Học thuyết kinh tế của C.Nghĩa Mác-Lênin về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

ChươngưVI
Chủ nghĩa t bản độc quyền
và chủ nghĩa t bản ®éc qun
Nhµ níc


Nội dung chơng VI

I. chủ nghĩa t bản độc quyền
II. chủ nghĩa t bản độc quyền nhà nớc
Iii. vai trò, hạn chế và xu hớng vận động
của chủ nghĩa t b¶n


I. Chủ nghĩa t bản độc quyền
Nội dung:
1. Sự chuyển biến
cạnh tranh sang

từ CNTB tự do
CNTBĐQ

2. Những đặc điểm cơ bản của
CNTB độc quyền
3. Sự hoạt động của quy luật giá trị
và giá trị thặng d trong giai
đoạn CNTB độc quyÒn


1. Sù chun biÕn tõ CNTB tù do c¹nh
tranh

sang CNTB độc quyền
C.Mác và Ph.Ăngghen đà dự báo rằng: cạnh
tranh tự do sinh ra tích tụ và tập trung sản
xuất, tích tụ và tập trung sản xuất phát triển
đến một mức độ nào đó sẽ dẫn đến độc
Tíchư
quyềnư
Tựưdo
tụ
Độcư
cạnhư
tậpư
quyền
tranh
trung
sảnư
xuất


* Nguyên nhân chủ yếu ra
đời

Chủ nghĩa t bản độc quyÒn


* Khái quát nguyên nhân hình thành
CNTBĐQ
LLSX

Tínưdụng

phátưtriển

Độc
Quyền

Khủngưhoảng
kinhưtế
Cạnhư
tranh

KH-ưKT
cuốiưTKư19
Tácưđộngư
củaưquyư
luậtưkinhưtế


2. Những đặc điểm cơ bản của CNTB
độc quyền

a - Tập trung sản xuất và các tổ chức độc
quyền
Cóưítưxíư
Tổư
Thoảư
nghiệpưlớn
Tíchưtụ,ư
chứcư
hiệp,
tậpưtrungư

độcư
thoảư
sảnưxuất
Cạnhưtranhư
quyền
thuận
gayưgắt

Tổ chức độc quyềnưlàưtổưchứcưliênưminhưgiữaưcácưnhàưtưư
bảnưlớnưđểưtậpưtrungưvàoưtrongưtayưphầnưlớnưviệcưsảnưxuấtư
vàưtiêuưthụưmộtưsốưloạiưhàngưhoáưnàoưđóưnhằmưmụcưđíchư
thuưlợiưnhuậnưđộcưquyềnưcao


Tổ chức
độc
quyền

Côngôlơmêr
at
Côngxoocxio
m
Tờ rớt
Xanhdica
Các ten

Liênưkếtưdọcưcủaư
cácưtổưchứcưĐQ.
Việcưsảnưxuất,ưtiêuư
thụưdoưbanưquảnư

trịưchung
Việcưlưuưthôngưdoư
mộtưbanưquảnưtrịư
chung.
Thoảưthuậnưvềưgiáư
cả,ưquyưmô,ưthịưtrư
ờngư


m
Côngư
xoocxiom

Côngôlơmer
at

Tờưrớt

Xanhdica
Cácten

Tổ
chức
độc
quyền


Vaiưtròư
cũ
Vai trò

của ngân
hàng

Vaiưtròư
mới

Trungưgianưtrongư
việcưthanhưtoánưtínư
dụng
Thâmưnhậpưvàoưtổư
chứcưđộcưquyềnư
côngưnghiệpưđểư
giámưsát
Trựcưtiếpưđầuưtưưvàoư
côngưnghiệp

*ưSựưphátưtriểnưcủaưtưưbảnưtàiưchínhưdẫnưđếnưmộtưnhómư
nhỏưđộcưquyềnưchiưphốiưtoànưbộưđờiưsốngưkinhưtếưvàư
chínhưtrịưcủaưtoànưxÃưhộiưtưưbảnưgọiưlàưbọnưđầuưsỏưtàiư
chính
Đầu sỏ
tài
chính

Chế độ
tham dự

Thủ đoạn

Thốngư

trị
kinhưtế

Thốngưtrị
chínhưtrị


b - T bản tài chính và bọn đầu sỏ tài
chính
Pháư
sản
Ngân
hàngư
nhỏ

Sápư
nhập

Tổưchứcư
độcư
quyềnư
ngânư
hàng

Tổư
chứcư
độcư
quyềnư
côngưư
nghiệp

T bản tài
chính

Cạnh tranh khốc
liệt
Lê nin:ưT bản tài chính là kết quả của sự hợp nhất
gia TB ngân hàng của một số ít ngân hàng ĐQ
lớn nhất với TB của liên minh độc quyền các nhà
công nghiệp


C - Xuất khẩu t
bản
CNTBưtựư
do
cạnhưtranh

CNTBưưĐộcư
quyền

Xuấtư
khẩu
hàngư
hoá

Xuấtư
khẩu
Tưưbản

Xuấtưkhẩuư
hàngưhoáưraưnư
ớcưngoàiưnhằmư
mụcưđíchư
thựcưhiệnưgiáư
Làưxuấtưkhẩuư
trị
giáưtrịưraưnướcư
ngoàiưnhằmư
mụcưđíchư
chiếmưđoạtưmư
vàưcácưnguồnư
lợiưkhácưcủaưnướcư
nhậpưkhẩuưtưư
bản


Nguyên nhân
Tích luỹ t
bản phát
triển

Tíchưluỹư
khốiưlượngưtưư
bảnưlớn

Cácưnướcưnhỏ

Hộiưnhậpư
kinhưtế

Giáư
ruộngư
đấtư
thấp

Tiềnưlư
ơngư
thấp

Hình
thức

Tưưbảnưthừaư
tươngưđối

Thiếuưtưư
bản

trựcưtiếp
Xuấtư
khẩuưtưư
bản

trựcưtiếp

Nguyênư
liệuưrẻ

Trựcưtiếpư

(FDI)

Xuấtưkhẩuưtưư
bản

Kinhưtếư
Mụcưtiêu

Giánưtiếpư
(ODA)

Chínhưtrị


Chủ thể:
Kinhưtế

Xuấtư
khẩuưtưư
bảnưNhàư
nước
Xuấtư
khẩuưtưư
bản

Chínhư
trị

Quânưsự

Xuấtư
khẩuưtưư
bảnưtưư
nhân

Hướngưvàoưcácư
ngànhưthuộcư
kếtưcấuưhạư
tầng
Thực
hiện chủ
nghĩa
thực dan
mới

Đặtưcănưcứư
quânưsựư
trênưlÃnhư
thổ

Ngànhưchuưchuyểnư
vốnưnhanhưvàưlợiư
nhuậnưđộcưquyềnư
cao

Tạo
điều
kiện
cho t
bản t

nhân


d - Sự phân chia thế giới v KT giữa các tổ chức
Cạnhư
Tổư
độc quyền
Tíchưtụư
tranhư
chứcư
vàưtậpư
xuấtưkhẩuưtưư
giữaưcácư
độcư
trungưưtưư
bản
tổưchứcư
quyềnư
bản
độcư
quốcư
quyềnư
tế
e - Sự phân chia thế giới về lÃnh thổ giữa các c
ờng quốc
Xungưđộtư
Sựưphátư
Phátưtriểnư
vềưquânư
Chiếnư

triểnư
khôngưđềuư
sựưđểư
tranhư
khôngư
vềưchínhư
phânư
thếư
đềuưvềư
trịưquânư
chiaưlÃnhư
giới
kinhưtế
sự
thổ


3. Sự hoạt động của quy luật giá trị và
giá trị thặng d trong giai đoạn CNTB
độc quyền
a - Mối quan hệ giữa cạnh tranh và độc quyền

Cạnh tranh
tự do

Độc quyền

Lu ý: Độcưquyềnưsinhưraưtừưcạnhưtranhưtựưdo,ưđộcư
quyềnưđốiưlậpưvớiưcạnhưtranhưtựưdo,ưnhưngưsựưxuấtưhiệnư
củaưĐQưkhôngưthủưtiêuưđượcưcạnhưtranhưmàưcònưlàmưchoư

cạnhưtranhưtrởưnênưđaưdạngưvàưgayưgắtưhơn


Giữaưcácưtổưchứcư
độcưquyềnưvớiưxíư
nghiệpưngoàiưđộcư
quyền

Cạnh
tranh
trong
giai
đoạn
CNTB
độc
quyề
n

Giữaư
cácưtổư
chứcư
độcư
quyềnư
vớiưnhau
Nội bộ
tổ chức
độc
quyền

Nguồnưnguyênư

liệu,ưnhânư
công,ưphươngư
tiệnư...

Cùngư
ngành
Khácư
ngành
Thịưphầnư
sảnưxuất,ư
tiêuưthụ

Mộtưbênư
pháưsảnư
Haiưbênư
thoảư
hiệp


b, Biểu hiện hoạt động của quy luật giá trị và giá
trị thặng d trong giai đoạn CNTB độc quyền
Giaiư
đoạnư
độcư
quyền
Giaiưđoạnư
tựưdoưcạnhư
tranh
Sảnưxuấtư
hàngưhoáư

tựưdoưgiảnư
đơn

Quyưluậtưgiáưcảư
độcưquyềnư
(K+PĐQ
PĐQư=ưpư+ưPSN
Quyưluậtư
giáưcảưsảnư
xuất
(ưKư+ưpư)

Quyưluậtư
giátrị
(W=c+v+m
)

Quyưluậtư
lợiưnhuậnư
độcư
quyềnư
cao
Quyư
luậtưp,ư
vàưp
Quyư
luậtưgiáư
trịư
thặngư
dư

LĐ không
công của
CN trong
XN không
độc quyền

LĐ không
công của
CN trong
XN độc
quyền

Lợi
nhuận
độc
quyền
cao

Một phần
GTTD của
nhà t bản
vừa và
nhỏ

LĐ không
công ở các
nớc thuộc
địa và

phụ thuéc


II. Chủ nghĩa t bản độc quyền
Nhà nớc
Nội dung:
1. Nguyên nhân hình thành và
bản chất của CNTB độc quyền
Nhà nớc
2. Những biểu hiện chủ yếu của
CNTB độc quyền Nhà nớc


1. Nguyên nhân hình thành
và bản chất của CNTB độc
quyền Nhµ níc


a. Nguyên nhân ra đời của CNTB độc quyền Nhà
nớc
Tất yếu
CNTB độc
CNTBĐQ
quyền
Nhà nớc

SHưNhàưnư
ớcưtưưsản

LLSXưphátư

triển

QHSX TBCNư

PCLĐưphátư
triển

Ngànhư
nghềưmớiư
raưđời
Xoaưdịuư
bằngưCSNN

Hìnhư
thànhưcơư
cấuưkếtư
nối

>ư<ưưGiữaư
cácưTCĐQư
QT

Nhàưnướcư
canư
thiệp

Mâuưthuẫnư
g/cưTSưvàưVS
Xuưhướngư
quốcưtếưhoá

phùưhợp

CNTB
Độc
quyề
n nhà
nớc


b. Bản chất của CNTB độc quyền Nhà n
ớc
Sứcưmạnhư
độcưquyềnư
tưưnhân

CNTB
độc
quyền
nhà nớc

Sứcưmạnhư
Nhàưnướcưtưư
sản

Quan hệ kinh tế
chính trị xà hội
LàưsựưkếtưhợpưsứcưmạnhưcủaưcácưtổưchứcưĐQưtưưnhânưvớiư
sứcưmạnhưcủaưnhàưnướcưTSưtrởưthànhưmộtưthiếtưchếưvàưthểư
chếưthốngưnhấtưnhằmưphụcưvụưlợiưíchưcủaưtổưchứcưĐQưvàư

cứuưnguyưchoưCNTB


2. Những biểu hiện chủ yếu
của CNTB độc quyền Nhà níc


Kết
hợp v
con ng
ời

Chế độ
tham dự
Độc quyền t
nhân
XâyưdựngưDNNNưưbằngưvốnưngânưsách

Hình
thành
sở hữu
Nhà n
ớc
Sự điều
tiết
kinh tế
của nhà
nớc T
sản

Quốcư hữuư hoáư xíư nghiệpư tưư nhânư bằngư cáchư
muaưlại
Muaư cổư phầnư củaư cácư doanhư nghiệpư tưư
nhân
Mởư rộngư DNNNư ư bằngư vốnư tíchư luỹư củaư cácư
DNNN
Bộưmáyư
nhàưnước
=
Chínhư
sách

NSNN
Thuếư
Hệưthốngưtiềnưtệưưtínư
dụng
DNNN
Kếưhoạchưhoá