Nghiêm cứu và đề xuất một số hệ thống canh tác góp phần đảm bảo an ninh lương thực và tưng thu nhập cho người dân địa phương huyện kỳ sơn, nghệ an

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
------------------

LÊ TH LUY N

NGHIÊN C U VÀ ð SU T M T S

H TH NG CANH TÁC GÓP

PH N ð M B O AN NINH LƯƠNG TH C VÀ TĂNG THU NH P
CHO NGƯ I DÂN ð A PHƯƠNG HUY N KỲ SƠN, NGH AN

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P
Chuyên ngành: TR NG TR T
Mã s : 60.62.01

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. TR N ð C VIÊN

HÀ N I, 2008

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………1


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
Tơi xin cam đoan m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn đã đư c

cám ơn và các thơng tin trích d n ñã ñư c ch rõ ngu n g c.

Tác gi lu n văn

Lê Th Luy n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………i


L I C M ƠN

Trư c tiên tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c t i PGS.TS. Tr n ð c
Viên là ngư i hư ng d n t n tình cho tơi trong su t q trình th c hi n đ tài.
Tơi xin trân tr ng c m ơn s giúp ñ c a các th y cô giáo b môn H
th ng nông nghi p, khoa Nơng h c, khoa Sau đ i h c, các th y cơ đã tham gia
gi ng d y chương trình cao h c - Trư ng ð i h c Nông nghi p - Hà N i.
Tơi xin chân thành c m ơn Ban lãnh đ o cùng t p th cán b Trung tâm
Khuy n nông – Khuy n lâm t nh Ngh An nơi tơi cơng tác, UBND, Phịng
Nơng nghi p, Phịng Th ng kê, Phịng Tài ngun mơi trư ng, Tr m Khuy n
nông – Khuy n lâm cùng các khuy n nông viên cơ s và các h gia đình mà
tơi ti n hành ñi u tra, nghiên c u trên ñ a bàn huy n Kỳ Sơn, ñã t o ñi u ki n
thu n l i đ tơi th c hi n đ tài.
Tơi xin chân thành c m ơn tồn th gia đình, B , m , anh ch em,
ch ng, con trai và b n bè, ñ ng nghi p đã đ ng viên, h tr tơi trong th i gian
h c t p và hoàn thành lu n văn này.
M t l n n a, tôi xin trân tr ng c m ơn t t c s giúp ñ quý báu trên.

Hà N i,15 ngày 09 tháng năm 2008
Tác gi lu n văn

Lê Thi Luy n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c ch vi t t t

v

Danh m c các b ng

vi

1.

M đ u

1

1.1

ð tv nđ

1

1.2

M c đích và yêu c u c a ñ tài

2

2.

T ng quan tài li u

4

2.1

H th ng canh tác, các y u t chi ph i và phương pháp nguyên
c u h th ng canh tác

4

2.2

Nh ng k t qu nghiên c u h th ng canh tác trong và ngoài nư c

15

2.3

M t s nghiên c u khác liên quan ñ n ñ tài

27

3.

N i dung và phương pháp nghiên c u

34

3.1

ð i tư ng nghiên c u

34

3.2

N i dung nghiên c u

34

3.3

Phương pháp nghiên c u

35

3.4

ð a ñi m nghiên c u:

38

4.

K t qu nghiên c u

39

4.1

ði u ki n t nhiên, kinh t – xã h i

39

4.1.1

ði u ki n t nhiên

39

4.1.2

Tình hình kinh t - xã h i

49

4.2.

Th c tr ng h th ng canh tác c a huy n Kỳ Sơn

67

4.2.1

Hi n tr ng h th ng canh tác t i vùng thung lũng

68

4.2.2

Hi n tr ng h th ng canh tác trên nương r y

77

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iii


4.2.3

Hi n tr ng h th ng canh tác vư n nhà, vư n ñ i, vư n r ng

84

4.3

K t qu nghiên c u m t s h th ng canh tác m i

88

4.3.1

K t qu nghiên c u xây d ng h th ng canh tác trên ñ t lúa nư c

88

4.3.2

K t qu nghiên c u xây d ng h th ng canh tác trên ñ t nương
r y

4.4

95

ð xu t m t s h th ng canh tác theo hư ng nâng cao hi u qu
kinh t , phù h p v i ñi u ki n sinh thái và ñi u ki n canh tác c a
ngư i dân ñ a phương

98

4.4.1

Cơ s ñ xu t

98

4.4.2

ð xu t m t s h th ng canh tác

99

5.

K t lu n và ñ ngh

106

5.1

K t lu n

106

5.2

ð ngh

108

Tài li u tham kh o

109

Ph l c

114

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………iv


DANH M C CÁC CHŨ VI T T T
FAO

: Food and Agricultural Organization of the Unitet

National
HTCT

: H th ng canh tác

HST

: H sinh thái

SX

: S n xu t

XD

: Xây d ng

ðVT

: ðơn v tính

STT

: S th t

NS

: Năng su t

NSTB

: Năng su t trung bình

DT

: Di n tích

TG

: Th i gian

CT

: Chu ng tr i

ðC

: ð i ch ng

SL

: S n lư ng

P1000

: Kh i lư ng nghìn h t

NSLT

: Năng su t lý thuy t

NSTT

: Năng su t th c thu

TT

: Th trư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………v


DANH M C B NG
STT
4.1.

Tên b ng

Trang

DiÔn biÕn mét sè yếu tố khí tợng ở huyện Kỳ Sơn - Nghệ An
(1997-2007)

40

4.2.

Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp của huyện Kỳ Sơn

47

4.3.

Động thái tăng trởng các ng nh giai đoạn 2004-2007

50

4.4.

Cơ cấu kinh tế từ năm 2003 - 2007

51

4.5.

Tình hình sản xuất ng nh trồng trọt

54

4.6.

Tình hình sản xuất ng nh chăn nuôi

56

4.7.

Tình hình sản xuất lâm nghiệp

58

4.8.

Tình hình sản xuất thuỷ sản

58

4.9.

Dân số, lao động v đói nghèo huyện Kỳ Sơn

61

4.10.

Loại hình canh tác phân theo địa hình

68

4.11.

Cơ cấu diện tích gieo trồng trên đất thung lũng năm 2007

69

4.12.

Cơ cấu diện tích v năng suất, sản lợng các hệ canh tác trên đất
thung lũng năm 2007

73

4.13.

Hiệu quả của các hệ canh tác ở vùng thung lũng năm 2007

75

4.14.

Cơ cấu diện tích các loại cây trồng chính trên đất nơng rẫy năm
2007

79

4.15.

Hiệu quả kinh tế của hệ thống canh tác cây lúa nơng

80

4.16.

Hiệu quả kinh tế của hệ thống canh tác cây ngô nơng

81

4.17.

Hiệu quả của hệ thống canh tác cây sắn

82

4.18.

Hiệu quả kinh tế của hệ thống canh tác cây đậu xanh

83

4.19.

Hiệu quả chăn nuôi một số vật nuôi chính

85

4.20.

Đặc điểm của các giống lúa thí nghiệm

89

4.21.

Năng suất v các yếu tố cấu th nh năng suất của các giống lóa
thư nghiƯm

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vi

90


4.22.

Hiệu quả kinh tế của các giống lúa thí nghiệm

91

4.23.

Chất lợng gạo các giống thử nghiệm

91

4.24.

Hiệu quả kinh tế của mô hình trồng đậu tơng vụ đông

93

4.25.

Hiệu quả của hệ thèng canh t¸c míi so víi canh t¸c cị

94

4.26.

Sinh tr−ëng phát triển cây đậu xanhT135 trên đất nơng

95

4.27.

Hiệu quả của hệ thống canh tác mới với canh tác cũ

96

4.28.

Hiệu quả cđa hƯ thèng canh t¸c míi so víi canh t¸c cũ

97

4.29.

Cơ cấu các công thức luân canh đề xuất trên đất thung lũng

100

4.30.

Cơ cấu các công thức luân canh đề xuất trên đất nơng rẫy

101

4.31.

Dự kiến sản lợng các cây trồng đạt đợc khi áp dụng hệ thống
canh tác đề xuÊt

103

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………vii


1. M
1.1

ð U

ð tv nñ
John Dixon, Aidan Gulliver và David Gibbon ñã nghiên c u và ch ra

r ng “Nh ng nông dân nh t o ra m t s lư ng l n lương th c c a các nư c
ñang phát tri n nhưng h v n nghèo hơn nh ng t ng l p nhân dân khác và
chưa ñư c ñ m b o ñ lương th c hàng ngày cho gia đình h ” [51]. ð c bi t
là nh ng nông dân s ng

vùng sâu vùng xa, vùng đ i núi có đ a hình khó

khăn, cơ s v t ch t thi u th n, s n xu t kém hi u qu … cu c s ng càng tr
nên đói nghèo hơn. ðó là chưa nói đ n kh năng ti p c n v y t , giáo d c và
các d ch v văn hoá, xã h i khác c a ngư i dân nơi ñây là r t h n ch . Chính
vì v y, nghiên c u c i thi n h th ng canh tác h p lý ñ ñ m b o an ninh
lương th c và tăng thu nh p cho ngư i nông dân nghèo vùng sâu vùng xa là
r t c n thi t. Vi c c i thi n h th ng canh tác h p lý và có hi u qu khơng
nh ng khai thác ngu n tài nguyên c a nông h và ñ a phương m t cách hi u
qu nh t, tăng s n lư ng nông nghi p và tăng thu nh p trên m t ñơn v di n
tích, mà cịn gi m đư c hi n tư ng xói mịn, t n d ng và ti t ki m nư c, gi m
chi phí b o v th c v t, tăng ñ màu m c a ñ t b o ñ m cho canh tác b n
v ng và b o v môi trư ng
vùng núi Vi t Nam, s n xu t nông nghi p ch y u là canh tác trên
ñ t d c, đ c đi m lo i hình canh tác này là trên các sư n núi hoàn toàn canh
tác nh vào nư c tr i, s xói mịn và r a trơi m nh nên đ t đai kém màu m
sau m t chu kỳ canh tác. Chính vì th , Th gi i nói chung và Vi t Nam nói
riêng đã có r t nhi u nghiên c u canh tác b n v ng trên ñ t d c như các bi n
pháp canh tác và h th ng canh tác ch ng xói mịn. Tuy nhiên, canh tác trên
đ t d c ngư i nơng dân khơng ch g p r i ro do xói mịn gây ra làm cho ñ t
ñai kém màu m , h còn g p r i ro r t l n v th trư ng tiêu th s n ph m.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………1


M t khác cịn thi u v n đ u tư, thi u khoa h c k thu t và luôn g p ph i d ch
h i như chim chu t, sâu b nh gây m t mùa và th t thu nghiêm tr ng. ðây
cũng là m t ngun nhân đói nghèo c a ngư i dân ch y u d a vào canh tác
trên ñ t d c như huy n Kỳ Sơn t nh Ngh An. ð góp ph n an ninh lương

th c và tăng thu nh p cho ngư i dân m t cách b n v ng chúng tôi th c hi n
nghiên c u ñ tài “ Nghiên c u và ñ su t m t s h th ng canh tác góp
ph n đ m b o an ninh lương th c và tăng thu nh p cho ngư i dân ñ a
phương huy n Kỳ Sơn, Ngh An”
1.2

M c ñích và yêu c u c a ñ tài

1.2.1 M c đích
Thơng qua vi c đánh giá đi u ki n t nhiên, kinh t xã h i và th c tr ng h
th ng canh tác

huy n Kỳ Sơn, nh m ñưa ra m t s bi n pháp c i ti n h

th ng canh tác, góp ph n ñ m b o an ninh lương th c và tăng thu nh p cho
ngư i dân
1.2.2 Yêu c u
1. ði u tra, ñánh giá ñi u ki n t nhiên, kinh t xã h i c a các ti u vùng
sinh thái nông nghi p
2. ði u tra, phân tích hi u qu kinh t cũng như tính n ñ nh c a các h
th ng canh tác hi n có.
3. Th nghi m c i ti n m t s h th ng canh tác hi n có theo hư ng
tăng năng su t và có hi u qu kinh t nhưng không nh hư ng x u t i môi
trư ng
4. ð xu t m t s h th ng canh tác h p lý và các gi i pháp nh m phát
huy nh ng m t thu n l i và kh c ph c nh ng m t khó khăn, h n ch
5. Khuy n ngh các h th ng canh tác h p lý cho m t s ti u vùng sinh
thái khác nhau

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………2

1.2.3 Ý nghĩa c a ñ tài
- K t qu nghiên c u c a đ tài góp ph n làm cơ s khoa h c cho vi c
nghiên c u phát tri n nông nghi p mi n núi
- Xác ñ nh ñư c h th ng canh tác phù h p v i ñi u ki n c a ñ a phương,
cho năng su t và hi u qu kinh t cao, góp ph n đ y m nh s n xu t ñ m b o
an ninh lương th c và tăng thu nh p cho ngư i dân huy n Kỳ Sơn, cũng như
các vùng mi n núi có đi u ki n tương t
1.2.4 Gi i h n c a ñ tài
ð tài m i t p trung nghiên c u h th ng canh tác hàng năm hi n có trong
h th ng nơng nghi p trên ñ a bàn huy n Kỳ Sơn

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………3


2. T NG QUAN TÀI LI U

2.1

H th ng canh tác, các y u t chi ph i và phương pháp nguyên c u
h th ng canh tác

2.1.1 Các nghiên c u v h th ng canh tác
Nghiên c u phát tri n h th ng canh tác (HTCT) ñư c xu t phát t lý
thuy t h th ng, ñã và ñang ñư c nh u nhà khoa h c quan tâm. Các tác gi
ñ u cho r ng: H th ng là m t t ng th có tr t t c a các y u t khác nhau có
m i quan h và tác đ ng qua l i. M t h th ng có th xác ñ nh như m t t p
h p các ñ i tư ng ho c các thu c tính đư c liên k t b ng nhi u m i quan h
tương tác (Ph m Chí Thành.1996) [34]

Hi n nay có r t nhi u cách đ nh nghĩa v HTCT, theo Ph m Th Hương
(2004)[20]thì có các đ nh nghĩa như sau v HTCT:
HTCT là s b trí m t cách th ng nh t và n ñ nh các ngành ngh trong
nơng tr i, đư c qu n lý b i h gia đình trong mơi trư ng t nhiên, sinh h c và
kinh t - xã h i, phù h p v i m c tiêu, s mong mu n và ngu n l c c a h
(Shanor,1961).
HTCT là m t t p h p c a ñơn v ch c năng riêng bi t là ho t đ ng tr ng
tr t, chăn ni ti p th , chúng có m i quan h qua l i v i nhau vì cùng nh n
ngu n l c t mơi trư ng (IRRI,1980).
HTCT là hình th c t p h p c a m t t h p đ c thù c a các tài ngun
trong nơng tr i

m t mơi trư ng nh t đ nh b ng nh ng phương pháp công

ngh s n xu t ra s n ph m nông nghi p sơ c p (IRRI,1989).
Theo Zandstra và các c ng s (1981) [54] thì HTCT là m t t h p g m
các quá trình s n xu t và tiêu th cũng như các m i quan h qua l i gi a
chúng v i nhau và v i môi trư ng bên ngoài trong m t ph m vi lãnh th nh t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………4


ñ nh mà cho ñ n nay nông h ñư c coi là m t ñơn v quan tr ng trong nghiên
c u h th ng canh tác
Như v y, HTCT là m t h th ng bao g m nhi u h th ng ph : tr ng
tr t, chăn nuôi, ch bi n, ti p th , qu n lý đư c b trí m t cách h th ng n
ñ nh phù h p v i m c tiêu c a m i vùng nông tr i hay ti u vùng nh t ñ nh.
Nghiên c u HTCT là m t v n ñ ph c t p, vì nó liên quan đ n mơi
trư ng như khí h u, đ t đai, sâu b nh, m c đ u tư và trình đ khoa h c nơng
nghi p, “v n đ hi u ng h th ng” c a HTCT . Vì v y HTCT ph i đư c hình
thành t lý lu n c a sinh thái nông nghi p (ðào Th Tu n.1984) [46]

HTCT là m t ñơn v t quy t ñ nh có tính h u hi u cao, trong đó vi c
chăn ni đư c ti n hành đ tho mãn các m c tiêu c a nông dân, do v y
HTCT là m t h th ng ñ nh hư ng m c tiêu. Vi c t ch c thích h p m t
HTCT b t kỳ là m c tiêu c a ngư i ñưa ra quy t ñ nh, ch y u là ngư i nơng
dân đ tho mãn các m c tiêu c a chính h và cũng là m i quan tâm chung
c a toàn xã h i. ð i v i nh ng h s n xu t nh , m c tiêu chính c a h là t
cung t c p, nh m tho mãn cho vi c tiêu dùng cá nhân hơn là s n su t hàng
hoá, do v y HTCT và nơng dân có quan h ch t ch . Ph n l n các h nông
dân nh

các nư c nhi t ñ i s n xu t nh m ñáp ng nh ng nhu c u t i thi u

v lương th c c a h . Vi c cung c p lương th c t HTCT cho nông h ñư c
t ch c theo nhu c u c a nơng dân và ph thu c vào các giai đo n phát tri n
c a gia đình. ð i v i nh ng h s n xu t l n, vi c m r ng th trư ng, l i
nhu n và gi i quy t vi c làm là m c tiêu chính c a h . Do v y HTCT đư c t
ch c khơng ch ph thu c vào các giai ño n phát tri n c a gia đình mà cịn
ph thu c vào xã h i. Nh ng m c đích quan tr ng khác như đ m b o an tồn
cho tương lai b ng cách huy ñ ng v n ñ xây d ng trang tr i chăn nuôi, tr ng
tr t và ch bi n nơng s n, đ ng th i tăng cư ng v trí xã h i b ng cách huy
ñ ng c a c i ñ ñ t ñư c nh ng thành t u kinh t , k thu t và xã h i do đó

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………5


HTCT là h th ng ña m c tiêu. (Barkef,1996) [50] `
Vi c phân tích HTCT r t quan tr ng trong vi c đánh giá phát tri n nơng
nghi p, nó v a là h th ng sinh thái, chính tr , xã h i v a là m t ñơn v ñ c
l p v ho t ñ ng kinh t , chúng liên qua ch t ch v i nhau do cùng s d ng
chung lao ñ ng, ñ t ñai, v n và c s r i ro trong không gian và th i gian.

Trên th c t , vi c hoàn thi n h th ng ho c phát tri n HTCT m i là s t
h p l i các công th c luân canh, t h p l i các thành ph n cây tr ng và gi ng cây
tr ng, ñ m b o các thành ph n trong h th ng có m i quan h tương tác v i nhau,
thúc ñ y l n nhau, nh m khai thác t t nh t l i th v ñi u ki n đ t đai, t o cho h
th ng có s c s n xu t cao, b o v môi trư ng sinh thái (Lê Duy Thư c, 1991)[37]
Nghiên c u ñ xây d ng m t h th ng m i địi h i m t trình đ cao
hơn, trong đó c n có s tính tốn cân ñ i k càng, t ch c s p x p sao cho
m i b ph n c a h th ng d ki n n m đúng v trí trong m i quan h tương
tác c a các ph n t trong h th ng, có th t ưu tiên ñ ñ t ñư c m c tiêu c a
h th ng m t cách t t nh t (ðào Châu Thu, 2005)[36].
Do đ c tính sinh h c c a cây tr ng và môi trư ng luôn bi n ñ i nên h
th ng canh tác mang đ c tính đ ng. Vì v y nghiên c u HTCT không th d ng l i
m t không gian và th i gian r i k t thúc mà là vi c làm thư ng xun đ tìm ra
xu th phát tri n, y u t h n ch và nh ng gi i pháp kh c ph c ñ chuy n ñ i
HTCT nh m m c đích khai thác ngày càng có hi u qu ngu n tài nguyên thiên
nhiên, tăng hi u qu kinh t xã h i ph c v cu c s ng con ngư i (ðào Th Tu n,
1984) [46].
Trong HTCT thì h th ng tr ng tr t là m t b ph n ch y u và t t c
các nghiên c u v h th ng tr ng tr t đ u nh m m c đích s d ng có hi u qu
đ t đai, năng su t cây tr ng. Vì v y, h th ng cây tr ng là trung tâm c a h
th ng tr ng tr t (Ph m Chí Thành, 1996) [34]

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………6


Như v y h th ng cây tr ng là t p h p t t c các lo i cây có quan h v i
mơi trư ng t nhiên, kinh t - xã h i c a nông tr i hay c a vùng ñ cùng t o
ra s n ph m nơng nghi p có hi u qu kinh t cao. Cây tr ng là t t c các lo i
cây ñư c tr ng và qu n lý trong m t vùng hay m t nông tr i, nh m m c tiêu
tho mãn nhu c u c a con ngư i. Còn cơ c u cây tr ng là thành ph n các

gi ng và loài cây đư c b trí theo khơng gian và th i gian trong m t HST
nông nghi p, nh m t n d ng h p lý nh t các ngu n l i t nhiên, kinh t – xã
h i c a nó (ðào Th Tu n, 1984) [46].
2.1.2 Nh ng y u t chi ph i h th ng canh tác
Như chúng ta bi t HTCT c a m t vùng nào đó là m t t ng th th ng
nh t gi a môi trư ng và cây tr ng, v t nuôi và n m trong m i quan h ch t
ch v i xã h i và ñi u ki n phát tri n kinh t c a c khu v c. Các h th ng
ph trong HTCT có liên quan v i nhau, nh hư ng l n nhau và ch u tác ñ ng
qua l i v i mơi trư ng. Vì v y khi xây d ng m t HTCT ph i nghiên c u và
d a trên cơ s phân tích m t cách khách quan các ñi u ki n t nhiên, kinh t ,
xã h i và ñ c ñi m sinh h c c a cây tr ng, v t ni đ HTCT đư c c i ti n
v a mang l i hi u qu kinh t cao v a có tác d ng lâu b n, b o v mơi
trư ng.
2.1.2.1 Nhóm y u t t nhiên
Theo Tr n ð c H nh và CTV, (1997) [16] cho r ng, khí h u là y u t
r t quan tr ng c a h sinh thái, vi c b trí cơng th c ln canh và th i v
thích h p cho t ng lo i cây tr ng ñ t n d ng t i ña m t thu n l i c a th i ti t
tránh nh ng ñi u ki n b t l i s cho s n ph m cao nh t và cũng là kinh t nh t
* Nhi t ñ : Nhi t ñ là y u t c n cho m i s s ng, ñ c bi t là cây tr ng.
Cây tr ng ch sinh trư ng, phát tri n t t trong ñi u ki n nhi t đ thích h p và
an tồn

ngư ng nhi t ñ nh t ñ nh, trong lúc ñó nhi t ñ l i là y u t thay

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………7


ñ i theo tháng trong năm. Do v y, ñ phân vùng b trí cây tr ng h p lý thì
theo tác gi ðào Th Tu n (1982) c n d a vào 2 ch tiêu v nhi t ñ , đó là
t ng s nhi t đ và ngày có nhi t đ > 200c, tác gi đã chia cây tr ng ra làm ba

lo i: cây ưa nóng là thư ng sinh trư ng, phát tri n, ra hoa k t qu t t nhi t ñ 200C
như l c, lúa, đay, mía... Cây ưa l nh là nh ng cây sinh trư ng t t và ra hoa k t qu t t
nhi t ñ dư i 200C như lúa mì, khoai tây, xu hào c i b p [45]. Nh ng cây trung
gian là nh ng cây yêu c u nhi t ñ xung quanh 200C ñ sinh trư ng và ra hoa k t
qu . (Lý Nh c và CTV, 1987) [26].
Vi c b trí h th ng cây tr ng, ñ c bi t ñ i v i cây hàng năm ph thu c
r t nhi u vào t ng tích ơn hàng năm có

t ng vùng, ti u vùng sinh thái và

nhi t lư ng mà cây c n đ hồn thành chu trình sinh trư ng và phát tri n.
Trong b trí h th ng cây tr ng ñ xác ñ nh cây tr ng trong m t năm có
th đưa ra nhi t ñ c a vùng và t ng nhi t ñ m t v c a cây tr ng. N u tính
c th i gian làm đ t m t v cây ưa l nh c n kho ng 1800 - 20000C và cây ưa
nóng c n 30000C.

đ ng b ng B c b m t năm s n xu t hai v lúa và m t v

đơng thì c n t ng tích ơn 78000C [26].
* Lư ng mưa: Nư c là y u t c n cho s s ng, là ñi u ki n ñ thâm
canh tăng v , t o năng su t, s n lư ng cao và phát tri n s n xu t. ð c bi t là
v i nh ng vùng s n xu t nơng nghi p khơng có h th ng thu l i ch đ ng
tư i thì mưa và lư ng nư c mưa có ý nghĩa vơ cùng quan tr ng. Theo Phùng
ðăng Chinh (1987) đ b trí cho cây tr ng h p lý c n n m ñư c ch ñ mưa
trong năm c a t ng vùng, ñ

m ñ v a l i d ng lư ng mưa v a tránh ñư c

thi t h i do úng l t gây nên, nh t là trong đi u ki n khơng ch đ ng ñư c
ngu n nư c tư i [26].

*ð
ñ

m: Trong h th ng canh tác, ñ c bi t ñ i tư ng là cây tr ng thì

m có ý nghĩa r t l n, ñ

tr ng. ð

m liên quan t i sinh trư ng và năng su t c a cây

m q cao s thốt hơi nư c khó khăn, đ m khí kh ng h n ch ,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………8


CO2 xâm nh p vào cây gi m, gi m ch t khơ tích lu do v y gi m năng su t
cây tr ng. Bên c nh đó đ
ð

m cao cịn là đi u ki n đ cho sâu b nh phát tri n

m th p cùng v i nhi t đ cao làm cho s thốt hơi nư c, hơ h p

tăng đã gây tiêu hao ch t khô, gi m năng su t sinh v t h c. ð
làm cho s c s ng h t ph n

m th p còn

các cây tr ng gi m nh hư ng quá trình th ph n

nên t l h t lép cao, năng su t cây tr ng gi m ñáng k
* Ánh sáng: Là y u t bi n ñ ng nh hư ng t i năng su t, mà năng su t
là m c tiêu cơ b n c a h th ng canh tác. ð i v i cây tr ng tuỳ t ng lo i mà
cây tr ng có yêu c u v cư ng ñ ánh sáng khác nhau. Cây tr ng ph n ng
v i cư ng ñ b c x bi u hi n là gi n ng thì ngư i ta chia làm 2 nhóm: cây
ưa sáng và cây ưa bóng râm. Còn cây tr ng ph n ng v i quang chu kỳ thì
ngư i ta chia thàng nhóm cây ng n ngày và nhóm cây dài ngày. Cho nên c n
n m ñư c yêu c u c a m i lo i cây tr ng và kh năng cung c p ánh sáng c a
t ng vùng, t ng th i gian trong năm đ b trí cây tr ng m t cách h p lý [26]
* Y u t đ t đai và đ a hình: ð t đai chính là mơi trư ng ni s ng cây,
là nơi cung c p nư c và ch t dinh dư ng cho cây tr ng, t đó m i có ngu n
th c ăn chính cho các v t ni. ði u ki n đ t đai là m t trong nh ng căn c
quan tr ng sau ñi u ki n khí h u ñ b trí h th ng cây tr ng.
Các tác gi Lê Thái B t (1991)[2]. Bùi Quang To n(1993)[42] cho
r ng: ð t ddai đóng vai trị quan tr ng như m t tác nhân ti p nh n và tích lu
các tài nguyên t thành ph n khác c a HST
ð a hình cao hay th p, đ d c nhi u hay ít đ u nh hư ng t i ch t
lư ng ñ t, thành ph n cơ gi i đ t, tính ch t lý, hố h c c a đ t và cịn chi
ph i đ n ch đ khí h u (vùng núi cao) nghiên c u y u t này ñ bi t mà l a
ch n cây tr ng, v t nuôi và cơ c u các lo i gi ng khác nhau sao cho h p lý.
ð i v i đ a hình là ñ t d c, vi c s d ng ñ t ñ tr ng các lo i cây nào

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………9


còn l thu c vào các y u t khác như: đ t d c xói mịn nhi u, các tính ch t lý
hố c a đ t và các bi n pháp canh tác có th áp d ng đ ch ng xói mịn theo
các đi u ki n c th c a vùng sinh thái ( Hoàng Văn ð c, 1992; Bùi Th Xơ,
1994) [12], [48]

Q trình s n xu t nơng nghi p trên đ t d c

b t c nơi nào cũng luôn

luôn ch u s tác ñ ng c a các nhân t t nhiên, kinh t và xã h i l n hơn so
v i các vùng đ ng b ng. Thêm vào đó m t s y u t như xói mịn đ t màu do
mưa, tình tr ng khơ h n s làm suy gi m tính b n v ng c a h canh tác trên
ñ t d c d n ñ n làm gi m s n lư ng và giá tr s n ph m thu ñư c trên m t
đơn v di n tích ( Nguy n ðăng Khôi, 1974) [20].
Cây tr ng l y ch t dinh dư ng t đ t nhưng h u như khơng hồn l i
tồn b cho đ t nên đ t r t d b nghèo ki t thoái hoá. Do v y bên c nh vi c
b trí cây tr ng m t cách h p lý ñ v a cho năng su t cao v a c i t o đư c
đ t thì vi c canh tác đúng k thu t b sung ch t dinh dư ng cho ñ t là h t s c
c n thi t
2.1.2.2 Nhóm y u t k thu t
- Gi ng cây tr ng, v t nuôi: Là thành ph n ch y u c a h sinh thái
nông nghi p. C n áp d ng t t các ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t, ñ c
bi t là ti n b v gi ng đ b trí cây tr ng, v t nuôi m t cách h p lý, l i d ng
t t nh t ti m năng ñ t ñai khí h u c a t ng vùng. Vi c nghiên c u ra các
gi ng có năng su t cao, ch t lư ng t t phù h p v i đi u ki n c a vùng chính
là làm tăng tính h p lý c a HTCT. Ngày nay có r t nhi u ti n b trong công
tác ch n t o và nh p n i gi ng ñã cho chúng ta nhi u gi ng t t: v năng su t
ch t lư ng và c tính ch ng ch u, tính thích ng.
- Th i v : là y u t quan tr ng trong tr ng tr t và luôn g n li n v i ñ c
ñi m c a gi ng và đi u ki n th i ti t, khí h u. Theo Lý Nh c và CTV(1987)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………10


[26] thì th i v v a có tính đ nh tính v a có tính đ nh lư ng ñ xây d ng h

th ng canh tác. T cơ s đó b trí lo i cây tr ng sinh trư ng, phát tri n trong
nh ng ñi u ki n t i ưu, trong m i quan h v i cây tr ng ñ cho năng su t cao
và n đ nh
- K thu t canh tác: Chính là y u t mà con ngư i tác ñ ng vào đ
nh m t o ra s hài hồ gi a các y u t c a quá trình s n xu t ñ ñ t hi u qu
kinh t cao.
2.1.2.3 Nhóm y u t kinh t xã h i
Theo Ph m Chí Thành, Tr n ð c Viên (1992) [33] các nhân t kinh
t xã h i ñ n vi c xây d ng HTCT đó chính là cơ s v t ch t, ngu n v n,
ngu n lao ñ ng, th trư ng tiêu th , các chính sách kinh t , t p quán canh
tác và kinh nghi p s n xu t truy n th ng
- Cơ s v t ch t là y u t h t s c quan tr ng đó là các cơng trình thu
l i ph c v tư i tiêu ñ m b o cho cây tr ng sinh trư ng phát tri n t t, là ñi u
ki n ñ ti n hành thâm canh, tăng v tăng năng su t cây tr ng và ña d ng s n
ph m. M t y u t n a đó là giao thơng có ý nghĩa trong vi c phát tri n nông
nghi p, giao thông thu n l i t o ñi u ki n cho s lưu thơng phân ph i s n
ph m đư c nhanh chóng tránh hư h ng và giá tr s n ph m ñ t cao hơn
- Ngu n ñ u tư
V n: chính là ti m l c kinh t c a h nông dân, là y u t quan tr ng đ
xác đ nh tính kh thi kinh t cho các gi i pháp k thu t. Nông dân khơng có
v n thì s n xu t khơng có hi u qu , thu nh p th p
Lao ñ ng: là y u t c n quan tâm khi xây d ng m t HTCT h p lý. S
d ng lao ñ ng g n li n v i trình đ dân trí đ phát tri n s n xu t ñ ng th i t o
ra ñư c vi c làm nâng cao thu nh p cho ngư i nông dân
- T p quán canh tác: nh ng t p quán kinh nghi m t t trong quá trình

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………11


s n xu t chính là cơ s giúp cho vi c nghiên c u c i ti n HTCT cũ và t các

ti n b k thu t cũng d dàng ñư c ch p nh n hơn
- Th trư ng: là y u t quan tr ng nh t là trong s n xu t nông nhi p
hàng hố, trên cơ s th trư ng c n gì thì ngư i s n xu t m i l a ch n ñ i
tư ng cây tr ng và v t ni gì?, áp d ng quy trình s n xu t ra sao?, s lư ng
c n thi t như th nào?, ñ ñ m b o l i nhu n cao
- Chính sách: ð thúc đ y quá trình s n xu t phù h p v i nhu c u th c
ti n và xu th phát tri n c a xã h i thì c n có chính sách v khoa h c cơng
ngh . Thơng qua q trình nghiên c u trên đ ng ru ng c a nơng dân đ xây
d ng mơ hình canh tác có hi u qu , t đó chuy n giao ti n b k thu t cho
nông dân nh m nhân r ng mơ hình và c n có chính sách đ khuy n khích
nơng dân áp d ng các ti n b k thu t m i vào s n xu t
2.1.3 Phương pháp ti p c n trong nghiên c u h th ng canh tác
Ti p c n h th ng là cách th c nhìn nh n và gi i quy t v n ñ d a trên
ý tư ng cho r ng c n thi t ph i nh n bi t và mô t h th ng mà chúng ta
mu n hi u dù là ñ c i ti n, s a ch a hay sao chép l i ho c so sánh nó v i h
th ng khác mà chúng ta mong mu n
Ph m Chí Thành (1996) [34] và Mai Văn Quy n (1996) [28] đã có đúc
k t các phương pháp ti p c n trong nghiên h th ng canh tác bao g m:
- Ti p c n t dư i lên trên (bottm - up) là dùng phương pháp quan sát
phân tích tìm đi m ách t c c a h th ng ñ xác ñ nh phương pháp can thi p
thích h p và có hi u qu . Trư c ñây, thư ng dùng phương pháp ti p c n t
trên xu ng, phương pháp này t ra khơng hi u qu vì nhà nghiên c u khơng
th y đư c h t các đi u ki n c a nơng dân, do đó gi i pháp đ xu t thư ng
khơng phù h p và ñư c thay th b ng phương pháp đánh giá nơng thơn có s
tham gia c a nơng dân (PRA).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………12


- Ti p c n h th ng (System approach): ñây là phương pháp nghiên c u

dùng ñ xét các v n ñ trên quan ñi m h th ng, nó giúp cho s hi u bi t và
gi i thích các m i quan h tương tác gi a các s v t và hi n tư ng.
- Ti p c n theo quá trình phát tri n l ch s t th p lên cao: phương pháp
này coi tr ng phân tích đ ng thái c a s phát tri n cơ c u cây tr ng trong l ch
s . Vì qua đó, s xác đ nh ñư c s phát tri n c a h th ng trong tương lai, ñ ng
th i giúp cho vi c gi i quy t các tr ng i phù h p v i hư ng phát tri n đó.
FAO (1992) [53] ñưa ra phương pháp phát tri n HTCT và cho ñây là
m t phương pháp ti p c n nh m phát tri n các h th ng nơng nghi p và c ng
đ ng nơng thơn trên cơ s b n v ng, vi c nghiên c u chuy n ñ i cơ c u s n
xu t ngành tr ng tr t ph i ñư c b t đ u t phân tích HTCT truy n th ng.
Nh ng nghiên c u phát tri n HTCT c a FAO là m t n l c nh m b
sung và hoàn thi n cho các ti p c n ñơn l . Xu t phát ñi m c a HTCT là nhìn
nh n c nơng tr i như m t h th ng; phân tích tồn b h n ch và ti m năng;
xác ñ nh các nghiên c u thích h p theo th t ưu tiên và nh ng thay ñ i c n
thi t ñư c th ch vào chính sách; th nghi m trên th c t đ ng ru ng, ho c
mơ ph ng các hi u ng c a nó b ng các mơ hình hố trong trư ng h p chính
sách thay đ i. Sau đó ti n hành phân tích, đánh giá hi u qu hi n t i trên quy
mơ tồn nơng tr i và đ xu t hư ng c i ti n phát tri n c a nông tr i trong th i
gian t i.
Năm 1981, Zandstra H.G và c ng s [54] ñã ñ xu t m t phương pháp
nghiên c u cơ c u cây tr ng trên nông tr i. Các tác gi ñã ch rõ: s n lư ng
hàng năm trên m t đơn v di n tích đ t có th tăng lên b ng cách c i thi n
năng su t cây tr ng ho c tr ng tăng thêm các cây tr ng khác trong năm.
Nghiên c u cơ c u cây tr ng là tìm ki m nh ng gi i pháp ñ tăng s n lư ng
b ng c hai cách.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………13


Spedding(1984) ñã ñưa ra 2 phương pháp cơ b n trong nghiên c u h

th ng canh tác như sau:
1. Nghiên c u c i ti n h th ng có s n: Có nghĩa phân tích h th ng
hi n tr ng tìm ra ch h p hay ch th t l i c a h th ng, đó là ch

nh hư ng

x u nh t, h n ch ñ n h at ñ ng c a h th ng. Vì th c n tác đ ng đ c i ti n,
s a ch a khai thơng đ cho h th ng hồn thi n hơn, có hi u qu hơn.
2. Nghiên c u xây d ng h th ng m i: Trong phương pháp này c n có
s tính tốn, cân nh c k , t ch c s p ñ t sao cho các b ph n trong h th ng
d ki n n m ñúng v trí trong m i quan h tương đương c a các ph n t đ
đ t m c đích c a h th ng t t nh t (d n theo Nguy n Văn L ng, 2002) [21]
ðào Th Tu n, 1984 [46] ñã nghiên c u và cũng ñưa ra sơ ñ khái quát
v m i quan h ch t ch gi a ñi u ki n t nhiên (đ t - nư c - khí h u) v i
sinh lý cá th cây tr ng trong qu n th và không th tách r i v i các y u t
kinh t - xã h i:
1. Thu nh p tài li u v khí h u, đánh giá thu n l i và khó khăn vùng
nghiên c u.
2. Thu nh p tài li u ñ t ñai, ñánh giá s lư ng, ch t lư ng, hi n tr ng
s d ng và khai thác, các m t h n ch c a ñ t ñai.
3. Xem xét h th ng thu l i, nư c và các bi n pháp qu n lý khai thác
nư c.
4. Xem xét b gi ng cây tr ng ñư c s d ng d a trên đ c tính c a
gi ng trong s n xu t ñ l a ch n gi ng thích h p cho vùng sinh thái.
5. Xem xét tình hình sâu b nh h i.
6. Tìm hi u các ñ nh hư ng, m c tiêu phát tri n s n xu t c a cơ s .
7. Phân tích ngu n nhân l c, tư li u s n xu t.
Champer (1989) [49] ñã ñ xu t hư ng nghiên c u b t ñ u t nông dân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………14

theo mơ hình "nơng dân - tr l i - nơng dân " đi m b t đ u t s l a ch n c a
nông dân, nông dân tr c ti p tham gia th c hi n công tác nghiên c u cùng v i
nhà khoa h c và ph bi n ki n th c trong vùng. M t s cách trong hư ng
nghiên c u này là nghiên c u có đ nh hư ng t i nông dân nghèo; coi tr ng
ki n th c c a nơng dân nghèo; đ t ngư i nơng dân vào vi c ki m tra và có vai
trị đ o ngư c tình th .
Theo các tác gi Ph m Chí Thành và CTV [34] thì khi nghiên c u phát
tri n h th ng nông nghi p c n ti n hành các bư c sau:
1. Mơ t nhanh đi m nghiên c u, bao g m phương pháp khơng dùng
phi u đi u tra và phương pháp có dùng phi u đi u tra
2. Phương pháp thu nh p thông tin t nông dân b ng công c KIP.
3. Phương pháp thu nh p, phân tích và đánh giá thơng tin b ng cơng c
SWOT.
4. Thu nh p thơng tin, xác đ nh chu n ñoán nh ng h n ch , tr ng i
theo công c ABC và WEB.
5. Xây d ng b n ñ lát c t, mô t h sinh thái nông nghi p và mơ t
ho t đ ng s n xu t c a h nông dân.
6. X lý s li u và trình bày k t qu các cu c ñi u tra kh o sát.
2.2

Nh ng k t qu nghiên c u h th ng canh tác trong và ngồi nư c

2.2.1 Tình hình nghiên c u nư c ngồi
Trong q trình s n xu t, con ngư i ñã ch n ra ñư c nh ng lo i cây
tr ng, v t nuôi phù h p v i ñi u ki n t nhiên c a t ng vùng sinh thái và t
đó con ngư i đã thi t l p nên các h th ng cây tr ng thích h p cho t ng vùng
sinh thái.
T cu i th k 18 ñ u th k th 19, cu c cách m ng h th ng cây

tr ng ñư c b t ñ u

m t s nư c Tây Âu, ch ñ ñ c canh trong s n xu t

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………15


nơng nghi p đư c thay th b ng các ch ñ luân canh cây ngũ c c và ñ ng c
ñ ng th i s d ng các lo i cây h ñ u làm th c ăn gia súc k t h p v i nông
c c i ti n và phân bón đã th c s nâng cao hi u qu s n xu t nông nghi p
(Ph m Chí Thành, 1996) [34]. Các ch đ ln canh này ñánh d u m t bư c
ngo t trong q trình phát tri n nơng nghi p c a Châu Âu. Theo ch đ ln
canh này thì h th ng cây tr ng g m có m t s cây chăm sóc gi a hàng như
khoai tây, cây l y c , ngũ c c, c ba lá và ngũ c c mùa hè. ð ng th i v i vi c
tăng cư ng các bi n pháp k thu t như làm đ t, bón phân... đã làm cho năng
su t ngũ c c ñư c tăng lên g p 2 l n so v i ch ñ luân canh cũ và s n ph m
lương th c, th c ph m ñư c tăng lên g p 4 l n trên cùng 1ha ñ t canh tác.
Chính ch đ ln canh m i này đã t o ra nh ng ñi m ñ t phá th ng l i
Anh, B , Hà Lan, Pháp và ti p theo là các nư c Châu Âu khác (Bùi Huy ðáp,
1996) [7].
Như v y, các h c thuy t v dinh dư ng, b o v và cân b ng dinh dư ng
trong s n xu t nông nghi p

Châu Âu ñã ñi t h c thuy t b hố trong chu

kỳ ln canh đ n thuy t ln canh v i cây h ñ u và h c thuy t bón phân
khống đ tr l i cho đ t ph n dinh dư ng mà cây tr ng l y đi
T ch c FAO (1990) đã thơng báo có t i 117 qu c gia trên tồn th
gi i ng d ng phương án chuy n hư ng t s n xu t nông nghi p và lâm
nghi p thu n tuý sang nông - lâm k t h p

nh ng vùng ñ i núi và coi ñây là

bư c ti n quan tr ng trong cách m ng cây tr ng. Ví d
Australia h th ng cây tr ng r ng - ñ ng c ,

NewZealeand và

các vùng nhi t ñ i m (Châu

Phi, M La Tinh) thư ng áp d ng d ng tr ng xen r ng phòng h , cây l y c i
và cây nông nghi p ( d n theo ð Ánh, 1992) [1]
n ð đã ti n hành chương trình nghiên c u nông nghi p trên ph m vi
c nư c t 1962 - 1972, l y h thâm canh, tăng v , chu kỳ m t năm là hư ng
chi n lư c phát tri n nông nghi p ñã k t lu n: h th ng canh tác dành ưu tiên

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………16


cho cây lương th c, chu kỳ m t năm hai v (ho c hai v lúa nư c ho c m t v
lúa - m t v màu), ñưa v ñ u ñ vào luân canh ñáp ng 3 m c tiêu: khai thác
t i ña ñ t ñai, c i t o đ phì nhiêu và tăng l i ích cho nơng dân (Hồng Văn
ð c, 1992) [12].
Nh t B n là m t nư c có đi u ki n t nhiên không thu n l i cho s n
xu t nơng nghi p. Do đó các nhà khoa h c nông nghi p Nh t B n ñã t p trung
nghiên c u và ñ ra các chính sách quan tr ng, xây d ng nh ng chương trình
có m c tiêu như an tồn lương th c, c i cách ru ng ñ t, n ñ nh th trư ng
nông s n và ñ y m nh cơng tác khuy n nơng, nh m đ m b o an ninh, an toàn
lương th c và th c hi n m t s gi i pháp v k thu t, c i cách nông thôn…
nh v y ñ n nay Nh t B n ñã tr thành m t qu c gia có n n cơng nghi p

nông nghi p (n n nông nghi p hi n ñ i) hàng ñ u c a th gi i (Trư ng ð i
h c Kinh t Qu c dân, 1996) [44].
ðài Loan là m t nư c có di n tích đ t s n xu t nơng nghi p r t th p,
nhưng do c i ti n các bi n pháp k thu t, th c hi n các chính sách khuy n
khích nên đã t o cho nơng nghi p có nh ng bư c phát tri n vư t b c, không
nh ng cung c p d i dào lương th c mà còn chuy n v n cho các ngành khác,
đóng góp r t l n cho cơng cu c đ y m nh cơng nghi p hố và thúc đ y n n
kinh t qu c dân phát tri n. ðài Loan th c hi n r ng rãi và áp d ng kinh
doanh c n nhi u s c lao ñ ng và k thu t vi sinh ñ nâng cao s n lư ng cây
tr ng, nâng cao kh năng canh tác c a ñ t ñai, nh p thêm nhi u gi ng cây
tr ng m i có giá tr kinh t cao. Nh ng bi n pháp đó ñã giúp ðài Loan
chuy n sang n n nông nghi p hàng hoá và xu t kh u nhi u nơng s n; đ ng
th i có đi u ki n ñ u tư phát tri n s n xu t nơng nghi p.

m t s nư c đang

phát tri n, trong đó có Vi t Nam. ðài Loan đã thành công trong vi c nghiên
c u cây màu ch u bóng đ tr ng xen trong mía. Các gi ng cây màu ch u h n
tr ng vào mùa khơ đ tăng v sau khi thu ho ch lúa mùa. ð phát tri n nông

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Nông nghi p ………………………17