Ảnh hưởng của quan điểm phong kiến đến kế hoạch hóa gia đình - Lê Ngọc Văn

Xã h i h c s 4 - 1985

NH H
NG C A QUAN I M PHONG KI N
N K HO CH HĨA GIA ÌNH

LÊ NG C V N

n c ta, vi c h n ch sinh đ v i m c tiêu m i c p v ch ng ch có m t ho c hai con đang
đ c đ t ra nh m t v n đ xã h i c p bách. Trong có nh ng nhân t có nh h ng tr c
ti p đ n quá trình trình hi n m c tiêu này, ph i k đ n quan ni m truy n th ng trong xã h i
phong ki n v ch c n ng sinh đ c a gia đình. Tìm hi u nh ng quan ni m đó và ch ra h ng khác
ph c là vi c làm có ích đ i v i cu c v n đ ng sinh đ có k ho ch hi n nay.
T lúc b c lên vu đài l ch s cho đ n khi ch m d t vai trị c a nó, các tri u đ i phong ki n n c
ta ch a bao gi đ t ra v n đ h n ch sinh d và trong th c t xã h i c ng ch a t ng có vi c k ho ch
hóa gia đình. i u này đ c quy đ nh b i nhi u nguy n nhân xã h i.
Th nh t, trong các th i đ i phong ki n, dân c n c ta cịn q ít i. Ch ng h n, cho đ n th i Lê
(th k th XV), giai đo n phát tri n c c th nh c a Nhà n c phong ki n t p quy n, n c ta m i có
kho ng 3.129.500 ng i t c là b ng kho ng h n m t n a s dân c a hai t nh Thanh Hóa và Ngh T nh
hi n nay, trên m t di n tích lãnh th t ng đ i r ng l n. M t đ dân s c a n c ta lúc b y gi r t
th a th t, c kho ng 15 ng i/km2 (n m 1976 là 146 ng i/ km2). Th i Gia Long: 4.290.000 ng i,
th i Minh M ng: 5.020.000 ng i, th i Thi u Tr : 6.890.000 ng i, th i T
c: 7.171.000 ng i, v.
v... Trong xã h i nơng nghi p v i trình đ canh tác cịn h t s c th p kém, ln ln b thiên tai đe d a,
bên c nh đó l i th ng xuyên b phong ki n ph ng B c đ s v i s dân l n g p nhi u l n xâm l c.
Nhà n c phong ki n t p quy n Vi t Nam r t c n có m t s l ng dân l n h n s dân th c t lúc b y
gi đ b o v n n đ c l p dân t c và ti n hành nh ng cơng trình th y l i khai kh n đ t đai, phát tri n
s n xu t, t ng ngu n c a c i c a xã h i.
Th hai, trong tình tr ng v sinh ti p kém, khoa h c y t ch a phát tri n, đi u ki n thu c men khó
kh n, b nh d ch lan tràn đã làm cho s ph n tr s sinh tr nên r t m ng manh, s ng i sinh ra b ch t
s m r t cao, tu i th trung bình th p. i u đó đã t o ra trong nhân dân m t tâm lý ph i sinh n th t

nhi u đ bù vào nh ng tr ng h p r i ro.
Th ba, lúc b y gi ng i ta ch a t ng bi t đ n các ph ng ti n và bi n pháp k thu t do y h c
hi n đ i cung c p nh m ng n ng a ho c h n ch sinh đ theo ý mu n.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c s 4 - 1985

nh h

ng c a quan đi m …

39

Nh ng lý do trên đây khi n cho vi c sinh đ c a các c p v ch ng trong xã h i phong ki n tr
thành m t hi n t ng mang tính ch t t nhiên. Ng i ta đ n tu i tr ng thành là có m t gia đình r i
đ con và c th sinh đ cho đ n bao gi khơng cịn kh n ng sinh n a m i thôi.
N u đ ng trên góc đ hi n đ i mà xem xét thái đ c a Nhà n
n c phong ki n Vi t Nam thu c lo i khuy n khích đ .

c đ i v i v n đ sinh đ thì Nhà

Trong xã h i đó, c nh đơng con nhi u cháu là bi u t ng c a h nh phúc gia đình t i cao. Quan
ni m tr i sinh voi tr i sinh c , s ng ch t t i tr i c ng t đó mà ra. Nó th hi n cu c s ng l c h u, t i
t m, b t l c c a con ng i tr c t nhiên.
o đ c phong ki n nh n m nh ngh a v c a con cái đ i v i cha m và ông bà t tiên. N i dung
c a nó g m có hai ph n: ch m sóc, ni d ng cha m và th ph ng t tiên, n i dõi tông đ ng. c
bi t v n đ th ph ng t tiên, n i dõi tông đ ng theo quan ni m c a giai c p phong ki n là vi c r t
thiêng liêng c a đ o làm ng i.
làm đ c vi c đó thì ng i cha ph i sinh con, con ph i sinh cháu

và c th ti p n i mãi mãi. V i giai c p phong ki n “con đàn cháu đ ng” là nhà có phúc, cịn khơng
con, khơng cháu ch ng nh ng là vơ phúc mà ng i khơng có kh n ng sinh đ đó cịn b khép vào t i
b t hi u l n nh t. M nh t nói “b t hi u h u tam, vơ h u vi đ i” (t i b t hi u thì có ba, song khơng có
con đ n i dõi tông đ ng là l n nh t).
M t đi u h t s c quan tr ng n a trong quan ni m sinh đ c a gia đình phong ki n mà chúng tơi
ch a nói đ n là: có con, đơng con ch a đ mà cịn nh t thi t ph i có con trai. Vì ch con trai m i ni
d ng ch m sóc đ c b m , m i làm đ c cái vi c th t tiên, n i dõi tông đ ng, con “con gái là
con ng i ta”. Tr ng nam khinh n , do đó, là m t trong nh ng nguyên t c ch đ o các m i quan h
trong gia đình phong ki n, cho nên, dù có nhi u con nh ng n u ch a có con trai thì c ng coi nh
khơng có con v y.
Nh ng quan ni m phong ki n v ch c n ng tái s n xu t con ng i nh th v n còn th m sâu vào t
t ng, vào l i s ng, n p ngh và tâm lý c a qu n chúng nhân dân lao đ ng ngày nay và ti p t c h n
ch vi c th c hi n k ho ch hóa dân s và gia đình c a chúng ta.
Chúng ta ti n hành cu c v n đ ng sinh đ có k ho ch trong hoàn c nh ti p thu chu n m c s con
cao c a xã h i truy n th ng đ l i.
Theo s li u “H i ngh sinh đ có k ho ch” do B Giáo d c t ch c t i Hà N i ngày 28-7-1983 thì
trong ph m vi c n c 75% ph n
đ tu i có ch ng có con trung bình là 6,4 con. Nh ng cu c đi u
tra xã h i h c do Vi n Xã h i h c ti n hành g n đây c ng ghi nh n m t th c t s con t ng đ i cao
trong các gia đình nông thôn. T i m t xã thu c đ ng b ng B c B , k t qu đi u tra cho th y ng i
ph n khi h t tu i sinh đ có s con trung bình là 7,1 con.
m t xã khác, đ ti n hành vi c đo l ng xem quan ni m truy n th ng v m c “con đàn cháu
đ ng” trong t t ng c a ng i dân nơng thơn cịn ph bi n m c đ nào, chúng tơi đã đ a ra câu h i
“Ơng (bà) cho nh th nào là gia đình h nh phúc?”. Trong s các tiêu th c li t kê s n đ c tr ng cho
h nh phúc gia đình có tiêu th c “gai đình đơng con nhi u cháu”. M i tiêu th c nh v y đ u t ng ng
v i 3 c t: “r t đ ng ý”, “đ ng ý” và “không đ ng ý” đ đánh d u thái đ kh ng đ nh hay ph đ nh c a
ng i đ c ph ng v n, k t qu nh sau: bên c nh 90 ng i ph đ nh y u t đơng con nhi u cháu là gia
đình h nh phúc, chi m 52,6%, cịn có 59 ng i (34,5%)
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn

Xã h i h c s 4 - 1985

40
“đ ng ý” và 22 ng
phúc.

LÊ NG C V N
i khác (12,9%) “r t đ ng ý” v i quan ni m đơng con nhi u cháu là gia đình h nh

Nh v y, đ a ph ng chúng ta đang nghiên c u, có ít nh t gàn m t n a các gia đình nơng dân
(47,4%) mà nh ng quan ni m hi n đ i v sinh đ cùng v i s tác đ ng c a cu c v n đ ng sinh đ có
k ho ch v n cịn đ ng bên ngồi t p t c và tâm lý truy n th ng.
K t qu trên đây c ng phù h p v i con s th ng kê v s con c a các gia đình nơng dân. Trong s
271 gia đình đ c ch n m u có 199 gia đình có t 3 con tr lên (chi m,3,44%), trong đó có nh ng gia
đình có 8,9 con, th m chí 10 con.
Phát bi u nguy n v ng v s con trong t ng lai, 78,6% s ng i đ c ph ng v n mong mu n có
t 3 con tr lên. Trong đó 54 % mu n có 3 con, 25,6% mu n có t 4 con tr lên, ch có 20,4% mu n
có 2 con và khơng có c p v ch ng nào mu n có 1 con.
Và thái đ c a ng i nông dân đ i v i vi c sinh con trai và con gái th hi n nh sau: 28% s ng i
đ c h i ý ki n khơng có s phân bi t gi a vi c sinh con trai và con gái, 12,8% mu n có m t trai m t
gái, 38% mu n có 2 trai 2 gái, 0,4% mu n có 3 trai 2 gái. đây tâm lý mu n “có n p có t ” c ng
chi m m t t s áp đ o (72%). Tâm lý mu n có con trai đ n ng t a lúc già y u và đ có ng i cúng
gi sau này, đ đ c “xanh ng n c , đ nén h ng” và mu n có nhi u con trai đ phòng nh ng tr ng
h p r i do vì b nh t t ho c chi n tranh v n cịn ph bi n nơng thơn. G n đây m t cu c đi u tr tâm lý
xã h i do Vi n Khoa h c giáo d c ti n hành thành ph H Chí Minh và m t s vùng nông thôn mi n
Nam cho th y k t qu : 82% s ng i đ c h i nông thôn tr l i nh t thi t ph i có con, trai, 62 % tr
l i ph i “có n p có t ”, trong khi đó con s này thành ph là 25% và 24% (xem báo Ph n Vi t
Nam, tháng 12-1985, Ph b n chun đ Hơn nhân và gia đình).
Nh ng s li u trên đây có th cho phép chúng ta đi t i m t nh n xét khái quát mà không s b phê

phán là c m tính r ng: hi n nay trong xã h i Vi t Nam, đ c bi t là khu v c nơng thơn, ho c ít ho c
nhi u v n còn t n t i quan ni m truy n th ng v ch c n ng tái s n xu t ra con ng i. Nó đ c bi u
hi n trên hai m t. M t là, s quá t nhiên d dãi trong vi c sinh con đ cái, coi vi c k ho ch hóa gia
đình là cơng vi c c a Nhà n c, c a xã h i, không liên quan tr c ti p đ n gia đình. Hai là, bi u hi n
c a tinh th n đ o đ c phong ki n, nó khơng th y ho c khơng đ cao trách nhi m c a cha m trong vi c
nuôi d ng và giáo đ c con cái, trong vi c b o đ m cho th h t ng lai có đ y đ nh ng đi u ki n v t
ch t và tinh th n đ phát tri n hài hịa và tồn di n.
Nh ng bi n đ i v s l ng và ch t l ng dân c v g c r sâu xa là b t ngu n t nh ng bi n đ
v kinh t , xã h i. Song chúng la không th ng i ch cho b n thân quy lu t v n đ ng mà c n ph
nhanh chóng tác đ ng vào nó đ rút ng n kho ng cách. Và ch ng s nghi p xây d ng ch ngh a xã h
mà n c ta đang ti n hành tr c h t c ng b t đ u b ng ý th c t giác cách m ng c a nh ng ng
c ng s n và lòng yêu n c, yêu ch ngh a xã h i c a qu n chúng nhân dân.

i
i
i
i

Ch tr ng k ho ch hóa gia đình mà
ng và Nhà n c ta đ ra khơng ngồi m c đích t o ra
nh ng đi u ki n làm bi n đ i n n kinh t và xã h i n c ta, đem l i cho m i gia đình và tồn xã h i
m t cu c s ng m no và h nh phúc.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


Xã h i h c s 4 - 1985

nh h

ng c a quan đi m …

41

Nh v y, đ th c hi n k ho ch hóa gia đình v i m c tiêu m i c p v ch ng ch có m t ho c hai
con, chúng lơi hình dung có hai m ng cơng vi c l n ph i ti n hành song song, tuy n i dung và tính
ch t c a nó có t m quan tr ng khác nhau.
Th nh t là cung c p các ph ng ti n k thu t, ph bi n và ti n hành các bi n pháp y h c sâu r ng
trong nhân dân nh m ng n ng a và h n ch sinh đ . Thu c v m ng công vi c l n th nh t này còn
bao g m c vi c đ ng viên, khuy n khích, th ng ph t b ng v t ch t c a Nhà n c, c quan đoàn th ,
h p tác xã, đ i s n xu t v.v. đ i v i nh ng c p v ch ng th c hi n t t hay không t t n i dung sinh đ
có k ho ch.
Th hai, tuyên truy n r ng rãi và giáo d c cho qu n chúng nhân dân (đ c bi t là nông thôn, n i
t p trung trên 80% dân s c n c là khu v c làm t ng dân s ch y u n c ta hi n nay) nh ng hi u
bi t t i thi u v dân s bi n ki n th c v dân s thành m t b ph n tri th c không th thi u đ c trong
sinh ho t xã h i và đ i trong th ng ngày, làm cho s qu n chúng nhân dân th y đ c s c ép nguy
hi m c a tình hình dân s ngày càng t ng lên đ i v i s phát tri n kinh t còn th p kém n c ta hi n
nay, v.v...
i đôi vi i vi c ph bi n ngu n tri th c v dân s theo h ng sinh đ có k ho ch là vi c ti n hành
phê phán nh ng nh h ng c a t t ng phong ki n l c h u v đ i s ng, ch c n ng sinh đ c a gia
đình còn r i r t l i trong nhân dân.
C hai m ng công vi c nêu trên đ u r t quan tr ng, có m i quen h qua l i và h tr cho nhau.
Song m ng cơng vi c th hai là có ý ngh a quy t đ nh.

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn