Bác Tôn - Người đặt cơ sở nền tảng cho lý luận và công tác Công đoàn Việt Nam

NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀƯÍI

BẤC TƯN - TNGÛÚÂI
CÚ SÚÃ,
ẪNG
ÀÙÅ
NÏÌN T
CHO

L LÅN
 CƯNG
ẤC
V TCƯNG TÀOÂN
NAM VIÏÅ
PHẨM VÙN HÂ*
Ngây nhêån:05/05/2018
Ngây phẫn biïån:
30/05/2018
Ngây duåt àùng:
15/06/2018

Tốm tùỉt:
 Cåc àúâi vâ sûå nghiïåp hoẩt àưång cấch mẩng ca Ch tõch Tưn Àûác Thùỉng câng dêìn li vâ
cú hưåi àïí nghiïn cûáu tịm hiïíu sêu hún vïì nhûäng àống gốp to lúán ca Bấc Tưn àưëi vúái Cấch mẩng Viïåt N
Nam nối riïng. Nhên kó niïåm 130 nùm ngây sinh ca Bấc Tưn (1888-2018), tấc giẫ xin gûãi túái q àưåc giẫ 
nïìn tẫng cho l lån vâ cưng tấc Cưng àoân Viïåt Nam”.
Tûâ khốa
: Ch tõch Tưn Àûác Thùỉng, cú súã, nïìn tẫng, l lån cưng àoân, Cưng àoân Viïåt Nam.

UNCLE TON, WHO SET THE BASE, FOUNDATION FOR THE THEORY AND WORK OF TH

Abstract: 
The life and career of President Ton Duc Thang’s revolutionary activity has gradually retreated into the pa
the opportunity to study more deeply about the great contributions of Uncle Ton. For the Vietnam Revolution in gene
Union in particular. On the occasion of the 130th anniversary of the birth of Uncle Ton (1888-2018), the author would
the article: “Uncle Ton - who laid the foundation, the foundation for the theory and work of the Vietnam Union.”
Keywords:
 President Ton Duc Thang, foundation, foundation, union theory, Vietnam Trade Union.

X

ët thên tûâ cưng nhên, Ch tõch Tưn Àûác Thùỉng àấng, vị àiïìu kiïån an toân lao àưång vâ giẫm giúâ lâm
àậ trúã thânh ngûúâi chiïën sơ cấch mẩng trung viïåc trong ngây. Phong trâo cưng àoân àậ trẫi qua
kiïn, võ lậnh t ca giai cêëp cưng nhên vâ ca cấc giai àoẩn phất triïín khấc nhau, nhûng àấng ch
nhên dên Viïåt Nam, mưåt têëm gûúng mêỵu mûåc vïì
 nhêët lâ giai àoẩn hịnh thânh giai cêëp vư sẫn hiïån
tinh thêìn u nûúác, àûác tđnh cêìn kiïåm, liïm chđnh,
àẩi, trúã thânh mưåt phêìn cú bẫn ca chïë àưå tû bẫn
chđ cưng vư tû, hïët lông phc v cấch mẩng, phc v ch nghơa, tûác lâ giai cêëp cưng nhên. Thùỉng lúåi ca
nhên dên. Trïn cú súã tịm hiïíu cấc hoẩt àưång thûåc Cấch mẩng thấng Mûúâi Nga nùm 1917 àậ dêỵn túái
tiïỵn, nhûäng kinh nghiïåm phong ph ca Bấc Tưn thânh lêåp nhâ nûúác cưng nưng cấch mẩng àêìu tiïn
trong phong trâo cấch mẩng nối chung vâ phong trâo trïn thïë giúái. Cåc cấch mẩng nây àậ giẫi phống
cưng nhên vâ Cưng àoân Viïåt Nam nối riïng vúái mong
nhûäng ngûúâi cưng nhên thoất khỗi chïë àưå bốc lưåt
mën lâm rộ hún vai trô ca Bấc Tưn àưëi vúái sûå hịnh
tân bẩo, múã ra mưåt giai àoẩn phất triïín múái ca
thânh nïìn tẫng cho l lån vâ cưng tấc Cưng àoân phong trâo cưng nhên vâ cưng àoân trïn thïë giúái.
Viïåt Nam.
Giai cêëp cưng nhên vâ tưí chûác Cưng àoân Viïåt
Tưí chûác cưng àoân chó xët hiïån úã mưåt giai àoẩn Nam hịnh thânh vâ phất triïín ngoâi nhûäng nết chung,
phất triïín nhêët àõnh ca ch nghơa tû bẫn, do ch súã giưëng vúái giai cêëp cưng nhên vâ cưng àoân cấc nûúác

hûäu tû liïåu sẫn xët bốc lưåt ngûúâi lao àưång lâm thụtrïn thïë giúái, côn mang àêåm nết àùåc trûng riïng. Do
mưåt cấch tân bẩo vâ khưng cố giúái hẩn. Dêìn dêìnnhu cêìu khai thấc thåc àõa lêìn thûá nhêët ca thûåc
ngûúâi lao àưång lâm thụ cng hiïíu àûúåc ûu thïë ca dên Phấp úã Viïåt Nam, mưåt sưë nưng dên bõ bêìn cng
hổ àưëi vúái ch súã hûäu tû liïåu sẫn xët úã chđnh sưë
hốa àậ trúã thânh cưng nhên trong hêìm mỗ, àưìn àiïìn,
lûúång àưng àẫo ca hổ: “mưåt mịnh àún lễ sệ ëu, têëtnhâ mấy ca thûåc dên vâ tû sẫn. “Àêy lâ nhûäng
cẫ cng nhau sệ tẩo nïn sûác mẩnh”.
 Sûå hịnh thânh cưng nhên xët thên tûâ nưng dên, nhûng àưìng thúâi
tưí chûác cưng àoân mang nghơa lâ chuín tûâ sûå phên lẩi cng cố mưåt sưë cưng nhên cng tûâ nưng dên nhûng
tấn, lễ loi, bêët lûåc ca nhûäng ngûúâi lao àưång lâm
thụ sang àêëu tranh cố tưí chûác vị tiïìn lûúng xûáng * Trûúâng Àẩi hổc Cưng àoân

3 cưng àoâ
Tẩp chđ Nghiïn cûáu khoa hổc
Sưë 12 thấng 6/2018


NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀƯÍI
qua con àûúâng trúã thânh trđ thûác rưìi múái trúã thânhTưn àậ chổn àïí giẫi phống dên tưåc. Bấc cng àậ
cưng nhên cố k thåt. Bấc Tưn lâ mưåt trong sưë nhûäng trûåc tiïëp thêëy àûúåc, chûáng kiïën àûúåc mưåt thûåc tïë lâ
ngûúâi tûâ nưng dên qua con àûúâng trđ thûác vâ trúã ngûúâi lao àưång Phấp cng bõ ấp bûác bốc lưåt, nghêo
thânh ngûúâi súám bûúác vâo hâng ng ngûúâi cưng khưí, vâ sûå bốc lưåt ca giúái ch Phấp cng rêët tân
nhên cưng nghiïåp hiïån àẩi vâ tham gia phong trâo
bẩo. Cấch mẩng thấng Mûúâi Nga àậ lâm cho tịnh
cưng nhên Viïåt Nam” 1 .
u nûúác, u giai cêëp cưng nhên ca Bấc Tưn câng
Bấc Tưn sinh ra trong mưåt gia àịnh cố àiïìu kiïån thïm sêu sùỉc.
theo con àûúâng hổc têåp, úã vng àêët An Giang giâu
Sau sûå kiïån kếo lấ cúâ àỗ phẫn chiïën trïn biïín
truìn thưëng u nûúác, truìn thưëng cấch mẩng nïn

Hùỉc Hẫi, nùm 1920 Bấc Tưn trúã lẩi Sâi Gôn lâm thúå
àậ súám gieo trong lông àưìng chđ mưåt tịnh u nûúác, bịnh thûúâng vâ àậ àem kinh nghiïåm, kiïën thûác hổc
thûúng dên, cùm ghết sûå chïë àưå bốc lưåt vâ nhûäng têåp tûâ thûåc tiïỵn àêëu tranh trong nûúác vâ thïë giúái àïí
bêët cưng trong xậ hưåi. Nùm 1906, sau khi hổc xong
têåp húåp àoân kïët cưng nhên, xêy dûång nïn Cưng hưåi
sú hổc ëu lûúåc, mưåt cêëp hổc cố thïí trúã thânh thêìybđ mêåt úã Sâi Gôn - Chúå Lúán.
giấo, hóåc mưåt võ trđ nâo àố trong bưå mấy cai trõ lc Àố lâ Cưng hưåi bđ mêåt àêìu tiïn ca giai cêëp cưng
bêëy giúâ, nhûng Bấc Tưn àậ chổn con àûúâng khấc, nhên Viïåt Nam. Àiïìu quan trổng hún cẫ lâ nố rêët
rúâi qụ hûúng An Giang u dêëu ca mịnh lïn Sâi
ph húåp vúái mưåt nûúác thåc àõa nhû nûúác ta, sưë
Gôn lâm cưng nhên vâ sau àố vâo hổc tẩi trûúâng lûúång nưng dên chiïëm hún 90% dên cû, lûåc lûúång
Bấch Nghïå (Trûúâng thúå mấy Ấ chêu Sâi Gôn), tûác
cưng nhên côn non trễ, múái hịnh thânh vâ nhỗ bế,
lâ Bấc quët àõnh con àûúâng lâm thúå. Lâm thúå tẩilẩi trong àiïìu kiïån bõ chđnh quìn thûåc dên nghiïm
Ba Son lâ lâm viïåc trong àiïìu kiïån tưí chûác sẫn xët cêëm. Àiïìu nây khấc hùèn vúái tịnh hịnh úã cấc nûúác
hiïån àẩi lc bêëy giúâ, vúái sûå quẫn l theo cấch cưng
cưng nghiïåp, núi cố phong trâo cưng nhên phất triïín
nghiïåp Phấp, trúã thânh nhûäng cưng nhên cưng nghiïåp,
cng vúái hoẩt àưång tđch cûåc ca cấc Àẫng cưång sẫn,
mưåt lûåc lûúång sẫn xët tiïën bưå múái ra àúâi, àiïìu nây
vâ cấc Àẫng xậ hưåi dên ch. Tuy nhiïn, cấc nghiïåp
ph húåp vúái l trđ, tđnh cấch ca ngûúâi thanh niïnàoân úã nhûäng nûúác nây cng khưng cố sûå liïn kïët
Tưn Àûác Thùỉng vúái nhiïìu hoâi bậo, êín chûáa mưåtthưëng nhêët. Mưåt sưë nghiïåp àoân àûúåc lêåp ra nhûng
tịnh u mậnh liïåt vúái qụ hûúng, vúái dên tưåc. Bấc khưng bẫo vïå quìn lúåi ca ngûúâi cưng nhên thûúâng
Tưn àậ trúã thânh ngûúâi thúå cố tay nghïì vâ thưng gổi lâ “nghiïåp àoân vâng”. Trong bưëi cẫnh àố, Cưng
thẩo tiïëng Phấp, ngoâi ra Bấc cng rêët quan têm vâ hưåi do Bấc Tưn lậnh àẩo giûä vûäng bẫn chêët ca giai
tđch cûåc tham gia cấc hoẩt àưång xậ hưåi àêëu tranh cửngnhờn,trungthaõnhvỳỏilỳồiủchcuóagiaicờởpcửng
chửởnglaồinhỷọngbờởtcửngtrongxaọhửồi,hoaồtửồngnhờn.Chủnhiùỡunaõytaồorasỷỏcmaồnhcuửởnhuỏtửng
aỏngchuỏyỏnhờởtcuóaBaỏcTửntrongthỳõigiannaõylaõaóohửồiviùnvaõphaỏttriùớnrửồngtửớchỷỏchửồiranhiùỡu
thamgiavaõocuửồcbaọicửng,baọikhoỏacuóahoồcsinh cỳsỳókhaỏctrongkhuvỷồcthaõnhphửở.

TrỷỳõngBaỏchNghùồvaõcửngnhờnxỷỳóngBaSonphaón
Mựồcduõtrongiùỡukiùồnchỷacoỏlyỏluờồncaỏchmaồng
ửởigiỳỏichuóboỏclửồtngỷỳõilaoửồng.Tuynhiùn,vaõochúỷỳõngchogiaicờởpcửngnhờnờởutranh,maõ
thỳõikyõoỏ,nhỷọngngỷỳõicửngnhờnchỷatũmrasỷỏc Cửnghửồitrỷỳóngthaõnhtỷõviùồcthửngquacaỏchoaồt
maồnhcuóamũnh,chỷabiùởtlaõmthùởnaõocoỏỷỳồcsỷỏc ửồngthỷồctiùợn.ThỷồctiùợnoỏcuóahửồidoBaỏcTửn
maồnhùớgiaóiphoỏnggiaicờởpmũnhthoaỏtkhoóisỷồboỏclaọnhaồolaõxuờởtphaỏttỷõchủnhnhucờỡucuóanhỷọng
lửồt.Chủnhvũvờồycaỏccuửồcphaónkhaỏngcoõnmangngỷỳõithỳồ,xuờởtphaỏttỷõthỷồctiùợntũnhcaónhcuửồcỳõi
tủnhỳnleó,khửngcoỏtửớchỷỏcvaõbừaõnaỏp.
ngỷỳõithỳồvaõdỷồavaõonhỷọngngỷỳõithỳồùớphaỏttriùớn
ửởivỳỏiBaỏcTửn,quaỏtrũnhtũmỷỳõnggiaóiphoỏngcửnghửồi.Tuynhiùn,khửngchúcoỏvờồy,BaỏcTửncoõn
dờntửồc,luửngựổnliùỡnvỳỏigiaóiphoỏnggiaicờởpcửng dỷồavaõonhỷọngbiùởnửồngcuóatũnhhũnhSaõiGoõnluỏc
nhờnkhoóisỷồaỏpbỷỏcboỏclửồt.Ngaõy20/4/1919,ngỷỳõi bờởygiỳõùớphaỏttriùớn.oỏchủnhlaõthỳõicỳùớBaỏcTửn
thỳồmaỏyTửnỷỏcThựổngaọcuõngbinhlủnhthuóythuó
phaỏttriùớnCửnghửồi.Nhờnsỷồkiùồncuửồcbaọicửng,
taõuchiùởncuóaPhaỏpkeỏolaỏcỳõoó,phaónchiùởntrùnmủttinh,biùớutũnhcuóathuóythuómờởychiùởntaõuPhaỏp
biùớnHựổcHaói,oõiChủnhphuóPhaỏpchờởmdỷỏtcanneoờồutaồicaóngSaõiGoõnoõitựnglỷỳngdogiaỏsinh
thiùồpvaõonỷỳỏcNga,baóovùồChủnhquyùỡnXửviùởt hoaồttựngcao.Chủnhquyùỡnvaõchuótaõukhửngcho
nontreó,chủnhquyùỡncuóagiaicờởpnửngdờnvaõcửng
pheỏpũnhcửngtrùntaõu,hoồbuửồcphaóixuửởngbỳõvaõ
nhờnờỡutiùntrùnthùởgiỳỏi.ửỡngthỳõioỏcuọnglaõaỏp laồiỷỳồcnhờndờnuónghửồ,quyùntiùỡnchohoồùớmua
lỳõikùugoồicuóaCaỏcMaỏc
Vửsaóntờởtcaócaỏcnỷỳỏc,
oaõnkùởtlaồi!.
BựỗngsỷồyùumùởnnỷỳỏcNgavaõcaỏch 1VựnTaồo:BaỏcTửn-ngỷỳõichiùởnsụlỳỏpờỡucuóaphongtraõocửng
maồngthaỏngMỷỳõivụaồi,BaỏcTửntỷõmửồtngỷỳõiyùu nhờnViùồtNam.Hửỡikyỏ:TửnỷỏcThựổng-ngỷỳõicoồngsaónmờợu
mỷồc, biïíu  tûúång  ca  àẩi  àoân kïët,  Nxb  Chđnh  trõ  Qëc  gia  nûúác trúã thânh mưåt chiïën sơ trïn con àûúâng Cấch
mẩng vư sẫn. Àố cng chđnh lâ con àûúâng mâ Bấc 2003.
4

Tẩp chđ Nghiïn cûáu khoa hổc cưng àoân

Sưë 12 thaáng 6/2018


NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀƯÍI
thûác ùn tiïëp tc bậi cưng. Ngây 18/8/1920, cåc bậi hoẩt àưång ca hưåi àậ àïì ra. Cấc hưåi viïn phẫi lâ
cưng giânh thùỉng lúåi. Hún ai hïët, Bấc Tưn hiïíu rộ nhûäng ngûúâi gûúng mêỵu vâ cố lông u thûúng, cố
thúâi cú àưìng thúâi cng vúái lông nhiïåt thânh u nûúác, trấch nhiïåm vâ gip àúä lêỵn nhau vâ trïn cú súã àố Hưåi
tịnh àưìng nghiïåp vâ uy tđn cao, Bấc Tưn dêìn dêìn múái thu ht, têåp húåp àûúåc àưng àẫo qìn chng
àoân kïët àûúåc anh em cưng nhên vâo Cưng hưåi bđ
cưng nhên hûúãng ûáng tham gia. Àêy cng lâ mưåt
mêåt. Nhûäng cú súã àêìu tiïn ca Cưng hưåi àûúåc thânh kinh nghiïåm qu bấu trong cưng tấc tưí chûác vâ hoẩt
lêåp úã Cẫng Sâi Gôn, Xûúãng Ba Son, Xûúãng FACI, àưång ca cưng hưåi. Búãi lệ trong àiïìu kiïån bêìn cng
Nhâ àên Sâi Gôn...
hốa, ngûúâi nưng dên phẫi rúâi bỗ rång vûúân, rúâi qụ
Vïì mùåt tưí chûác Cưng hưåi vâ cấch thûác phất triïínhûúng, gia àịnh vâ ngûúâi thên ra ài vúái hai bân tay
hưåi viïn, tuy khưng cố vùn bẫn àiïìu lïå nhûng nhiïåm
trùỉng, àïí cố tiïìn ni sưëng bẫn thên, hổ båc phẫi
v ch ëu ca Cưng hưåi chó lâ àoân kïët giai cêëpbấn sûác lao àưång ca mịnh, ài lâm thụ cho giúái
cưng nhên, àêëu tranh bïnh vûåc quìn lúåi ca cưng
ch. Mùåt khấc khi lâm viïåc thị hổ bõ phđa ch ếp
nhên vâ nhên dên lao àưång, chưëng ấp bûác, bốc lưåt, båc lao àưång cûåc nhổc, sinh hoẩt trong àiïìu kiïån
chưëng bêët cưng.
khố khùn vâ bõ bốc lưåt thêåm tïå. Hổ àún lễ àûáng lïn
Mùåc d Cưng hưåi thânh lêåp trong àiïìu kiïån bđ àêëu tranh thị bõ àân ấp dậ man vâ bõ sa thẫi. Trong
mêåt, lẩi lâ tưí chûác múái hoẩt àưång úã phẩm vi khu vûåc
bưëi cẫnh àố, hổ cêìn àûúåc sûå bẫo vïå vïì quìn lúåi vâ
Sâi Gôn nhûng Hưåi cố tđnh tưí chûác chùåt chệ vâ cố
chùm lo àïën àúâi sưëng... hổ mong mën cố núi, cố
nhûäng bûúác ài c thïí, rộ râng. Ban àêìu Hưåi thânh mưåt chưỵ àïí nûúng tûåa, gip àúä nhau khi ưëm àau vâ

lêåp nhốm trung kiïn gưìm cố: Tưn Àûác Thùỉng, Trêìn khi cố khố khùn trong cåc sưëng, àưìng thúâi mong
Trûúng (Sấu Trûúng), Àùång Vùn Sêm (Nhån), Trêìn
mën àûúåc bẫo vïå khưng bõ sa thẫi vâ bốc lưåt. Chưỵ
Vùn Hôe (Ba Hôe), Trêìn Ngổc Giẫi (Thån Hôa), àïí nûúng tûåa ca nhûäng ngûúâi cưng nhên Sâi Gôn Bi Vùn Thïm (Àõnh), àïí tưí chûác lậnh àẩo phất triïín Chúå Lúán lc bêëy giúâ chđnh lâ tưí chûác Cưng hưåi bđ
hưåi viïn. Àêy lâ mưåt kinh nghiïåm qu bấu trong viïåc mêåt do Bấc Tưn lâm hưåi trûúãng. Trïn cú súã àố Hưåi
têåp húåp phất triïín tưí chûác hưåi. Hưåi khưng thïí phấtàậ têåp húåp àûúåc àưng àẫo cưng nhên tham gia vâ tûâ
triïín àûúåc khi khưng cố nhûäng cấn bưå nông cưët ài àố tẩo ra sûác mẩnh ài àïën àêëu tranh giânh thùỉng lúåi.
àêìu àïí vêån àưång qìn chng noi theo. Àïën nùm
Vïì cưng tấc àâo tẩo tiïëp tc phất triïín àưåi ng
1925, sau khi tưí chûác hưåi phất triïín xëng mưåt sưë cấn bưå nông cưët kïët húåp vúái gêy qu àïí hoẩt àưång
nhâ mấy ngay trong cấc xđ nghiïåp ca thûåc dên Phấp cuóaHửồicuọngỷỳồcthỷồchiùồnrờởtchựồtcheọphuõhỳồp
hoựồctỷbaónnỷỳỏcngoaõinhỷ:HaọngKroff,XỷỳóngBa vỳỏiiùỡukiùồnhoaồtửồngbủmờồt.Ngaytỷõkhithaõnh
Son,TrỷỳõngBaỏNghùồ,HaọngFaci,NhaõeõnChỳồ lờồpCửnghửồibủmờồt,BaỏcTửnaọduõngcaỏctỳõbaỏo
Quaỏn,ChỳồRờợy,HaọngrỷỳồuBũnhTờy,HaọngdờỡuNhaõ caỏchmaồngnhỷ:Ngỷỳõicuõngkhửớ,Nhờnaồo,ỳõisửởng
Beõ,v.vHửồithaõnhlờồpBanchờởphaõnhbựỗngcaỏchcaỏcthỳồthuyùỡn...ùớlaõmtaõiliùồucungcờởpthửngtin,kinh
tửớhửồiỳócaỏccỳsỳóbờỡura.BaỏcTửn(thỳồmaỏyhaọngnghiùồmhoaồtửồng,caỏchthỷỏctửớchỷỏcchocaỏchửồi
Krửởp)laõHửồitrỷỳóng,ửỡngchủNguyùợnVựnCờn(thỳồ viùnhoồctờồp,ửỡngthỳõithửngquaoỏcaỏchửồiviùn
nguửồihaọngFACI)hửồiphoỏ,ThỷkyỏMaồnh(thỳồveọNhaõ
noõngcửởtbiùnsoaồnthaõnhtaõiliùồuùớtuyùntruyùỡnùớ
eõn)ửỡngchủựồngVựnSờm(thỳồiùồnnhaõeõn)thuó giaỏoduồcloõngyùunỷỳỏc,yỏthỷỏcgiaicờởpùởncửng
quyọvaõcoỏsỷồphờncửngnhiùồmvuồroọraõngtrongBan nhờn.NgoaõiraBaỏcTửnmỳómửồtgarasỷóachỷọamaỏy
chờởphaõnhhửồi,ngoaõinhiùồmvuồcuóahửồitrỷỳóngracoõn
moỏc,xehỳiỳócờỡuKiùồu(naylaõphỷỳõng13,quờồn3)
coỏnhiùồmvuồcuóahửồiphoỏvaõthuóquyọcuóahửồi.
vỷõaùớgờyquyọchoHửồiửỡngthỳõicuọnglaõnỳituồhoồp,
ViùồcHửồiỷỳồcthaõnhlờồpvaõcoỏcỳcờởutửớchỷỏc
traoửớikinhnghiùồmhoaồtửồngchocaỏchửồiviùncuọng
chựồtcheọ,caỏcvừtrủlaọnhaồothửngquabờỡucỷóvaõcoỏvỷõaùớtuyùớnchoồnnhỷọngthanhniùntửởtvaõodaồy
sỷồphờncửngcửngviùồcroọraõngaọphaónaỏnhbaón nghùỡ.Nhiùỡungỷỳõitrỳóthaõnhthỳồmaỏyilaõmchocaỏc
chờởtcuóaHửồilaõcuóanhỷọngngỷỳõicửngnhờn,dochủnh haọngxỷỳóngvaõcỳsỳócuóaHửồingaõycaõngphaỏttriùớn.

ngỷỳõicửngnhờnlờồpravỳỏimuồcủch,oaõnkùởttờồp ờylaõmửồthũnhthỷỏcaõotaồocuóaCửnghửồibủmờồt
hỳồpngỷỳõilaoửồngùớbaóovùồquyùỡnlỳồihoồ.ửỡng rêët hiïåu quẫ vâ ph húåp vúái hoân cẫnh lc bêëy giúâ.
thúâi côn lâ mưåt minh chûáng khấch quan cho chên l Qua àố hổc trô ca Bấc Tưn, nhûäng cấn bưå lúáp àêìu
vïì cấch thûác tưí chûác Cưng hưåi mâ lậnh t Nguỵn Ấi
ca phong trâo cưng nhên Ba Son sau nây àûúåc kïët
Qëc àậ àc kïët àûúåc tûâ phong trâo cưng nhên thïë nẩp vâo Àưng Dûúng Cưång sẫn Liïn àoân.
2
giúái trong tấc phêím Àûúâng Cấch mïånh ca mịnh” 
.
Vïì cấch thûác tưí chûác àêëu tranh cng àûúåc Cưng
Viïåc phất triïín hưåi viïn cng tn th theo quy hưåi tưí chûác rêët chùåt chệ. Do thûåc dên Phấp râng
àõnh rêët chùåt chệ. Hưåi chó kïët nẩp nhûäng con ngûúâi
biïët u thûúng àm bổc lêỵn nhau trong lc khố khùn, 2 Tưn Àûác Thùỉng - Mưåt con ngûúâi bịnh thûúâng - vơ àẩi, Nxb Chđnh
trõ qëc gia - Sûå thêåt
bïånh têåt. Àiïìu nây thïí hiïån àng mc àđch tưn chó

5 cưng àoâ
Tẩp chđ Nghiïn cûáu khoa hổc
Sưë 12 thấng 6/2018


NGHIẽN CU - TRAO ệI
buửồccửngnhờnbựỗngnhỷọngluờồtlùồnghiùmngựồt cửngnhờnnhaõmaỏynỷỳỏcaỏLaruy,cửngnhờnnhaõ
nhỷluờồtchửởngbaọicửngnùnviùồctửớchỷỏcchocửng maỏyxayxaỏtgaồoChỳồLỳỏn,cửngnhờnhaọngxehỳi
nhờ nờởutranhựồcbiùồtlaõtũmranhỷọnglyỏdobaọicửng ScamaSaõiGoõn,cửngnhờnnhaõmaỏyinChỳồLỳỏn,
3
maõvỷõathuhuỏtỷỳồcửngaóocửngnhờnthamgia,
cửngnhờnửỡniùỡncaosuCamTiùm
.
vỷõatraỏnhsỷồaõnaỏpdaọmancuóathỷồcdờnPhaỏp.Do

Nhỷvờồy,tỷõsỷồkiùồnkeỏocỳõoótrùnchiùởnhaồm
xỷỳóngBaSonlaõmửồtnhaõmaỏyquờnửồi,chùởửồquờn PhaỏpỳóbiùớnHựổcHaóinựm1919,ùởnviùồcthaõnhlờồp
ửồiquaónlyỏvaõtửớchỷỏcrờởtnghiùm.Nhoỏmnoõngcửởt
Cửnghửồiờỡutiùncuóagiaicờởpcửngnhờnnựm1920,
CửnghửồiBaSonaọlờởycỳỏbừviùnkyọsỷquaónlyỏmỳỏilaọnhaồoũnhcửng,aỏnhdờởubỷỳỏcngoựồtquantroồng
giaómthỳõigiannghútrỷỳỏc30phuỏtùớlụnhlỷỳngxuửởng ca giai cêëp cưng nhên, chuín tịnh trẩng phên tấn,
chó côn 15 pht àïí kïu gổi cåc bậi cưng. Ngây 4/8/ lễ loi, bêët lûåc ca nhûäng ngûúâi cưng nhên sang àêëu
1925 lâ ngây lơnh lûúng, cưng nhên phẫn àưëi quy àõnh tranh cố tưí chûác nùm 1925, àïën viïåc tham gia Hưåi
múái ca viïn k sû Ccchian nây vâ vêỵn àôi nghó 30 Viïåt Nam Cấch mẩng thanh niïn nùm 1927... lâ mưåt
pht nhû quy àõnh trûúác àêy. Sau khi mưåt sưë cưng
quậng thúâi gian khưng dâi so vúái cẫ cåc àúâi hoẩt
nhên phẫn àưëi bõ àíi viïåc, cåc bậi cưng toân nhâ àưång cấch mẩng ca Bấc Tưn, nhûng àậ àïí lẩi cho
mấy nưí ra vâo sấng ngây 5/8/1925 vúái ba u cêìu: chng ta nhûäng bâi hổc kinh nghiïåm qu bấu lâm cú
tùng 20% lûúng, àûa nhûäng ngûúâi bõ sa thẫi trúã lẩi súã, nïìn tẫng cho l lån vâ nghiïåp v cưng tấc Cưng
lâm viïåc vâ giûä ngun quy àõnh nghó 30 pht àïí lơnh àoân Viïåt Nam.
lûúng. Trong quấ trịnh bậi cưng nưí ra, bấo chđ Phấp
Ngây nay, àưåi ng cưng nhên trđ thûác Viïåt Nam
vâ mưåt sưë túâ bấo úã Sâi Gôn khi àố cng cố nhûäng bâi
kïë thûâa vâ phất huy truìn thưëng cha ưng, noi gûúng
àùng tin vïì bậi cưng úã Ba Son. Tin tûác vïì àịnh cưng
Bấc Tưn vêån dng sấng tẩo l lån Mấc-Lïnin vâ Tû
cng nhiïìu loẩi, hùm dổa cng cố, khđch lïå ng hưåtûúãng Hưì Chđ Minh vâo àiïìu kiïån múái ca Viïåt Nam,
cng cố. Trong khi àố Cưng hưåi tđch cûåc vêån àưång quët  têm thûåc hiïån thânh  cưng  sûå  nghiïåp cưng
cưng nhên viïn chûác cấc cưng súã vâ cấc xûúãng mấy úã nghiïåp hốa, hiïån àẩi hốa àêët nûúác, xêy dûång àêët
Sâi Gôn-Chúå Lúán hûúãng ûáng qun gốp tiïìn, gẩo ngnûúác ta ngây câng giâu àểp vâ vùn minh. 

hưå hún 1000 cưng nhên Ba Son. Trûúác khđ thïë àố,
Danh mc tâi liïåu tham khẫo
giúái ch phẫi nhûúång bưå chêëp nhêån u sấch ca cưng 1. Ban nghiïn cûáu lõch sûã Àẫng Trung ûúng (1977), 
“Cấc tưí chûác

nhên. Khưng chó cố vêåy, vúái khưng khđ sưi sc ca
tiïìn thên ca Àẫng”
, Nxb Lao àưång, Hâ Nưåi.
cưng nhên, Bấc Tưn vâ cấc cấn bưå nông cưët Cưng hưåi 2. Ban nghiïn cûáu lõch sûã Cưng àoân Viïåt Nam (1973), 
“Lõch sûã
,
tiïëp tc bậi cưng àïí kếo dâi thúâi gian sûãa chûäa chiïën phong trâo cưng nhên vâ Cưng àoân Viïåt Nam (1860-1945)”
Nxb Lao àưång, Hâ Nưåi.
hẩm ca Phấp chín bõ lïn àûúâng sang àân ấp cấch
“Lõch sûã
mẩng Trung Qëc. Nhû vêåy, cåc bậi cưng ca cưng 3. Ban nghiïn cûáu lõch sûã Cưng àoân Viïåt Nam (1985), 
phong trâo cưng nhên vâ Cưng àoân Viïåt Nam trong khấnh
nhên Ba Son lc àêìu lâ l do kinh tïë, sau khi giânh
chiïën chưëng thûåc dên Phấp”
, Nxb Lao àưång, Hâ Nưåi.
thùỉng lúåi, tiïëp theo sau àố lâ àêëu tranh mang tđnh
4.  Ban  nghiïn  cûáu  lõch  sûã  Àẫng  Trung  ûúng  (1977),  “Cấc  tưí
chđnh trõ, thïí hiïån tịnh àoân kïët qëc tïë vư sẫn. Cåc
chûác tiïìn than ca  Àẫng”, Nxb Lao àưång,  Hâ Nưåi.
bậi cưng ca cưng nhên xûúãng Ba Son do Cưng hưåi
5.  Àưỵ  Quang  Hûng  (1989),  “Cưng  hưåi  àỗ  Viïåt  Nam”,  Nxb  Lao
ca Bấc Tưn tưí chûác vâ lậnh àẩo mang mưåt  nghơa àưång, Hâ Nưåi.
rêët quan trổng chuín nhûäng ngûúâi cưng nhên tûâ trẩng 6.  Dûúng  Trung  Qëc  (2002),  Viïåt  Nam  nhûäng  sûå  kiïån  lõch  sûã
thấi bêët lûåc, àún lễ àêëu tranh sang trẩng thấi àêëu (1919 - 1945), Nxb Giấo dc, Hâ Nưåi.
tranh cố tưí chûác mẩnh mệ vâ àậ giânh àûúåc thùỉng lúåi
7. Tưíng  Liïn àoân Lao àưång  Viïåt Nam  (2003), 
“Lõch sûã phong
khưng chó båc phđa ch phẫi giẫi quët quìn lúåi kinh trâo cưng nhên vâ Cưng àoân Viïåt Nam(cëi thûá k XIX –
1945)”.
tïë cho cưng nhên mâ côn thïí hiïån àûúåc tịnh àoân kïët

8. Trêìn Vùn Giâu: 
Sûå phất triïín ca tû tûúãng Viïåt Nam tûâ thï k XIX
qëc tïë vư sẫn.
àïën
Cấch
mẩng
Thấng  “Thânh
Tấm, cưng ca ch nghơa Mấc
Nùm 1927 Bấc Tưn àậ gia nhêåp tưí chûác Viïåt
Lïnin,
tû
tûúãng
Hưì
Chđ
Minh”,
 Nxb Chđnh trõ qëc gia, Hâ Nưåi,
Nam Cấch mẩng thanh niïn vâ trúã thânh thânh viïn
1997, t. 3, tr. 53.
ca K bưå Nam K vâ Bđ thû Thânh bưå ca Viïåt
9.  Tónh y  An Giang,  Hổc  Viïån  chđnh  trõ  qëc gia  Hưì Chđ  Minh:
Nam Cấch mẩng thanh niïn. Vúái sûå lậnh àẩo ca
Ch  tõch  Tưn  Àûác  Thùỉng  vúái  cấch  mẩng  Viïåt  Nam  vâ  qụ
Hưåi Viïåt Nam Cấch mẩng thanh niïn, trong àố cố sûå
hûúng  An  Giang.
àống gốp to lúán ca Bấc Tưn, phong trâo àêëu tranh 10. Tưn Àûác Thùỉng - Ngûúâi Cưång sẫn mêỵu mûåc, biïíu tûúång ca
ca cưng nhên Sâi Gôn vâ cấc tónh Nam k phất àẩi àoân kïët (Hưìi k), Nxb Chđnh trõ qëc gia, 2003.
triïín mẩnh mệ. “Trong giai àoẩn tûâ 1926-1928, cẫ
3
 Tưn Àûác Thùỉng -Mưåt con ngûúâi Bịnh thûúâng -Vơ Àẩi, Nxb Chđnh
nûúác cố 57 cåc àêëu tranh ca cưng nhên, thị àa

trõ Qëc gia-Sûå thêåt -2013, Ngư Quang Lấng, Tưn Àûác Thùỉng
phêìn lâ nhûäng cåc àêëu tranh ca cưng nhên Sâi
Gôn-Chúå lúán tiïu biïíu nhû cấc cåc bậi cưng ca ngûúâi lậnh t àêìu  tiïn ca  cưng àoân Nam Bưå.
6

Tẩp chđ Nghiïn cûáu khoa hổc cưng àoân

Sưë 12 thaáng 6/2018