Bài giảng Cơ sở văn hóa Việt Nam - Vùng văn hóa Nam Bộ

CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT
NAM
VÙNG VĂN HÓA NAM BỘ


Nội dung chính
I/ Đặc điểm mơi trường tự nhiên và xã hội
II/ Đặc điểm của vùng văn hóa Nam Bộ


I/ ĐẶC ĐIỂM MƠI TRƯỜNG TỰ NHIÊN
VÀ XÃ HỘI
 Mơi
–

trường tự nhiên

Vị trí địa lý

Nam Bộ là vùng đất nằm cuối cùng đất nước về phía nam, nằm trong lưu
vực hạ lưu sông Đồng Nai & Cửu Long.
Nam Bộ giáp biển
– Các tiểu vùng
 Đơng Nam Bộ: Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh,
Bà Rịa-Vũng Tàu.
 Tây Nam Bộ: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Vĩnh Long, Trà
Vinh, Đồng Tháp, Cần Thơ, Sóc Trăng, An Giang, Kiên Giang,
Bạc Liêu, Cà Mau và thành phố Hồ Chí Minh.








Khí hậu
Hai mùa: mùa khơ & mùa mưa. Với 6 tháng mùa khơ và 6
tháng mùa mưa tạo vịng quay thiên nhiên, mùa vụ có
phần khác với đồng bằng Bắc Bộ.
Khung cảnh thiên nhiên khoáng đạt, kênh rạch chằng chịt,
lượng phù sa lớn.


XÃ HỘI


Tiến trình lịch sử của Nam Bộ có
những nét khác biệt so với các
địa phương khác.
Nếu như Trung Bộ, Bắc Bộ là
những vùng lịch sử phát triển
liên tục thì Nam Bộ trong quá
trình lịch sử lại trải qua sự đứt
qng.
Sau sự biến mất của nền văn hóa
Ĩc Eo cuối TK VI, Nam Bộ trở
thành một vùng hoang vu hiểm
trở









Thế kỉ XIII, người Khơ Me đã
đến vùng nay để khai phá.
Người Việt đến khai phá vùng
đất này vào khỏang thế kỉ XVI.
Năm 1679,Hai võ tướng nhà
Minh đã đem gia quyến vào
Đang Trong sau khi nhà Minh
sụp đổ vào Biên Hòa & Mỹ Tho
ngày nay.
Cuối XVII, người Trung Quốc
vào lập nghiệp ở vùng đất Hà
Tiên hiện tại.
Năm 1862, người Pháp xâm
lược Nam Bộ
Năm 1945, Nam Bộ bước vào
cuộc kháng chiến chống Mỹ.


 Đồng bằng Nam Bộ về mặt dân cư có các tộc ngườ Việt, Khơme,
Chăm, Hoa, Mạ, Xtiêng, Chổ, Mnông…
 Nhìn diện mạo tộc người ở đây, chúng ta có thể nhận ra
 Các tộc người ở đây đều là lưu dân khai phá đất mới. Họ đã xa
vùng đất cội nguồn về không gian và thời gian.
 Các tộc người này sống chan hịa, thân ái, khơng có chiến tranh sắc

tộc.
 Tộc người chủ thể có vai trị quyết định sự phát triển của vùng đất
là người Việt.

• Với người Việt họ là những lớp dân cư từ miền Bắc, miền Trung
và có thành phần xã hội khác nhau: tù nhân, người giang hồ, dân
nghèo, quan lại, binh lính…
• Dù họ là nguồn gốc nào hành trang họ mang theo khơng chỉ có
vật dụng, vợ con..mà cịn có vốn văn hóa tiềm ẩn trong tiềm
thức.


~~> Có thể nói, với tất cả tính chất tiêu biểu về
tự nhiên, lịch sử, xã hội như vậy văn hóa Nam
Bộ tất sẽ có những đặc điểm riêng.


II/ ĐẶC ĐIỂM CỦA VÙNG VĂN HĨA NAM BỘ



Nói đến văn hóa Nam Bộ là nói đến văn hóa của các tộc
người nơi đây. Vì thế, văn hóa của họ là văn hóa của
vùng đất mới.
 Ví dụ: - Người Hoa ở Nam Bộ, cũng là tục
thờ bà
Thiên Hậu nhưng đã có nhiều nét khác biệt so với ở
Trung Hoa.
- Dù kê của người Khơme Nam Bộ khác dù kê
của Campuchia.






Đặc điểm thứ hai của vùng văn hóa Nam Bộ là q trình giao lưu
và tiếp biến văn hóa diễn ra với một tốc độ mau lẹ.
Sự tiếp biến xảy ra trước hết giữa những tộc người cùng sinh
sống trên địa bàn.
 Người Việt đã tiếp thu chiếc bếp cà ràn dùng cho việc nấu ăn
trên đất ẩm…của người khơme
 Hay tiếp thu những món ăn của người Khơme như canh
chua…
 Vốn từ của các tộc người được vay mượn.

Sự giao lưu và tiếp biến văn hóa với người Pháp là giao lưu
cưỡng bức. Chữ Quốc Ngữ được ươm mầm và phát triển từ
đây.


 Với

sự ra đời của chữ quốc ngữ lặ xuất hiện của
báo chí.
 Chính vì sớm tiếp nhận văn hóa sớm của người
phương Tây mà nền văn hóa của Nam Bộ có nét
riêng khơng ở vùng nào có.

TƠN GIÁO
 Nam

Bộ là vùng đất với nhiều tơn giáo, tín
ngưỡng đan xen lẫn nhau. Nói khác đi, diện mạo
tơn giáo tín ngưỡng ở đây là đa dạng và phức tạp.
 Ngồi các tơn giáo lớn du nhập vào nước ta như
Phật giáo, Công giáo, Tin lành, Hồi giáo. Nam Bộ
cịn là q hương của những tín địa phương như
Cao Đài, Hòa hảo…


SINH HOẠT HÀNG NGÀY




Trong ứng xử với thiên nhiên, các tộc người Nam Bộ có
những nét khu biệt với các vùng văn hóa khác: lạ lẫm và
huyền bí.
Bữa ăn hàng ngày: Trước hết cơ cấu bữa ăn của người
Việt Nam Bộ có nét khác khơng cịn mơ hình Cơm + Rau
+ Cá. Ở đay các món ăn về thủy sản nhiều hơn về số
lượng, phong phú về chất lượng.


VĂN HÓA BÁC HỌC












Từ giữa thế ki XVIII, Gia Định đã có những trường học nổi tiếng như
Hịa Hưng.. Và nhiều nhà giáo ưu tú
Tổ chức nhiều cuộc thi tuyển chọn nhân tài.
Đội ngũ trí thức Nho giáo đã xuất hiện.
Sau khi đóng chiếm Nam Kỳ, người Pháp đã xây dựng các trường dạy
chữ Quốc ngữ. Tầng lớp trí thức mơi xuất hiện.
Văn học bằng chữ quốc ngữ cũng dần xuất hiện.
Nhiều cơ sở nghiên cứu khoa học và văn hóa được xây dựng.
Từ 1954 đến 1975, Nam Bộ bước vào giai đoạn giao lưu văn hóa với
Mỹ. Một số trương đại học và các cơ sở nghiên cứu khoa học đã được
xây dựng.
Từ sau 1975, Nam Bộ lại là một vùng văn hóa phát triển vê mọi mặt…




Tóm lại, Nam Bộ có nhiều nét riêng so với những
vùng khác. Vùng đất vừa có bề dày trong diễn trình
lịch sử văn hóa lại vừa là vùng đất giàu sức trẻ của cả
tộc người ở đây. Vị thế chính trị, văn hóa của Nam Bộ

khiến nó trở thành trung tâm của q trình tiếp biến
văn hóa, tạo cho vùng văn hóa Nam Bộ có những nét
đặc thù riêng khó lẫn trong diên mạo các vùng văn
hóa ở Việt Nam