Những nguyên tắc cơ bản của phỏng vấn

Những nguyên tắc cơ bản của
phỏng vấn
Diễn đàn Báo chí Việt Nam xin giới thiệu
những vấn đề cơ bản của phỏng vấn, do
giảng viên Fabienne Gérault của Đại học
Báo chí Lille, Pháp, tổng kết:

Các thể loại phỏng vấn
- Phân tích: một chuyên gia giải thích một sự việc, giúp cho độc
giả hiểu được sự việc đó.
- Nhân chứng: một người chứng kiến hoặc tham gia một sự kiện
thuật lại sự kiện.
- Thông tin: một người công tác trong một lĩnh vực tiết lộ các dự
án, quyết sách trong lĩnh vực của mình.
- Ý kiến: người được hỏi đưa ra ý kiến của bản thân, bình luận
một sự kiện thời sự.


- Phản ứng hay phỏng vấn nhanh: phản ứng ngắn và tức thì của
một người trước một sự kiện. Nếu phỏng vấn nhiều người thì
được gọi là micrơ vỉa hè.
- Chân dung: người được phỏng vấn biểu lộ bản thân.

Chuẩn bị
- Chọn đúng người để phỏng vấn và chọn đúng chủ đề.
- Liên hệ với người được phỏng vấn, trình bày với người đó chủ
đề sẽ phỏng vấn để người đó chuẩn bị.
- Tìm hiểu về người mà mình phỏng vấn: thu thập tài liệu, tìm gặp
các nhân vật liên quan.
- Đào sâu chủ đề: biết rõ những sự việc quan trọng, số liệu, các
vấn đề đặt ra, từ đó xác định góc độ bài viết viết sẽ đề cập.

- Làm danh sách các câu hỏi, sắp xếp chúng theo thứ tự.

Làm chủ cuộc phỏng vấn
- Tập trung vào chủ đề, nhưng cũng đồng thời cởi mở và quan
tâm, hứng thú với cuộc trò chuyện.


- Tự giới thiệu, nhắc lại mục đích phỏng vấn, giải thích điều mình
trơng đợi.
- Ngồi ở tư thế thoải mái đẻ ghi chép được dễ dàng.
- Tránh dùng máy ghi âm, trừ trường hợp cần thiết.
- Ghi chép.
- Nên chụp ảnh sau khi đã phỏng vấn.

Dẫn dắt câu chuyện như thế nào?
- Câu hỏi đầu tiên mang tính chung chung.
- Không bắt đầu bằng câu hỏi quan trọng nhất hay khó nhất, tạo
niềm tin ở người đối thoại.
- Đẩy cuộc phỏng vấn đến chi tiết cụ thể nhất có thể được.
- Đặt câu hỏi mở.
- Quay trở lại chủ đề, nếu người được phỏng vấn đi quá xa hoặc
quá ba hoa.
- Đặt lại một câu hỏi khác, nếu người được phỏng vấn trả lời quá
chung chung.
- Đặt câu hỏi mở, nếu người được phỏng vấn kiệm lời, sau đó


quay lại chủ đề.
- Đừng ngại ngắt lời người được phỏng vấn, hay yêu cầu người
đó nói lại cho rõ.

- Biết cách ra khỏi câu hỏi ban đầu, nếu có một phát biểu ra khỏi
chủ đề nhưng thú vị, có thể phục vụ cho phỏng vấn.
- Ghi chép chính xác các công thức, giai thoại.
- Không tranh luận, không đưa ra ý kiến của riêng mình.
- Trước khi chia tay, chắc chắn có thể liên lạc lại được với người
được phỏng vấn.

Bốn dạng phỏng vấn
- Phỏng vấn dạng hỏi-đáp: là hình thức phổ biến nhất, dễ đọc.
- Phỏng vấn được trích dẫn: bài báo được viết dưới dạng bài
tổng hợp hoặc tường thuật, trong đó nội dung chủ yếu dành cho
những trích dẫn. Điều quan trọng là biết miêu tả nhân vật hoặc
bối cảnh một cách sinh động. Cũng có thể đưa vào những chi tiết
thuộc về bối cảnh hay những lời giải thích.
- Phỏng vấn dạng trị chuyện: phóng viên và người được phỏng


vấn cùng có mặt. Bối cảnh, khơng khí cuộc trị chuyện đóng vai
trị quan trọng. Bài báo gồm có đối thoại như trong tiểu thuyết.
Hình thức mang tính văn học, thích hợp với các tạp chí hoặc
chun mục văn hóa.
- Phỏng vấn độc thoại: chỉ có một hoặc hồn tồn khơng có câu
hỏi, và một trích dẫn dài lời người được phỏng vấn. Dạng này ít
được dùng và khơng hay. Được coi như một lời tuyên bố. Nhất
thiết phải chia phỏng vấn thành nhiều đoạn bằng các tít xen, chú
ý chuyển đoạn.

Một vài lời khuyên trong việc biên tập phỏng vấn dạng hỏiđáp
- Chọn câu hỏi: bằng cách đọc đi đọc lại toàn bộ nội dung ghi
chép. Cần loại bỏ những chi tiết phụ. Đánh dấu những câu hỏi

hay nhất, những nội dung thu hút sự chú ý.
- Thông điệp cốt lõi và dàn ý: xác định góc độ, ý chính của người
mình phỏng vấn, ý chính này sẽ nằm trong tít, sau đó xây dựng
bố cục, tức thứ tự câu hỏi và câu trả lời. Không nhất thiết phải


theo đúng trình tự cuộc phỏng vấn. Cần xây dựng lại cuộc phỏng
vấn, sao cho bài viết được chặt chẽ và lơgic hơn.
- Chuyển từ ngơn ngữ nói sang ngơn ngữ viết: đây là cơng việc
chính khi biên tập. Phải bỏ đi những câu nói sai, những chỗ ngập
ngừng, đồng thời giữ lại cách diễn đạt và câu chữ của người
được phỏng vấn. Vì vậy đơi khi phải viết lại câu hỏi và câu trả lời,
sao cho chúng đơn giản, ngắn gọn hơn.
- Sử dụng chữ đậm, chữ nghiêng,v.v... để phân biệt rõ câu hỏi và
câu trả lời.
- Mở đầu và kết thúc: câu hỏi đầu tiên chính là mở đầu. Vì vậy
phải đi thẳng vào vấn đề. Với câu trả lời cuối cùng-kết thúc, phải
trở lại thơng điệp chính hoặc mở ra góc độ xử lý.
- Độ dài: tùy thuộc. Hình thức "ba câu hỏi cho..." là thích hợp,
nhất là với những vấn đề thời sự.
- Sapô và box: sapô giới thiệu người được phỏng vấn và chủ đề
cuộc phỏng vấn. Trong box, cần giới thiệu lý lịch trích ngang để
giới thiệu đầy đủ hơn người được phỏng vấn. Box cũng có thể
lấy một câu trả lời nằm ngồi chủ đề cuộc phỏng vấn hoặc những


thơng tin bổ sung.
- Tít: "trị chuyện với..." khơng phải là một tít. Hãy sử dụng thơng
điệp cốt lõi. Dễ nhất là dùng trích dẫn một câu nói ấn tượng tóm
tắt được ý chính.

- Nếu phỏng vấn dài, phải chia đoạn ra bằng các tít nhỏ, bằng
ảnh, chú thích ảnh bằng các trích dẫn.

Phỏng vấn nhiều người
- Micrơ vỉa hè: phỏng vấn nhiều người dạng phản ứng, trả lời một
câu hỏi duy nhất. Câu trả lời tương đối ngắn (một tin sâu), được
minh họa bằng một ảnh và một giới thiệu ngắn gọn về người
được phỏng vấn (tên, tuổi, nghề nghiệp, chỗ ở). Hình thức này
rất sống động, rất con người, tạo điều kiện cho những người vô
danh được phát biểu.
- Phỏng vấn so sánh: một câu hỏi được đặt ra cho nhiều người.
Hình thức thường dùng để phân tích hoặc lấy các quan điểm
khác nhau. Cần trình bày sao cho dễ đọc.
- Bàn trịn: dài và khó đọc hơn phỏng vấn so sánh. Dùng trong


các tạp chí chuyên ngành, cho đối tượng độc giả có thói quen
đọc và suy ngẫm.
- Đối thoại trực tiếp: thích hợp trong chính trị. Phóng viên cần dẫn
dắt cuộc trò chuyện một cách khéo léo./.