(Luận văn thạc sĩ) Nghiên cứu giải pháp chỉnh trị đoạn sông phân lạch Trung Hà trên sông Đà phục vụ giao thông thủy bằng mô hình toán

L I C Mă N
Sau m t th i gian nghiên c u, tìm hi u và th c hi n v i t t c s l l c c a
b n thân tác gi đưă hoƠnă thƠnhă lu nă v nă t t nghi p v iă đ tƠiă “Nghiên c u gi i
pháp ch nh tr đo n sông phân l ch Trung Hà trên sông

à ph c v giao thơng

th y b ng mơ hình tốn” nh m mu năđóngăgópăm t ph n nh vào cơng tác nghiên
c u,ăđánhăgiá,ătínhătốnăđ tìm ra các gi i pháp cơng trình thích h păchoăđo n sơng
phân l ch.
Trong q trình th c hi n tác gi đưănh năđ
Sauăđ i h c, Khoa Cơng trình ậ Tr

c s giúpăđ nhi t tình c a Khoa

ngăđ i h c Th y L i cùng các th y cô giáo,

b năbè,ăđ ng nghi p. Tác gi xin bày t s chân thành c mă năt i các th y cô giáo,
b năbè,ăđ ng nghi păc ngănh ăs giúpăđ , t oăđi u ki n c aăNhƠătr
tác gi xin chân thành c mă năs h

ng.ă

c bi t

ng d n t n tình c a PGS. TS Nguy n Bá Qu

và TS. Nguy n Kiên Quy tăđưăgiúpătácăgi hồn thành lu năv nănƠy.
V iătrìnhăđ hi u bi t và kinh nghi m th c t còn có h n ch nh tăđ nh,ăđ ng
th iă đ iă t

ng nghiên c uă lƠă đo n sông phân l ch, luôn là m t v nă đ ph c t p

trong ch nh tr sông, nên n i dung c a lu năv năkhôngătránhăkh i nh ng sai sót. Tác
gi r t mong nh năđ

c s ch b oăvƠăđóngăgópăỦăki n c a các th y cơ giáo và c a

các Quý v quan tâm.
Hà N i, tháng 05 n m 2014
Tác gi lu năv n

Tr n Qu c Lu n


L IăCAMă OAN
Tôiăxinăcamăđoanălu năv nălƠăk t qu nghiên c u c a riêng tôi, không sao chép
c a ai. N i dung lu năv năcóăthamăkh o và s d ng các tài li u,ăthôngătinăđ
t i trên các tác ph m, t p chí, và các trang web theo danh m c c a lu năv n.

Tác gi lu năv n

Tr n Qu c Lu n

căđ ngă


M CL C
L I C Mă N
L IăCAMă OAN
M CL C

DANH M C CÁC B NG
DANH M C HÌNH V
DANH M C CH
M

VI T T T

U ....................................................................................................................1

1. TÍNH C P THI T C Aă
2. M Că ệCHăC Aă
3.ă

IăT

4.ăPH

TÀI ..........................................................................1

TÀI .....................................................................................3

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U ........................................................3
NGăPHỄPăNGHIÊN C U...........................................................................5

5.ăụăNGH AăKHOAăH C VÀ TH C TI N C Aă
CH

NGă1. T NG QUAN V

TÀI .....................................5

CÁC THÀNH T U NGHIÊN C U V

CƠNG TRÌNH CH NH TR SƠNG PHÂN L CH ...............................................7
1.1. CÁC V Nă

NGHIÊN C U V SÔNG PHÂN L CH .................................7

1.1.1. Nhu c u nghiên c uăđo n sông phân l ch.........................................................7
1.1.2. Các v năđ nghiên c u ......................................................................................8
1.1.3.ăPh

ngăphápănghiênăc u...................................................................................8

1.2. CÁC THÀNH T U NGHIÊN C U TRÊN TH GI I .....................................9
1.2.1. Ngun nhân hình thành sơng phân l ch ..........................................................9
1.2.2. Di n bi n sông phân l ch ................................................................................11
1.2.3. Cơng trình ch nh tr đo n sơng phân l ch .......................................................12
1.3. CÁC THÀNH T U NGHIÊN C U

VI T NAM .........................................14

1.3.1. Các ho tăđ ng nghiên c u ...............................................................................14
1.3.2. Thành t u nghiên c u lý thuy t ......................................................................15
1.3.3. Các cơng trình ch nh tr đo n sơng phân l chăđưăxơyăd ng ............................15
1.4. NH NG V Nă

T N T I TRONG NGHIÊN C U CH NH TR SÔNG

PHÂN L CH ............................................................................................................26

1.4.1. Quan ni m v vai trò các bãi gi a ...................................................................26
1.4.2. M i quan h gi a các y u t hình thái và th y l c c aăđo năđ năl chăvƠăđo n
phân l ch ...................................................................................................................26
1.5.

T V Nă

NGHIÊN C U C A LU NăV N ..........................................27

1.5.1. V năđ nghiên c u ..........................................................................................27
1.5.2. Ph m vi nghiên c u ........................................................................................27
1.5.3.ăPh
CH

ngăphápănghiênăc u.................................................................................27

NGă 2. NH NG LU N C

C ă B Nă VÀă PH

NGă PHỄPă NGHIểN

C U ..........................................................................................................................28
2.1. S LI UăC ăB N PH C V NGHIÊN C U ................................................28
2.1.1. S li u v đ a hình ...........................................................................................28
2.1.2. S li u v thu v n ..........................................................................................28
2.1.3. S li u v đ a ch t m t ....................................................................................29
2.2. DI N BI Nă O N SÔNG NGHIÊN C U......................................................35

2.2.1. Hi n tr ngăđo n sông nghiên c u....................................................................35
2.2.2. Di n bi n c aăđo n sông nghiên c u ..............................................................38
2.3. GI I PHÁP CƠNG TRÌNH Nă

NHă O N SƠNG NGHIÊN C U ..........44

2.3.1. Các yêu c u c a các ngành kinh t xã h iăđ i v iăđo n sông .........................44
iăt

2.3.2.

ng ch nh tr vƠăđ iăt

ngătácăđ ng ......................................................44

2.3.3. Các tham s ch nh tr .......................................................................................45
2.3.4. Ph

ngăánăm t b ng b trí và qui mơ cơng trình ............................................45

2.4. PH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U ......................................................................48

2.4.1. Ph

ngăphápăphơnătíchăs li u th căđo ...........................................................48

2.4.2. Ph

ngăphápănghiênăc u trên mơ hình tốn ...................................................48

CH

NGă3. S

D NG MƠ HÌNH HEC-RAS VÀ MƠ HÌNH MIKE21C

NGHIÊN C U GI I PHÁP CH NH TR

O N SÔNG PHÂN L CH

TRUNGăHÀăTRểNăSỌNGă À ..............................................................................55
3.1. XỄCă

NHă

I U KI N BIÊN L NGă

O N SÔNG NGHIÊN C U

...................................................................................................................................55


3.1.1. Các yêu c u c n đ tăđ
3.1.2.ăPh

c ................................................................................55

ngăphápănghiênăc u.................................................................................55

3.1.3.ăCácătr

ng h p nghiên c u .............................................................................55

3.1.4.ăXácăđ nh s li uăđ u vào cho mơ hình ............................................................55
3.1.5. Hi u ch nh và ki măđ nh mơ hình ...................................................................57
3.1.6 Khai thác mơ hình 1 chi uălƠmăđi u ki n biên cho mơ hình 2 chi u ..............64
3.2. NGHIÊN C Uă TRểNă MỌă HỊNHă TOỄNă TR

NGă

NG L C DÒNG

CH Yă O N PHÂN L CHă TRUNGă HĨă TRểNă SỌNGă Ĩă TR

C VÀ SAU

KHI CĨ CƠNG TRÌNH CH NH TR ......................................................................67
3.2.1. Các u c u c năđ tăđ
3.2.2.ăPh

c ................................................................................67

ngăphápănghiênăc u.................................................................................67

3.2.3. Mơ hình hóa s li uăđ u vào ...........................................................................68
3.2.4. K t qu nghiên c u ch đ th y l că đo n sông nghiên c uă trongă đi u ki n
hi n tr ng và sau khi có cơng trình ch nh tr .............................................................71
3.2.5. Phân tích k t qu .............................................................................................90

3.3. THI T K S ăB

CƠNG TRÌNH CH NH TR

O N SƠNG PHÂN L CH

TRUNG HÀ ..............................................................................................................90
3.3.1. Các tham s thi t k ........................................................................................90
3.3.2. Gi i pháp k thu t xây d ng ...........................................................................92
3.3.3. Tính tốn năđ nh ............................................................................................96
K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................98
1. K t lu n .................................................................................................................98
2. Ki n ngh ...............................................................................................................99
TÀI LI U THAM KH O ....................................................................................100


DANH M C CÁC B NG
B ng 1.1. H th ng m hàn xây d ng t i Nh t Tân ậ T Liên .................................21
B ngă2.1.ăCácăđ cătr ngăc ălỦăc aăđ tăđáyăsơngă Ơ .................................................30
B ngă2.2.ă

cătínhăc ălỦăc aăđ tăđáyăsơngă Ơ ..........................................................30

B ng 2.3. Phân b đáăg căđáyăl ngăsôngă Ơ.............................................................31
B ng 2.4. Phân b th măđ t ven b sôngă Ơ ............................................................33
B ng 2.5. Tích ch t c ălỦăđ t bãi b i ........................................................................34
B ngă3.1.ăCácăđ cătr ngăl ăchínhătrongăph m vi nghiên c u....................................56
B ng 3.2. Quy trình tính tốn ....................................................................................57
B ng 3.2. Thơng s k thu t kè ch nh tr đo n sông phân l ch Trung Hà ................95

DANH M C HÌNH V
Hình 0.1. Khu v c nghiên c u t ng th ......................................................................4
Hình 0.2. Khu v c nghiên c u c c b ........................................................................4
Hình 1.1. M t s cơng trình ch nh tr sơng phân l ch

M .....................................13

Hình 1.2. M t s cơng trình ch nh tr sơng phân l ch

Châu Âu ............................13

Hình 1.3. M t s cơng trình ch nh tr sơng phân l ch

Châu Á ..............................14

Hình 1.4. M t s cơng trình ch nh tr sơng phân l ch

Vi t Nam ...........................16

Hìnhă1.5.ăBìnhăđ lịng sơng H ng qua Hà N i vào tháng 7/1985 ...........................17
Hình 1.6. M t b ngăđo n sông sau khi ch nh tr (1991)............................................18
Hình 1.7. Cơng trình ch nh tr đo n Qu n Xá trên sơng Chu ...................................19
Hình 1.8. Hình nhăđo n sơng Qu n Xá sau ch nh tr ..............................................20
Hìnhă1.9.ăS ăđ b trí c m cơng trình ch nh tr Phú Gia ậ T Liên .........................21
Hình 1.10. Các hình nh v h th ng cơng trình Phú Gia ậ T Liên........................22
Hình 1.11. Phân tích k t c u dịng ch y t i khu v c cơng trình Phú Gia ậ T Liên 23
Hình 1.12. Nhánh sơng m i m n mă2001ăVuăGiaăậ Qu ng Hu ............................24
Hình 1.13. Hình nh phá ho i cơng trình Qu ng Hu (2007) ...................................25
Hình 2.1. M t c tăđ a ch t d c tuy n l chăsơuăsơngă Ơ ............................................30

Hình 2.2. M t b ngăđ a ch tăl ngăsơngă Ơă(HịaăBìnhăđ nTrung Hà) ......................35
Hình 2.3. M t c tăngangăđ a ch t ..............................................................................35
Hình 2.4. M t b ngăđo n sông các th i k khác nhau ..............................................39
Hình 2.5. Ch p m t c tăngangăăđo n sơng các th i k khác nhau ............................42
Hình 2.6. Ch p m t c t d căđo n sông các th i k khác nhau .................................43
Hình 2.7. M t b ng qui ho ch ch nh tr ph

ngăánă1 ...............................................46

Hình 2.8. M t b ng qui ho ch ch nh tr ph

ngăánă2 ...............................................47

Hình 2.9. M ngăl

i sơng và m t c t ngang trong mơ hình HEC-RAS ...................49

Hìnhă2.10.ă o năsơngăc ăb năđ d năraăcácăph

ngătrìnhăliênăt c và ......................50

Hình 2.11. Dịng ch y xo n t i khúc sơng cong .......................................................54
Hình 2.12. L

iăătínhătốnăđ

c s d ng trong MIKE 21 C.....................................54

Hìnhă3.1.ăS ăđ thu l c th hi n m ngăl

i sơng trong mơ hình ............................59


Hìnhă3.2.ăCácăbiênăl uăl

ng ....................................................................................59

Hình 3.3. Các biên m căn

c....................................................................................60

Hình 3.4. So sánh m căn

c th căđoăvƠătínhătốnăt i Vi t Trì .................................60

Hình 3.5. So sánh m căn

c th căđoăvƠătínhătốnăt i Trung Hà...............................61

Hình 3.6. So sánh m căn

c th căđoăvƠătínhătốnăt i Hồ Bình...............................61

Hình 3.7. So sánh m căn

c .....................................................................................62

Hình 3.8. So sánh m căn

c .....................................................................................62

Hình 3.9. So sánh m căn

c .....................................................................................63

Hình 3.10. M căn

căvƠăl uăl

ng t i các biên c aăđo n sông nghiên c uăđ i v iăl ă

l n ..............................................................................................................................65
Hình 3.11. M căn

căvƠăl uăl

ng t i các biên c aăđo n sơng nghiên c uăđ i v iăl ă

trung bình ..................................................................................................................66
Hình 3.12. M căn
l uăl

căvƠăl uăl

ng t i các biên c aăđo n sông nghiên c uăđ i v i

ng t o lịng .....................................................................................................66

Hình 3.13. Ph m vi nghiên c u trên mơ hình tốn 2 chi u.......................................68
Hìnhă3.14.ăL

Hình 3.15.

i sai phân ...........................................................................................68
a hình khu v c nghiên c u ..................................................................69

Hình 3.16. H s nhám và h s nh t r i s d ng trong khu v c nghiên c u ..........69
Hình 3.17. V tríătríchăcaoăđ m căn

c ng v i các c păl uăl

ng nghiên c u .....70

Hình 3.18. V tríătríchăđi m m căn

c và v n t c khu v c nghiên c u ...................70

Hình 3.19. V tríătríchăđi m m căn

c khu v c nghiên c u .....................................71

Hình 3.20. V tríătríchăđi m m căn

c và v n t c khu v c nghiên c u ...................72

Hình 3.21. Tr s m căn

c c căđ iătrongăl ămaxă(m)ă(hi n tr ng) .........................72

Hình 3.22. Tr s v n t c c căđ iătrongăl ămaxă(m/s)ă(hi n tr ng) ...........................73
Hình 3.23. B năđ h

ng dịng ch yătrongăl ămaxă(hi n tr ng) ...............................73

Hình 3.24. Tr s m căn

c c căđ iătrongăl ătrungăbìnhă(m)ă(hi n tr ng) ................74

Hình 3.25. Tr s v n t c c căđ iătrongăl ătrungăbìnhă(m/s)ă(hi n tr ng)..................74
Hình 3.26. B năđ h

ng dịng ch yătrongăl ătrungăbìnhă(hi n tr ng) ....................75

Hình 3.27. Tr s m căn

c c căđ i v i c păl uăl

ng t o lòng (m) (hi n tr ng) ...75


Hình 3.28. Tr s v n t c c căđ i v i c păl uăl
Hình 3.29. B năđ h

ng t o lòng (m/s)(hi n tr ng) ......76

ng dòng ch y v i c păl uăl

Hình 3.30. Tr s m căn
Hình 3.31. Hi u m c n

ng t o lịng(hi n tr ng) ..........76

c c căđ iătrongăl ămaxă(m)ă(PAăcơngătrìnhă1) ................77
c c căđ i gi aăph

ngăánăcơngătrìnhă1ăvƠăhi n tr ng trong

l ămaxă(m) .................................................................................................................77
Hình 3.32. Tr s m căn
Hình 3.33. Hi u m căn

c c căđ iătrongăl ătrungăbìnhă(m)....................................78
c c căđ i gi aăph

Hình 3.34a. Tr s m căn

ngăánăcơngătrìnhă1ăvƠăhi n tr ng ......78

c c căđ i v i c păl uăl

Hình 3.34b. Hi u tr s m căn

ng t o lòng (m) .....................79

c c căđ i v i c păl ul

ng t o lòng (m) ...............79

Hình 3.35.

ng m căn

c hi n tr ng và khi có cơng trình PA1 ậ l ămax ...........80

Hình 3.36.

ng m căn

c hi n tr ng và khi có cơng trình PA1 ậ l ăTB .............80

Hình 3.37.

ng m căn

c hi n tr ng và khi có cơng trình PA1 ậ t o lịng .........81

Hình 3.38. Tr s m căn
(ph

c c căđ iătrongăl ămaxă(m) .............................................81

ngăánăcơngătrìnhă2) ...........................................................................................81

Hình 3.39. Hi u m căn

c c căđ i gi aăph

ngăánăcơngătrìnhă2ăvƠăhi n tr ng trong

l ămaxă(m) .................................................................................................................82
Hình 3.40. Tr s m căn

Hình 3.41. Hi u m căn

c c căđ iătrongăl ătrungăbìnhă(m)....................................82
c c căđ i gi aăph

ngăánăcơngătrìnhă2 và hi n tr ng trong

l ătrungăbìnhă(m) .......................................................................................................83
Hình 3.42. Tr s m căn

c c c đ i v i c păl uăl

Hình 3.43. Hi u m căn

c c căđ i gi aăph

c păl uăl
Hình 3.44.

ng t o lịng (m) .......................83

ngăánăcơngătrìnhă2ăvƠăhi n tr ng v i

ng t o lòng (m) ........................................................................................84
ng m căn

c hi n tr ng và khi có cơng trình PA1 và PA2 - l ămax

...................................................................................................................................84
Hình 3.45.

ng m căn

c hi n tr ng và khi có cơng trình PA1 và PA2- l ătrungă

bình ............................................................................................................................85
Hình 3.46.
l

ng m că n

c hi n tr ng và khi có cơng trình PA1 và PA2 ậ l uă

ng t o lịng ...........................................................................................................85

Hình 3.47. Tr s v n t c c căđ i trong l ămaxă(m/s) ...............................................86


Hình 3.48. Hi u tr s v n t c c căđ iătrongăl ămaxă(m/s)ă(PAăcơngătrìnhă1) ..........86
Hình 3.49. Tr s v n t c c căđ iătrongăl ăt o lịng (m/s) .........................................87
Hình 3.50. Hi u tr s v n t c c căđ iătrongăl ăt o lịng (m/s) .................................87
Hình 3.51. Tr s v n t c c căđ i trongăl ămaxă(m/s) ...............................................88
(ph

ngăánăcơngătrìnhă2) ...........................................................................................88

Hình 3.52. Hi u tr s v n t c c căđ iătrongăl ămaxă(m/s)........................................88
(ph

ngăánăcơngătrìnhă2) ...........................................................................................88

Hình 3.53. Tr s v n t c c căđ i v i c păl uăl

ng t o lịng (m/s) .........................89

Hình 3.54. Hi u tr s v n t c c căđ i v i c păl uăl
Hình 3.55. M t b ng qui ho ch ch nh tr ph

ng t o lòng (m/s)..................89

ngăánăch n .......................................94


DANH M C CH
BBB

VI T T T

ngăb ngăB căB

C

Caoăđ

CSDL

C ăs ăd ăli u

DHI

Vi n thu l că anăM ch

BSCL

ngăb ngăsôngăC uăLong

D

ónădịng

K

păkhóa

HD

H

ngădịng

HEC-RAS

Hydrological Engineering Centre - River Analysis
System

MHT

Mơ hình tốn

MHVL

Mơăhìnhăv tălỦ

MNCT

M căn

căch nhătr

MNTC

M căn

căthiăcông

NMT

NhƠămáyăth yăđi n

NMT

NhƠămáyăth yăđi n

PIV

Particle Imaging Velocimetry - K ăthu tăphơnă
tích,ătínhătốnăv năt cădịngăch yăs ăd ngă nhăh t

PTV

Particle Tracking Velocimetry - K ăthu t phân
tích,ătínhătốnăv năt cădịngăch yăs ăd ngăk ăthu tă
theoădõiăh t

SCL

SôngăC uăLong

T

Th yăđi n


1

M
1. TÍNH C P THI T C Aă

U

TÀI

L uăv căsơngă ƠăkéoădƠiătheoăh

ng Tây B c - ôngăNamădƠiăkho ng 380km,

r ng trung bình 80km, ph n thu că đ a ph n Vi t Nam có di n tích là 26.800km2,
chi m kho ng 50% di nătíchătoƠnăl uăv c, [5], [6], [7], [20].
Sôngă ƠălƠă1ăh păl uăl n c a sông H ng chi mă55%ăl

ngăn

c trên h th ng

sông H ng. Theo th ngăkêă100ăn măg năđơyăđưăx y ra nh ng tr năl ăl n trên sông
ƠăđưălƠmănhi u tuy năđêăxungăy u trên di n r ng
h ăh ng gây t n th t n ng n v ng
m i khôi ph căđ

các t nhăđ ng b ng B c B b

i và tài s n cho nhân dân mà nhi uăn măsauă

c.

o n h păl uăThaoă Ơăn m cách h l uăđ păHoƠăBìnhă57kmălƠăđo n chuy n
ti p t ngưă3ăThaoă Ơăđ n ngã 3 Lô H ng.ă ơyălƠăn iăh i t c a dịng sơng l n có
ch đ th y l c, th yă v nă vƠă t h pă l ă ph c t p,ă cóă c ă ch đ ng l c lịng d nă đaă
d ng và khơng năđ nh.
Thayăđ i t nhiên c a hình thái sơng là k t qu s v năđ ng t nhiên c a lòng
d n,ăthayăđ i c aăđi u ki n t nhiên nhăh

ng r t l n t i di n bi n c a hình thái

sơng. Vi c xây d ng các h ch a mang l i nh ng l i ích to l n,ăsongăc ngăgơyăraă
nh ngătácăđ ng tiêu c c khơng nh . M t trong nh ngătácăđ ngăđóălƠăhi năt
sâu ph bi n

h l u.ăNguyênănhơnăc a hi năt

gi l i h ch a gây ra m t cân b ng bùn cát

ng này là do m tăl

ng xói

ng bùn cát b

h l u.ăH HịaăBìnhăđưălƠmăthayăđ i

c ăb n ch đ th y l c, th yăv n,ăbùnăcátăgơyăraăhi năt

ng xói sâu lịng d n trên h

th ng sông H ngăđ c bi tălƠătrênăsơngă Ơăsauăh ch a Hịa Bình.
o n sơng khu v că th

ngă l uă c uă Trungă HƠă lƠă đo n sông phân l ch,ă đ c

đi m chung c aăđo n sông phân l chăth

ng không năđ nh, luôn x y ra s tranh

ch p gi a các l ch, t o nên quá trình phát sinh, phát tri n và suy thối các l chăđană
xen nhau theo khơng gian và th i gian. Nhìn chung di n bi năcácăđo n sông phân
l ch di n ra t t , khơng ch thayăđ iăkíchăth

c trên m t b ng, trên m t c t ngang

mà cịn có xu th d ch chuy n d n xu ng h l u.ă

Cùng v i s phát tri n c a các l ch, các bãi gi aă c ngă luônă trongă quáă trìnhă


2

phát tri n khơng ng ng. Q trình phát tri n bãi gi aăth

ng là: Bãi gi a d n m

r ng, b iăcaoăđ bi năthƠnhăđ o gi a. Sau khi cao trình m t bãi nâng lên, th c v t
sinhă tr

ng, càng xúc ti n t că đ b i l ng trên vùng bãi gi a. N u m t l ch suy

vong,ăđ o gi a n i li n v i b và chuy n hóa thành bãi tràn, sơng phân l ch có khi
ch là m tăgiaiăđo n nh tăđ nh trong quá trình v năđ ng c a dịng sơng.
Do các l chă thayă đ i ngôi th không nă đ nh,ă vùngă phơnă l uă vƠă h pă l uă
th

ngă cóă ng

ng c n,ă đo n sông phân l chă th

ng gây tr ng i cho giao thông

th y.ăTrongăgiaiăđo n l ch m i phát tri năc ngăgơyăxóiăl m nh uy hi păđ n s an
toàn c aăđêăđi u,ăvùngădơnăc .
Ph n l nă cácă đo n sông phân l chă đ u không nă đ nh, ln ln trong q
trình v năđ ng, phát tri n và suy thối. Q trình v năđ ng và phát tri n c aăđo n
sông phân l ch ln kéo theo tình tr ng b t l i cho các ho tă đ ng kinh t , xã h i

trên sông, bên sông và các vùng lân c n.
- Uy hi p t i an toàn c aăđêăđi u,ăđ

ngăgiaoăthôngăvƠăcácăđi mădơnăc ,ăbênă

sông;
- C n tr giao thông th y;
- C n tr kh n ngăthoátăl ,ăgơyăthi t h i r t l n v ng

i và c a c i v t ch t

do tình tr ng ng păl ăkéoădƠiăvƠăgiaăt ngăcaoătrìnhăđ nhăl ;
- Gây ơ nhi mămơiătr
Ngồi ra, trongă tr
b măhayăc a l yăn

ngăn

c v.v…

ng h p ph c nă đo n sơng phân l ch có b n c ng, tr m

c thì nh ng di n bi n lòng d n ph c t p c a nó có th d năđ n

nh ng tác h i nghiêm tr ng, th m chí làm tê li t m i ho tăđ ng c a các công trình.
Vi t Nam, di n bi n c a cácăđo n sông phân l chăđangălƠăm i quan tâm, n i
b c xúc c a nhi u c p, nhi u ngành n mătrênăl uăv c các h th ng sông l nănh :ă
sơng H ng, sơng Thái Bình
sơng C u Long

mi n B c, trên h th ngă sôngă

ng Nai - Sài Gòn,

mi n Nam.

Do v y, vi c nghiên c u ch nh tr đo năTrungăHƠătrênăsôngă Ơănh m m căđíchă
nă đ nhă đo n sơng ph c v các ngành kinh t h u quan khai thác t ng h pă đo n
sông là m t vi c h t s c c n thi t.


3

2. M Că ệCHăC Aă

TÀI

ánhăgiáăhi u qu k thu t c aăcácăph
raăph

ngăánăb trí cơng trình ch nh tr , ch n

ngăánăt t nh t, phù h p v iăđi u ki n thu l c, di n bi n lòng d n và các yêu

c u khai thác c aăđo năsông,ăđ xu tăcácăb

c xây d ng h pălỦ,ălƠmăc ăs khoa h c

đ tin c y cho công vi c thi t k cơng trình, ph c v

nă đ nh lịng d n và tuy n

lu ngăđo n Trung Hà ph c v giao thông th y.
3.

IăT
a)

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U
it

ng nghiên c u

+ Sông phân l ch TrungăHƠătrênăsôngă Ơ,ăđo n sông không ch u nhăh

ng

c a th y tri u;
+ Cơng trình m hàn có k t c u kh iăđ c trong dòng ch y ng p và không ng p.
b) Ph m vi nghiên c u
- Ph m vi nghiên c u t ng th :
Ch đ thu l c nói chung và bi năđ i lịng d nănóiăriêngătrongăsơngă Ơăđo n
t tr m thu v nă HoƠă Bìnhă đ n ngã ba Trung Hà ch u nhă h

ng khơng ch q

trìnhăđi u ti tăl ăc a Nhà máy th yăđi n (NMT )ăHoƠăBìnhă(đi u ki năth

ngăl u)ă

mà cịn b i dịng ch y t cácăsơngăThaoăvƠăLơă(đi u ki n h l u).ăVìăv y ph m vi
nghiên c u t ng th ph i bao g măđ

c các sông này. N u mi n nghiên c u h p s

làm cho các biên tr nênă khôngă đ c l p, nhă h
n u mi n quá r ng s
nghiên c u c năđ

nhă h

ngă đ n k t qu tínhă tốn,ă nh ngă

ngă đ n th i gian tính trên máy. Do v y ph m vi

c tr i r ngăđ n các tr m thu v năg n v iăsôngă Ơănh t trên các

sông này, c th là:
+ăSơngă Ơăt đ păHoƠăbìnhăđ n ngã ba Thao - Ơăv i chi u dài 57km;
+ Sông Thao t tr m th yăv năPhúăTh đ n ngã ba H ng - Lô v i chi u dài
42km;
+ Sông Lô t tr măPhùăNinhăđ n ngã ba H ng - Lô v i chi u dài 37km;
+ă Sơngă Phóă áyă t tr m Qu ngă C ă đ n ngã ba Lô - Phóă áyă v i chi u dài
29km;


4

+ Sông H ng T ngã ba H ng - Lôăđ n tr m th yăv năS năTơyăv i chi u dài
16km.

Hình 1. Khu v c nghiên c u t ng th
- Ph m vi nghiên c u c c b :
+ Ph m vi nghiên c u c c b lƠăđo n sông phân l chătrênăsôngă Ơ,ăcáchăc u
Trung Hà v phíaăth

ngăl uăkho ng 9km và v phía h l uăc u kho ng 1km.

Hình 2. Khu v c nghiên c u c c b


5

4.ăPH

NGăPHỄPăNGHIểNăC U
o n sông nghiên c u n m cu iăsôngă Ơ,ăm t m t ch u nhăh

ti t c a Nhà máy thu đi n Hồ Bình, l i ch u nhăh
Thao - Ơă- Lơ, vì v yătr

ng c a cùng h păl uă3ăsôngă

ngăđ ng l c c aăđo năTrungăHƠăđ

đ thu l c, thu v nă c a m ngă l

iă sôngă đ

ng c a s đi u

c quy tăđ nh b i ch

c kh ng ch b i các tr m thu v nă

HoƠăBìnhă(trênăsơngă Ơ),ănăNinhă- Phú Th (trên sông Thao), Tuyên Quang (trên
sông Lô), V Quang (trên sông Phó áy)ăvƠăS năTơyă(trênăsơngăH ng).
cóăđ

căđi u ki n biên thu l c, thu v năchoăđo n sông nghiên c u, lu n

v n s d ng mơ hình tốn 1D ch y cho m ngăl

i sông.

gi i quy t các v năđ đ t ra c aăđ tƠi,ăđ i v i các v năđ thu đ ng l c
không năđ nh, bi năđ i lòng d n, ti n hành nghiên c u trên mơ hình tốn 1D và 2D.
Mơ hình toán 2 ho c 3 chi u s phù h p nh t cho vi c nghiên c u. Mô hình 3
chi uăch aăth th c hi n do nh ngăkhóăkh năv s li uăc ngănh ăth i gian ch y trên
máy tính, do v y có th s d ng mơ hình 2 chi u. Tuy nhiên mơ hình 2 chi u ch có
th s d ng cho ph m vi nghiên c u c c b c ngăvìănh ng lý do trên. Vì v y ph i
s d ng mơ hình 1 chi u cho ph m vi nghiên c u t ng th . Trình t ti năhƠnhănh ă
sau:
- S d ng mơ hình 1 chi uăđ tính tốn thu l c (m căn
m ngăl

căvƠăl uăl

ng) cho

i sông thu c ph m vi nghiên c u t ng th . M căđíchălƠăhi u ch nh và ki m

ch ngămơăhình,ălƠmăc ăs cho các tính tốn ti p theo.
- Sau khi mơ hình 1 chi uăđưăđ

c ki m ch ng, s d ngămơăhìnhănƠyăđ t o ra

các biên dùng cho mơ hình 2 chi uăchoăcácătr

ng h p: t oălịng,ăl ătrungăbình,ăl ă

l n.
- S d ng mơ hình 2 chi uăđ tính tốn ch đ dịng ch yăchoăcácătr
nói trên v iăcácăph

ng h p

ngăán:ăhi n tr ng và có kè ch nh tr .

5. ụăNGH AăKHOAăH C VÀ TH C TI N C Aă

TÀI

Sơng phân l ch là lo i hình sơng t n t i khá ph bi nătrênăcácăsôngăt
l năvùngăđ ng b ng.ă

ngăđ i

căđi m ch y u c aăđo n sơng này là có nút th tă2ăđ u, gi a

phình ra, dòng ch y chia thành hai l ch ho c nhi u l ch, gi a các l ch là bãi gi a có


6

cao trìnhăt

ngă ng v i bãi tràn, trên bãi gi aăsinhătr

sinh s ng.

vùng Nam B bãi gi aăth

ngăđ

ng th c v t ho căcóădơnăc ă

c g i là cù lao.

Trong sông phân l chăcácănútăphơnăl uăvƠăh iăl uăđ u là nh ng v trí co h p n
đ nh, ít di n bi n.ăD
h năchi u r ng

iăl uăl

ng t o lòng, t ng chi u r ng c a các l chăth

ng l n

đo năđ năl ch,ănh ngăđ sâu trung bình c a các l ch l i nh h nă

đ sơuă trungă bìnhă sơngă đ nă l ch.ă

că đi m di n bi n n i b t nh t c a sông phân

l ch là các l ch không năđ nh và s thayăđ i ngôi th di n ra

m t m căđ nƠoăđóă

có tính chu k . Chính nh ngăđ căđi m di n bi năđó,ălƠmăchoăsơngăphơnăl ch có th
gây tr ng iăchoăthốtăl ,ăgiaoăthơngăth y, l yăn
các bãi ho c

c và cu c s ng c aăc ădơnătrênă

hai bên n uădịngăsơngălƠăđ a gi i hành chính.

Nh ngăsơngăphơnăl ch có nh ng khía c nh có th khaiăthácăđápă ng các yêu
c u v tôn t o c nhăquan,ămôiătr

ng sinh thái ph c v xây d ng thành ph , du l ch.

Ch nh tr sông phân l ch là m t v năđ khoa h c công ngh ph c t p, ch có
th thành cơng khi n m đ

c v ng ch c qui lu t v nă đ ng c a nó, vì v y

Vi t

Namăch aăcóănh ng cơng trình qui mơ l n v lo i này, n uăcóăthìăc ngă giaiăđo n

th nghi m,ăth mădị.ăThƠnhăcơngăđưăcó,ăth t b iăđưăcó.
Các k t qu nghiên c u c a lu năv năcóăth làm tài li u tham kh o trong quá
trìnhăđƠoăt o, nghiên c u và thi t k quy ho ch ch nh tr sông.


7

CH

NGă1

T NG QUAN V CÁC THÀNH T U NGHIÊN C U V CƠNG TRÌNH
CH NH TR SƠNG PHÂN L CH
1.1. CÁC V Nă

NGHIÊN C U V SÔNG PHÂN L CH

1.1.1.ăNhuăc uănghiênăc uăđo năsôngăphơnăl ch
Sông phân l chălƠăđo n sông n m gi aănútăphơnăl uăvƠănútăh păl uătrênăcùngă
m t tuy n sông, lịng d n c a nó t n t i các c n bãi có cao trình ngang th m bãi tràn,
tách dòng ch yăđ năl ch thành 2 ho c nhi u l ch.ă ơyălƠălo i sông t n t i r t ph
bi n trênăcácăsôngăt

ngăđ i l năvùngăđ ng b ng.

n

c ta,

c 3 vùng mi n B c,

Trung, Nam, nh tălƠătrongăvùngă BBB,ă BSCLăđ u t n t i ph bi n lo i sông này.
- Trên sông H ng, ch trên 34km ch y qua Hà N iăđưăcóă5ăđo n phân l ch n i
ti p nhau, t ng c ng dài trên 15km, chi m 44% t ng chi uădƠiăđo n sông.
Trênăsôngă

ngăNai,ăđo n qua t nhă

ng Nai t H Tr Anăđ n sơng Nhà Bè

dƠiă96km,ăcóă3ăđo n sơng phân l ch v i t ng chi u dài 16,7 km, chi m 17% t ng
chi uădƠiăđo n sông.
- Trên sông Ti n, t biên gi i Vi t Nam - Campuchia v đ n c u M Thu n
dƠiă 126km,ă đưă cóă 4ă đo n phân l ch v i t ng chi u dài 56,6km, chi m 45% t ng
chi uădƠiăđo n sông.
Trên sông H u, t Chơuă

c v c năTh ădƠiă139ăkm,ăcóă6ăđo n phân l ch v i

t ng chi u dài 48,9 km, chi m 35% t ng chi uădƠiăđo n sông.
- Không ph i t t c cácăđo n sông phân l chăđ u x u, sơng phân l ch có nh ng
khía c nh có th khaiăthácăđápă ng các yêu c u v tôn t o c nhăquan,ămôiătr

ng

sinh thái ph c v xây d ng thành ph , du l ch.
- Trongăđo n sông phân l ch,ădoă dòngăn

c và bùn cát v n chuy n theo các

l ch riêng bi t, tr ng thái chuy năđ ng c aăn

c và cát ln khó duy trì n đ nh, d

gây ra di n bi n c a l ch, gây nh ng nhăh

ng b t l i cho các ngành kinh t - xã


8

h i - môiătr

ng.

- Trong sông phân l chăcácănútăphơnăl uăvƠăh iăl uăđ u là nh ng v trí co h p
n đ nh,ăítăthayăđ i. D
l năh năchi u r ng

iăl uăl

ng t o lòng, t ng chi u r ng c a các l chăth

ng

đo năđ năl ch,ănh ngăđ sâu trung bình c a các l ch l i nh

h nă đ sơuă trungă bìnhă sơngă đ nă l ch.ă

că đi m di n bi n n i b t nh t c a sông

phân l ch là các l ch không năđ nh và s thayăđ i ngôi th di n ra

m t m căđ

nƠoăđóăcóătínhăchuăk . Chính nh ngăđ căđi m di n bi năđó,ălƠm cho sơng phân l ch
có th gây tr ng iăchoăthốtăl ,ăgiaoăthơngăth y, l y n
trên các bãi ho c

c và cu c s ng c aăc ădơnă

hai n uădịngăsơngălƠăđ a gi i hành chính.

- Do v y, sông phân l chăđưătr thƠnhăđ iăt

ng nghiên c u c a các nhà khoa

h c trên th gi i.
1.1.2.ăCácăv năđ ănghiênăc u
T ng quan các n i dung nghiên c u c a các nhà khoa h c trong n
th gi i v sông phân l ch t tr

căđ n nay, có th gom l i

c và trên

7 v năđ sau:

1.ă i u ki n hình thành và phát tri n sông phân l ch.
2. Phân lo i sông phân l ch.

3. Nh ng v nă đ th y l c:ă tínhă tốnă phơnă chiaă l uă l

ng các l ch; k t c u

dòng ch y t iăcácănútăphơnăl uăvƠăh păl u.
4. Tínhătốnăchiaăn

c và chia cát trong sông phân l ch.

5. D báo s phát tri n và suy vong gi a các l ch.
6. Tínhătốnăxácăđ nhăph

ngăánăb tríăvƠăkíchăth

căđ p khóa trong gi i pháp

h n ch dịng ch y l ch ph .
7. Xácăđ nhăph
phơnăchiaăl uăl
1.1.3. Ph

ngăánăb trí khơng gian h th ngăcơngătrìnhăđi u ch nh t l

ng sông phân l ch.

ngăphápănghiênăc u

Ch nh tr sông phân l ch là m t v năđ th yăđ ng l c h c 3 chi u không gian

9

và 1 chi u th i gian, r t ph c t p. Nghiên c u d a vào thu th p, ch nh lý, phân tích
s li u th căđoăt sôngăthiênănhiênălƠăph

ngăphápăđ

c chú tr ng t th i k đ u

cho su tăđ n hi n nay. Nh ng công trình nghiên c u, k c m t s lu n án ti năs ,ă
g năđơyănh t

các m căđ khác nhau v n d aăvƠoăph

ng pháp này, có th k đ n

các cơng trình c a [2], [3], [8], [9], [16], [18], [23], [24], [27], [28], [29], [33], [49],
[55].
Ph
tr

ngăphápăMHVLăđưăđ

c ng d ng r ng rãi t nh ngăn mă60ăc a th k

c trong các cơng trình [4], [8], [12], [14], [29], [31], [32], [41], [50], [52], [54],
khi có các thi t b nghiên c u hi nă đ iă nh ă PIV (Particle Imaging

nh t là t

Velocimetry - K thu t phân tích, tính tốn v n t c dịng ch y s d ng nh h t) và
PTV (Particle Tracking Velocimetry - K thu t phân tích, tính tốn v n t c dòng
ch y s d ng k thu t theo dõi h t,…)
T nh ngă n mă 90ă cùaă th k XX, v i s ti n b v
tốn,ăph

ngăphápămơăph ng s tr đưăđ

mơăhìnhătốnăđ

căxemănh ălƠăph

t b c c a k thu t tính

c ng d ng ngày càng nhi u,ăchoăđ n nay,

ngăphápăch l c, thuăđ

c nh ng k t qu quan

tr ng.ă i u này có th th y r t rõ trong các cơng trình c a [l], [7], [16], [18], [29],
[33], [34], [35].
Nhìn chung cácăph

ngăphápănghiênăc u:ă“Th căđoă- mơ hình v t lý - mơ hình

tốn”ă v n là nh ng kim ch nam cho ng

i nghiên c u các v nă đ đ ng l c h c

dịng sơng và ch nh tr sơng,ătrongăđóăcóăcácăv năđ ch nh tr sông phân l ch.
1.2. CÁC THÀNH T U NGHIÊN C U TRÊN TH GI I
1.2.1.ăNgunănhơnăhìnhăthƠnhăsơngăphơnăl ch
Doăđ nhăngh aăcóăkhácănhau v sông phân l ch nên các nhà khoa h c trên th
gi iă c ngă cóă nhi u nghiên c u v ngună nhơnă hìnhă thƠnhă đo n sơng phân l ch.
Trong lu n v n ch đ c păđ n lo i sông phân l ch

đo n ti p c n c a sông vùng

đ ng b ng.
V i lo i sông này, Xie J.H (1997) và Xu J. (1996) [52], [53], cho r ng:


10

Ngun nhân ch y uăhìnhăthƠnhăđo n sơng phân l ch là dòng ch y c t ngang
qua g c bãi bên ho c doi cát. Trên nh ngăđo n sông th ng ho c

nh ngăđo n sông

u n khúc phát tri năkhơngăđ yăđ , có th xu t hi n nh ng bãi bên khá r ng. Dòng
ch y mùa ki t quá u n khúc,ăđ nămùaăl ăm t c t dịng ch y l i r ng và nơng, c n tr
dòng ch y, d t oăđi u ki năđ tr căđ ng l c kéo th ng, cát qua g c bãi bên, hình
thành bãi gi a và 2 l ch.ăTr

ng h p c tădoiăcátăc ngăx yăraăt

không ng ng kéo dài, m căn

c trongăvƠăngoƠiădoiăcátăcóăđ chênhăđángăk .ăMùaăl ,ă

n

ngăt . Do doi cát

cătrƠnăquaăcóăđ d c l n, d dàng c t doi cát thành bãi gi a. Nh ng bãi gi a do

doi cát t oă thƠnhă th

ng có di n tích nh , d b dịng ch yă mùaă l ă cu nă đi.ă L ch

m i d b l păvìădoiăcátăc ăti p t c phát tri n.
hìnhăthƠnhăđo n sơng phân l ch c năcóă2ăđi u ki n:
1.ăSơngăt

ngăđ i r ngăđ bãi bên có kh n ngăphátătri năđ yăđ .ă

cóăđi u

ki năđó,ăuăc u b sơng d xóiăh năsoăv i b đo n sơng th ng,ănh ngăl i khó xói
h năsoăv i b sơng u n khúc. Vì cóănh ăv y, lịng sơng v a có th xóiăđ m r ng,
v a h n ch t căđ đ không bi n thành sông u n khúc. N u

đ u và cu iăđo n b

kh ng ch đo n b khó xói, càng d xúc ti n hình thành mái b ng sông d ng d dày
c a sông phân l ch.
2.ă i u ki n quan tr ngăđ duy trì s

năđ nh c a sông phân l ch là s khác

nhau c a v trí tr că đ ng l c c aă mùaă l ă vƠă mùaă ki t. N u hình d ng lịng sơng
th

ngă l uă t o th đ tr că đ ng l c xuyên qua vùng g c bãi, thì vi c hình thành

phân l ch càng thu n l i.ăVìănh ăv y, v aăng năch n sơng t phát tri n thành vịng
cong, v aăt ngăc

ng s

năđ nh c a l ch. R t nhi uăđo n phân l ch năđ nh là vì lý

doăđó.ă

ngăh

ng dịng ch y mùa l khơng gi ngănh ă đo n sông u n

đơy,ăph

khúc d ch chuy n theo s xói l c a b lõm làm gi m kh n ngă c t g c bãi, mà
th

ng xun thúc vào g c bãi, làm nó khơng th bi n thành bãi tràn mà l i b c t

r i kh i b .
Sông phân l chăth

ng xu t hi nătrênăcácăsôngăt

ngăđ i l n.ăBưiătrƠnăcao;ăđ a

ch t là sét ho căđ t th t pha sét; k t c u hai l pătrênăsétăd

i cát không rõ; m t bãi


11

có th c v tăsinhătr

ng là nh ngăđi u ki năth

ng th y

sông phân l ch.

1.2.2.ăDi năbi năsôngăphơnăl ch
đơy,ăch đ c păđ n di n bi n t nhiên c a sơng phân l ch,ăkhơngănóiăđ n
các di n bi nădoătácăđ ng c aăconăng

iănh ăkhaiăthácăcát,ăxơyăđ p b t l ch.

Các l ch ln ln trong q trình phát sinh, phát tri n và suy thối. L ch m i
hình thành ln là l ch có xu th phát tri n, cịn l chăc ăth

ng là l ch có xu th suy

thối. Q trình này nói chung r t ch m ch p và t n t i m t m căđ thayăđ i ngơi

th qua l i có tính chu k [45], [46], [49], [52]. L ch suy vong có khi chuy n hóa
thành l ch m i,ăng

c l i l ch m i hình thành l i có xu th chuy n hóa thành l ch

suy vong, tùy thu c vào s thayăđ i c aăđi u ki n khách quan: Ví d liên t c m y
n măli n x yăraăl ăl n, s d ch chuy n v h l uăc a bãi bênăth
hình d ng trên m t b ng c aălịngăsơngămùaăn

ngăl u,ăs thayăđ i

c trung v.v...

Cùng v i s phát tri n c a các l ch, các bãi gi aăc ngălnă q trình phát
tri n khơng ng ng. Q trình phát tri n c a bãi gi aă th
r ng, b iă caoă đ bi nă thƠnhă đ o gi a.ă

o gi aă t

ng là: Bãi gi a d n m

ngă đ i nă đ nh, ít khi d ch

chuy n v h l u.ăKhiăb sơngăđ u bãi d xói, do lịng sơng m r ng, bùn cát l ng
đ ng,ăđ u bãi không nh ng khơng b xói mịn mà cịn b b i ng
trình m t bãi nâng lên, th c v tăsinhătr

c lên. Sau khi cao

ng, càng xúc ti n t căđ b i l ng c a bãi

gi a. N u m t l chăsuyăvongăđ o gi a n i li n v i b và chuy n hóa thành bãi tràn,
sơng phân l ch chuy năthƠnhăđ năl ch.ăDoăđó,ăsơngăphơnăl ch nói chung ch là m t
giaiăđo n nh tăđ nh trong q trình v năđ ng c a dịng sơng, m cădùăgiaiăđo năđóăcóă
th kéo dài hàng ch căn m.
Trên các bãi tràn c aăđo n sơng phân l ch, có th tìm th y d u v t c a nh ng
đo n sông ch t song song v i b .
Do các l chă thayă đ i ngôi th không nă đ nh,ă vùngă phơnă l uă vƠă h pă l uă
th

ngă cóă ng

thơngă đ

ng c n d n t iă đo n sông phân l chă th

ng gây tr ng i cho giao

ng th y.ă Trongă giaiă đo n l ch m i phát tri nă c ngă gơyă xóiă l m nh uy

hi păđ n s an tồn c aăđêăđi u,ăvùngădơnăc .


12

1.2.3. Cơngătrìnhăch nhătr ăđo năsơngăphơnăl ch
Ch nh tr sơng phân l chăth

ng có nhi u m c tiêu, song phát tri n s m nh t

và ph bi n nh t là ch nh tr sông ph n l ch ph c v

năđ nh và c i t o lu ng l ch

giao thơng th y.ăSauăđó,ălƠăch nh tr đo n sơng phân l chăđ t ngăkh n ngăthốtăl ,ă
ch ng s t l b sông. G nă đơy,ă vi c ch nh tr sơng phân l ch cịn nh m m c tiêu
khai thác các bãi gi a vào gi i trí, du l ch, c nhăquanăđơăth . T u trung, có các lo i
cơng trình s d ng trong ch nh tr sơng phân l chănh ăsau:
- Cơng trình năđ nh hi n tr ng: Kè mõm cá

đ u và cu i bãi gi a, gia c b .

- Cơng trình ch ng s t l b sơng l ch chính: Gia c b , h th ng m hàn, k t
h păcơngătrìnhăđi u ch nh t l phơnăchiaăl uăl

ng.

- Cơngătrìnhăđi u ch nh t l phơnăchiaăl uăl
đ t bên b sông l ch c n gi mă l uă l

ng:ăCơngătrìnhăh

ng dịng (HD)

ng;ă cơngă trìnhă đónă dịngă ( D) đ tă đ uă m iă

gi a;ăcơngătrìnhăđ p khóa ng mă(đ pădơng)ăđ t trong lịng sơng l ch c n gi măl uă
l

ng;ăcơngătrìnhăphơnădịngăđ t

điăbưiăgi a, n oăvétăng

ng c n trong l ch suy

thối.
- Cơngă trìnhă dùngă đ pă khóaă ( K)ă b t l p h n l ch ph , bi nă đo n phân l ch
thƠnhăđ năl ch.
Sauăđơyăxin gi i thi u m t s cơng trình ch nh tr sông phân l ch trên th gi i:
a)

châu M :

Vi c ch nh tr sông phân l chăđ

c ti n hành nhi u nh t vào th i cu i th k

XIXăvƠăđ u th k XX, t p trung trên các sông Mississipi và Misouri c a M . Cho
đ n nay, v n cịn có th nh n th yă cácă cơngă trìnhă đóă kháă rõă trênă hìnhă nh c a
Google Earth.


13

Cơng trình h ng dịng t b l ch
ph trên sơng Misouri, M

Cơng trình đón dịng t đ u bãi gi a,
trên đo n Peru, sơng Misouri, M

Cơng trình tơn t o cù lao Choctaw Cơng trình b t 2 l ch ph đ t ng c
thu c sông Misouri, M
l ch gi a trên sơng Mississipi, M
Hình 1.1. M t s cơng trình ch nh tr sơng phân l ch M
b)

ng

châu Âu:

Cơng trình đón dịng trên sơng
Cơng trình h ng dịng đ u l ch
Garona, Pháp
ph , trên sơng Rhine,
c
Hình 1.2. M t s cơng trình ch nh tr sông phân l ch Châu Âu
c)

châu Á:

Trung Qu c là qu c gia có nhi u sơng l nă nh ă D

ngă T (Tr

ng Giang),

Hồng Hà,…ă cácă đo n sơng phân l ch không nă đ nh t n t i kh pă n iă nênă vi c
ch nh tr sông phân l ch r t phát tri n.

Trung Qu c, ch nh tr sông phân l ch ch

14

y u ph c v lu ng l ch giao thơng th y, ph n l n là cơng trình b t l ch ph đ t ngă
c

Nh t B n, Tri u Tiên, Hàn Qu că…ăcácăđo n sông phân

ng cho l ch ch y tàu.

l ch qua thành ph đ uăđ

c tôn t o thành y u t c nh quan thu hút du l ch.

Cơng trình đón dịng đo n sông
Ch nh tr đo n phân l ch trên sông
phân l ch Nh c D ng trên sông
B c, Qu ng ông, Trung Qu c
Tr ng Giang, Trung Qu c
Hình 1.3. M t s cơng trình ch nh tr sông phân l ch Châu Á
1.3. CÁC THÀNH T U NGHIÊN C U

VI T NAM

1.3.1.ăCácăho tăđ ngănghiênăc u
Ho tăđ ng nghiên c u v sông phân l chăđ

c ti n hành t i các Vi n nghiên

c uănh :ăVi n Khoa h c Th y l i, Vi n kh o sát thi t k Giao thông v n t i (nay là
TEDI);ăcácătr

ngă

i h cănh :ă

i h c Xây D ng,ă

i h c Th y L i,… [1]ăđ n

[40].
S m nh t là các nghiên c u trên mô hình v t lý c aă L
HoƠngă N ngă D ng,ă tr

ngă

ngă Ph

ngă H u,

i h c Xây D ng v ch nh tr đo n D n trên sông

u ng (1969-1970) [16], [17]; c a Nguy n Ng c C n, Nguy nă V nă Phúcă Vi n
Kh o sát thi t k Giao thông v n t i v ch ng b i l p c ng Hà N i (1983-1984) [4],
[29].ăTr

ngă

i h c Th y L i có các nghiên c u c aă

Nguy n Quy n, Nguy năPh

T t Túc, Nguy n Bá Qu ,

ngăM u, [35], [36], [37],...

Vi n Khoa h c Th y l i có các nghiên c u trong khn kh c aă cácă đ tài
khoa h c - Công ngh các c p c aă V ă T tă Uyên,ă Ơoă Xuơnă S n,ă Lêă Ng c Túy,
Nguy năV năToán,ăHoƠngăH uăV n,ăTr nh Vi t An, Tr n Xuân Thái, Ph mă ình,ă
Nguy n Ng c Qu nh... ( mi n B c) [8], [30], [38], [39];ăL

ngăPh

ngăH u, Lê