VU AN LE CHI VIEN SU THAT VA TRUYEN THUYET

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>VỤ ÁN LỆ CHI VIÊN</b>

<b>Vụ án Lệ Chi Viên, tức vụ án vườn vải, là vụ án mà Nguyễn Trãi bị vu oan và bị tru di tam tộc.</b>

<i>Chân dung Nguyễn Trãi</i>
<b>Vụ án</b>

Ngày 27 tháng 7 âm lịch 1442 (Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ 3), vua Lê Thái Tông đi tuần ở miền Đông, duyệt
quan ở thành Chí Linh, Hải Dương. Nguyễn Trãi đón vua ngự ở chùa Côn Sơn, nơi ở của Nguyễn Trãi. Ngày 4 tháng 8
âm lịch vua về đến Lệ Chi Viên thuộc huyện Gia Định (nay thuộc xã Thái Bảo, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh). Cùng đi
với vua có Nguyễn Thị Lộ, một người thiếp của Nguyễn Trãi khi ấy đã vào tuổi 40[1]_{được vua Lê Thái Tơng u q vì}
sắc đẹp, văn chương hay, ln được vào hầu bên cạnh vua. Khi về đến Lệ Chi Viên, vua thức suốt đêm với Nguyễn Thị
Lộ[2][3]_{rồi băng hà, lúc này ơng mới 20 tuổi}[3]_{. Các quan bí mật đưa về, ngày 6 tháng 8 mới đến kinh sư, nửa đêm vào đến}
cung mới phát tang. Triều đình đã quy cho Nguyễn Thị Lộ tội giết vua. Nguyễn Trãi và gia đình bị án tru di tam tộc và bị
giết ngày 16 tháng 8 âm lịch năm này[2]_{. Đến tháng 7 âm lịch năm 1464, Lê Thánh Tông đã rửa oan cho Nguyễn Trãi,}
truy tặng ông tước Tán Trù bá và bổ dụng người con cịn sống sót của ông là Nguyễn Anh Vũ[4]_.

<b>Truyền thuyết</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Nhiều người tin rằng truyền thuyết này nhằm đổ tội cho bà Nguyễn Thị Lộ, giải thích nguyên nhân tiền định về cái chết
của vua Lê Thái Tông và Nguyễn Trãi, xoa dịu lòng tiếc thương Nguyễn Trãi và chán ghét nhà Lê nhỏ mọn đối với công
thần. Họ cho rằng đây là thuật tuyên truyền của tầng lớp thống trị hồi đó lợi dụng lịng mê tín của nhân dân. Ngày nay
truyền thuyết này bị bác bỏ và không được xác chứng...

<b>Nguyên nhân</b>

Đến nay, một số nhà sử học Việt Nam, như Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ (trong tác phẩm "Nhìn lại lịch
sử"), cho rằng chủ mưu vụ án chính là Nguyễn Thị Anh[5]_{, vợ thứ vua Lê Thái Tơng.}

<i><b>Ngơi thái tử</b></i>

Ngồi các suy đốn căn cứ vào sử sách, gần đây các nhà nghiên cứu nói trên đã tham khảo gia phả dịng họ Đinh là con
cháu của công thần Đinh Liệt nhà Hậu Lê và phát hiện nhiều bài thơ của chính Đinh Liệt để lại (được cơng bố trong
"Nhìn lại lịch sử" của họ). Bài thơ được viết bằng chữ Hán nhưng viết theo kiểu ẩn ý, dùng phép nói lái để người đọc suy
đoán rằng: Thái tử Lê Bang Cơ (tức vua Lê Nhân Tông) không phải là con vua Lê Thái Tông[6]_.

Vua Lê Thái Tông lúc mất mới 20 tuổi nhưng trước khi mất vua đã có 4 con trai. Con lớn nhất là Nghi Dân, con thứ hai
là Khắc Xương, con thứ ba là Bang Cơ (Lê Nhân Tông sau này), con thứ tư là Tư Thành (Lê Thánh Tông sau này). Vì
các hồng tử đều cịn q nhỏ (chỉ chênh nhau một vài tuổi) nên việc tranh chấp ngôi thái tử xảy ra giữa các bà vợ vua
Thái Tông. Nguyễn Thị Anh là mẹ của Bang Cơ.

Nghi Dân là con lớn nhất vốn đã được lập làm thái tử dù cịn rất nhỏ. Nhưng sau đó Nguyễn Thị Anh được vua sủng ái
nên năm 1441 vua truất ngôi của Nghi Dân mà lập Bang Cơ. Bà mẹ của Khắc Xương vốn không được vua sủng ái nên
không thể tranh chấp ngôi thái tử. Tuy nhiên, nhiều người trong triều dị nghị rằng, Nguyễn Thị Anh đã có thai trước khi
vào cung và Bang Cơ không phải là con vua Thái Tông[6]

Biết bà Ngọc Dao đã sinh con trai mà ngày càng nhiều người đồn đại về dòng máu của Bang Cơ, nhân lúc con mình cịn
đang ở ngơi đương kim thái tử, Nguyễn Thị Anh chủ động ra tay trước[7]

Sau khi vua mất, Bang Cơ lên ngôi, Nguyễn Thị Anh được làm thái hậu, nắm quyền trị nước. Nguyễn Trãi khơng thể
biện bạch cho sự oan uổng của mình và phải thụ án.

Theo sử sách, ngày 9 tháng 9 âm lịch năm 1442, chỉ vài ngày sau khi hành hình gia đình Nguyễn Trãi, triều đình (thực ra
chính là thái hậu Nguyễn Thị Anh nhiếp chính thay con[8]

Chính bởi thân thế của Lê Nhân Tơng có phần "khơng chính" nên sau này, năm 1459, con trưởng của vua Thái Tông là
Lê Nghi Dân lấy lý do để làm binh biến giết hai mẹ con Nguyễn Thị Anh. Trong bài chiếu lên ngơi, Nghi Dân nói rõ: "...
<i>Diên Ninh [Nhân Tơng] tự biết mình khơng phải là con của tiên đế [Thái Tơng]..."</i>[2]

Dù sao đi nữa, chuyện Bang Cơ có phải con vua Thái Tông thực hay không nhưng cũng như Tần Thủy Hồng, ngơi
chính của ơng đã định, bởi thế những người phản lại như Lê Nghi Dân nhà Lê hay tướng Phàn Ô Kỳ nước Tần vẫn bị coi

là "nghịch", là trái lẽ.

<i><b>Về các bài thơ của Đinh Liệt</b></i>

Trong cuốn “Ngọc phả họ Đinh” do công bộ thượng thư Đinh Công Nhiếp, con trai đầu của thái sư Đinh Liệt, có một số
bài thơ do Đinh Liệt viết[9]_{có liên quan đến vụ án Lệ Chi Viên.}

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Trong bài này Đinh Liệt buộc phải dùng phép nói lái: Tống Thai tức là Thái Tơng Lê Ngun Long. Vua là một “anh
qn” khi vì ơng biết ngăn ngừa cường thần, dẹp phiên trấn, sùng nho, mở thi cử, song lại quá ham tửu sắc. Về “hoạ tự
trong nhà”, Đinh Liệt có bài thơ:

<b>Nhung tân lục cá nguyệt khai hoa</b>
<i>Bất thức hà nhân chủng bảo đa</i>
<i>Chủ kháo Tống khai vi linh dược</i>
<i>Cựu binh tân tửu thịnh y khoa</i>

“Nhung tân” đọc lái là Nhân Tông, tức là Bang Cơ, con Nguyễn Thị Anh, “thịnh y” là “thị Anh”. Bài này có thể tạm
dịch:

<i>Nhân Tơng sáu tháng đã ra hoa</i>
<i>Dịng máu ai đây q báu à?</i>
<i>Núp bóng Thái Tơng làm linh dược</i>
<i>Thị Anh dùng ngón đổi dịng cha</i>

Trước khi vào cung, Thị Anh đã gian díu với Lê Nguyên Sơn[6]
<i>Tống Thai mạc kiến nguy ký hiện</i>

<i>Nịch ái Thịnh y nhật nhật tăng</i>
<i>Mỹ sắc điềm ngôn gia phỉ báng</i>
<i>Cơ đồ sự nghiệp hải hà băng</i>

Dịch là:

<i>Thái Tông chẳng thấy nguy đã hiện</i>
<i>Say đắm Thị Anh cứ mãi tăng</i>
<i>Sắc đẹp lời ngon kèm phỉ báng</i>
<i>Cơ đồ sự nghiệp có ngày băng</i>

Việc Thị Anh giết hai hoạn quan Đinh Phúc, Đinh Thắng được Đinh Liệt viết trong bài thơ mà nhiều người cho rằng vì
chính hai người này đã mật báo cho ơng và Nguyễn Trãi biết:

<i>Nhung Tân hà hữu Tống thai tinh</i>
<i>Lục nguyệt khai hoa quái dị hình</i>
<i>Niên nguyệt nhật thời Thăng Đính ký</i>
<i>Hồng bào ơ nhiễm vạn niên thanh</i>

Chữ Thăng Đính đọc ngược là Đinh Thắng. Dịch là:
<i>Nhân Tông không phải máu Nguyên Long</i>

<i>Sáu tháng hoài thai cảnh lạ lùng</i>
<i>Năm, tháng, ngày, giờ Đinh Thắng chép</i>
<i>Hoàng bào dơ bẩn tiếng ngàn năm</i>

Với cách gọi các vua bằng miếu hiệu như Thái Tông, Nhân Tông, chắc chắn các bài thơ này Đinh Liệt viết vào thời Lê
Thánh Tông. Dù Nhân Tông và thái hậu Nguyễn thị đã chết nhưng việc này vẫn khơng thể nói cơng khai, vì trên danh
nghĩa, ngơi vua của Nhân Tơng vẫn là hợp pháp. Có như vậy, việc cướp ngôi của Lê Nghi Dân mới là "phản nghịch" và
việc lên ngôi của Thánh Tông mới là hợp lẽ. Đây chính là nguyên nhân khiến Đinh Liệt phải dùng phép nói ẩn ý để
truyền lại cho đời sau[6]_.

<b>Trong văn học nghệ thuật</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>Tham khảo</b>

 Đại Việt Sử ký Toàn thư

 Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Cơng Vĩ (2003), Nhìn lại lịch sử, NXB Văn hóa thơng tin
<b>Chú thích</b>

1. Theo Danh nhân Thái Bình: Lễ nghi học sĩ Nguyễn Thị Lộ, bà sinh năm 1400

2. Đại Việt Sử ký toàn thư - Bản kỷ thực lục, quyển XI: Kỷ nhà Lê - Thái Tông Văn hồng đế

3. Khâm định Việt sử thơng giám cương mục, chính biên, quyển 17

4. Đại Việt Sử ký Tồn thư, quyển XI

5. Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ, sách đã dẫn, tr 1081-1085
6. Vở cải lương <i>Rạng ngọc Côn Sơn</i>

7. Oan khuất một thời trên VnExpress

8. Khâm định Việt sử thông giám cương mục, chính biên, quyển 19

9. Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ, sách đã dẫn, tr 1083
10. Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ, sách đã dẫn, tr 1082

11. Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Cơng Vĩ, sách đã dẫn, tr 1084Bí mật vườn Lệ Chi - cái đẹp thấm đẫm và
ngân dài...

12. "Bí mật vườn Lệ Chi" nóng bỏng ngày trở lại

13. <i>Bí mật vườn Lệ Chi </i>chiến thắng lớn tại giải Mai Vàng 2007

</div>

<!--links-->