Thế giới nghệ thuật thơ đồng đức bốn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

BÙI VĂN QUẢNG

THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT THƠ ĐỒNG ĐỨC BỐN

Chuyên ngành : Văn học Việt Nam
Mã số:

60 22 01 21

LUẬN VĂN THẠC SĨ
KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGÔ MINH HIỀN

Đà Nẵng, Năm 2015


L I CAM ĐOAN

T

Bùi Văn Quảng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lí do họ đề tà .................................................................................... 1
2. Lị h sử

hê

3. Đố tượ
4. Phươ

ứ

ấ đề .................................................................... 2

à phạm
ph p

hê

5. Bố ụ

hê

ứ ......................................................... 8

ứ ...................................................................... 8

..................................................................................... 9

CHƯƠNG 1. THƠ ĐỒNG ĐỨC BỐN TRONG DÒNG CHẢY CỦA
THƠ VIỆT NAM SAU 1975 ........................................................................ 10
1.1. NHỮNG ĐIỂM NỔI BẬT CỦA THƠ VIỆT NAM SAU 1975 ............. 10
1.1.1. T ếp tụ
hữ

tr

m hứ

sử th , hư

h ệm, k h

1.1.2. Sự khẳ

đị h

h ệm

th ê

ề b tr

à ắ

ớ

hâ ................................................ 10

tô thế sự à đờ tư .......................................... 12

1.1.3. Sự h ệ đạ hóa

tơ trữ tì h ...................................................... 18

1.2. ĐỒNG ĐỨC BỐN VÀ HÀNH TRÌNH “LẤY THƠ LÀM CÕI ĐI VỀ
BƠ VƠ” ......................................................................................................... 23
1.2.1. Đồ
1.2.2. Q a

Đứ Bố – “ ườ ày r ộ ” trê “
ệm

hệ th t ủa Đồ

CHƯƠNG 2. THẾ GIỚI HÌNH

h đồ

ộ đờ ”....... 23

Đứ Bố ................................... 27
TƯỢNG TRONG THƠ ĐỒNG

ĐỨC BỐN ...................................................................................................... 35
2.1. HÌNH TƯỢNG CÁI TƠI TRỮ TÌNH ..................................................... 35
2.1.1. C tô m

thịt ớ

2.1.2. C tô số

ộ đờ ......................................................... 35

hết ù

hệ th t ................................................. 49

2.2. HÌNH TƯỢNG KHƠNG GIAN NGHỆ THUẬT ................................... 55
2.2.1. Khơng gian tình u ...................................................................... 55
2.2.2. Khô

a “đồ

hề

ố

rạ”............................................... 58

2.2.3. Không gian tâm linh ...................................................................... 64


CHƯƠNG 3. MỘT SỐ PHƯƠNG THỨC NGHỆ THUẬT TRONG THƠ
ĐỒNG ĐỨC BỐN ......................................................................................... 68
3.1. THỂ THƠ ................................................................................................. 68
3.1.1. Thơ ụ b t .................................................................................... 68
3.1.2. Thơ tự do ....................................................................................... 75
3.2. NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT VÀ GIỌNG ĐIỆU NGHỆ THUẬT ....... 79
3.2.1. N ô
3.2.2. G ọ

ữ h ệ đạ , đ m hất dâ
hoà

ệm,

a

a

à đầy s

tà , tế t o à s y

tạo ............... 79
h ệm, tr ết í ....... 87

3.3. BIỂU TƯỢNG NGHỆ THUẬT .............................................................. 94
3.3.1. Gai, bão giông ............................................................................... 94
3.3.2. Cỏ, hoa, sô , mưa........................................................................ 96
KẾT LUẬN .................................................................................................. 104
TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (BẢN SAO)


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Thơ a V ệt Nam sa 1975, đặ b ệt sa 1986 đã ó hữ
độ

à ph t tr ể mạ h mẽ. Hòa ù

hữ

h yể b ế tí h ự

phẩm thơ

a đoạ

đờ số , đ sâ

h y ủa

ày đã thể h ệ

ào kh m ph

hữ

m xú

hữ

ó

hữ

hà thơ trẻ x ất h ệ

ớ

o

ủa thờ đạ … Sa thờ kì Đổ
h tâ đem ạ hơ thở h ệ đạ
đượ thị h ế

ủa ơ

thơ.
G ữa dị

ặ

t

h sâ thẳm ủa tâm hồ

dấ ấ
hữ

kể. Hầ hết,

hâ thự trướ h ệ thự

ho thơ. Chí h họ đã àm thơ a đổ mớ , đ p ứ
hú

họ , thơ a đã ó

à đạt h ề thà h tự đ

ườ . Chí h ì thế, thơ a ma
Mớ , h ề

dị

bướ

h y ủa sự ph t tr ể đó, Đồ

ẽ đ bê đờ

số . Kh
Đồ

ớ

hữ

ớ thơ ủa

Đứ Bố

dâ tộ . Ô

à

t

ù

thờ

ộ hà h trì h q ay ề ớ

b ết kế thừa à “ hư

thơ đẹp đẽ, đầy sứ số
ó thể đượ

kh m ph r ê

à

o à hữ

kh t mã h ệt tì h yê

à

hồ

ốt dâ

m xú đế

a đ ệ khỏe khoắ
à

ộ số

. Đó ũ

Đứ Bố x ất h ệ . Ô
ề thế

ô

ớ , tâm hồ

ắ

ớ

hữ

mớ ,

thố
y, ô

ớ

Đứ Bố đã àm số
mặt mớ , đầy

ạ, thơ
ủa

a ” để tạo ê một thế
ao ò . Thơ Đồ

ớ

Đứ Bố

ất ê từ một tâm hồ khao
àtế

ó

d y dị

h ó hồ h , tha th ết, h ề
trở thà h một ươ

ộ

trị tr yề thố

ừa dâ dã, mộ mạ , ừa h ệ đạ , mớ mẻ, tạo ấ tượ
ườ đọ . Đặ b ệt, Đồ

à

b

dị, hồ

hê ,

sâ đ m tro

òng

thơ ụ b t tr yề

thươ . Chí h ì

tí h tro

à

thơ V ệt Nam

thờ kì Đổ Mớ .
Có thể ó , Đồ
thơ trữ tì h h ệ đạ bằ

Đứ Bố đã óp phầ khẳ

đị h sứ số

h tạo ra sắ mà mớ ho hữ

ấ đề

mớ

ủa

ỡ à đã


2

ũ bằ

một ố

Bố đã s
ma

ó h ệ đạ , d

tạo một thế

thờ “ h

hồ

ớ thơ đầy m

h, xử í thấ đ o hữ

dị

ớ

sơ

B

thẩm đị h ẻ đẹp thơ Đồ

ma

tro

ủa “ h m mỏ à

đẹp đẽ ề tì h

Đ

th đà dâ tộ đồ

hì h

h

ớ một

hữ

sự tr

Đứ

ệm ề tì h yê , ề mẹ à ề ha. Đó à thế

kh t ọ
ơ Đồ

mì h. Đồ

ộ đờ

ộ đờ , à thế

ủa hữ

ủa r ê

h ệm ủa hí h

trâ đốt ửa”, ớ

giơng gai ó

tro

dấ ấ

ẻ đẹp trữ tì h ủa hồ q ê ù

mì h, ủa hữ

ớ

dị, ma

ớ

ườ

hú

thờ ũ

sự ắ kết ớ ộ

à

bão

à hoa ỏ độ ” - thế

à ẽ số

tô à một

Đứ Bố , óp phầ khẳ

mì h hữ
. Tìm h ể

ệ

ớ

àm ầ th ết

đị h ị trí ủa ơ

úp
trê

h để kh m ph sự mớ mẻ ề thơ h ệ đạ

ồ thơ a dâ tộ .

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Cho đế thờ đ ểm h ệ tạ , đã ó rất h ề
ứ

ủa h ề
N

hà khoa họ

yễ V

Lo

đã ó một đoạ r ê

ết ề Đồ

tro

Đứ Bố

m xú mớ tro

tò , thể

h ệm, ớ

Theo ô

, Đồ

h

Đứ Bố

đặ b ệt à ụ b t, ố ắ
h thứ tổ hứ
N
th sĩ đ
ớ

ầ đượ bộ

hiên

ạ,
số

p 2,

“ hà thơ trẻ
hề tế

à tự do hơ tro

sự tìm

ườ

hâ ” [29, tr.228].

à một hà thơ b ết “sử dụ

thể thơ q e th ộ ,

tạo ra hữ
bà

o Đồ
hất” [8, tr.565]. Ô

h ệp thơ. Nhữ

lang thang trong

N

m 90, đã đem đế

ộ hết o

ết

thay đổ theo hướ

tự do hơ

ề

â thơ, ề hịp đ ệ ” [29, tr.240].

ó
yê

à một tro

thơ (…) họ mạ h dạ

yễ H y Th ệp tro

tạp hí V

hữ

trì h, bà

à thơ a ủa ơ .

ọ V

x ất h ệ từ sa 1975, hất à từ đầ
ó mớ ,

Đứ Bố

G

ết ề Đồ

ô

ết G ớ
Đứ Bố

”, đa

Đ

B

đ

trê

à “ ườ bạ h ếm ó”, “một

đã đ ểm ạ q

ày đầ , Đồ
ắ

Đồ

trì h Đồ

Đứ Bố đế

Đứ Bố “ hư một
dị dẫm từ

bướ trê

ắ
o đườ

thơ,


3

a h hoa

ma

à hưa h

ra đờ thì Đồ

bằ

ra mì h. Như , kh t p thơ

Đứ Bố đã tự khẳ

hùm thơ ụ b t. N

đị h ố đ r ê

yễ H y Th ệp ho rằ

ớ bạ đọ

t p thơ ó

trị kh . Thơ ủa ô

đế

ho thơ ô

bao

x ất h ệ tro
thơ, tro

à

h ề hơ

ủa mì h trê th đà
hí h t p thơ “

ử – ị ứ t h ủa thơ ụ b t”. Hào q a
Đứ Bố đế

ử

ủa thơ ụ b t đã đưa Đồ

à sa đó ê t ếp, ô
dày dặ hơ

à ẫ

m xú . N yễ H y Th ệp h
thơ V ệt Nam kho

ho ra đờ

mườ

à thơ ụ b t đem

đị h: “Đồ

Đứ Bố

m ay. V ết hừ

đó ó 90 bà thơ đượ kh h sà h

hươ

hề

500 bà

xếp ào oạ ự hay,

tà tử ô đị h” [8, tr.547].
Tạ

ộ Hộ th o thơ Ma V

Phòng vào ngày 15/12/2011, t
thơ Đồ

Đứ Bố . Ô

Phấ

à Đồ

Đứ Bố tổ hứ ở H

Đì h Kí h đã ó ờ dẫ

ho rằ

: “ ụ b t ủa Đồ

ề thơ à bà

Đứ Bố

à thơ ủa đờ

thườ , ất ê từ thị thà h xô bồ, từ tay ướt hâ r o ấm em đồ
[24, tr.9]. Nhữ

bà thơ ủa Đồ

a tỏa sâ rộ

tro

dao dâ
rê

a

ma

th

ó ý thứ
tê Đồ

ơ từ thơ

ị

ó ma ự , tr yề

ườ đọ . Chí h Đồ
à àm ho ụ b t tro

dụ

đú

ở đí h hốt ủa th

hoa hất, sa

trọ

hất” [24, tr.10].

nhau đã thể h ệ
mộ

hư o

tà

ố

bà Đồ

thơ a h trở ê một tà s
ù

h, để
Đ

ơ

hì h

hất,

ụ

ọ

B

ủa a h. Nó mạ h mẽ à tho
h,

ơ từ

ộ số

ề

bở : “Nó thơ

ĩ h, tho

đọ …”. Theo Bù K m A h, “Đồ

Đứ Bố

hẳ

ụ b t ủa a h th t ó d yê ”. Ơ

“

hì h

a

h d ễ t , tro

q a h a h. Nó bất
dụ

ữ, b ết đặt

ơ từ ấy s

a h. Nó đượ thổ ộ tha th ết mà độ đ o tro
dụ

m à tạo sự

m xú yê thí h ủa mì h ề thơ tì h ủa ơ
ườ

bã …”

Đứ Bố đã kế thừa a

Đứ Bố bở a h b ết “ ễ d

Nhà thơ Bù K m A h tro

h

Đứ Bố

ề

ờ ớ

ườ

àm d yê mà tro

thơ

h, từ

ữ rất thự , mà

4

độ đ o bất

ờ” [24, tr.13].

Đ hQ a
B

Tố

ớ bà

ết N ữ

trì h bày tạ Hộ th o ạ đề

Đứ Bố trướ kh từ

p đế

ờ b oứ

hữ

h ệp ủa a h tìm thấy

à thơ Đồ

Đứ Bố [24, tr.18].
q a đ ểm ớ

Đứ Bố , t
ho rằ

Đỗ M h T ấ tro

“Đồ

th ê

ê

Đứ Bố

đế đ

thơ ụ b t. Ơ

ho rằ

, Đồ

hì

hủ đề đầy
ho rằ

bà

ườ

ề thơ ụ b t ủa Đồ

ờ

õ

ơ ũ

o thơ à thứ ộ

kí h thờ khơ

ị ao hất để hà thơ tô
ào ao q ý th ê
đế, à

a

ê

à

thể đem ra đùa
Đứ Bố tro

h

ườ yê … ớ

hơ thế ữa. Vì ụ b t
Đứ Bố

hư thế, t

â thơ ụ b t để thể h ệ “ õ
ử

h ê , q ê hươ

à ớ mẹ để h
hữ

mệ h

k ê hã h ủa hà thơ!” [8,

ề thơ ụ b t ủa Đồ

một thờ

đó

ề o

o thơ ụ b t à õ hóa thâ , à b

Đứ Bố đã mượ

– à th ê

tâm tưở

ô

ủa Đồ

ết ề ha

ết hữ

ết

Đ

bà thơ ày, ề sa đượ

ứ trê

bà

ù

ấy, t

để

hê

ố

thấy ị trí đắ địa ủa Đồ

: “Bố

mệ h, à Thượ

q ê hươ
ở

h

ó da h h ệ

tr.591-592]. Vớ
ho rằ

t

Đồ

à một tí đồ ủa thơ… Bố

ũ

ủa mì h… Lụ b t à
hí h à b

s

sợ ủa Trờ , à thứ đ

ỡ ”. Đỗ M h T ấ

hà thơ khô

bà thơ

m hứ

hà

ù

bà thơ

ho sự ra đ ủa a h. Chí h hữ

đồ
Đồ

hữ

ã õ thế. Đó à hữ

tì h thươ : mẹ à bạ bè. Tro
hữ

ơ

ũ

ra

à hì h

h

ề” ớ

ờ

ẫ

ườ yê tro

. Bố đã mượ bút ủa trờ để ẽ hoa, để àm thơ à để số

hí h mì h. Tro
N

đó, ụ b t à hữ

yễ Đ

bà

ết Đồ

Đồ

Đứ Bố

kh bỗ b tro

Đ ệp ũ

Đ

B
ó
ọ

–p
h

bơ

ó hữ
d

ớ

hoa tươ thắm đ m đà hất.
ýkế

ụ

ề thơ Đồ

Đứ Bố tro

rằ : “sứ hấp dẫ đầ t ê

à ụ b t ó rê
đ ệ ” [8, tr.107]. Theo ô

ủa

à sự q yết ệt à t o tợ , ó
, Đồ

Đứ Bố ph

“tr


5

đờ

h ề , đa đờ ắm mớ

ữ đượ

hồ

Đứ Bố

h ê , khơ

đế

y. Như

rơ

ào ắ

a

à “q y” mà ẫ

ót, tỉa tót, ầ kì, đó à

h Đồ

àm thơ” [8, tr.111-112].

N

yễ Trọ

Tạo ũ

thơ h ệ thự ma
đờ

a

ho rằ

b kị h ã

Đồ

Đứ Bố “ hí h à một hà

mạ ”, “đã bắ

ầ

ụ b t để đế

ớ

ộ

ày” [43, tr.86].
Nhà

Lê Lự , ố yê q ý Đồ

một “tà
Bố

a

đờ đồ

Đứ Bố

“ o

ô ù

ê

ọ ô

tà ” [8, tr.848], hà thơ Tố Hữ thì ho rằ

à “một t ế

hí, Đồ

Đứ Bố

đệ

ị đượ

ọt

Đứ

ào à h a xót” [8, tr.837]. Th m

hà thơ Trị h Hoà G a

ườ đặ b ệt hất à

Đồ

à

V ệt Nam,

tro

đ h

rất ao, à

đờ thườ

ẫ tro

hươ ” [8, tr.579].
T

Phạm V

Họ

ề ơ ơ ạ kh m ph
ộ đờ
toà

I rasara ớ

ớ

,
ữ thơ Đồ

hưa ó ý thứ tạo

dị

ụ b t dâ

a

Kh h Phươ
ề

hì h

tro

:

ơ

õ

ớ sư ơ đơ , bơ ơ

ơ

hữ

bà M

thơ Bố

. Đó à hữ

h để tạo h ệ ứ

ữa
ũ

h

V

hê

V ệt pho

P

ề tìm h ể
phú, s h

h ệm. Theo I rasara, Đồ

ho thơ mì h. Bố

,

hỉ “đ e

Đứ
ữa

o” [24, tr.217].
V

P

Đồ

Đ

ho rằ , thơ Đồ

B ,
Đứ Bố thể

thứ mạ h mẽ hất ủa th ph p thơ ụ b t

phươ
ộ

M

ữ tế

ũ

phươ

B
ạ

ô

ữrê

à ụ b t h yề
tro

Đ

p

thơ th t

“p ép ạ”

h ệ sự am tườ

ơ Đồ

Đứ Bố . Đó à

Bố

tr yề thố

Đứ Bố

p

mà a h sử dụ

ơ

B

. Th m hí, tì h tro

hì

ộ

độ

p

Đ

đợ hờ hụt hẫ …[24, tr.165].

T
ơ

ết Đồ

hồ thơ Đồ

à ỗ b ồ mê h ma

à hữ

ộ

ớ bà

thứ “trù

đ ệp, ê hoà

hưở , ừa khắ sâ (ý

hĩa,

ủa từ

ữ à

m xú ), hệ


6

thố

hóa đồ sộ, ừa tạo ra kho

hể

ề

ộ đờ

Phươ
tr

à o đườ

đế

ho rằ : “Thơ đế
hữ

s

họ

à ơ

ta h ể

mờ hịe, a tỏa đa

hằ

ớ thơ a ủa Đồ

ớ Đồ
ạ

Đứ Bố

ủa đờ số

ố d ệ kì ủa hữ

, đề

àý

hĩa hất đố ớ hí h
ạ

,t

trê
“thươ

m hứ

ếm

“hoà

ộ
ệm tro

hớ q ê hà, hồ q ê à

ườ

ườ đờ thườ
ì ị

q

ạ ủa mì h ho

ườ ấy: Thơ” [24, tr.41].
íp ổ

N yễ Đứ Hạ h đã bà đế
ồ

ư

trị tha h kh ết, mà đô kh đượ

Trong bài
B

trằ

ày hỉ ho thấy sứ tỏa

hầm thà h một thứ da h ọ , để ho một o

đ ề ít ra ũ

sự tìm

Đứ Bố , Kh h

ữa kh ô

ửa đờ trầ tụ , ô m h, đột h ê đem tất th y hữ

Đ

hĩa”. Bằ

ộ d

tì h yê

ơ Đồ
thơ Đồ

Đứ Bố

à hạ h phú

ứa đô ”;

ườ q ê” à “tự hào ề sự bất tử ủa thơ”

[24, tr.57].
N

yễ Hoà N yê kh bà

Đứ Bố đã khẳ
ữ ho r ê

đị h, “tro

mì h”. Ơ

h ệm ủa a h

ét đặ sắ tro

thơ ụ b t, Đồ

ho rằ , Đồ
ỉ

đ ệ hồ

, thự h ệ một

h ê , hâ thà h, bằ

ữ thơ Đồ

Đứ Bố đã tạo ra

Đứ Bố “ àm thơ bằ

ĩ h. Kẻ hà q ê ấy ứ kể ề đờ mì h, ph
ọ

ơ

ộ dấ thâ

mì h, ướ

một

ơ

sự tr

ó phầ

ọ

ề

ủa mì h ớ

ơ từ độ đ o, ó

tí h” [24,

tr.60-66].
Ph t b ể tạ Hộ th o thơ Đồ
đã hấ mạ h hữ
thơ

ộ d

Đứ Bố , t

hủ yế tro

ết ho hí h mì h à ho mẹ ù

hứa đầy

m xú

ủa một “ ô

Bố

yễ Thúy Q ỳ h t p tr
à “mưa,

ơ

thơ Đồ

hữ

Đứ Bố

à thơ tì h,

bạ thơ. Đó à hữ

ầ thơ

dâ trê hà h trì h hịa hịp ù

đồ , trê hà h trì h đ tìm, đồ
N

N yễ Thúy Q ỳ h

thờ khẳ

ào ba hì h tượ

bão à sơ ”. Lí

đị h
tê bể

ề ba hì h tượ

tơ

ộ

ữa đờ số ”.
ủa thơ Đồ
ày, N

Đứ

yễ Thúy


7

Q ỳ h

ết: “N ẫm

Bố sử dụ
ế

ợ

ề ba hì h tượ

ớ tầ số ao tro

thơ, tơ

à ẩ dụ ủa hồ

ph

ma

tí h ẩ dụ mà Đồ

Đứ

ó thể đưa ào

đị h:

hĩ, ệ

h à sự

trở, giơng bão à ẩ số ủa số

thì sơng à ẩ dụ ủa hố trở ề, ơ hở he à eo đ

ố

ù

ủa

Phấ

à

tâm hồ th sĩ?” [24, tr.109-110].
Tro
Đồ

ờ ph t b ể kết thú b ổ Hộ th o “Thơ Ma V

Đứ Bố - kh

đ h

Đồ

kha th

tr ệt để

b ết hư

b ệt à thà h ô

Đứ Bố

à một hà thơ “ àm thơ đầy b

b

ất hồ

a , đẩy trự

ó phù phép, ộ

m thà h một

tơ trữ tì h tro

phươ

thơ Đồ

d ệ đờ thườ

ữ, thể thơ,

ọ

Nhì

h

ớ thơ Đồ

ườ

đệ

khóa

ê đồ

. Câ

hà q ê t ềm ẩ tro

tốt

à tr ết í hâ s h ũ
à

hì h

, ó rất h ề

hà

tìm h ể thế

ớ

ứ

àm rõ “kho

à một

ệ

àm ầ th ết. Đó à độ
hữ

hư sự đặ sắ

tí h b ể tượ

hê

ứ , hà thơ, hà

hệ th t thơ Đồ
ự

ớ

ệ

đạ V ệt Nam.

àm ày, hú
ị trí, đó

trì h

thơ Đồ
ũ

óp ủa Đồ

ố ắ

ơ

đã tìm đế
hê

Đứ Bố . Vì

à à í do để hú
tơ

ủa

ao.

hệ th t thơ Đồ

yế tố đã àm xô xao dư

m q a. Bằ

h ệp đạ họ , tro

h ma

trắ ” ề thế

sâ sắ , hoà th ệ hơ
đươ

ộ

Đứ Bố đã đượ q a tâm xem xét ở ha

hê

hữ

o

Đứ Bố . T y h ê , hưa ó một ơ

p ào t p tr

tìm h ể

hỉ trở ề mà à

ta” [24, tr.586].

N oà ra, ph kể đế một số hữ
đó,

dụ

ẫy, q e mà ạ, xa mà ầ , à hủ yế

à rất ợ . Có ì đâ , ì a h b ết đ h thứ
mỗ hú

, b ết t

ấy, thâm a h ở đó. A h khô

ốt dâ

thơ ủa a h trở ê

” (15/5/2011), hà thơ Hữ Thỉ h đã

ứ độ
y,

ệ

Đứ Bố

tô thâm h p
Đứ Bố tro
óp phầ đ h

Đứ Bố đố

ớ thơ a


8

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
-Đ

:

C
tro

khía ạ h ủa thế

thơ Đồ

th t thơ ô

Đứ Bố ,

phươ

Đứ Bố

thứ

hư thế

ớ hì h tượ

hệ th t àm ê thế

ớ

hệ

.

-P ạ
C

ớ thơ Đồ

:

t p thơ ủa Đồ

Đứ Bố :
ắ

Con

ắ

, NXB V

ử , NXB Lao độ
ở ề ớ

ẹ

ù

ẫ

, 1993

, NXB Hộ
ò dò

ù

họ 1992

hà

, 2000

, NXB Hộ

hà

, NXb Hộ Nhà

ỏ

ỏ ộ , NXB Hộ

, 2000
, 2002

hà

, 2006

4. Phương pháp nghiên cứu
Để thự h ệ

- P

ơ

ày, hú

p p

Cấ trú

–
t

ơ

Ch a thế
để í

,đ h

ớ

p pp
ớ

phươ

ph p sa :

ú :

phẩm thơ ủa Đồ

í để kh m ph thế
- P

tô sử dụ

Đứ Bố thà h một hệ thố

hệ th t thơ ủa ơ
í

– ổ

.

p:

hệ th t thơ Đồ

Đứ Bố thà h hữ

hú

hợp kh q t àm ổ b t hữ

. Sa đó, tổ

hợp

ấ đề ụ thể

trị thơ ơ .
- P

ơ

p p

:

Xem xét tầ số x ất h ệ
Bố để đ h
hữ

kết

trị ủa
khoa họ

ềý

ủa

yế tố
yế tố

hĩa,

hệ th t tro

thơ Đồ

Đứ

hệ th t đó, từ đó ó thể rút ra
trị ủa thơ ô

.


9

- P

ơ

p p

So s h đố

– so sánh:

h ế thơ Đồ

Đứ Bố

ớ thơ một số hà thơ h ệ đạ

hư N yễ Bí h, N yễ D y để tìm k ếm, khẳ
đ o ủa thơ Đồ

Đứ Bố .

N oà ra, tro
số phươ

đị h dấ ấ r ê , độ

ph p

q

hê

trì h

hê

ứ , hú

tơ

ị sử dụ

thêm một

ứ hỗ trợ kh .

5. Bố cục luận văn
Ngoà phầ Mở ầ , K
ồm 3 hươ
Chươ

1: Thơ Đồ

Chươ

2: Thế

Chươ

3: Nhữ

,

, phầ Nộ d

:
Đứ Bố tro

ớ hì h tượ
phươ

thứ

tro

dị

h y ủa thơ V ệt Nam sa 1975

thơ Đồ

hệ th t tro

Đứ Bố
thơ Đồ

Đứ Bố

ủa


10

CHƯƠNG 1

THƠ ĐỒNG ĐỨC BỐN
TRONG DÒNG CHẢY CỦA THƠ VIỆT NAM SAU 1975
1.1. NHỮNG ĐIỂM NỔI BẬT CỦA THƠ VIỆT NAM SAU 1975
1.1.1. Tiếp tục cảm hứng sử thi, nhưng thiên về bi tráng và gắn với
những trải nghiệm, kinh nghiệm cá nhân
Sa 1975, thơ ẫ t ếp tụ mạ h
tra h hào hù
hơ kh

ủa dâ tộ so

hâ

ủa mỗ

ị hồ tồ ma

h ế đa

hữ

trườ

hữ
tr

ườ bì h dị hư
để hướ

hì h

h hâ dâ h ệ

ù
ũ

ị

à hữ

đất

ơ ù

hế

q t ị h sử

, d m đố d ệ
ớ

ườ

ệt h ế tra h ớ

mạ

Đ ờ

hữ

ủa o

ườ

ớ

hữ

ớ

hà thơ ựa

Nhâ dâ tô khở ê tự phù sa
Như mẹ tơ ặ

ít ó

ẽ s ốt đờ

Và ứ thế, hâ dâ

ao ò

hầ hết

ọ

o

ủa Hữ Thỉ h,

à b tr

so

ày đêm b m trụ trê

bì h dị:

ã

h s h mất m t đa
p

ẻ đẹp h yề thoạ , ao

Và ứ thế, hâ dâ thườ

ừa từ

à hâ dâ . Đó à hữ

ẻ đẹp hào hù

ữa đờ thườ ,

hư trướ

h s h, mất m t ủa

a à thể oạ mà

tâm ủa thơ ẫ

ê

a ã

m xú mớ mẻ ày. Tro

ề í tưở . Tro

o

ợ

, s y tư ề hữ

h hị . Trườ

a h hù

thươ
dâ

trầm ắ

b

a, hì h tượ

bay bổ

h ế tra h à ỗ đa

âm thầm

họ để d ễ t

tầm kh

ộ

hà thơ. Dấ h ệ thay đổ rõ ét hất à thơ khô

q ê hươ , đất ướ tro
ộ

ết ề

tí h hâ x , ụ thể, thấm thía q a h êm

âm đ ệ hào s

1975 mà đã hứa đự

sử th kh

hất sử th đã ma

ó đượ thể h ệ bằ

h ệm

m hứ

, ph thườ

hâ
hữ
hư

11

Hơ

hữ

ô sao ô độ

ữa trờ

(Tha h Th o - N ữ
Có thể h
s h đã kh
khơ
hữ

ị

h

thấy tro

hữ

hoa ủa

ạ h ẽo, ô đơ , à ỗ b ồ

ủa hí h hữ

đ h tô

ờ

h

ô mộ,

hết

h ến:

rơ trê mộ
Vọ

)

sự hồ tưở

:

xa h mộ bạ a h đã mấy ầ thay ỏ

Thươ

hớ ắm hoa mờ b a trắ
( ầ H

Và, ó kh à sự ã

thơ, sự h s h bấy

ề thà h phố

(L V
Ở rừ

ề sự h

m xú tự hào mà thay ào đó à

a ào tr

Bạ ở ạ rừ , sươ
Nỗ xót xa ứ day dứt tro

tra

ể )

m h

h ế tra h ớ hì h

ườ trự t ếp tham
Sa tr

ớ

thơ sa 1975, hữ

h ề so ớ trướ . Tro
à sự hồ s h, th

ờ

q ê đế

N ườ

ơ )

ạ h ù

, tà

ô da h, hoa ỏ ũ

hẫ :
ô da h

(N ọ B )
Rõ rà , sa 1975, sử th
họ V ệt Nam ó
hỉ t ếp tụ kho
kì Đổ Mớ thì

h

m hứ

mườ
m hứ

m

m đầ . Để sa

ày đã hạt dầ
m xú

ồ

ộ số

.

m hứ

thự tế,

ày, kh

à khơ

ị

ủa mì h trê từ

sử th dầ đượ thay bằ

b ế đổ ủa thự tế

à một

à thơ a ó r ê . Như

hà thơ t ếp tụ thể h ệ
hơ ,

ẫ t ếp tụ

ho

m hứ

họ bướ
à
tra

hì đầy mẫ

ồ

ày
ào thờ

hủ yế để
ết. Nó đú

m trướ

hữ


12

1.1.2. Sự khẳng định cái tôi thế sự và đời tư
Sa kh bướ ra khỏ
o

ộ

h ế tra h, trở ề ớ

ườ V ệt Nam ph đố d ệ
ào một

h ệt à đầy

m dỗ mà b

tí h tro

ớ sự số

à

đố d ệ

khơ

dễ ì ượt q a. Sự

ủa hữ

h ế thầm ặ

h, day dứt khô

thế sự đờ tư.

m hứ

Sa 1975, thơ a V ệt Nam

trườ

tráng hư
hữ
ph

o

hì

hâ

ườ đo

tâm hồ
m hứ

khắ

o

ườ
m xưa

ủa o

đầy tro

ườ

ề

hạt dầ
ớ

hữ

ợ trở

à đa

dầ

h yể b ế
a ẫ ma

ườ đã bắt đầ đượ q a tâm.

bi hỉ à yế tố để àm ổ b t

ề h ế tra h đã sâ hơ , ắ

ề số ph

à

ườ ầm bút. Chí h ì

sử th

ắ

độ

ủa bao ứa

bà mẹ,

h ệ đạ hóa. Dẫ trườ

a ày, mặ dù

rõ rà ,

s y tư

ị

dở hạ h phú

.

hư

đạ bom

ủa hữ

độ

ủa sự đổ mớ thơ theo hướ
hào hù , hư

, da

ô tro

đượ thay bằ

hữ

sú
ủa hữ

h ế trườ

ô đơ , đa đớ

họ sa 1975,

Tro

ay thẳ

hết trê

thế, ó thể thấy tro

âm hưở

tế

ộ số

hèo khổ, đó r h ủa q ê hươ , ủa đồ

đơ trở ề từ h ế tra h; ỗ

tí h ự

khô

sạ h

ườ thâ yê ; sự m ộ mà

thà h ỗ m

đờ thườ ,

ớ bao thử th h, phứ tạp ủa

Họ t ếp tụ bướ
từ

ộ

ộ số

dâ tộ

à số ph

m xú

ủa

o

h ề hơ

ườ . Dườ

ớ

hư số

hà thơ:

Một mì h một mâm ơm
N ồ bê

ào ũ

ệ h

Chị hô t ổ x â tro

m úm đồ

(Hữ Thỉ h - Đ ờ
T ếp sa đó, đầ
hệ .C
hữ

hữ

hà thơ hú ý ph

dư âm ủa ỗ đa
kh

ổ b t tro

p )

m 80 ủa thế kỷ XX, “ ơ ờ

ờ ” x ất

h hề

ườ . Đó à

h ế tra h. C

tâm trạ

ớ

tề

hề

hữ
m
ườ :

b kị h ủa o
bế tắ

à h

à

m


13

Thờ tơ số

ó bao h ê

Câ tr ờ th t hẳ
(N
Th m hí,
hóa bở
đoạ

ọ

hì h tượ

đ ệ sử th

b

h êm

ay khơ

ị

ơ

kh t ọ

thế sự đờ tư à

đượ bộ

a đoạ

họ ”

ày đã trỗ d y hữ

ộ rõ ét à trở thà h

ủa o

ườ “để
ề sa ,

m hứ

s

hâ

ớ

ào t ổ bố mươ / Vẫ hố h

h

hệ sĩ ủa mì h trê ha bì h
dâ , ừa ph

đ sâ

kh ơ mặt thờ í h tr … Đâ

h yế đị đ h hìm đơ ứa” (H
am o hơ trướ để hướ

t

kh q yết ệt”
ào kh m

ớ m ô đ ề phứ tạp. C m xú xót xa “Bấy

trị ủa sự số

m

m 90 ủa thế kỉ XX. Đây à ú “tr h h ệm

ph đờ số

ầ

ơ ) kh ế

o

. Họ h ể mì h ầ t ếp tụ
ề sự tồ tạ đí h thự ,

x yê q a hà mì h”

mà đã trở thà h “ hữ

Bắ t ếp ào a h khô

à mà sắ

hâ tro

hệ sĩ đã đượ đặt ra t y âm thầm hư

ắ

xã hộ ”

phẩm ủa mì h.

ã” [28, tr.123]. Cà

ào b

a trị ơ

bì h thườ

t

đào sâ

h h ệ thự

ắ

tro

thay đổ

bất ơ

hất bê tro

d ệ : ừa ph

sợ

hữ

a

ộ đổ mớ toà d ệ đất ướ đã thú

hâ

Bở , “Nhữ

ủa đờ số , hữ
hì tỉ h t o à

[36, tr.98]. Các hà thơ thể h ệ

thứ rõ hơ

)

ổ b t ủa thơ a

ào kh m ph b

ủa thơ a ào hữ

dâ , đạo đứ

ờ

một thờ đượ h yề thoạ

ó đế

họ , hất à thơ a

m xú mớ mẻ, đ sâ

hủ yế

ạ

hủ à sự ph t tr ể mạ h mẽ ý thứ

[29, tr.123] thì tro

hứ

ệ

h kh r ết ró

Đặ b ệt sa 1986, kh “ ô

hữ

mặt tr

hà thơ “bằ

h ệm” thể h ệ một

thể h ệ

Tạo -

à h ệ tượ

é tr h

đề đượ

đẩy t h thầ dâ

h

hệ th t từ

trị à khô

[56, tr.4]. Tất

dễ dà

yễ Trọ

ày ữa mà thay ào đó à “ hữ
tha

â hỏ

ì he hắ ” (P ù

ườ

h

à hạ h phú .
ò

mũ tê / Thà h hữ
K ắ Bắ )

hỉ ỡ một

ộ hà h trì h

ềm

ờ đây khơ

ờa h

à hữ

sợ

ê đạ /


14

Nhà thơ trở thà h hữ
trở, day dứt ớ
thể à m
trì h s

àm thơ ph
Hơ

â hỏ “Ta à a ?”. C

h, kh tr
tạo

“N ườ đ tìm mặt” (H

thự đượ xem à sự khở đầ

b ết tô trọ

thự

sự th t. Vớ

ửa tro

ướ

), đã tr

â hỏ một thờ dườ

hệ th t thì thơ ph tr

tắm tro

H

hư khơ

à đí h đế

ủa hà h

ớ h ệ thự xã hộ

hà thơ ú

à tắm tro

ày, “C
hữ

ý

à

ườ

đẹp à sự th t/
hĩ tr

thự ”

) Thơ à ờ tự thú:

(

Anh là tháp Bay-o bố mặt
G ấ đ ba, ò

ạ đấy à a h

Chỉ mặt đó mà

hì trị ườ khó

Làm đa ba mặt k a tro

õ ẩ hì h

(Chế La V ê - Tháp BayChí h ì
h

hét hữ

y,

hà thơ kh m ph đượ

bà thơ

ó tr h h ệm đố

ết theo ô

thứ ,

ớ thơ a dâ tộ tro

Thơ ặ

ộ , thơ àm ột th

Và, kh “ ườ tr

thự

mì h” (N ọ B ), họ ầ

ó ị

Tơ ột hết

ữ

o xố

ơ bó

h sự th t bằ
dũ

bà thơ trẻ tr

Kho

ơ đa ” (Lê Nh
thờ

ô

ày

Đề )
đơ

a trầ trụ

m, kh t ọ

ủa hí h

dấ thâ :

bẩy

tr ệ thầ tro

để “Dẫ s h ở m ộ mà
hữ

đị h mì h ph

ơ dướ bão

ễ K

hữ

tụ

a

ở o dướ mặt trờ àm
(

sa

tạo à tự x

m thấy

thờ kì mớ :

(N

hữ

hí h mì h. Họ

ẽ, ầy ị

Thơ hư tha h thép

hữ

ặ)

hĩa ụ ô

dâ

Bồ )

/ Sự th t b t ra, ứa m / Đẹp hư ụ ườ mẹ
)

a từ 1980 đế 1990,

hà thơ

ô đa đ

một kh t


15

ọ

dâ

hủ. Kh đã ó một kho

ù thờ

đ ề k ệ đ sâ kh m ph h ệ thự đờ số

a

để rồ họ

ó phầ hụt hẫ

trướ sự th t. N yễ D y từ

hữ

h ủa đất ướ tro

hị h

ầ th ết,
ỡ

hà thơ ó
à , đa đớ

đa xót à thẳ

thờ kỳ khủ

ho

thắ

trầm trọ

à

hỉ ra
sa

h ế tra h:
…Xứ sở phì h ê sao th t ắm

mày

...Xứ sở từ b sao th t ắm thứ ma
Ma quái - ma cô - ma tà - ma mãnh
...Q ỷ h p trà

xê

… Xứ sở thơ

ẹo hữ

hì h hà

m h

Sao th t ắm trẻ o thất họ
Lắm

ô trườ

xơ x
(N

Vớ ươ
hì

h

tâm, tr h h ệm

ườ

đế ta

thươ

x

ổ

ầm bút, h ề

)
hà

, hà thơ đã

ạ hí h mì h:

Tơ đã đ q
Q a hữ
Say mê q

ửa

ộ đờ

th p kỉ h t a, hữ
hợt bây

ờ hì

thế kỉ a h hù
ạ

Chứa bao đ ề bão tố ở bê tro
(Võ V
Họ day dứt, tr

trở ề hữ

Ta đã đế

o

hư một

)

ớt, hờ hợt ủa một thờ :
ềm k ê hã h

mượ trờ xa h àm tấm th m êm
để q ê hết hữ

p hề h trê mặt đất
(

Vớ
đố d ệ

hữ
ớ

hữ

thay đổ sâ sắ tro

Bồ )
h

ỗ đa thươ , mất m t ở:

thứ ,

hà thơ đã dũ

m

16

Mấy đờ xươ

trắ

hóa ơ

Tro tà âm ỉ mấy thờ h ế tra h
(N
Tro

thơ a sa 1975 đặ b ệt sa 1986, t h thầ dâ

h ệ rõ ét à sâ sắ . Ý thứ dâ
thể đượ

o à một tro

đờ tư hơ . Nó
dụ t h thầ s
đị h

hữ

hủ à kh t ọ

yế tố q a trọ

úp hà thơ ó thể thẳ

mì h ề tí h đa h ề
Khẳ

ễ D )
dâ

thắ bộ ộ hữ

hệ th t, tạo

tô trở thà h h

ầ

Mà sao tơ hẳ

hủ ủa hà thơ ó

kh ế thơ đ m hất thế sự

ủa h ệ thự , thứ tỉ h ý thứ

tạo

hủ đượ thể

m hứ

s y tư tr

trở ủa

hâ , bồ dưỡ ,

hâ b

ấp th ết. Nỗ m

o

đặ b ệt ho thơ a.
h:

à tô

Khi hèn mọ đ h rơ mì h ào q ê

ã

(Ngơ Minh)
kh ế

hà thơ ó

m

:

Câ thơ dẫ
Vẫ

ết xo

rồ

hư thấy th ế một ờ ở tro

Một ờ thốt tự đ y ị
Một ờ

ẽ đượ

hâ d
(A

Để khơ
d
d

rơ

X

Hạ ),

hà thơ q a

ết ra ít bó

h khẳ

đị h hâ

ủa hí h mì h đầy k ê hã h để tạo ra mà sắ mớ

ca “từ tự hào a
h yể từ rộ

N ọ )

ào b kị h đ h mất hí h mì h kh : “Thơ

ủa mì h” (P
t h thầ

ủa mì h

ợ , h êm
sa

tr.92]. N ườ đọ

ưỡ

hẹp, từ khơ
ì thế ó thể h

kí h ủa một ỗ b ồ tro

x ố
a

ắ

đọ

ị h sử sa

ra hữ

khô

d yê d

a thơ

a đờ tư” [36,

ẻ đẹp ủa “ ộ đờ thô

s ốt ủa thơ Từ N

à t o bạo ủa Phạm Thị N ọ L ê , à

s y tư. Khô

ho thơ

yê Thạ h, à

q a
ồ

hâ q ê hỉ tô thờ


17

d y hất một “ ờ thề ỏ may” ủa Phạm Cô
ủa Đỗ M h T ấ , à
tr.108]. G ọ

đệ

h ất ê t ế
ầ dâ
hề

hư o xa x m ủa Dươ

ũ
ó

Trứ; à hất í trí đờ thườ

trở ê đa tha h, đa
ủa r ê

hĩa kh

mì h. Chí h h

hủ hóa ý thứ xã hộ đã dẫ đế
h ề kh

thứ

ề o

kể

o

ha tro

ườ

ườ phứ hợp ề trạ

h ệ thà h hữ

mâ th ẫ tro

hì

h

tí h,

o

ườ theo

à phứ tạp hóa. Vì thế, h

tì h

số ph

ơ tìm

phó

thơ. Và, hệ q
th

t

ầ

ệ

x thế đa dạ

ơ b ế hóa tro

K ề M h…” [36,

tất yế

à sự x ất h ệ

m. Sự phứ hợp đó đượ thể

o

ườ :

ỗ h a h t ủa t yệt ọ

Tron

Trong kiêu hãnh ủa sự khướ từ, a h đơ độ
N ọt hư rượ , đắ
Chị đa
Lò

hư rượ ,

hư t ệ

ướ , b ồ

hư t ệ

ướ

ữ kí đa thươ , hay à hạ h phú
hị trà đầy

ềm t , hay à

ờ ự …

(Ý Nhi)
Có thể khẳ
x

p đượ
hữ

hú

đị h, trở ề ớ đờ số

ị trí ủa ó tro

ươ

mặt thơ, hữ

đờ số

t h thầ

bà thơ ư

. Một số hà thơ k ê trì à thủy h

ề ớ

ộ đờ để

ữa m ô

bụ bặm, phồ tạp ủa
trị bề
đẹp mo

ữ

từ hữ

ma h, tho

Chế La V ê từ
hế ,

hâ thế à

ộ số

ủa xã hộ

ữ đượ tro

tâm trí ủa ô

ớ đị h hướ

đã họ , đưa thơ

kh

ừa đưa đượ

ơ đô thị ừa

q a hưa ph

ờ trở ề ớ đờ thườ
ủa thơ ũ

m th
ũ

ào thơ mì h

dâ dã à

đã mất hết. N ay

đ x yê q a hữ

đ h

ô b ết hắt ọ đượ

ồ sâ xa ủa đờ số

ề sự bất ự

à đã ó đượ

xơ bồ, hỗ tạp, bụ bặm mà ẫ khơ

mất mì h. N yễ D y đã rất thà h ô

kh

thế sự à đờ tư, thơ sa 1975 đã

hữ

ẻ

hà thơ ão thà h

hq a
m h

hữ

ủa ha

ỗ b ồ

hư ị thế ủa ó

ữa

ộ

ề đờ , ề
ộ đờ .


18

Lâm Thị Mĩ Dạ ạ

ơ

h êm

ắm ỗ

ơ đơ tro

tì h

à trướ

tì h thế th . Cị X â Q ỳ h thì ứ tha th ết, hâ thà h, o â
kho , bộ bạ h

ềm khao kh t hạ h phú rất đờ thườ

hà thơ am,

bằ

hữ

hà thơ ữ t ếp tụ khẳ

tế

hâ tro

ó t o bạo, thẳ

tì h . “Như

thắ

ẩ đằ

ữ đã từ
q a

ó tro
s

ỗ

ạ h

ủa mì h

mạ h mẽ, dữ dộ ấy à ý

ềm bất hạ h m ô đờ ủa k ếp phụ

thơ xưa” [36, tr.105]. Có thể

t

ủa mì h. Bê

b kị h à kh t ọ

sa tất

thứ sâ xa ề thâ ph , ề hữ

à khắ

đị h ị thế ữ q yề

ề hữ

hâ

m h

hữ

đề

ủa X â Q ỳ h, Dư Thị Hoà , N yễ Thị Hồ

ày
N t,

Đ h Th H ề , Đ h Thị Th Vâ …
Nhì
ủa o

h

, thơ a sa 1975 đế

ườ trướ h ệ thự đờ số

phú à phứ tạp. Nhữ
đầy đủ bằ
đượ

hữ

tr

ườ

hề t
ớ

hữ

tr

khơ

hâ thự , ó kh

a , thờ

a tâm tưở

x

độ

ào thế

m xú

tâm hồ

h ệm ày ầ đây
ộ số

hệ

ườ đa dạ , phứ tạp, o

đ sâ

ay độ

hữ

hà thơ thể h ệ

h ệm ở hí h

ho kh

h ào thì ấ đề thế sự à hữ

m xú

sắ đ ệ đa dạ , pho

phẩm thơ, sự trở ề ớ o

hữ

1975 đã tạo ê

hữ

h ệm à kh m ph . Sự tr

ộ tâm đã mở đườ
ườ

ớ

ấ đề thế sự hâ s h đượ

hà thơ trẻ t ếp ố bằ

đạ . Tro
o

ay đã thể h ệ kh đ m ét

ủa

đặ b ệt. Và, dù ở hồ

hâ

o

ớ bê tro

ẫ đượ

â

ê rất

ườ . Có thể ó , thơ a sa

mớ mẻ, hấp dẫ

à hề

m

h.

1.1.3. Sự hiện đại hóa cái tơi trữ tình
Nó đế sự h ệ đạ hóa
đế

hữ

ắ

ề

thay đổ
ớ bố

kì Đổ Mớ thì q a
bằ

ệ đ

ềq a
h mớ
ệm

tơ trữ tì h tro
ệm

hệ th t tro

họ
s

à m ố đề

tạo ủa

hệ sĩ

ủa đất ướ . Đặ b ệt, kh đất ướ bướ
hệ th t

ào h ệ thự để kh m ph

hươ
hữ

ũ
h ề sâ

p

ào thờ

đã bắt đầ thay đổ
ủa

ộ số . Có

19

hữ

ấ đề ủa h ệ thự mà trướ đây do hồ

hưa mạ h dạ đề

p đế thì hơm ay đượ kha th

ào t

phẩm. H ệ thự ph

o

ườ - hì h tượ
ườ đờ tư ớ

h ủa

tr

hữ

kh t ọ

phứ tạp à tro

hữ

à ắ bó ớ

h

ụ thể bằ

ề hữ

đ ề đó,

hữ

ó rê

tr

hì h thứ

ủa mì h một
ườ tro

thườ ; từ
đạ hóa

họ

pho
x

đồ

ó ủa

ó h

h thẳ

ào b

ớ tư

thắ , tr

thự

ủa ề

hất ủa

hữ

họ

ộ số

â thơ ớ hì h thứ
âm hưở
s

t

ộ số

. Họ
ắ
đờ

đã óp phầ tạo

à thơ a ó r ê , óp phầ

àm h ệ

họ .
hâ đượ đề

p à khẳ

đị h hư một ấ đề

tâm ủa thơ a. Đ ề đó đượ thể h ệ ở sự đa dạ
phú ề

ọ

đ ệ tro

đị h ị trí ủa mì h tro
thờ , ớ

thế, thơ tro

hâ .

họ trướ đó để tạo ê một

ãy khú , kéo dà ma

Sa 1975, ý thứ
tr

ố

hịt

x thế thờ đạ . Để àm đượ

ữ h ệ đạ , ố tư d y h ệ đạ tro

ê sự h ệ đạ ho

tí h

hì một h ề

hệ th t mớ ạ. Sự x ất h ệ

dà xe kẽ ha , t ết tấ

ườ

ho hí h mì h.

h ệm ma

hà thơ đã mạ h dạ từ bỏ
hì h thứ

ph

tơ trữ tì h, hà thơ x ất h ệ

ấ đề ủa o

ph bỏ hữ

thể, o

hâ đượ đặt ở ị trí

mì h, số

m h họa trướ 1975 để hì sâ , hì thẳ
sẵ sà

ườ

mố q a hệ hằ

ườ

ủa r ê

trì h h ệ đạ hóa

hâ , ất ê t ế

à sâ sắ

m xú

h hâ x

ộ đờ bằ

h xã hộ đầy hữ

theo

Đ ề đó đượ thể h ệ
q

họ - à o

mố q a hệ đó, o

ao hất để đượ số

à ph

hươ

họ à một h ệ thự đa h ề . Và,

tâm ủa

r ê . Họ đượ đặt ào hoà

Tro

h ị h sử,

ệ tìm

thơ. Để àm đượ
một thờ đạ

h thể h ệ

thờ kì ày, ừa ma

thể h ệ tâm thế à trạ

th

hì
đ m hữ

t h thầ

ề pho

ệ đó,

à khơ

h à sự
hà thơ

a t h thầ

hệ th t ủa r ê
s y tư

ủa thờ đạ . Đồ

ơ
ụ thể

mì h. Vì

hâ độ đ o ừa
thờ

ớ

ệ x ất

20

hệ

hữ

hướ

q a

ệm à pho

à sự đa dạ

à sự “phâ

thẩm mĩ, bút ph p à
1975 đa

s

hữ

h ầ

ơ

ha để dầ hì h thà h

ự ” ề tư d y

hâ mạ h mẽ trê

x

hệ th t, kh y h hướ

ữ. Đây hí h à dấ h ệ

bướ

hà thơ tìm mọ

ũ

ho thấy “thơ a sa

o đườ

h ệ đạ ho . Tất

h để ho thơ tồ tạ trê ha phươ

d ệ hay và ớ ”

[56, tr.22].
Sau 1975, thơ a V ệt Nam
tí h ự

ủa sự đổ mớ theo hướ

h ị h sử à
ớ

hữ

thay đổ

h ề kh

hó

thà h tro

tơ

hâ tro

o

ườ d m đố đầ

hữ

q a

tỏ q a

mặt ủa

tơ đầy b

hữ

ệm ủa mì h để đố d ệ
tơ

ủa thế hệ thơ

a đoạ

ày:

h yể b ế
thí h ứ

ớ
hâ

ó

đổ thay ủa đất ướ .

ĩ h, ó

sự t o bạo ủa hữ

ph bỏ hữ

ệm khắt khe ề thơ a, ề đạo đứ

đị h

hữ

m 90 ủa thế kỉ XX, thơ à t ế

ớ thự tế, sẵ sà

mạ h mẽ khẳ

ớ

ộ số . Đặ b ệt, ớ thế hệ

ườ trẻ t ổ trướ

thơ à

ề

hà thơ đã ha h hó

hữ

đầy ý thứ tr h h ệm ủa

ắ

h ệ đạ hóa. Đặ b ệt à từ sa 1986, bố

hóa đượ đổ mớ ,

hà thơ trưở
C

độ

ề thó ó sẵ

ù

ủa xã hộ . Họ mạ h dạ bày

ộ đờ . Nhà thơ trẻ V Thùy L h đã
hư một t yê

ô

ề ý thứ

hâ

Tôi là tôi
Một b

thể đầy mâ th ẫ

Tơ đã hì mì h tro
Bất ứ ú
Tơ

ẫ

ươ

ào, trê sâ khấ

àdễ

Bở tơ khơ

kh khó kh ườ
ộ đờ

ê tồ
bao

ờ hóa tra

để h p a

ườ kh

(Tơi)
Vớ
đoạ

hữ

thay đổ sâ sắ

ày đã thể h ệ

hữ

ề tư d y

đổ mớ ơ b

trê

hệ th t, ộ d
h ề bì h d ệ .

thơ

a


21

Trướ t ê
ụ thể là
số

à sự x ất h ệ

hì tỉ h t o ề

ủa

ô

ộ đờ

thoạ ao,

ọ

đ ệ thơ ầ

đ m hất s y tư,
h mớ
sẵ

ủa

à th

hà thơ. Thơ a ì thế khô

hư trướ mà t ế đế sự đa dạ

khơ

kha

ơ tr

ớ

ũ

à hữ

đ h thứ

hữ

hữ

rất r ê

kh t khao, hữ

tí h đố

thườ

à

ề

ỗ

tô đượ so

đượ thể h ệ

đ m yế tố tâm

ơ

h ớ

ày. Đó ũ
ủa

ềm trắ ẩ

hữ

ù

Cầm), Bó

ủa o

hồ

t

ủa họ

(Về K

ườ .

mờ tâm

h. C

tơ

ủa một số hà thơ ớ

hư

ày,

tơ trữ tì h ma

hữ

),
ù

ho bạ đọ

Bắ , M

ơ

Đì h Hư

h ớ

ủa o

ó kh

h ị h sử ê trướ 1975

a đoạ

ữ (Lê Đạt), 36

ạ và Ơ mai (Đặ

ộ đờ

mờ ơ thứ đã đem đế

(Hồ

ớ tâm

ê s

ù

hì

kha . Đế

m xú mớ mẻ đầy ấ tượ

Dầ )). Ở đó, thế

tơ

ộ đờ . Tro

trị

h ế ở hữ

nhiề

,B

mạ

â thơ trú trắ , ma

Cầm, Trầ Dầ , Lê Đạt… hư , do hồ

ó khơ

tra ấ đờ

đạo đứ hay sự m h họa ho một tư tưở

ày ố đã x ất h ệ từ trướ 1975 ớ

ủa Lê Đạt à Dươ
ổ

ỉ

và Mù

ạ

(Trầ

mờ ủa t ềm thứ hay ô thứ

ườ h ệ ra hư một hà h trì h kh m ph mớ mẻ, t o bạo, khô

hề é tr h ớ
sự x ất h ệ

hữ

ủa

r
tô

ph t “ à sự b ể h ệ
tr.297] để s

tạo. C

m mớ mẻ, t h tế,
ày đã tạo đà ho h ề
ủa

hà thơ

ổ đị h để đ tìm hữ

phẩm x ất h ệ

m hứ

à tí h thể

h ệm. Chính

hà thơ trẻ họ đ ểm x ất

tô ở phầ t ềm thứ , ô thứ , tâm

ấ ”, d m phơ bày hữ

ố đã q
t

ừ

ò đ m hất trữ tì h ã

trở trướ sự b ế th ê

m h

T ếp theo à

tô ẩ

độ khô

ớ đờ số

bà rao

ó mà à hữ

Tườ

thể, ớ b ể h ệ

ủa đất ướ , do ị thế hà thơ đã thay đổ

ị

Hồ

tơ b

“

ơ

ỗ ự kh m ph sự pho

b kị h hâ s h, hoà
trị mớ . Tro

th ê ” à kh t ọ

h
a đoạ
tìm đế

h” [29,

phú ủa “
hữ

trị
ày, h ề

hữ

hì h