màu sắc của da, sự thức, tỉnh và các hoạt động
của trẻ, đo thân nhiệt và đường máu.

-

Cho con nằm với mẹ và cho trẻ bú mẹ
7.2.Các trường hợp diễn biến không thuận lợi

-

Những trẻ phải chịu đựng một quá trình hồi sức nặng nề (tình trạng chết lâm sàng)

-

Những trẻ mà sự phục hồi khơng hồn tồn: Sự thở khó khăn, tím tái, giảm trương lực cơ. Tất
cả các trường hợp này cần phải chuyển trẻ đến một đơn vị sơ sinh đặc biệt để đánh giá và theo
dõi. Cần phải tìm ngun nhân của những khó khăn ban đầu của trẻ đặc biệt là các dị dạng
của trẻ, khi mà những nguyên nhân này không được làm sáng tỏ thì cần phải tìm nguyên nhân


nhiễm trùng mẹ và thai, các xét nghiệm về vi trùng học phải được làm cả về phía mẹ cũng
như về phía con.
8. Một số trường hợp đặc biệt
Một vài bệnh lý có thể dẫn đến những khó khăn ban đầu cho trẻ sơ sinh ngay từ lúc sinh mà việc chẩn
đốn chúng khơng được làm trong lúc có thai thì cần thiết phải làm ngay sau khi đẻ để có những
chăm sóc phù hợp, đơn giản cũng có thể giúp cho trẻ phục hồi một cách tốt.
8.1 .Hẹp lỗ mũi sau
Nó có thể là một bên hoặc cả hai bên

Đôi khi là hậu quả của phù nề do chấn thương
Chẩn đốn: Trẻ hít vào khó khăn nhưng khi khóc thì tình trạng đó được cải thiện khơng thể đưa
sonde qua mũi để hút được. Hẹp cả hai bên sẽ dẫn đến suy hô hấp sau đẻ và sự suy hơ hấp này được
cải thiện nhanh chóng bằng cách đặt canul Guedel
8.2.Hội chứng Pierre Robin
Có 3 dấu hiệu chính:
Có sự phân chia của màn hầu
Tụt lưỡi
Hàm nhỏ và tụt ra phía sau
Càn phải xử trí :
Đặt trẻ nằm sấp
Đặt canul Guedel
Theo dõi nhịp tim của trẻ
8.3.Thốt vị cơ hồnh
Nó có đặc điểm là có sự di trú của các tạng trong ổ bụng vào lồng ngực trong thời kỳ bào thai
do tồn tại một lỗ thủng trên cơ hoành. Sự di trú này dẫn đến sự thiểu sản phổi hai bên và hậu quả
là suy hô hấp nặng.
Tam chứng cho phép chẩn đốn:
Mất rì rào phế nang của một nửa lồng ngực trái
Tiếng tim nghe rõ ở bên phải
Bụng phẳng
Cần phải xử trí:
Đặt sonde hút dạ dày
Đặt nội khí quản thơng khí nhân tạo
Đặt trẻ theo tư thế hơi đứng (đầu cao)
Chuyển trung tâm phẫu thuật nhi để điều trị phẫu thuật
8.4.Teo thực quản bẩm sinh
Loại dị dạng này có đặc điểm là có sự thơng của thực quản với khí quản, có rất nhiều thể, chẩn
đốn phải được đặt ra ngay không chậm trễ, nếu không khi cho trẻ ăn thức ăn sẽ đi vào phổi.

Chẩn đốn :
Đa ối trong lúc có thai
Có hình ảnh bong bóng xà phịng ở miệng trẻ
Thử làm test bơm tiêm âm tính (khơng nghe thấy tiếng động của khí di chuyển khi đặt ống
nghe trên vùng thượng vị trong khi bơm khơng khí qua sonde dạ dầy)
Xử trí
Đặt sonde hút liên tục
Đặt nội khí quản cho hơ hấp hỗ trợ
Đặt trẻ nằm bình thường hơi nghiêng.