hiệu trưởng trường thcs với vấn đề giáo dục giá trị sống - kỹ năng sống và giao tiếp ứng xử trong quản lý: phần 2

PHÊÌN 3: TÂI LIÏåU HƯỴ TRÚÅ TÊÅP HËN


58 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

MƯ ÀUN 1 - HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

I. NHÛÄNG KHẤI NIÏåM CÚ BẪN
1. Giấ trõ


(dt). 1- Cấi cố đch vâ àấng qu. 2 - Chó mûác àưå, hiïåu lûåc àïën àêu1


Giấ trõ lâ thûúác ào àïí xem xết mưåt con ngûúâi àấng qu àïën mûác nâo vïì mùåt
àẩo àûác, trđ tụå, nghïì nghiïåp, tâi nùng. Giấ trõ cng lâ nhûäng quan niïåm vâ thûåc tẩi
vïì cấi àểp, sûå thêåt, àiïìu thiïån ca mưåt xậ hưåi.

Xët phất tûâ cåc sưëng lao àưång, sẫn xët, àïën chiïën tranh bẫo tưìn nôi giưëng,
àưëi phố vúái thiïn nhiïn vâ xêy dûång xậ hưåi, con ngûúâi àậ phất hiïån ra nhûäng cấi cố
đch, cấi àấng qu úã mưỵi con ngûúâi vâ mong mën cố, tưn trổng, giûä gịn, phất huy
nhûäng giấ trõ àố nhû: trđ tụå, lông bao dung, lông dng cẫm, tịnh u thûúng, tđnh
trung thûåc, sûác khỗe, trđ thưng minh, tâi giỗi, tđnh nùng àưång, sấng tẩo,... Trẫi qua
nhûäng giai àoẩn phất triïín ca cưång àưìng, con ngûúâi ln phẫi nûúng tûåa vâo nhau,
cng nhau chung sưëng, xêy dûång cưång àưìng àïí vûúåt qua thûã thấch, vûúåt qua nhûäng
mưëi àe dổa tûâ nhiïìu phđa,... Quấ trịnh àố gip ngûúâi ta phất hiïån ra nhûäng àiïìu qu
giấ vâ cố đch cho cưång àưìng, àố lâ: lông u nûúác, thûúng dên, tịnh àoân kïët, kó

cûúng, truìn thưëng, trấch nhiïåm xậ hưåi,...

Nhû vêåy, theo nghơa chung nhêët cố thïí hiïíu “Têët cẫ nhûäng gị cố đch lúåi, àấng
ham chång, àấng kđnh phc àưëi vúái cấ nhên, hóåc xậ hưåi àïìu cố mưåt giấ trõ”2. Mưỵi
cấ nhên, mưỵi cưång àưìng àïìu àûúåc phất triïín tûâ nhûäng àiïìu kiïån tûå nhiïn vâ xậ hưåi
khấc nhau, nïn cố nhûäng giấ trõ àùåc th khấc nhau, àùåc biïåt lâ trong viïåc sùỉp xïëp, lûåa
chổn thûá tûå ûu tiïn trong caác thang giaá trõ, hïå giấ trõ hay “giấ trõ cưët lội”, “giấ trõ cú
bẫn”, “giấ trõ sưëng côn”, “giấ trõ ûu tiïn”. Vđ d, kïët quẫ khẫo sất ca mưåt sưë nûúác
cố cåc sưëng àang úã mûác nghêo thị 4 giấ trõ àûúåc xïëp lïn hâng àêìu lâ: hôa bịnh, tûå
do, sûác khỗe vâ viïåc lâm. Giấ trõ “sưëng cố mc àđch” àûúåc xïëp thûá 11/20 trong bẫng
giấ trõ. Hai giấ trõ àûúåc xïëp cëi cng lâ: “cåc sưëng giâu sang” vâ “cåc sưëng cố àõa
võ xậ hưåi”. Àiïìu àố chûáng tỗ, cấc giấ trõ sưëng côn – “tưìn tẩi hay khưng tưìn tẩi” – vêỵn
àang lâ cấc “giấ trõ ûu tiïn” sưë 1 àưëi vúái nhûäng ngûúâi tham gia phỗng vêën3.

Ngây nay, nhiïìu giấ trõ c àậ mêët ài, nhiïìu giấ trõ múái xët hiïån, nhûng nhûäng
giấ trõ phưí quất ca nhên loẩi, nhûäng truìn thưëng cú bẫn ca dên tưåc vêỵn ln àûúåc
khùèng àõnh, truìn bấ trong thïë hïå trễ. Nhûäng giấ trõ phưí quất àố cố thïí dng lâm cú
súã àïí xêy dûång Hïå giấ trõ tûâng ngânh, tûâng trûúâng hổc. Ty theo u cêìu ca tûâng
núi, nhûäng giấ trõ àố cố thïí àûúåc vêån dng àïí xêy dûång thang giấ trõ, thûúác ào giấ trõ
1 Nguỵn Nhû (ch biïn), (1998), Tûâ àiïín Tiïëng Viïåt cùn bẫn, NXB Giấo dc, Hâ Nưåi.
2 J.H. Fichter (1973), tr.175 (trđch theo Mẩc Vùn Trang (2011), “Giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh phưí thưng

hiïån nay”, 01X-12/03-2011-2, Hâ Nưåi, tr.28.

3 Phẩm Minh Hẩc (2011), “Têm lđ hổc àêìu thïë kó XXI Têm lđ hổc giấ trõ”, 01X-12/03-2011-2, Hâ Nưåi, tr.7.


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

dng vâo viïåc àấnh giấ, tuín chổn, quy àõnh chïë àưå cưng lao àưång, khen thûúãng...,
àùåc biïåt lâ vêån dng vâo àõnh hûúáng giấ trõ - giấo dc giấ trõ úã mổi núi, nhêët lâ trong
cấc trûúâng hổc, Àoân thanh niïn, Àưåi thiïëu niïn, nhi àưìng4
2. Àõnh hûúáng giấ trõ

Song song vúái khấi niïåm “Giấ trõ” lâ khấi niïåm “Àõnh hûúáng giấ trõ”. Cêìn hiïíu
“Àõnh hûúáng giấ trõ” theo 2 nghơa cú bẫn sau: Mưåt lâ, mưỵi cấ nhên hay cưång àưìng
àõnh hûúáng giấ trõ cho mưåt ngûúâi hay mưåt têåp thïí nâo àêëy cố nghơa lâ giấo dc giấ
trõ. Hai lâ, mưỵi cấ nhên hay cưång àưìng nâo àố àõnh hûúáng giấ trõ cho mịnh, cố nghơa
lâ lûåa chổn cho mịnh mưåt giấ trõ hóåc hïå thưëng giấ trõ nâo àêëy.

Khi mưåt giấ trõ àậ àûúåc mưåt cấ nhên hay mưåt têåp thïí lûåa chổn thị mổi suy
nghơ, mổi hânh àưång hâng ngây ca hổ àïìu àûúåc hûúáng túái giấ trõ àố. Vị vêåy, cấc nhâ
quẫn l giấo dc, cấc thêìy giấo, cư giấo cêìn nùỉm bùỉt nghơa xậ hưåi vư cng quan
trổng nây ca àõnh hûúáng giấ trõ àïí chó àẩo hoẩt àưång hâng ngây ca hổc sinh tûâ
trong nhâ trûúâng vïì àïën gia àịnh vâ ra ngoâi xậ hưåi. Khi xấc àõnh àûúåc àõnh hûúáng
giấ trõ ca con ngûúâi, cấc nhâ quẫn l sệ biïët cấch àưëi nhên, xûã thïë húåp l vâ àïì xët
àûúåc cấc biïån phấp quẫn l hûäu hiïåu.
3. Giấ trõ sưëng

Giấ trõ sưëng lâ têët cẫ nhûäng àiïìu chng ta cho lâ qu giấ, lâ quan trổng, lâ cố
nghơa àưëi vúái cåc sưëng ca mưỵi ngûúâi, khiïën mưỵi ngûúâi mong mën lơnh hưåi vâ thïí
hiïån ra àïí cåc sưëng ca mịnh trúã nïn tưët àểp hún vâ gốp phêìn cẫi thiïån cåc sưëng chung.

Giấ trõ sưëng trúã thânh àưång lûåc gip ngûúâi ta nưỵ lûåc phêën àêëu àẩt àûúåc nố. Giấ
trõ sưëng cố ngìn gưëc hịnh thânh, duy trị vâ biïën àưíi theo nhûäng quy låt xậ hưåi nhû
mổi giấ trõ khấc nối chung. Nhûng khi àấnh giấ giấ trõ sưëng, ngûúâi ta ch ëu hûúáng
vâo bịnh diïån cấ nhên, búãi vị giấ trõ sưëng lâ sưëng vúái tûâng giấ trõ chûá khưng phẫi chó
lâ nối vïì cấc giấ trõ àố.
II. SÚ LÛÚÅC MƯÅT SƯË QUAN ÀIÏÍM GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG

1. Giấ trõ sưëng – quan niïåm ca cấc nhâ khoa hổc giấo dc àûúng thúâi

Giấ trõ sưëng mang tđnh hûúáng àđch àïí mưỵi ngûúâi tu dûúäng – hânh àưång sưëng
cố đch cho àúâi sưëng cưång àưìng, xậ hưåi. GV.VS. Phẩm Minh Hẩc gổi àố lâ Giấ trõ bẫn
thên. Ưng coi àêy lâ mưåt nết múái ca “Tû duy” (triïët lđ giấo dc) trong thúâi kị àêët
nûúác phất triïín vúái nïìn kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúáng XHCN, àêíy mẩnh CNH, HÀH,
hưåi nhêåp qëc tïë. Tiïëp nưëi tûúãng oỏ, PGS.TS ựồng Quửởc Baóo cho rựỗng: Phaồm
truõ Giaỏ trừ sưëng àûúåc tẩo nïn búãi K nùng sưëng thânh thẩo trïn nïìn tẫng Quan àiïím
4 Phẩm Minh Hẩc (2011), “Têm lđ hổc àêìu thïë kó XXI Têm lđ hổc giấ trõ”, 01X-12/03-2011-2, Hâ Nưåi, tr7.

59 


60 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

sưëng àng àùỉn. Àêët nûúác nâo xêy dûång vâ gip cho thïë hïå trễ thûåc hiïån àûúåc hïå giấ
trõ bẫn thên àng àùỉn vâ húåp thúâi, thị àêët nûúác àố sệ cố cấc giúâ hổc tưët, nhâ trûúâng
tưët, hïå thưëng giấo dc vâ nïìn giấo dc tiïn tiïën khưng lẩc hêåu, lẩc àiïåu vúái thúâi
àẩi”5

Cấc ëu tưë l tûúãng, nhêån thûác, tịnh cẫm, mưåt khi àûúåc hịnh thânh vâ phất
triïín sệ chuín thânh àưång cú ca hoẩt àưång, àưìng thúâi àố cng chđnh lâ quấ trịnh
“tấch mịnh ra khỗi cấi Tưi”, gổi lâ quấ trịnh tûå thûác, tẩo nïn hïå thưëng thấi àưå, trong
àố cố thấi àưå àấnh giấ, bao gưìm: àấnh giấ bẫn thên (soi lẩi mịnh); àấnh giấ thïë giúái
xung quanh: àấnh giấ cấi gị cêìn, cấi gị chêëp nhêån (tûác tẩo nïn thûúác ào giấ trõ), cấi gị
tn th, theo hïå thưëng chín mûåc nâo, cấi gị cố nghơa cho hoẩt àưång ca mịnh
cấi gị hún, cấi gị kếm (tûác tẩo nïn thang giấ trõ), sùỉp xïëp cấc chín mûåc nhû thïë nâo,

hoẩt àưång sùỉp túái theo hûúáng nâo (tûác tẩo nïn viïåc àõnh hûúáng giấ trõ). Trong giấ trõ
hổc, ngûúâi ta gổi chung àố lâ hïå giấ trõ, trong àố cố hïå thưëng thấi àưå giấ trõ.

Cố hïå thưëng giấ trõ ca gia àịnh, nhốm ngûúâi, têåp thïí, cú quan, cưång àưìng,
qëc gia – dên tưåc, nhên loẩi. Giấ trõ ca cấ nhên àûúåc gổi lâ thấi àưå giấ trõ nhên cấch.
Quấ trịnh biïíu hiïån thấi àưå nối chung, thấi àưå giấ trõ nối riïng lâ quấ trịnh hịnh thânh,
bưåc lưå vâ phất triïín nhên cấch. Nhên cấch àûáng giûäa cấc thânh tưë “Chđ, trđ, àûác,
têm”. Giấ trõ nhên cấch lâ cưët lội ca giấ trõ bẫn thên bao gưìm cẫ trđ lûåc, têm lûåc,
thïí lûåc tẩo nïn àưång cú hoẩt àưång. Cố thïí kïët húåp cấc thânh tưë kïí trïn vâo hïå giấ
trõ. Hïå giấ trõ lâ mưåt trong cấc hïå thưëng àưång cú trong cêëu trc nhên cấch.

Tûâ nùm 1990, Chûúng trịnh phất triïín Liïn hiïåp qëc (UNDP) àậ quët àõnh
lêëy chó sưë phất triïín con ngûúâi (HDI: GDP/ ngûúâi, tíi thổ vâ phất triïín giấo dc) lâm
chó sưë quan trổng vïì phất triïín àêët nûúác. “ëu tưë con ngûúâi” trúã thânh vêën àïì àûúåc
quan têm hâng àêìu ca mổi qëc gia úã thïë kó XXI. Trong àố cấc ëu tưë vùn hốa, con
ngûúâi, ngìn nhên lûåc,... lâ mưåt dông chẫy trong phẩm tr “phất triïín bïìn vûäng”.
Búãi vêåy, “giấ trõ con ngûúâi” lâ ëu tưë quët àõnh nhêët àưëi vúái sûå phất triïín bïìn vûäng
ca cẫ nhên loẩi, ca tûâng qëc gia vâ ca tûâng dên tưåc.

Chđ
Lđ
tûúãng,
Nhêån
thûác,
Tịnh
cẫm

ÀƯÅNG CÚ
HOẨT ÀƯÅNG
GIAO TIÏËP

Àûác

Nhên
cấch

Têm

HÏå GIẤ TRÕ
Trđ

Sú àưì 7: Hïå giấ trõ trong cêëu trc nhên cấch (theo GS.VS.Phẩm Minh Hẩc, 2009)



Hoẩt àưång lâ bẫn thïí ca nhên cấch thưng qua cú chïë giấ trõ, nhêët lâ trong xậ
hưåi vúái nïìn kinh tïë thõ trûúâng; mc tiïu ca hoẩt àưång lâ giấ trõ. Àiïìu quan trổng lâ
tẩo nïn sûå hâi hôa giûäa giấ trõ tinh thêìn vâ giấ trõ vêåt chêët, giûäa giấ trõ cấ nhên vâ giấ
5 Àùång Qëc Bẫo (2011), “Kïë thûâa cấc hïå giấ trõ suy ngêỵm vïì giấo dc giấ trõ cho thïë hïå trễ Viïåt Nam hiïån nay tûâ

cấc bưå söë 5”, 01X-12/03-2011-2, tr73.


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

trõ cưång àưìng xậ hưåi. Cấc chó sưë giấ trõ ca nhên cấch sệ phẫn ấnh bûác tranh àẩo àûác
xậ hưåi phûác tẩp vâ cấc vêën àïì giấo dc àẩo àûác cho lúáp trễ.

GS.VS. Phẩm Minh Hẩc nhêån àõnh”Con ngûúâi lâ mc tiïu vâ àưång lûåc ca

phất triïín kinh tïë - xậ hưåi,... Cêìn tùng cûúâng giấo dc giấ trõ, lâm cho cấc giấ trõ - vùn
hốa thêëm sêu vâo mổi hoẩt àưång kinh tïë, mổi hânh vi ca con ngûúâi,... àõnh hûúáng
cho phất triïín, àiïìu chónh suy nghơ,... hẩn chïë nhûäng tấc àưång tiïu cûåc ca kinh tïë thõ
trûúâng vâ hưåi nhêåp. Cêìn àc kïët, xêy dûång Hïå giaá trõ chung cuãa chuáng ta, àõnh hûúáng
giaá trõ theo àûúâng lưëi phất triïín àng, vûúåt qua ngûúäng “sưëng côn”, xêy dûång mưi
trûúâng lânh mẩnh, àùåc biïåt tûâng ngûúâi biïët àiïìu hôa mổi lúåi đch, nghơ vâ lâm cho bẫn
thên, gia àịnh, cưång àưìng, àêët nûúác”6. Nïëu cấc giấ trõ sưëng àûúåc phất triïín bïìn vûäng
thị nhên cấch cng trûúãng thânh vûäng vâng, cố bẫn lơnh, bẫn sùỉc riïng. Do àố, cêìn
thiïët phẫi tiïën hânh giấo dc trong nhâ trûúâng, trong toân xậ hưåi, tẩo ra sûå àưìng thån
trong àõnh hûúáng giaá trõ, thûúác ào giaá trõ. Hïå thûúác ào giấ trõ tûúng àưëi thưëng nhêët ca
xậ hưåi sệ gip àấnh giấ àng con ngûúâi, nhêët lâ nhûäng con ngûúâi cố tâi nùng. Cêìn àùåc
biïåt cố chđnh sấch tuín dng, àïì bẩt nhên sûå vâo cấc võ trđ àng vúái nùng lûåc vâ àấp
ûáng u cêìu ca cưng viïåc, mang lẩi hiïåu quẫ, ài theo lâ chđnh sấch tiïìn lûúng vâ tưn
vinh nhûäng lao àưång cố nhiïìu àống gốp cho sûå phất triïín kinh tïë – xậ hưåi, lâm sao
cho mưỵi ngûúâi lâm vâ hûúãng àng giấ trõ mịnh lâm ra.

Àố lâ nhûäng quan àiïím hiïån àẩi, nhûng àưìng thúâi cng mang tđnh kïë thûâa, giûä
gịn vâ phất huy cấc quan àiïím giấo dc giấ trõ sưëng theo Nho giấo, Phêåt giấo vâ quan
àiïím mâ Ch tõch Hưì Chđ Minh lc sinh thúâi àậ xấc àõnh.
2. Giấ trõ sưëng – quan niïåm ca Bấc Hưì

Àưëi vúái Bấc Hưì, giấ trõ sưëng lâ cấi gưëc ca nhên cấch. Sinh thúâi, Ngûúâi thûúâng
nối: “...àẩo àûác cấch mẩng lâ cấi gưëc, cấi nïìn tẫng, cấi bẫn chêët. Giưëng nhû sưng phẫi
cố ngìn nûúác, khưng cố ngìn thị sưng khư cẩn. Cêy phẫi cố gưëc rïỵ, khưng cố gưëc
thị cêy khư hếo. Ngûúâi cấch mẩng phẫi cố àẩo àûác, khưng cố àẩo àûác thị tâi giỗi cấch
mêëy cng khưng lậnh àẩo àûúåc nhên dên,...” Bấc u cêìu ngûúâi cấch mẩng phẫi lêëy
“Àûác” lâm gưëc. Tuy nhiïn, tû tûúãng àaåo àûác cuãa Ngûúâi rêët coi trổng cẫ àûác vâ tâi: Cố
tâi phẫi cố àûác, cố tâi mâ khưng cố àûác, tham ư, h hốa chó cố hẩi cho àêët nûúác. Cố
àûác mâ khưng cố tâi chùèng lâm gị àûúåc thị khưng gip đch cho ai. Bấc àậ chó rộ “mën
cố xậ hưåi ch nghơa, phẫi cố ngûúâi xậ hưåi ch nghơa. Mën cố ngûúâi xậ hưåi ch nghơa

phẫi cố tû tûúãng xậ hưåi ch nghơa”. Tûâ quan àiïím àố, Bấc àậ gùỉn viïåc xêy dûång nhâ
trûúâng Viïåt Nam vúái cưng cåc xêy dûång àúâi sưëng múái ca àêët nûúác. Trong tấc phêím
Àúâi sưëng múái (1947), viïët dûúái dẩng Hỗi – Àấp, Bấc àậ phấc thẫo cấc àùåc trûng ca
nhâ trûúâng Viïåt Nam múái mưåt cấch rộ râng vâ sêu sùỉc nhû sau:


“Hỗi: Thïë nâo lâ àúâi sưëng múái trong mưåt trûúâng hổc?


Àấp: Trong mưåt trûúâng hổc, cấc thêìy nïn thi nhau tịm cấch dẩy sao cho dïỵ
hiïíu, dïỵ nhúá, nhanh chống vâ thiïët thûåc.


Cấc trô nïn àua nhau hổc. Àưìng thúâi, biïët tiïët kiïåm giêëy bt, biïët giûä kó låt.



Tûâ tiïíu hổc, trung hổc, cho àïën àẩi hổc, lâ núi rên luån nhi àưìng vâ thanh
6 Phẩm Minh Hẩc (2011), “Biïën àưång phûác tẩp mưåt sưë giấ trõ úã Viïåt Nam”, 01X-12/03-2011-2, Hâ Nưåi, tr13.

61 


62 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

niïn. Ốc nhûäng ngûúâi tíi trễ trong sẩch nhû mưåt têëm la trùỉng. Nhåm xanh thị nố
sệ xanh. Nhåm àỗ thị nố sệ àỗ. Vị vêåy sûå hổc têåp úã trong trûúâng cố ẫnh hûúãng rêët

lúán cho tûúng lai cuãa thanh niïn vaâ tûúng lai cuãa thanh niïn tûác lâ tûúng lai ca nûúác
nhâ . Vị vêåy, cưët nhêët lâ phẫi dẩy cho trô biïët u nûúác, thûúng nôi. Phẫi dẩy cho hổ
cố chđ tûå lêåp, tûå cûúâng, quët khưng chõu thua kếm ai, quët khưng chõu lâm nư lïå.

Phẫi dng nhûäng lúâi lệ giẫn àún, nhûäng thđ d thiïët thûåc mâ giẫi thđch: Dên
ch lâ gị, tûå do lâ gị, thåc àõa lâ gị. Vị sao ta phẫi khấng chiïën. Hổ cố thïí lâm nhûäng
viïåc gị àïí gip àúä khấng chiïën. Nïn giûä bđ mêåt thïë nâo, àïì phông Viïåt gian thïë nâo.
Nïn gip àưìng bâo tẫn cû thïë nâo. Nïn gip bịnh dên hổc v thïë nâo,v.v...

Cưë nhiïn, trong lc dẩy, chúá nïn lâm cho hổc trô cố tû tûúãng võ qëc nhû bổn
phất xđt, võ qëc nghơa lâ chó biïët u trổng nûúác mịnh mâ khinh ghết nûúác ngûúâi.
Cng phẫi trấnh cấch nối vu vú, nhû cố ngûúâi nối chuån vúái cấc em nhi àưìng mâ
àem “tên dên ch” vâ “cûåu dên ch” ra mâ nối. Nối tốm lẩi: trong chûúng trịnh hổc,
phẫi trổng mưn tinh thêìn vâ àẩo àûác. Phẫi têíy sẩch ốc kiïu ngẩo, tûå ph, mâ giấo
dc thûåc dên côn àïí lẩi.

Hún nûäa, phẫi khun hổc trô tham gia viïåc tùng gia sẫn xët. Àiïìu nây cng
quan trổng lùỉm. Mưåt lâ lâm cho hổ biïët kđnh trổng sûå cêìn lao. Hai lâ têåp cho hổ quen
khưí. Ba lâ cho hổ cấi chđ khđ “tûå thûåc kó lûåc” (lâm lêëy mâ ùn), khưng ùn bấm xậ hưåi.
Bưën lâ cố đch cho sûác khỗe ca hổ. Àẩi khấi àúâi sưëng múái ca mưåt trûúâng hổc lâ nhû thïë.

Lúáp nây nïn thi àua vúái lúáp khấc, trûúâng nây vúái trûúâng khấc, lâm cho hổc trô
thïm hùng hấi”7
3. Giấ trõ sưëng – quan niïåm ca Khưíng Tûã

Khưíng Tûã àïì cao “Thiïån àûác” ca con ngûúâi. Khưíng Tûã cố nhiïìu tûúãng sêu
sùỉc vâ phong ph vïì quan niïåm àẩo àûác nhû: thïí hiïån lông tin úã tđnh thiïån vâ ch
trûúng bưìi dûúäng, phất huy thiïån àûác ca con ngûúâi. Ưng quan niïåm “àûác” lâ mưåt
bưå phêån àûúåc thưëng nhêët chùåt chệ khưng thïí tấch rúâi vúái tri thûác, tâi nùng, nhûng
àûác phẫi lâ gưëc. “Àûác” khưng chó lâ thiïån àûác mâ ch ëu lâ hânh àưång, lâ lúâi nối ài

àưi vúái viïåc lâm. Lông tin mậnh liïåt vâo thiïån àûác ca con ngûúâi chđnh lâ cú súã ca
àûúâng lưëi àûác trõ ca Khưíng Tûã. Trong hoẩt àưång ca mịnh Khưíng Tûã bao giúâ cng
hânh xûã theo àng nhûäng chín mûåc àẩo àûác mâ ưng tưn thúâ, coi trổng vâ ra sûác
tun truìn nố trong xậ hưåi. Khửớng Tỷó cho rựỗng: Ngỷỳõi coỏ ỷỏc thũ khửng cử àưåc,
têët cố ngûúâi àưìng àẩo kïët bẩn vúái mịnh nhû úã àêu thị cố lấng giïìng úã àố”. Quan
niïåm vïì “àûác” ca Khưíng Tûã khưng chó cố nghơa àưëi vúái xậ hưåi cưí àẩi sinh thúâi mâ
côn cố nghơa àưëi vúái xậ hưåi ta ngây nay. Trong bưëi cẫnh xậ hưåi àang chõu nhiïìu tấc
àưång tiïu cûåc tûâ mùåt traái cuãa cú chïë thõ trûúâng nhû hiïån nay, thị nhâ trûúâng vâ gia
àịnh rêët cêìn quan têm túái viïåc giấo dc àẩo àûác, xêy dûång tđnh thiïån cho lúáp trễ, tûác
lâ lâ phẫi chùm lo giấo dc giấ trõ sưëng cho lúáp trễ.
4. Giấ trõ sưëng – quan niïåm ca Phêåt giấo
7 Hưì Chđ Minh toân têåp, têåp 5, tr.102 – 103, Trđch theo Àùång Qëc Bẫo (2008),” Tû tûúãng Hưì Chđ Minh vïì giấo dc”, NXB
Giấo dc, Hâ Nưåi.


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY


Phêåt giấo coi trổng chûä “Têm”: Con ngûúâi sưëng trïn àúâi qu úã têëm lông, núi
cấi têm búãi “chûä tờm kia mỳỏi bựỗng ba chỷọ taõi. aồo Phờồt aỏnh giấ cao giấ trõ sưëng
hún 3 lêìn k nùng sưëng, búãi khưng xấc àõnh àûúåc giấ trõ sưëng àng àùỉn thị con ngûúâi
cố thïí dng k nùng sưëng àïí lâm àiïìu ấc. Theo tụå giấc ca Thïë Tưn: “Têm ta giưëng
nhû têëm vẫi vâ chđnh ta cng lâ ngûúâi thúå nhåm, nhåm cåc àúâi mịnh vúái nhiïìu
sùỉc mâu chấnh tâ trong cåc sưëng hiïån tẩi. Ai cng mën têm mịnh nhû têëm vẫi
trùỉng àïí vệ lïn àố nhûäng bûác tranh vúái cấc gam mâu nhû , nhûng thûåc tïë thị cåc
mûu sinh nghiïåt ngậ àậ đt nhiïìu lâm têm ngûúâi hoen ưë, dđnh àêìy bi trêìn. Khi bûâng
tónh, giấc ngưå vïì lệ thêåt ca cåc àúâi vâ con ngûúâi, phất nguån quay vïì gưåt rûãa thên
têm, múái thêëy têm mịnh thûåc sûå lâ têëm vẫi dú bêín, loang lưí mâu tham lam, th hêån
vâ tang thûúng, gêìn nhû rấch nất.”

Tuy nhiïn, d têëm vẫi “Têm” cố dú bêín àïën mêëy thị trûúác àêy nố vưën trong
sẩch vâ dêỵu bõ nhëm bi trêìn àêåm àùåc àïën thïë nâo thị vêỵn cố thïí gưåt rûãa àûúåc. Vêën
àïì lâ ta cố quët têm vâ nưỵ lûåc àïí têíy xốa, lâm trong sẩch têëm vẫi “Têm” ca mịnh
hay khưng? Chđnh sûå bïìn bó, chun nhêët trong viïåc chuín hốa têm theo khuynh
hûúáng thiïån sệ khiïën têm ta trúã thânh thanh tõnh vâ trong sẩch. Chó khi nâo “Têm”
chng ta thanh tõnh nhû têëm vẫi sẩch thị lc êëy cåc sưëng tûúi àểp sệ chúâ àốn chng
ta. Ngûúåc lẩi, nïëu khưng ra sûác chuín hốa àïí lâm trong sẩch “Têm” mịnh thị chùỉc
chùỉn trong hiïån tẩi vâ mai sau cåc sưëng khưng thïí nhû mịnh àûúåc vị nhên - quẫ
vưën chùèng tấch rúâi. Tu têåp chđnh lâ têíy xốa vâ gưåt rûãa thên têm. Vị chđnh tûå thên mưỵi
cấ nhên sệ nhåm mâu cho cåc àúâi mịnh, khưng ai cố thïí lâm thay cho mịnh àûúåc.
Do vêåy, thûåc hânh cấc thiïån phấp àïí “têm” trong sẩch ln lâ têm nguån ca mưỵi
ngûúâi con Phêåt. Tu têåp cấi têm chđnh lâ tẩo dûång cho bẫn nhên nhûäng giấ trõ sưëng
chên chđnh. Con ngûúâi cố thïí cố lc sai lêìm, hânh àưång thiïëu suy nghơ, đch kó, nhûng
nïëu biïët tu dûúäng tưët, vêỵn cố thïí “cẫi tâ quy chđnh”.

Tốm lẩi, dông thúâi gian cho thêëy giấ trõ sưëng lâ mưåt hịnh thấi thûác xậ hưåi,
lâ hïå thưëng cấc quan niïåm vïì cấi thiïån, cấi ấc, leọ phaói, cửng bựỗng, vựn minh, lỷỳng
tờm, traỏch nhiùồm,... trong cấc mưëi quan hïå ca con ngûúâi vúái con ngûúâi. Giấ trõ vïì
bẫn chêët lâ nhûäng quy tùỉc, nhûäng chín mûåc trong quan hïå xậ hưåi, àûúåc hịnh thânh
vâ phất triïín trong cåc sưëng, àûúåc cẫ xậ hưåi thûâa nhêån. Giấ trõ lâ quy tùỉc sưëng, nố
cố võ trđ to lúán trong àúâi sưëng, vâ àõnh hûúáng cho cåc sưëng ca mưỵi cấ nhên, àiïìu
chónh hânh vi cho ph húåp vúái chín mûåc ca xậ hưåi. Nhûäng giấ trõ phưí biïën ca àẩo
àûác thïí hiïån trong cấc khấi niïåm nïu trïn khưng phẫi lâ sẫn phêím bêím sinh hóåc
tẩo hốa ban cho hóåc ngûúâi khấc mang àïën cho mâ lâ kïët quẫ ca mưåt quấ trịnh múã
mang tri thûác vâ rên luån, tu dûúäng sët àúâi ca con ngûúâi.

63 

64 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

III. HIÏåU TRÛÚÃNG QUẪN LĐ HOẨT ÀƯÅNG GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG
1. Tưí chûác bưìi dûúäng àưåi ng giấo viïn
1.1. Mc tiïu bưìi dûúäng

Giấo viïn lâ ëu tưë quët àõnh chêët lûúång giấo dc trong nhâ trûúâng, lâ ngûúâi
trûåc tiïëp giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh thưng qua cấc hoẩt àưång giấo dc, búãi vêåy
àïí nêng cao chêët lûúång giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh, cấn bưå quẫn lđ nhâ trûúâng
cêìn xêy dûång kïë hoẩch vaõ tiùởn haõnh bửỡi dỷỳọng ửồi nguọ giaỏo viùn nhựỗm cung cêëp cho
hoå nhûäng nùng lûåc thiïët yïëu, nêng cao nhêån thûác vïì võ trđ, vai trô, têìm quan trổng ca
hoẩt àưång giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh thưng qua giấo dc giấ trõ sưëng (trong
mưn Giấo dc cưng dên, tđch húåp trong cấc mưn hổc khấc, hoẩt àưång ngoâi giúâ lïn
lúáp, hoẩt àưång têåp thïí vúái cưång àưìng... )

Cấn bưå quẫn l trûúâng hổc nïn thûúâng xun tưí chûác cho giấo viïn trao àưíi,
chia sễ kinh nghiïåm vïì viïåc tưí chûác hoẩt àưång giấo dc, ûáng xûã cấc tịnh hëng giấo
dc giấ trõ sưëng trong vâ ngoâi nhâ trûúâng. Thưng qua àố, giấo viïn hổc têåp àûúåc
nhûäng kinh nghiïåm giấo dc giấ trõ sưëng úã mưåt sưë nûúác trïn thïë giúái, hoẩt àưång àố
cng àống vai trô quan trổng trong quẫn l giấo dc giấ trõ sưëng úã mưỵi nhâ trûúâng,
àưìng thúâi tẩo àûúåc mưi trûúâng àïí mưỵi giấo viïn khùèng àõnh àûúåc giấ trõ sưëng ca mịnh
cho hổc sinh noi theo.
1.2. Nưåi dung bưìi dûúäng
1.2.1 Mûúâi hai giấ trõ sưëng phưí quất vâ nưåi hâm

Chûúng trịnh Giấ trõ sưëng lêìn àêìu tiïn àûúåc àûa ra vâo nùm 1995. 186 thânh
viïn trong tưí chûác Liïn húåp qëc àậ chổn ra 12 giấ trõ cưët lội nhêët mang tđnh chung

toân cêìu. Chûúng trịnh àậ triïín khai úã rêët nhiïìu nûúác khấc nhau trïn thïë giúái, vúái mc
tiïu chung nhựỗm kùu goồi sỷồ chia seó caỏc giaỏ trừ cho mưåt thïë giúái tûúi àểp hún. Cấc giấ
trõ cưët lội nây àïìu àậ cố trong mưỵi con ngûúâi bêët kïí sûå khấc nhau vïì qëc tõch, mâu
da vâ vùn hoấ. Khi mổi ngûúâi cng vûún túái nhûäng giấ trõ àố, hổ sệ xđch lẩi gêìn nhau,
chia sễ, thưng cẫm vúái nhau vâ cåc sưëng ca têët cẫ mổi ngûúâi trïn trấi àêët àïìu thưëng
nhêët vúái nhau trong thïë giúái hôa bịnh, tưn trổng, hẩnh phc.
Hôa bịnh

Hôa bịnh: 1.dt. trẩng thấi n tơnh khưng cố chiïën tranh. 2. tt. khưng dng àïën
v lûåc, khưng gêy chiïën tranh [22, tr.309].

Hôa bịnh khưng àún giẫn chó lâ khưng cố chiïën tranh vúái sng àẩn. Hôa bịnh
lâ khi chng ta sưëng hôa thån vâ khưng cố sûå àêëu àấ lêỵn nhau. Nïëu mưỵi ngûúâi trong
thïë giúái àûúåc n ưín, àố sệ lâ mưåt thïë giúái hôa bịnh.

Hôa bịnh côn cố nghơa lâ àang sưëng trong sûå thinh lùång ca nưåi têm. Hôa bịnh
lâ tịnh trẩng bịnh tơnh vâ thû thấi ca trđ ốc.


Hôa bịnh bùỉt àêìu trong mưỵi con ngûúâi. Xun qua thinh lùång vâ sûå suy nghơ


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

àng àùỉn vïì nghơa ca nố, con ngûúâi cố thïí tịm àûúåc nhiïìu cấch múái mễ vâ sấng
tẩo àïí tẩo thån lúåi cho sûå hiïíu biïët vïì cấc mưëi quan hïå vâ sûå húåp tấc vúái têët cẫ mổi ngûúâi.

Nhûäng nưåi dung chđnh liïn quan àïën ch àïì hoâ bịnh mâ giấo dc cố thïí
mang lẩi cho ngûúâi hổc lâ: sûå khûúác tûâ bẩo lûåc, khoan dung, võ tha, àoân kïët, chia sễ

vúái mổi ngûúâi, quan têm vâ tưn trổng lêỵn nhau.
Tûå do

Tûå do: dt. Quìn sưëng vâ hoẩt àưång xậ hưåi theo nguån ca mịnh khưng bõ
cêëm àoấn, râng båc, xêm phẩm [22, tr. 803].

Têët cẫ mổi ngûúâi àïìu cố quìn tûå do. Trong sûå tûå do êëy, mưỵi ngûúâi cố bưín
phêån tưn trổng quìn lúåi ca nhûäng ngûúâi khấc. Tûå do tinh thêìn lâ mưåt kinh nghiïåm
khi bẩn cố nhûäng suy nghơ tđch cûåc vïì têët cẫ, kïí cẫ vïì chđnh bẩn. Tûå do thåc lơnh
vûåc ca l trđ vâ têm hưìn.

Tûå do lâ mưåt mốn quâ qu giấ. Chó cố thïí tûå do thêåt sỷồ khi caỏc quyùỡn lỳồi cờn
bựỗng vỳỏi traỏch nhiùồm. Xaọ hưåi chó cố tûå do thûåc sûå khi mổi ngûúâi cố àûúåc quìn bịnh àùèng.
Tưn trổng

Tưn trổng: àgt.1. Coi trổng vâ qu mïën. 2. Tn th, khưng coi thûúâng vâ vi
phẩm [22, tr.762].

Tưn trổng trûúác hïët lâ tûå trổng, lâ biùởt rựỗng tỷồ baón thờn baồn coỏ giaỏ trừ. Mửồt
phờỡn ca tûå trổng lâ nhêån biïët nhûäng phêím chêët ca chđnh bẩn. Tưn trổng lâ biïët
lùỉng nghe ngûúâi khấc. Tưn trổng lâ biïët ngûúâi khấc cng cố giấ trõ nhû bẩn. Tưn trổng
chđnh bẫn thên lâ cấch lâm tùng sûå tin cêåy lêỵn nhau.

Khi chng ta tưn trổng chđnh mịnh, chng ta sệ dïỵ dâng tưn trổng ngûúâi khấc.
Nhûäng ai biïët tưn trổng sệ nhêån àåc sûå tưn trổng. Hậy biùởt rựỗng mửợi ngỷỳõi ùỡu coỏ
giaỏ trừ vaõ khi thỷõa nhêån giấ trõ ca ngûúâi khấc thị thïë nâo cng chiïëm àûúåc sûå tưn
trổng tûâ ngûúâi khấc.

Mưåt phêìn ca sûå tửn troồng laõ sỷồ tỷồ yỏ thỷỏc rựỗng baón thờn bẩn cố sûå khấc biïåt
vúái ngûúâi khấc trong cấch àấnh giấ.

Húåp tấc

Húåp tấc: .àgt. Chung sûác, trúå gip qua lẩi vúái nhau [22, tr 320]. Húåp tấc lâ khi
mổi ngûúâi biïët lâm viïåc chung vúái nhau vâ cng hûúáng vïì mưåt mc tiïu chung. Mưåt
ngûúâi biïët húåp tấc thị thûúâng sệ cố cấch nối thuët phc vâ cẫm giấc trong sấng vïì
ngûúâi khấc cng nhû àưëi vúái nhiïåm v.

Mưåt ngûúâi biïët húåp tấc cêìn biïët thïí hiïån vâ àống gốp bựỗng caỏch ỷa ra caỏc yỏ
tỷỳóng cờỡn thiùởt ùớ phaỏt triïín cấ nhên vâ têåp thïí, àưìng thúâi lùỉng nghe yá kiïën cuãa têåp
thïí.

65 


66 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L



Húåp tấc phẫi àûúåc chó àẩo búãi ngun tùỉc vïì sûå tưn trổng lêỵn nhau.


Mưåt ngûúâi biïët húåp tấc sệ nhêån àûúåc sûå húåp tấc. Khi cố u thûúng thị cố sûå
húåp tấc. Khi bẩn nhêån thûác àûúåc nhûäng giấ trõ ca cåc sưëng thị chđnh bẫn thên bẩn
cố khẫ nùng tẩo ra sûå húåp tấc.

Sûå can àẫm, quan têm, chùm sốc vâ àống gốp lâ sûå chín bõ àêìy à cho viïåc
tẩo ra sûå húåp tấc.

Àoân kïët

Àoân kïët: àgt. Thưëng nhêët chđ, khưng mêu thỵn, chưëng àưëi nhau [22, tr
248]. Àoân kïët lâ sûå hôa thån, àống gốp ca mưỵi cấ nhên vâ giûäa cấc cấ nhên trong
mưåt nhốm, mưåt têåp thïí vị mưåt mc àđch hay mưåt cưng viïåc chung nâo àố mâ khưng
lâm phûúng hẩi àïën lúåi đch ca ngûúâi khấc. Àoân kïët àûúåc tưìn tẩi nhúâ sûå chêëp nhêåp
vâ hiïíu rộ giấ trõ ca mưỵi ngûúâi, cng nhû biïët àấnh giấ àng sûå àống gốp ca hổ àưëi
vúái têåp thïí.

Àoân kïët àûúåc xêy dûång qua viïåc chia sễ cấc mc tiïu, niïìm hy vổng vâ viïỵn
cẫnh tûúng lai. Khi mưåt têåp thïí àoân kïët, nhiïåm v lúán dûúâng nhû trúã nïn dïỵ dâng
thûåc hiïån. Àoân kïët tẩo cho têët cẫ mổi ngûúâi cẫm giấc àûúåc tưn trổng. Sûå thiïëu tưn
trổng d lâ nhỗ cố thïí lâ l do lâm cho mêët àoân kïët. Àoân kïët sệ tẩo nïn sûác mẩnh
to lúán, chiïën thùỉng mổi khố khùn, thûã thấch.

Àoân kïët tẩo nïn kinh nghiïåm vïì sûå húåp tấc, gip
mổi ngûúâi thïm hùng hấi trong khi thûåc hiïån nhiïåm v
vâ tẩo ra mưåt bêìu khưng khđ thên thiïån. Àoân kïët tẩo
ra cẫm giấc hẩnh phc ïm ấi vâ gia tùng sûác mẩnh
cho mổi ngûúâi, gip mổi ngûúâi trúã nïn gêìn gi, thên ấi
vúái nhau hún, tẩo ra nhiïìu niïìm vui trong cåc sưëng.

Àoân kïët tẩo nïn thûác thåc vïì bưín phêån vâ
tùng cûúâng bẫn chêët tưët àểp ca mổi ngûúâi.

Àoân kïët khấc vúái bê phấi. Bê phấi lâ sûå liïn kïët
ca mưåt nhốm ngûúâi cố muồc ủch khửng trong saỏng, thiùởu
laõnh maồnh nhựỗm ửởi lờồp vúái nhûäng ngûúâi khấc.

Àoân kïët lâ nïìn tẫng ca sûå phất triïín bïìn vûäng. Cố àoân kïët múái cố dên chuã.

Trong xu thïë höåi nhêåp hiïån nay cuãa thïë giúái, àoân kïët câng trúã nïn cố nghơa hún
bao giúâ hïët. Chng ta phẫi biïët àoân kïët àïí tẩo nïn sûác mẩnh tưíng húåp, cng hûúáng
túái mưåt sûå phất triïín bïìn vûäng.
Trung thûåc

Trung thûåc: tt. Ngay thùèng, thêåt thâ. 2. Àng nhû vưën cố, àng nhû sûå thêåt
[22, tr788]

Trung thûåc nghơa lâ khưng cố sûå khấc biïåt giûäa tû tûúãng, lúâi nối hay viïåc lâm
vâ khiïën cho mổi ngûúâi gêìn nhau hún.


Khi trung thûåc con ngûúâi cẫm thêëy têm hưìn trong sấng vâ nhể nhâng. Mưåt


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

ngûúâi trung thûåc vâ chên chđnh thị xûáng àấng
àûúåc tin cêåy.

Trung thûåc thïí hiïån trong tû tûúãng, lúâi
nối vâ hânh àưång thị àem lẩi sûå hôa thån.
Trung thûåc lâ sûã dng tưët nhûäng gị àûúåc y
thấc, lâ cấch xûã sûå tưët nhêët, lâ mưåt mưëi quan
hïå sêu xa giûäa sûå lûúng thiïån vâ tịnh bẩn.

Khi sưëng trung thûåc, mưåt ngûúâi cố thïí
hổc vâ gip ngûúâi khấc hổc cấch biïët trao
tùång. Tđnh tham lam àưi khi lâ cưåi rïỵ ca sûå

bêët lûúng. Ngûúâi sưëng trung thûåc sệ biïët thïë nâo lâ à, khưng tham lam. Khi nhêån
thûác àûúåc vïì mưëi quan hïå vúái nhau, chuáng ta seä nhêån ra àûúåc têìm quan trổng ca
lông trung thûåc.
Trấch nhiïåm

Trấch nhiïåm: dt. àiïìu phẫi lâm, phẫi gấnh vấc hóåc phẫi nhêån lêëy vïì mịnh.
[22,tr 767].

Trấch nhiïåm lâ viïåc bẩn gốp phêìn ca mịnh
vâo cưng viïåc chung. Trấch nhiïåm lâ thûåc hiïån nhiïåm
v vúái lông trung thûåc.

Mën cố hôa bịnh, chng ta phẫi cố trấch
nhiïåm tẩo ra sûå n ưín. Mën cố mưåt thïë giúái hâi
hôa, chng ta phẫi cố trấch nhiïåm chùm sốc thiïn
nhiïn. Mưåt ngûúâi àûúåc coi lâ cố trấch nhiïåm khi
ngûúâi àố àưìng gốp phêìn àïí gấnh vấc cưng viïåc
chung vúái cấc thânh viïn khấc.

Ngûúâi cố trấch nhiïåm sệ cố nhu cêìu lâm nhiïìu
hún nhûäng viïåc xûáng àấng àïí gốp phêìn cng ngûúâi
khấc xêy dûång nïn mưåt cåc sưëng tưët àểp hún cho
nhốm, cho cưång àưìng. Mưåt ngûúâi cố trấch nhiïåm thị biïët thïë nâo lâ lệ phẫi, lâ cấi
àểp, nhêån ra àûúåc àiïìu gị tưët àïí gốp phêìn. Quìn lúåi gùỉn liïìn vúái trấch nhiïåm. Trấch
nhiïåm lâ biïët cấch sûã dng tiïìm lûåc vâ tâi ngun ca con ngûúâi àïí tẩo ra nhûäng
thay àưíi tđch cûåc.
Khiïm tưën

Khiïm tưën: tt. khưng àấnh giấ quấ cao bẫn thên, khưng tûå kiïu, tûå mận.
[22, tr.339]

Ngûúâi khiïm tưën thûúâng cố biïíu hiïån lâ nối nùng nhể nhâng, ùn mùåc giẫn dõ.
Khiïm tưën gùỉn liïìn vúái tûå trổng. Khiïm tưën lâ khi bẩn nhêån biïët khẫ nùng, uy thïë ca
mịnh, nhûng khưng khoấc lấc khoe khoang.


Ngûúâi khiïm tưën tịm àûúåc niïìm vui khi lùỉng nghe ngỷỳõi khaỏc. Khi cờn bựỗng

67


68 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

àûúåc giûäa lông tûå trổng vâ khiïm tưën, bẩn cố àûúåc sûác mẩnh têm hưìn àïí tûå àiïìu
khiïín vâ kiïím soất chđnh mịnh. Khiïm tưën gip con ngûúâi cố mửồt trủ oỏc cỳói mỳó.

Bựỗng sỷồ khiùm tửởn baồn coỏ thïí nhêån ra sûác mẩnh ca bẫn thên vâ khẫ nùng
ca ngûúâi khấc.
Khoan dung

Khoan dung: àgt. Rưång lûúång tha thûá cho ngûúâi phẩm lưỵi lêìm [22, tr342].

Khoan dung lâ tưn trổng thưng qua sûå hiïíu biïët lêỵn nhau. Hôa bịnh lâ mc
tiïu, khoan dung lâ phûúng phấp. Khi biïët khoan dung, con ngûúâi trúã nïn cúãi múã vaâ
chêëp nhêån sûå khấc biïåt vúái nhûäng vễ àểp ca nố.

Mêìm mưëng ca sûå cưë chêëp lâ súå hậi vâ dưët nất. Hẩt giưëng khoan dung vâ u

thûúng cêìn àûúåc tûúái chùm búãi lông trùỉc êín vâ sûå ên cêìn quan têm àïën nhau. Ngûúâi
khoan dung thị biïët rt ra nhûäng àiïìu tưët tûâ ngûúâi khấc cng nhû trong cấc tịnh thïë.
Khoan dung lâ chêëp nhêån cấ tđnh vâ sûå àa dẩng, àưìng thúâi biïët cấch dân xïëp mêìm
mưëng gêy chia rệ, bêët hôa vâ thấo gúä ngôi nưí ca sûå cùng thùèng àûúåc tẩo ra búãi sûå
dưët nất.
Giẫn dõ


Giẫn dõ: tt. àún giẫn, bịnh dõ, khưng rưëi rùỉm phûác tẩp [22, tr. 281].


Giẫn dõ lâ sưëng mưåt cấch tûå nhiïn, khưng giẫ tẩo. Khi bẩn quan sất thiïn nhiïn
bẩn sệ biïët giẫn dõ lâ nhû thïë nâo.

Giẫn dõ lâ chêëp nhêån hiïån tẩi vâ khưng lâm mổi àiïìu trúã nïn phûác tẩp. Ngûúâi
giẫn dõ sệ thđch suy nghơ vâ lêåp lån rộ râng. Giẫn dõ dẩy chng ta biïët tiïët kiïåm – biïët
cấch sûã dng tâi ngun, tiïìm nùng mưåt cấch khưn ngoan; biïët hoẩch àõnh àûúâng
hûúáng cho tûúng lai. Giẫn dõ gip bẩn kiïn nhêỵn, lâm nẫy sinh tịnh bẩn vâ khẫ nùng
nêng àúä.


Giẫn dõ lâ hiïíu rộ giấ trõ ca nhûäng vêåt chêët d nhỗ bế nhêët trong cåc sưëng.

Thûúng u

Thûúng u/u thûúng: àgt. cố tịnh cẫm gùỉn bố tha thiïët vâ hïët lông quan
têm, sùn sốc [22, tr877].

Tịnh u lâ giấ trõ lâm cho mưëi quan hïå giûäa chng ta trúã nïn tưët hún. u
ngûúâi khấc cng àưìng nghơa vúái viïåc mong mën àiïìu tưët àểp cho hổ. u lâ biïët

lùỉng nghe vâ chia sễ. Sûå thiïëu ht trong baón thờn mũnh khoỏ coỏ thùớ buõ ựổp ỷỳồc bựỗng
caỏch mong ngûúâi khấc mang àïën cho mịnh! Vị thïë, mưỵi ngûúâi phẫi hoân toân bùỉt
àêìu tûâ chđnh mịnh.


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

Hẩnh phc

Hẩnh phc: 1.dt. cåc sưëng, trẩng thấi sung sûúáng do thỗa mận àûúåc
nguån. 2.tt. cố hẩnh phc [22, tr. 299]

Hẩnh phc lâ trẩng thấi bịnh an ca têm
hưìn khiïën con ngûúâi khưng cố nhûäng thay àưíi
àưåt ngưåt hay bẩo lûåc. Khi bẩn trao hẩnh phc
thị bẩn sệ nhêån àûúåc hẩnh phc. Khi bẩn hy
vổng, àố lâ lc hẩnh phc. Khi bẩn u thûúng,
sûå bịnh an nưåi têm vâ hẩnh phc sệ àïën.

Nối nhûäng lúâi tưët àểp vïì mổi ngûúâi àem lẩi
hẩnh phc nưåi têm. Nhûäng hânh àưång trong sấng vâ
qụn mịnh sệ àem àïën hẩnh phc. Hẩnh phc lêu bïìn lâ trẩng thấi ca sûå hâi lông
bïn trong.

Khi hâi lông vúái chđnh mịnh, bẩn sệ cẫm nhêån àûúåc hẩnh phc. Khi bẩn hẩnh
phc, bẩn sệ àem lẩi hẩnh phc cho thïë giúái vị hẩnh phc sinh ra hẩnh phc.

Giấ trõ cưët lội ca con ngûúâi lâ sûå bịnh an. Cho àïën khi chng ta chûa trẫi
nghiïåm àûúåc sûå bịnh an, thị chûa thïí trẫi nghiïåm àûúåc hẩnh phc.

1.3. Phûúng phấp bưìi dûúäng giấ trõ sưëng (theo LVEP – Living Values
Education Program – Chûúng trịnh Bưìi dûúäng giấ trõ sưëng)

Giấo dc giấ trõ sưëng cêìn trẫi qua mưåt quấ trịnh vûâa mang tđnh khoa hổc, vûâa
mang tđnh nghïå thåt cao - tưí chûác LVEP àậ àûa ra mưåt khung lđ thuët (xem Sú àưì 6.
Phûúng phấp giấo dc giấ trõ sưëng ca LVEP) nhû sau:

Bûúác mưåt, xêy dûång bêìu khưng khđ dûåa trïn nïìn tẫng cấc giấ trõ àïí têët cẫ mổi
ngûúâi àïìu cẫm nhêån àûúåc tịnh u thûúng, thêëy mịnh cố giấ trõ, àûúåc tưn trổng vâ
an toân.

Viïåc tẩo nïn bêìu khưng khđ dûåa trïn cấc giấ trõ trong bûúác chín bõ mưi
trûúâng hổc têåp lâ àiïìu cêìn thiïët àïí khấm phấ vâ phất huy tưëi àa cấc giấ trõ tđch cûåc.
Mưåt mưi trûúâng giấo dc lêëy ngûúâi hổc lâm trung têm, mâ trong àố cấc mưëi quan
hïå dûåa trïn lông tin cêåy, quan têm vâ tưn trổng sệ khúi dêåy àưång cú tưët àểp, sûå
sấng tẩo tûå nhiïn, vâ gia tùng sûå hiïíu biïët, àưìng cẫm. Ngûúâi dẩy vâ ngûúâi hổc sệ
cố cú hưåi phất huy tưëi àa tiïìm nùng ca mịnh trong mưåt mưi trûúâng hổc têåp cố sûå
khuën khđch, ng hưå, quan têm vâ saỏng taồo. Moồi hũnh thỷỏc kiùớm soaỏt bựỗng caỏch e
oồa, trûâng phẩt, gêy súå hậi, xêëu hưí chó khiïën hổc viïn cẫm thêëy khưng ph húåp, tưín
thûúng, ngûúång ngng vâ bêët an.

Bûúác hai, thêëu hiïíu cấc ëu tưë hưỵ trúå khấm phấ cấc giấ trõ: Mưỵi hoẩt àưång giấ
trõ sưëng bùỉt àêìu vúái 3 ëu tưë hưỵ trúå viïåc khấm phấ cấc giấ trõ bao gưìm: Tiïëp nhêån
thưng tin, Suy ngêỵm, vâ Khấm phấ cấc giấ trõ qua thûåc tïë cåc sưëng. C thïí lâ:


+ Tiïëp nhêån thưng tin: Àêy lâ cấch dẩy vïì giấ trõ theo kiïíu truìn thưëng. Saách

69 

70 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

vúã, chuån kïí, cấc ngìn thưng tin cố thïí trúã thânh trúå th àùỉc lûåc trong viïåc khấm
phấ cấc giấ trõ. 

+ Suy ngêỵm: Cấc hoẩt àưång tûúãng tûúång vâ suy ngêỵm àôi hỗi hổc viïn phẫi
àûa ra nhûäng tûúãng ca riïng mịnh.

+ Khấm phấ cấc giấ trõ qua thỷồc tùở cuửồc sửởng: Giaỏo viùn cờỡn nựổm vỷọng rựỗng
hoồc sinh lâ lûáa tíi rêët ham tịm tôi, hiïíu biïët nhûäng gị àang diïỵn ra quanh mịnh, vị
thïë hậy tịm nhûäng lơnh vûåc mâ hổc sinh quan têm, nhû: AIDS, nghêo àối, bẩo lûåc,
ma ty, tham nhng, tịnh trẩng ư nhiïỵm mưi trûúâng tẩi àõa phûúng… Nhûäng lơnh vûåc
nây sệ gúåi múã ch àïì thẫo lån rêët thûåc tïë, thiïët thûåc vïì tấc àưång ca giấ trõ vâ phẫn
giấ trõ, cng nhû hânh àưång ca chng ta tẩo nïn sûå khấc biïåt nhû thïë nâo.

Bûúác ba, tưí chûác thẫo lån: Viïåc tẩo mưåt khưng gian thẫo lån cúãi múã, tưn
trổng lêỵn nhau lâ àiïìu rêët quan trổng vâ cêìn thiïët. Mưåt khưng gian nhû vêåy gip viïåc
chia sễ trúã nïn dïỵ dâng vâ thoẫi mấi hún. Viïåc bây tỗ nhûäng cẫm giấc, cẫm nhêån sau
mưỵi cêu hỗi cố thïí lâm sấng tỗ quan àiïím cấ nhên vâ tịm àûúåc sûå àưìng cẫm hún.
Thẫo lån trong mưåt mưi trûúâng mang tđnh hưỵ trúå cố thïí gip hân gùỉn, chûäa lânh tưín
thûúng rêët hiïåu quẫ.

Quấ trịnh thẫo lån côn cố thïí gip cho àiïìu tiïu cûåc àûúåc chêëp nhêån vâ tûâ
àố tẩo bêìu khưng khđ cúãi múã àïí tịm hiïíu ngun nhên dêỵn àïën nhûäng tiïu cûåc nây.
Khi têët cẫ àûúåc thûåc hiïån vúái sûå tưn trổng chên thânh, hổc sinh sệ dêìn thấo bỗ àûúåc
“hâng râo phông th”, vâ khưng côn biïån minh cho tđnh tiïu cûåc ca mịnh. Mưåt khi

nhûäng giấ trõ tđch cûåc àûúåc khấm phấ, cấc em sệ cẫm thêëy bẫn thên mịnh cố giấ trõ;
dêìn dêìn thêëây tûå do vâ cố chđ mẩnh mệ àïí hânh àưång khấc ài.

Bûúác bưën, khấm phấ cấc tûúãng: Tiïëp theo sau cấc cåc thẫo lån lâ hoẩt
àưång tûå suy ngêỵm hóåc lïn kïë hoẩch cho nhốm vïì nhûäng hoẩt àưång nghïå thåt,
viïët nhêåt k, hóåc kõch. Nhûäng cåc thẫo lån khấc sệ gip hịnh thânh Bẫn àưì tû duy
(Mind map) cấc giấ trõ vâ phẫn giấ trõ àïí xem xết cấc tấc àưång ca giấ trõ vâ phẫn giấ
trõ àưëi vúái bẫn thên, mưëi quan hïå vâ xậ hưåi. Cấc cåc thẫo lån trong nhốm nhỗ gip
xem xết cấc tấc àưång ca giấ trõ trong nhûäng mưn hổc, lơnh vûåc khấc nhau. Cấc hoẩt
àưång giấ trõ cố thïí khúi dêåy niïìm thđch th thêåt sûå úã hổc viïn, cưí v cho quấ trịnh
“hổc thêåt” vâ thc àêíy chuín hốa àưång cú thânh hânh àưång c thïí. Bûúác nây cố
thïí gip giấo viïn hiïíu vâ hưỵ trúå hổc sinh:


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

Bêìu khưng khđ dûåa trïn nïìn tẫng
CẤC GIẤ TRÕ

ëu tưë hưỵ trúå khấm phấ
CẤC GIẤ TRÕ

Khấm phấ
cấc giấ trõ qua
thûåc tïë cåc sưëng
(cêu chuån, trô
chúi, thưng tin,
mưn hổc,....)

Suy ngêỵm
cấc hoẩt àưång
tûúãng tûúång,
suy ngêỵm.

Tiïëp nhêån
thưng tin
qua suy ngêỵm,
trẫi nghiïåm,
sấch vúã....

Thẫo lån
ài sêu vâo khấm phấ cấc trẫi nghiïåm
hiïíu biïët, àưìng cẫm,....

Khấm phấ cấc tûúãng
thẫo lån rưång hún, tûå suy ngêỵm, lêåp bẫn àưì tû duy,..

Thïí hiïån hiïíu biïët
vâ cẫm nhêån vïì giấ trõ
mưåt cấch sấng tẩo.

Phất triïín k nùng

Cấc k nùng
xậ hưåi vâ cẫm
xc cấ nhên

vïì mưi trûúâng,
xậ hưåi, thïë giúái,....

Cấc k nùng
giao tiïëp,
ûáng xûã

Àûa cấc giấ trõ vâo thûåc tïë cåc sưëng
Cấc hânh vi, ûáng xûã dûåa trïn nïìn tẫng giấ trõ
Sú àưì 8. Phûúng phấp giấo dc giấ trõ sưëng ca LVEP

71 


72 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

+ Thïí hiïån hiïíu biïët vâ cẫm nhêån vïì giấ trõ mưåt cấch sấng tẩo: Nghïå thåt lâ
phûúng tiïån tuåt vúâi àïí thïí hiïån nhûäng tûúãng, cẫm nhêån cấc giấ trõ mưåt cấch sấng
tẩo, vâ biïën nhûäng giấ trõ êëy thânh ca mịnh. Chùèng hẩn cố thïí kïët húåp giûäa vệ, chúi
trô chúi, vúái trịnh diïỵn nghïå thåt, hóåc nhẫy ma kïët húåp vúái êm nhẩc,… Àiïìu nây
rêët tưët cho viïåc biïíu lưå vâ phất huy tinh thêìn têåp thïí. Thưng qua cấc hoẩt àưång êëy,
hổc sinh sệ tûå liïn hïå vúái nhûäng giấ trõ vưën cố sùén ca bẫn thên vâ nhêån ra nhûäng gị
mịnh thêåt sûå mën nối. Sûå àa dẩng ca cấc loẩi hịnh nghïå thåt cố thïí gip hổ hûáng
th hún. Mưåt mưi trûúâng hổc têåp nhû thïë sệ tẩo àiïìu kiïån cho mưỵi ngûúâi tỗa sấng,
gip hổ biïët khai thấc nhûäng tiïìm nùng to lúán êín chûáa trong mịnh.
 
+ Phất triïín k nùng: Nïëu chó suy ngêỵm vâ thẫo lån cấc giấ trõ thưi thị chûa
à, cêìn cố cấc k nùng àïí ûáng dng giấ trõ vâo thûåc tïë. Ngây nay, hổc sinh rêët cêìn
trẫi nghiïåm cẫm giấc tđch cûåc cố àûúåc tûâ giấ trõ, hiïíu kïët quẫ ca hânh vi ûáng xûã vâ

mën ch àưång àûa ra nhûäng quët àõnh cố sûác ẫnh hûúãng lúán. Àố lâ:

· Cấc k nùng xậ hưåi vâ cẫm xc ca cấ nhên: Rêët nhiïìu k nùng giao tiïëp
àûúåc hûúáng dêỵn trong cấc hoẩt àưång giấ trõ sưëng. Vđ d, khẫ nùng tûå àiïìu chónh cẫm
xc vâ giẫm stress lâ mưåt k nùng quan trổng trong viïåc thđch nghi vâ giao tiïëp mưåt
cấch thânh cưng. Viïåc tûå àiïìu chónh gip con ngûúâi nhanh chống àiïìm tơnh trúã lẩi
khi nhêån ra mưëi àe dổa vâ cố thïí thïí giûä mịnh bịnh n, thanh thẫn hún trong cåc
sưëng thûúâng nhêåt. Nhûäng hoẩt àưång giấ trõ khấc gip hiïíu biïët rộ nhûäng phêím chêët
tđch cûåc ca cấ nhên, khùèng àõnh maồnh meọ niùỡm tin rựỗng Tửi coỏ thùớ taồo nùn sûå khấc
biïåt”; tịm hiïíu cấc quìn cấ nhên vâ trên trổng khẫ nùng nhêån thûác ca hổ; vâ lâm
quen vúái hịnh thûác “Àưëi thoẩi nưåi têm” tđch cûåc, thiïët lêåp mc àđch vâ nhûäng trấch
nhiïåm cố liïn quan.

· Cấc k nùng giao tiïëp: Cấc k nùng hưỵ trúå xêy dûång trđ tụå xc cẫm, cng cưë
hiïíu biïët vïì sûå tưín thûúng, súå hậi, giêån dûä vâ cấc kïët quẫ ca chuáng trong möëi quan
hïå giûäa chuáng ta vúái nhûäng ngûúâi xung quanh. Cấc k nùng giẫi quët mêu thỵn,
giao tiïëp tđch cûåc, cấc trô chúi húåp tấc vâ thûåc hiïån dỷồ aỏn cuõng nhau laõ nhỷọng hoaồt
ửồng nhựỗm xờy dỷồng k nùng giao tiïëp giûäa cấc cấ nhên.

+ Phất triïín mưëi quan hïå xậ hưåi, mưi trûúâng vâ thïë giúái: Nhựỗm giuỏp hoồc sinh
daỏm mỳ ỷỳỏc, daỏm nuửi dỷỳọng hoaõi bậo, cố àiïìu kiïån àống gốp cho xậ hưåi vâ nhêët lâ
àïí cấc em hiïíu àûúåc nghơa to lúán ca cấc giấ trõ trong mưëi quan hïå vúái cưång àưìng,
nhiïìu hoẩt àưång àậ àûúåc tưí chûác. Nïëu hổc sinh khưng chó ûáng dng nhûäng giấ trõ
nây vâo cåc sưëng ca mịnh, mâ côn chia sễ vúái cưång àưìng, xậ hưåi thị cấc em cố
thïí sệ khấm phấ thïm àûúåc nhỷọng vờởn ùỡ vùỡ cửng bựỗng xaọ hửồi vaõ tũm nhûäng têëm
gûúng minh hổa nhûäng giấ trõ êëy. 

Bûúác nùm, àûa cấc giấ trõ vâo cåc sưëng: Thêìy cư giấo hûúáng dêỵn hổc sinh
ûáng dng cấc hânh vi dûåa trïn nïìn tẫng giấ trõ vúái gia àịnh, xậ hưåi vâ mưi trûúâng. Vđ
d, thêìy cư giấo àûa ra nhûäng bâi têåp vïì nhâ cho hổc sinh vúái nhûäng hânh vi ûáng xûã

múái theo àng giấ trõ trong gia àịnh. Hổc sinh àûúåc u cêìu lêåp nhûäng kïë hoẩch àïí
lâm mêỵu cấc giấ trõ khấc nhau trong lúáp hổc, trûúâng hóåc cưång àưìng. Hổc sinh àûúåc
khuën khđch chia sễ nhûäng vúã kõch vâ bẫn nhẩc ca mịnh cho bẩn àưìng trang lûáa
vâ nhûäng hổc sinh nhỗ tíi hún. Chđnh viïåc cẫm thêëy bẫn thên cố khẫ nùng tẩo nïn
sûå khấc biïåt sệ xêy dûång lông tûå tin vâ cam kïët sưëng vúái caác giaá trõ.


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

1.4. Hịnh thûác tưí chûác bưìi dûúäng


Hiïåu trûúãng cêìn àa dẩng hốa cấc loẩi hịnh bưìi dûúäng giấ trõ sưëng cho giấo viïn nhû:


Tưí chûác têåp hën, àấnh giấ thûúâng xun theo chu kị: ma hê hâng nùm,
tưíng kïët thi àua nhên dõp mưỵi ngây lïỵ lúán trong nùm;

Hoẩt àưång tưí nhốm chun mưn: tưí chûác trao àưíi, chia sễ kinh nghiïåm, dûå
giúâ dẩy theo chun àïì, thûåc tïë, dậ ngoẩi,...


Tham quan hổc têåp kinh nghiïåm giấo dc úã cấc trûúâng bẩn trong vâ ngoâi nûúác;


Múâi chun gia àïën tổa àâm vúái giấo viïn ch nhiïåm, giấo viïn Tưíng ph
trấch Àưåi,...
2. Xêy dûång àiïìu kiïån, mưi trûúâng giấo dc giấ trõ sưëng

Trong khi Bưå GD&ÀT chûa cố chûúng trịnh, sấch giấo khoa cho mưn giấ trõ
sưëng, k nùng sưëng, mưỵi nhâ trûúâng cêìn ch àưång khai thấc triïåt àïí cấc nưåi dung
giấo dc giấ trõ sưëng thưng qua cấc mưn Giấo dc cưng dên, Àõa l, Sinh hổc, Vùn
hổc; ch àưång xêy dûång chûúng trịnh, tâi liïåu giấo dc giấ trõ sưëng thưng qua hoẩt
àưång giấo dc ngoâi giúâ lïn lúáp ph húåp vúái hổc sinh ca trûúâng (àưå tíi, giúái, àiïìu
kiïån kinh tïë, phong tc têåp quấn ca àõa phûúng,...) Ngoâi ra, nhâ trûúâng cêìn:

Tùng cûúâng cú súã vêåt chêët, thiïët bõ, àưì dng phc v cho viïåc giấo dc giấ trõ
sưëng hiïåu quẫ;

Chónh trang mưi trûúâng sû phẩm giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh: trong
trûúâng, xung quanh trûúâng, núi tham quan, dậ ngoẩi, giao lûu,... Theo àố, tẩi trûúâng
hổc, mưỵi giúâ hổc, mưỵi hoẩt àưång ca thêìy cư giấo àïìu lâ têëm gûúng àẩo àûác vâ sấng
tẩo cho hổc sinh noi theo;

Kïët húåp vúái chđnh quìn àõa phûúng giẫi tỗa cấc hâng quấn bấn rong, quẫn lđ
nghiïm cấc quấn Internet xung quanh trûúâng.
3. Xêy dûång kïë hoẩch hoẩt àưång giấo dc giấ trõ sưëng

Hiïåu trûúãng cêìn àïì ra mc tiïu dẩy hổc vïì chûúng trịnh Giấ trõ sưëng àïí hổc
sinh phất huy cấc giấ trõ trong chđnh mịnh, gip cấc em ra quët àõnh tưët nhêët vûúåt
qua nhûäng tịnh hëng khố khùn. Hiïåu trûúãng cêìn tiïën hânh xêy dûång kïë hoẩch:
chiïën lûúåc, nùm hổc, thấng, tìn vâ kïë hoẩch tûâng hoẩt àưång c thïí vïì giấo dc giấ
trõ sưëng cho hổc sinh.

Hiïåu trûúãng cêìn cố kơ nùng phên tđch SWOT vâ sûã dng cưng thûác 5W + 1H
+ 5M + 2C trong xêy dûång kïë hoẩch giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh thưng qua
cấc hoẩt àưång giấo dc.

Viïåc khúãi àêìu ca xêy dûång Kïë hoẩch giấo dc giấ trõ sưëng lâ k thåt phên

tđch SWOT – hay nối mưåt cấch khấc lâ kơ thåt phên tđch mưi trûúâng giấo dc, tịm
kiïëm thån lúåi - khố khùn, thúâi cú - thấch thûác àïí phất triïín trûúâng hổc. SWOT cố

73 


74 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

thïí gip Hiïåu trûúãng xem xết têët cẫ cấc cú hưåi mâ trûúâng cố thïí têån dng àûúåc. Khi
àậ hiïíu àûúåc têët cẫ nhûäng àiïím ëu ca têåp thïí giấo viïn vâ tûâng giấo viïn, Hiïåu
trûúãng cố thïí sệ quẫn l vâ xốa bỗ cấc ri ro mâ bẫn thờn chỷa nhờồn thỷỏc hùởt. Hỳn
thùở nỷọa, bựỗng caỏch sỷó dng cú súã so sấnh vâ phên tđch SWOT giûäa tưí giấo viïn nây
vúái tưí giấo viïn khấc, giûäa lúáp nây vúái cấc lúáp khấc trong trûúâng, Hiïåu trûúãng cố thïí
phấc thẫo mưåt chiïën lûúåc ph húåp phất triïín àưåi ng àïí àẩt àïën mc tiïu mong
àúåi.


Hiïåu trûúãng cố thïí lâm quen vúái SWOT theo cấch sau:



Chûä SWOT viïët tùỉt tûâ cấc chûä cấi àêìu tiïn ca cấc tûâ sau:



Strengths (Cấc àiïím mẩnh);

Opportunites (Cấc cú hưåi);



Weaknesses (Cấc àiïím ëu);
Threats (Cấc àe dổa, mưëi nguy hẩi).

Strengths - Cấc àiïím mẩnh


Àêy lâ nhûäng àiïím mẩnh hóåc ëu tưë cố giấ trõ ca trûúâng, lúáp, ca giấo viïn,
hổc sinh. Nhûäng ëu tưë nây lâ thåc tđnh bïn trong vâ hûäu dng cuóa trỷỳõng. Viùồc
xaỏc ừnh caỏc iùớm maồnh cuóa trỷỳõng nhựỗm duy trị, xêy dûång vâ lâm àôn bêíy thc àêíy
trûúâng phất triïín lïn mûác cao hún. Khi phên tđch cấc àiïím mẩnh trong viïåc giấo dc
giấ trõ sưëng, Hiïåu trûúãng thûúâng phẫi trẫ lúâi nhûäng cêu hỗi sau:

- Trûúâng chng ta cố nhûäng àiïím mẩnh nâo trong viïåc giấo dc àẩo àûác,
hịnh thânh nhên cấch cho hổc sinh? (vïì nùng lûåc giấo dc ca giấo viïn ch nhiïåm,
giấo viïn bưå mưn, kïët quẫ rên luån, tu dûúäng ca hổc sinh; sûå phưëi húåp giûäa cấc
àoân thïí trong trûúâng vúái giấo viïn ch nhiïåm; sûå phưëi húåp ca giấo viïn ch nhiïåm
vúái cha mể hổc sinh vâ cưång àưìng,...)

- Nhûäng thânh tđch nưíi bêåt ca trûúâng vïì cưng tấc giấo dc àẩo àûác, giấo dc
truìn thưëng, vïì hoẩt àưång xậ hưåi, cưång àưìng,... trong nùm hổc vûâa qua lâ gị?

- Trûúâng àậ tưí chûác hoẩt àưång hóåc tham gia nhûäng cưng viïåc nâo cố kïët quẫ
tưët nhêët?

- Cấ tđnh vâ nhên cấch ca cấn bưå quẫn l, giấo viïn, nhên viïn, hổc sinh nâo
àố ca trûúâng, lúáp cố nhûäng nưíi trưåi gị so vúái ngûúâi khấc?

- Nhûäng thânh tđch ca trûúâng, lúáp, ca giấo viïn, hổc sinh àûúåc xêy dûång
theo con àûúâng nâo, theo kiïën thûác cú bẫn nâo mâ núi khấc khưng cố?

- Tûâng tưí nhốm giấo viïn, lúáp hổc sinh trong trûúâng cố nhûäng giấ trõ tiïu biïíu
nâo? (“trûúâng thên thiïån”, “lúáp thên thiïån”, “giấo viïn tâi nùng, dun dấng”, “hổc
sinh thanh lõch”,…)?

- ...
Weaknesses - Cấc àiïím ëu

Àêy lâ nhûäng ëu tưë bïn trong trûúâng hổc, nhûäng àiïím côn chûa hoân thiïån,
chûa tưët, cấc ëu tưë ëu kếm ca cấ nhên hóåc trûúâng, cố khẫ nùng gêy hẩi cho
trûúâng. Viùồc xaỏc ừnh caỏc iùớm yùởu cuóa trỷỳõng nhựỗm khựổc phc hóåc tịm cấch àûa


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

trûúâng thoất khỗi àiïím ëu. Khi phên tđch cấc àiïím ëu, ngûúâi hiïåu trûúãng thûúâng
phẫi trẫ lúâi nhûäng cêu hỗi sau:

- Trûúâng chng ta cố nhûäng àiïím ëu nâo trong viïåc giấo dc àẩo àûác, hịnh
thânh nhên cấch cho hổc sinh (vïì nùng lûåc giấo dc ca giấo viïn ch nhiïåm, giấo
viïn bưå mưn, kïët quẫ rên luån, tu dûúäng ca hổc sinh; sûå phưëi húåp giûäa cấc àoân
thïí trong trûúâng vúái giấo viïn ch nhiïåm; sûå phưëi húåp ca giấo viïn ch nhiïåm vúái
cha mể hổc sinh vâ cưång àưìng,...)

- Nhûäng ëu tưë nâo dêỵn àïën cấc àiïím ëu, kếm (giấo viïn, hổc sinh vi phẩm
Nưåi quy, Quy chïë, Phấp låt,...) ca trûúâng trong nùm hổc vûâa qua?

- Chng ta àậ lâm nhûäng cưng viïåc nâo vúái kïët quẫ kếm nhêët? (tham gia hoẩt
àưång châo mûâng cấc ngây lïỵ lúán, Hưåi khỗe Ph Àưíng, Tiïëng hất tíi hưìng, hoẩt
àưång tûâ thiïån,...)

- Cấ tđnh vâ nhên cấch ca cấn bưå quẫn l, giấo viïn, hổc sinh nâo àố ca
trûúâng cố nhûäng khiïëm khuët (tịnh àoân kïët, trung thûåc, khiïm tưën, bao dung,…)
gị cêìn phẫi cẫi thiïån?

- Nhûäng nhûúåc àiïím ca trûúâng, tưí nhốm giấo viïn, lúáp, giấo viïn, hổc sinh
diïỵn ra theo con àûúâng nâo, theo chiïìu hûúáng nâo, cố thïí lâm khấc khưng?

- Tûâng tưí, nhốm giấo viïn, hổc sinh trong trûúâng, lúáp cố nhûäng àiïím ëu gị
cêìn khùỉc phc?
Opportunites - Cấc cú hưåi

Àêy lâ cấc ëu tưë bïn ngoâi cố lúåi hóåc sệ àem lẩi lúåi thïë cho cấ nhên vâ lúáp
hổc. Viïåc xấc àõnh cấc cú hửồi nhựỗm aỏnh giaỏ mửồt caỏch laồc quan mửi trỷỳõng bïn
ngoâi lúáp hổc, nùỉm bùỉt cấc cú hưåi àïí têån dng vâ trấnh nhûäng ri ro. Khi phên tđch
cấc cú hưåi thûúâng phẫi trẫ lúâi nhûäng cêu hỗi sau:

- Ch trûúng sùỉp túái ca Nhâ nûúác, Chó thõ nùm hổc ca Bưå; Kïë hoẩch nùm
hổc (Súã, Phông),... sệ àem lẩi nhûäng lúåi thïë gị cho Trûúâng, cho tưí giấo viïn, cho lúáp
hổc?

- Sûå quan têm ca lậnh àẩo àõa phûúng (vïì an ninh, quẫn l hâng quấn, an
toân giao thưng,...) cố gip gị cho nhâ trûúâng hay khưng?

- Nhûäng xu hûúáng giấo dc hóåc phûúng phấp giẫng dẩy múái nâo mâ chng
ta nhêån thêëy àûúåc?
Threats - Cấc àe dổa, mưëi nguy hẩi

Àêy lâ nhûäng tấc àưång tiïu cûåc bïn ngoâi mâ giấo viïn, hổc sinh hóåc têåp thïí
giấo viïn, nhên viïn, lúáp cố thïí phẫi àưëi mùåt. Viïåc xấc àõnh caỏc mửởi e doồa, nguy haồi
bùn ngoaõi nhựỗm iùỡu chúnh hoẩt àưång àïí ngùn chùån cấc trúã ngẩi tûâ bïn ngoâi, hẩn
chïë tưëi àa cấc mưëi àe dổa, cấc mưëi nguy hẩi cố thïí xêm nhêåp vâo tûâng giấo viïn,
nhên viïn, hổc sinh vâ phấ vúä kó cûúng, tiïën àưå phất triïín ca trûúâng, lúáp hổc. Khi
phên tđch cấc mưëi nguy hẩi thûúâng phẫi trẫ lúâi nhûäng cêu hỗi sau:

75 


76 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L


- Cåc khng hoẫng kinh tïë thïë giúái nây cố ẫnh hûúãng gị lúán àïën lúáp hổc ca
mịnh khưng? (ẫnh hûúãng ca kinh tïë toân cêìu => àõa phûúng núi trûúâng àống =>
gia àịnh hổc sinh => lúáp hổc)?

- Cấc quấn Internet, game online, karaoke,... cố ẫnh hûúãng gị àïën hổc sinh
trong Trûúâng, hóåc lúáp mịnh hay khưng? Hịnh nhû cẩnh trûúâng cố quấn Internet múái
khai trûúng?

- Xu hûúáng bẩo lûåc hổc àûúâng cố xêm nhêåp vâo trûúâng, lúáp, giấo viïn, hổc
sinh ca trûúâng mịnh khưng?

- Àûúâng giao thưng xëng cêëp vâ nẩn kểt xe, n tùỉc cố ẫnh hûúãng àïën viïåc
giẫng dẩy, tấc phong ca giấo viïn vâ viïåc hổc têåp, rên luån àẩo àûác ca hổc sinh
hay khưng?

Viïåc phên chia cấc ëu tưë thânh àiïím mẩnh, àiïím ëu, cú hưåi vâ cấc mưëi
nguy hẩi khưng nhêët thiïët phẫi lâ mưåt sûå phên chia cûáng nhùỉc, vị “cú” cố thïí chuín
thânh “nguy” vâ ngûúåc lẩi mưëi “nguy” cố thïí chuín thânh cú hưåi. Trong bêët cûá
hoân cẫnh nâo ta àïìu thêëy trong “cú” cố “nguy” vâ ngûúåc lẩi trong cấc mưëi nguy
vêỵn ln thêëy cố cú hưåi. Do àố, “nguy” vâ “cú” ln lâ mưåt quấ trịnh, mưåt sûå chuín
biïën qua lẩi. Mưỵi giấo viïn trong trûúâng, mưỵi hổc sinh trong lúáp hóåc mưỵi tưí nhốm
giấo viïn, mưỵi lúáp hổc trong trûúâng àïìu phẫi nhịn thêëy àûúåc àiïìu oỏ ùớ tũm kiùởm
ỷỳồc mửồt sỷồ cờn bựỗng hoựồc chờởp nhêån cấc thấch thûác khi àûa ra quët àõnh. Àiïìu
quan trổng lâ khi phên tđch, hiïåu trûúãng phẫi chó ra àûúåc ngun nhên khiïën cho
trûúâng, lúáp, hóåc cấ nhên giấo viïn, hổc sinh bõ vûúáng vâo viïåc ëu, kếm vïì mưåt
chó sưë c thïí nâo àố, àïí tûâ àố àûa ra giaói phaỏp, tờồp trung ỷu tiùn giaói quyùởt nhựỗm coỏ
ỷỳồc mựồt bựỗng chờởt lỷỳồng giaỏo duồc tỷỳng ửởi ửỡng àïìu trong nhâ trûúâng.

Cåc sưëng chûáa àûång mưåt sûå vêån àưång khưng ngûâng vâ con ngûúâi phẫi vêån
àưång khếo lếo theo dông chẫy êëy vúái mưåt tû duy linh hoẩt vâ têìm nhịn sùỉc sẫo àïí
khưng rúi vâo bêët cûá thấi cûåc nâo.

Khi kïët thc phên tđch SWOT, Hiïåu trûúãng cêìn chưët lẩi mưåt sưë vêën àïì chiïën
lûúåc sau: Têët cẫ cấc ëu tưë bïn trong vâ bïn ngoâi àố, cho phếp chng ta xấc àõnh
vêën àïì ca trûúâng hổc lâ gị? Vị sao lẩi cố vêën àïì àố? Vêën àïì àố ca ai? Cố thïí lâm
gị àïí giẫi quët vêën àïì àố? Cố thïí gùåp hêåu quẫ gị nïëu bỗ sốt vêën àïì àố ?,...
4. Xêy dûång bưå mấy nhên sûå nông cưët ca trûúâng

Àïí triïín khai thânh cưng kïë hoẩch quẫn l hoẩt àưång giấ trõ sưëng cho hổc
sinh, àiïìu quan trổng lâ Hiïåu trûúãng hiïíu àûúåc nhûäng u cêìu ca kïë hoẩch ngay

tûâ khi múái bùỉt àêìu xêy dûång kïë hoẩch. Hiïåu trûúãng cêìn lâm quen vúái nhûäng trấch
nhiïåm, nhiïåm v chđnh vâ nhûäng k nùng cân thiïët àïí chín bõ k lûúäng hún trong
viïåc chó àẩo àiïìu hânh thânh cưng cấc hoẩt àưång theo kïë hoẩch. Hiïåu trûúãng cêìn
tûå xấc àõnh vai trô vâ tûå àấnh giấ bẫn thên trong nhiïåm v lậnh àẩo, quẫn l hoẩt
àưång giấ trõ sưëng cho hổc sinh àïí tiïn lûúång kïët quẫ vâ àiïìu chónh lưå trịnh thûåc thi
kïë hoẩch. Vđ d, hiïåu trûúãng tûå trẫ lúâi cấc cêu hỗi:

- Tưi cố phẫi lâ ngûúâi cố kơ nùng giao tiïëp tưët khöng?


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

77 


- Tưi cố thïí sùỉp xïëp vâ thđch nghi vúái sûå thay àưíi úã mûác àưå nâo?

- Tưi cố chun mưn k thåt cêìn thiïët àïën mûác àưå nâo?

- Tưi cố kơ nùng àâm phấn vâ xêy dûång àưåi ng tưët khưng ?,...

Hiïåu trûúãng cêìn quët àõnh lûåa chổn giấo viïn ph húåp, thânh lêåp Ban chó àẩo,
Tưí tû vêën têm l, tưí Truìn thưng ca nhâ trûúâng àïí tẩo mưi trûúâng cho giấo viïn, hổc
sinh thûúâng xun àûúåc têm sûå, chia sễ nhûäng khố khùn, bûác xc trong viïåc giấo dc
hổc sinh, trong cåc sưëng gia àịnh, nhâ trûúâng vâ xậ hưåi, nhûäng ëu tưë ẫnh hûúãng àïën
hổc têåp, tu dûúäng ca hổc sinh. Ban chó àẩo cêìn cố à àẩi diïån cấc thânh phêìn àoân
thïí trong nhâ trûúâng nhû: Hiïåu trûúãng, Phố Hiïåu trûúãng, àẩi diïån Ban chêëp hânh Cưng
àoân, giấo viïn cưë vêën Àoân thanh niïn, giấo viïn Tưíng ph trấch Àưåi, àẩi diïån giấo viïn
ch nhiïåm tûâng khưëi lúáp, chun gia têm l (cố thïí múâi nïëu trûúâng khưng cố giấo viïn

têm l).

Hiïåu trûúãng cng cêìn thûúâng xun cng cưë vâ phất triïín mưëi quan hïå húåp tấc,
phưëi húåp vúái cấc lûåc lûúång trong vâ ngoâi nhâ trûúâng: Giấo viïn ch nhiïåm, giấo viïn bưå
mưn, giấo viïn Tưíng ph trấch Àưåi, Bđ thû Àoân thanh niïn, Cưng àoân, Ban àẩi diïån
cha mể hổc sinh, cấc ban ngânh àoân thïí úã àõa phûúng,... trong mổi hoẩt àưång giấo dc
giấ trõ sưëng cho hổc sinh. Cêìn thûúâng xun thc àêíy hổ àẩt mc tiïu, gip àúä hổ phất
triïín trong cẫ hai vai trô: cấ nhên vâ thânh viïn ca nhốm.
5. Chó àẩo thûåc hiïån hoẩt àưång giấo dc giấ trõ sưëng

Khi àậ cố mưåt Ban chó àẩo, nhốm giấo viïn nông cưët, cấc tưí chun trấch,... àiïìu
quan trổng tiïëp theo lâ Hiïåu trûúãng cêìn khúãi àưång thûåc hiïån kïë hoẩch mưåt cấch tđch
cûåc, khuën khđch tinh thêìn àưìng ửồi bựỗng caỏch taồo mửi trỷỳõng thờn thiùồn, thoaói maỏi
cho mổi ngûúâi chia sễ thưng tin ca kïë hoẩch nhû: mc tiïu, cấch tiïën hânh, cấc ngìn
lûåc, ngìn tâi liïåu, cú hưåi vâ nguy cú,... àưìng thúâi thûúâng xun àiïìu chónh kïë hoẩch
cho ph húåp vúái àiïìu kiïån sưëng vâ hổc têåp ln biïën àưång ca cấc em.

Àïí thûåc hiïån hoẩt àưång giấo dc giấ trõ sưëng hiïåu quẫ theo kïë hoẩch nùm hổc,
Hiïåu trûúãng cêìn xêy dûång kïë hoẩch cưng viïåc chi tiïët. Hiïån nay, ngûúâi ta thûúâng ấp
dng k nùng xấc àõnh nưåi dung cưng viïåc c thïí theo cưng thûác (5W + 1H + 2C+ 5M)
nhû sau:
Kơ nùng xấc àõnh nưåi dung cưng viïåc theo 5W + 1 H: What (Lâm gị?
Àïí lâm gị?), Why (Tẩi sao?), Where (ÚÃ àêu?), When (Khi nâo?), Who (Ai?)

+ Xấc àõnh mc tiïu, nưåi dung cưng viïåc - (What?)

What? (Lâm gị?): Khi phẫi lâm bêët cûá mưåt cưng viïåc nâo, cêìn trẫ lúâi cêu hỗi lâm
gị? Àïí lâm gị àïí xấc àõnh nưåi dung cưng viïåc cêìn lâm vâ mc tiïu cêìn àẩt àûúåc. Xấc
àõnh rộ mc tiïu vâ u cêìu ca cưng viïåc sệ gip Hiïåu trûúãng ln hûúáng trổng têm
cấc cưng viïåc vâo mc tiïu vâ àấnh giấ hiïåu quẫ cëi cng.

Hiïåu trûúãng cêìn chó ra cấc bûúác c thïí àïí giấo viïn thûåc hiïån cưng viïåc àûúåc
giao vâ cờỡn aóm baóo rựỗng caỏc bỷỳỏc cửng viùồc ỷỳồc tiùởn haânh theo trêåt tûå húåp lyá.


78 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L




+ Xấc àõnh l do, cú súã lûåa chổn cưng viïåc cêìn lâm (Why?)
Why? (Vị sao?) cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Vị sao phẫi lâm cưng viïåc nây?
· Cưng viïåc nây cố nghơa nhû thïë nâo?
· Nïëu khưng ai thûåc hiïån cưng viïåc nây thị hêåu quẫ lâ gị?

+ Xấc àõnh thúâi gian, àõa àiïím, ngûúâi tiïën hânh cưng viïåc (3W)

Where? (ÚÃ àêu ?) cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Cưng viïåc àố àûúåc thûåc hiïån tẩi àêu?
· Cưng viïåc àố àûúåc kiïím tra tẩi bưå phêån nâo?
· Cêìn kiïím tra, kiïím soất úã nhûäng cưng àoẩn nâo?…

When? (Khi nâo?) cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Cưng viïåc àố àûúåc thûåc hiïån khi nâo?
· Khi nâo cưng viïåc àố kïët thc?

Àïí xấc àõnh àûúåc thúâi hẩn phẫi lâm cưng viïåc nâo àố, GVCN cêìn xấc àõnh
àûúåc mûác àưå khêín cêëp, quan trổng vâ mûác àưå khố ca tûâng cưng viïåc. Thưng thûúâng
ngûúâi ta chia 4 loẩi cưng viïåc khấc nhau:

+ Cưng viïåc vûâa quan trổng vûâa khêín cêëp;

+ Cưng viïåc khưng quan trổng nhûng khêín cêëp;

+ Cưng viïåc quan trổng nhûng khưng khêín cêëp;

+ Cưng viïåc vûâa khưng quan trổng vûâa khưng khêín cêëp.

Cêìn phẫi thûåc hiïån cưng viïåc vûâa khêín cêëp vûâa quan trổng trûúác, sau àố xïëp
theo thûá tûå tûâ khêín cêëp àïën quan trổng lâm sau.

Who? (Ai?) cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Ai lâm viïåc àố?
· Ai kiïím tra viïåc àố?
· Ai hưỵ trúå viïåc àố?
· Ai chõu trấch nhiïåm vïì viïåc àố?…

How? (Nhû thïë nâo?) cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Cấch thûác thûåc hiïån tûâng cưng viïåc nhû thïë nâo?
· Tâi liïåu hûúáng dêỵn thûåc hiïån lâ tâi liïåu nâo?
· Tiïu chín cêìn àẩt ca cưng viïåc lâ gị?
· Nïëu cêìn mấy mốc, phûúng tiïån thûåc hiïån nhiïåm v thị cấch thûác vêån
hânh nhû thïë nâo?
Kơ nùng phên bưí ngìn lûåc cho hoẩt àưång theo 5M: Man (ngìn
nhên l ûåc), M oney ( ngìn kinh phđ), Material (ngìn vêåt liïåu, hïå t hưëng cung
ûáng), Machine (ngìn mấy mốc, phûúng tiïån), Method (Phûúng phấp lâm viïåc)

Man? (Nhên lûåc?), cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Nhûäng giấo viïn, tưí chun mưn nâo sệ thûåc hiïån cưng viïåc? Hổ cố à
trịnh àưå, kinh nghiïåm, k nùng, phêím chêët, tđnh cấch ph húåp khưng?
· Ai hưỵ trúå?


MƯ ÀUN 1- HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

79 

· Ai kiïím tra?
· Nïëu cêìn ngìn dûå trûä thị cố à ngìn lûåc con ngûúâi (trong trûúâng, ngoâi
trûúâng) àïí hưỵ trúå khưng?

Material? (Ngun vêåt liïåu hóåc hïå thưëng cung ûáng?) cố thïí bao gưìm cấc cêu
hỗi sau: Nïëu cưng viïåc cêìn cố ngun vêåt liïåu àïí thûåc hiïån thị:
· Tiïu chín ca ngun vêåt liïåu bao gưìm nhûäng tiïu chđ nâo?
· Tiïu chín nhâ cung ûáng cêìn àẫm bẫo cấc u cêìu gị?
· Cấch thûác, phûúng phấp giao nhêån ngun vêåt liïåu ra sao?
· Thúâi hẩn nâo thị giao nhêån ngun vêåt liïåu, sẫn phêím?
6. Kiïím tra àấnh giấ kïët quẫ hoẩt àưång giấo dc giấ trõ sưëng

Ngay cẫ nhûäng kïë hoẩch àûúåc chín bõ chu àấo nhêët cng cố thïí bõ thêët bẩi, do
àố cêìn cố mưåt hïå thưëng giấm sất àïí cẫnh bấo súám nhûäng vêën àïì cố thïí xẫy ra. Hiïåu
trûúãng cêìn nùỉm vûäng nhûäng biïån phấp giấm sất hiïåu quẫ vâ phûúng thûác xêy dûång
mưåt quy trịnh cho phếp phất hiïån nhûäng vêën àïì tiïìm êín. Búãi vêåy, Hiïåu trûúãng cêìn àõnh
hûúáng hoẩt àưång cho giấo viïn vâ hổc sinh trong viïåc giấo dc giấ trõ sưëng mưåt cấch

rộ râng, àïí tûå cấc nhốm giấo viïn xêy dûång kïë hoẩch hoẩt àưång vâ tiïu chđ àấnh giấ.
Tiïu chđ àấnh giấ kïët quẫ giấo dc giấ trõ sưëng cêìn àấp ûáng u cêìu vûâa khoa hoåc vûâa
dung dõ, húåp quy luêåt, ghi nhêån àûúåc kïët quẫ thêåt úã mưỵi hổc sinh chûá khưng chó thưëng
kï mưåt sưë biïíu hiïån nưíi bêåt ca mưåt vâi hổc sinh ln dêỵn àêìu lúáp vïì àiïím sưë cấc mưn
hổc. Trûúâng hổc cêìn thûúâng xun tưíng kïët, àấnh giấ thi àua, ghi nhêån vâ nhên rưång
kïët quẫ thêåt ca quấ trịnh giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh. Hiïåu trûúãng cêìn khuën
khđch giấo viïn àïì xët vâ cng Hiïåu trûúãng thưëng nhêët chung trong trûúâng vïì cấch
tiïën hânh kiïím soất, kiïím tra, àấnh giấ kïët quẫ hoẩt àưång giấo dc giấ trõ sưëng,...

Viïåc thûåc hiïån kïë hoẩch hiïåu quẫ cho phếp Hiïåu trûúãng thu thêåp thưng tin, qua
àố àấnh giấ vâ àiïìu chónh tiïën àưå hiïån tẩi so vúái kïë hoẩch ban àêìu.

Hiïåu trûúãng vêån dng kơ nùng kiïím soất, kiïím tra cưng viïåc theo cưng thûác 2C:
Kơ nùng kiïím tra, kiïím soất cưng viïåc theo 2C: Control (cấch thûác
kiïím soất) + Check (Phûúng phấp kiïím tra)




Control (cấch thûác kiïím soất), cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Cưng viïåc àố cố àùåc tđnh gị?
· Lâm thïë nâo àïí ào lûúâng àûúåc àùåc tđnh àố?
· Ào lûúâng cưng viùồc oỏ bựỗng duồng cuồ, maỏy moỏc nhỷ thùở naõo?
à Cố bao nhiïu àiïím kiïím soất vâ àiïím kiïím soất trổng ëu?
Check (Phûúng phấp kiïím tra), cố thïí bao gưìm cấc cêu hỗi sau:
· Cố nhûäng bûúác cưng viïåc nâo cêìn phẫi kiïím tra? (Thưng thûúâng cố bao
nhiïu cưng viïåc thị cng cêìn sưë lûúång tûúng tûå cấc bûúác phẫi kiïím tra.)
· Têìn sët kiïím tra nhû thïë nâo? Viïåc kiïím tra àố thûåc hiïån 1 lêìn hay
thûúâng xun (nïëu thûúâng xun thị bao lêu mưåt lêìn?)

80 

HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG THCS VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC GIẤ TRÕ SƯËNG,
K NÙNG SƯËNG VÂ GIAO TIÏËP ÛÁNG XÛÃ TRONG QUẪN L

· Ai tiïën hânh kiïím tra?
· Nhûäng àiïím kiïím tra nâo lâ trổng ëu?

Tốm lẩi, viïåc giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh phưí thưng nối chung vâ cho
hổc sinh trung hổc cú súã nối riïng lâ mưåt quấ trịnh lêu dâi, khố khùn, phûác tẩp, àûúåc
hịnh thânh cố chổn lổc theo tûâng nhốm hổc sinh vâ mang tđnh cấ thïí hốa rêët cao.
Àïí viïåc giấo dc giấ trõ sưëng cho hổc sinh cố hiïåu quẫ, nhâ trûúâng cêìn phưëi húåp
chùåt chệ mổi lûåc lûúång giấo dc tûâ trong nhâ trûúâng nhû Hưåi àưìng sû phẩm, tưí chûác
Àoân, Àưåi, Ban àẩi diïån cha mể hổc sinh, vâ cấc lûåc lûúång giấo dc khấc ngoâi cưång
àưìng vâ xậ hưåi. Nhâ trûúâng phẫi lâ chiïëc cêìu nưëi giûäa gia àịnh vâ xậ hưåi àïí giấo dc
hổc sinh, trïn cú súã xấc àõnh c thïí nhûäng giấ trõ vâ mûác àưå ph húåp vúái têm, sinh
l, àưå tíi ca hổc sinh trung hổc cú súã. Hiïån nay, khi Bưå GD vâ ÀT chûa cố chûúng
trịnh giấo dc giấ trõ sưëng thưëng nhêët cho toân qëc, mưỵi nhâ trûúâng cêìn thưëng nhêët
chûúng trịnh giấo dc theo tûâng cêëp àưå úã cấc khưëi lúáp, quy àõnh thúâi lûúång, nưåi dung
giấo dc riïng cho tûâng khưëi lúáp. Hiïåu trûúãng cêìn àùåc biïåt quan têm àïën nưåi dung,
hịnh thûác giúâ sinh hoẩt lúáp àïí tđch húåp giấo dc giấ trõ sưëng thđch húåp; xêy dûång kïë
hoẩch giấo dc giấ trõ sưëng cho trûúâng àưìng thúâi thûúâng xun àiïìu chónh kïë hoẩch
cho ph húåp trong quấ trịnh thûåc hiïån; lêëy àưåi ng giấo viïn lâm nông cưët àïí àïì xët,
xêy dûång kïë hoẩch vâ triïín khai thûåc hiïån sao cho nhâ trûúâng ln úã thïë ch àẩo vâ
quët àõnh, côn hổc sinh ln giûä vai trô ch àưång, tûå tin trong hổc têåp, tu dûúäng.


MƯ ÀUN 2 - HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC KƠ NÙNG SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

81 

MƯ ÀUN 2 - HIÏåU TRÛÚÃNG TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ
VÚÁI VÊËN ÀÏÌ GIẤO DC K NÙNG SƯËNG TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

I. TÊÌM QUAN TRỔNG CA VIÏåC TÙNG CÛÚÂNG GIẤO DC K NÙNG
SƯËNG ÚÃ TRÛÚÂNG TRUNG HỔC CÚ SÚÃ TRONG GIAI ÀOẨN HIÏåN NAY

Trong giai àoẩn hiïån nay, k nùng sưëng ca hổc sinh lâ vêën àïì àang àûúåc xậ
hưåi quan têm àùåc biïåt. Khoẫng 10 nùm trúã lẩi àêy, dû lån xậ hưåi biïët àïën rêët nhiïìu
hânh vi khưng mong àúåi trong cấc em hổc sinh úã lûáa tíi thanh thiïëu niïn, àùåc biïåt
lâ thiïëu niïn. 75% trong sưë trễ cố hânh vi phẩm phấp lâ hổc sinh tûâ lúáp 6 àïën lúáp
9. Bẩo lûåc hổc àûúâng diïỵn ra ngây câng nhiïìu vâ ngây câng phûác tẩp. Mưåt bưå phêån
hổc sinh cố nhûäng hânh vi thiïëu thûác, lưëi sưëng bng thẫ (gêy bẩo lûåc hổc àûúâng,
thđch ùn chúi hûúãng lẩc, gian dưëi trong hổc hânh vâ thi cûã, khưng tn th k cûúng,
mùỉc tïå nẩn xậ hưåi, phẩm tưåi,…)

Cố nhiïìu ngun nhên khấc nhau dêỵn àïën tịnh trẩng nïu trïn, song cố thïí
àiïím ra mưåt sưë ngun nhên chđnh sau:

Khưng đt thanh thiïëu niïn khưng nhêån thûác àûúåc nghơa ca cåc sưëng, ngưå
nhêån bẫn thên, khưng biïët mịnh lâ Ai, khưng biïët Sưëng àïí lâm gị? Thïë nâo lâ cåc
sưëng cố nghơa? Lâm thïë nâo àïí sưëng àểp, sưëng khỗe?...

Hổc sinh ngây câng chõu nhiïìu tấc àưång tûâ xậ hưåi vâ nhûäng tấc àưång nây ngây
câng phûác tẩp: Tïå nẩn xậ hưåi, tưåi phẩm, àẩo àûác xậ hưåi xëng cêëp (Ngûúâi lúán, thêåm
chđ cố thây cư giấo, cha mể trong nhiïìu trûúâng húåp khưng côn lâ têëm gûúng tưët cho
cấc em). Nhiïìu em thûúâng phẫi chûáng kiïën bưë mể, ngûúâi lúán cậi chûãi nhau, àấnh
nhau, ngoẩi tịnh, àt lốt, nối nùng thiïëu vùn hoấ, coi thûúâng k cûúng xậ hưåi. Thêåm

chđ khưng đt em bõ ngûúâi lúán trong gia àịnh hânh hẩ, xêm hẩi tịnh dc,...

Nhiïìu em chûa àûúåc trang bõ knùng sưëng ph húåp. Chûúng trịnh hổc úã
trûúâng côn nùång vïì kiïën thûác mâ coi nhể k nùng thûåc hânh, xa rúâi thûåc tïë. Mưi
trûúâng giấo dc úã trûúâng hổc mêët cên àưëi, coi nhể mưi trûúâng têm l xậ hưåi,...

tham nhng


Theo cưng trịnh nghiïn cûáu ca ThS. Nguỵn Hûäu Long, ba ngun nhên
àûúåc hổc sinh àïì cêåp nhiïìu nhêët nhû sau: bïn ngoâi cố quấ nhiïìu trô vui (34%),