Cách xưng hô trong họ

Cách xưng hơ trong họ
Có xem sơ đồ gia phả tồn họ mới biết được: Mình thuộc đời thứ mấy, đời trên mình là
những ai, mình thuộc chi nào, nhánh nào, bằng vai với mình trong họ là những ai? Có sơ
đồ gia phải mới phân biệt được thế thứ trong họ mỗi người tự xác định được quan hệ
trong nội tộc mà xưng hô cho đúng, chú ra chú, bác ra bác, anh ra anh, em ra em v.v....
Xưng hơ trong nội tộc khác với xưng hơ ngồi xã hội. Ngoài xã hội dựa theo tuổi tác và
chức vụ địa vị, trong gia tộc dựa theo thế thứ, nhưng khi giao thiệp với từng cá nhân cụ
thể lại phải kết hợp theo cách xưng hơ ngồi xã hội theo quan hệ tuổi tác. Có thể đúng
theo huyết thống thì anh A phải gọi tôi bằng ông chú, nhưng tôi cũng gọi anh A bằng bác,
vì anh A đã là người tuổi cao, gọi bằng cháu bất tiện và bất lịch sự. Tơi gọi anh A bằng
bác đó là gọi thay cho cháu chắt tơi, mặc dầu tơi ít tuổi hơn anh nhưng về thế thứ ngang
với ông nội anh A. Tuy nhiên nếu ít tuổi quá mà gọi bằng ông cũng bất tiện, có khi phải
hạ xuống một bậc mà gọi bằng chú mới thân mật.
Trong khi chúng tôi biên soạn gia phả có người bà con trong họ thắc mắc: Gia phả có
nhầm lẫn gì giữa các chi trong họ ta hay khơng? Tại sao anh X. Cịn ít tuổi hơn cháu nội
tôi, mà tôi lại phải gọi anh X. bằng ơng.
Xin trả lời: đó là hiện tượng phổ biến khơng có gì đặc biệt. Ngay trong một gia đình anh
cả đã có con, mà chú út chưa ra đời: hiện tượng "Em bú chị dâu, cháu bú bà" là chuyện
bình thường trong xã hội cũ, chỉ mới qua hai đời đã có sự chênh lệch 1 đời, vậy thì trong
họ hàng qua nhiều đời, chênh lệch dăm ba đời khơng có gì là lạ.
Ở nơng thơn cịn mối quan hệ giây mơ rễ má chằng chịt qua giữa thông gia, giữa bà con
nội ngoại, nên cách xưng hơ lại càng phức tạp, thơng thường thì vợ chồng thống nhất
cách xưng hô với ông chú bà bác bên nội bên ngoại như nhau, nhưng cũng có trường hợp
do quan hệ huyết thống thân sơ khác nhau chồng gọi bằng em, vợ gọi bằng bác hay
ngược lại. Nhưng dầu sao "Máu thoảng còn hơn nước lã", gọi nhau theo quan hệ gia tộc
vẫn thân mật hơn gọi theo quan hệ xã hội.
Nguồn tin: Một trăm điều nên biết về phong tục Việt Nam