Xã hội học, Mấy nhận xét về người phụ nữ cao tuổi trong gia đình ở nông thôn: Qua thực tiễn ở Hải Hưng - Dương Chí Thiện

90

Xã h i h c s 2(46), 1994

M y nh n xét v ng i ph n cao tu i
trong gia đình nơng thơn
(Qua th c ti n
D

H i H ng)
NG CHÍ THI N

rong ph m vi bài vi t này, chúng tôi th v nên th c tr ng và m t s v n đ đang đ t ra
trong các quan h gia đình đ i v i ng i ph n cao tu i nông thôn H i H ng, qua đó
c ng làm sáng t đơi đi u v ng i cao tu i trong các quan h gia đình nơng thơn nói chung.

T

*
*
1. QUAN H HÔN NHÂN C A NG

*

I PH N

CAO TU I TRONG GIA ÌNH

"Con ni cha khơng b ng bà ni ơng". Có l càng v già thì quan h này càng tr nên có ý
ngh a h n, b i khi s c kh e đã và đang ngày càng suy y u d n, lúc đó h r t c n có nhau, h
n ng t a vào nhau và h giúp đ l n nhau c trong đ i s ng v t ch t và trong đ i s ng tinh

th n, t đó s làm nhân lên s c m nh trong m i ng i và có th giúp cho h kéo dài h n cu c
s ng nh ng n m tháng còn l i. Ch báo v tình tr ng hơn nhân hi n nay c a ng i ph n cao
tu i cho phép chúng ta hi u rõ m t th c t là đang có t l cao nh ng ng i ph n cao tu i hi n
ph i s ng thi u v ng ng i ch ng c a h , (xem b ng 1) khi mà h đang giai đo n r t c n có s
giúp đ l n nhau trong cu c s ng hàng ngày.
B ng 1
%
T.T hơn nhân

N

Nam

S ng chung
Góa
Ly thân
Ly hơn
Khác

50,8
42,5
3,3
0,8
2,5

88,0
9,6
2,4

K t qu s li u trên cho th y đã có hoàn m t n a ph n cao tu i góa ch ng, trong khi

đó t l góa v
nam gi i là r t tháp (9,6%). Cùng v i đi u đó, t l ng i ph n cao tu i
đ c s ng chung v i ch ng ch b ng trên m t n a so v i s nam gi i đ c s ng chung v i
v lúc v già. Ch riêng đ i v i nh ng ph n cao tu i góa ch ng, chúng ta th y đ i v i

B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


D

ng Chí Thi n

91

nhóm tu i càng cao thì t l góa ch ng càng cao và t l đó chênh l ch nhau trên 10% h i
m i tu i, th m chí t l góa nhóm tu i trên 80 cao g p h n hai l n so v i nhóm tu i 6064 (xem b ng 2).
B ng 2
%
60 - 64
33,3

65 - 69

70 - 74

75 - 79

80 +

29,4

52,2

66,7

77,8

Nh ng con s này g i lên nh ng suy ngh v ng i ph n cao tu i, đã h t lịng vì ch ng
vì con lúc tr , nay tr v già l i ph i s ng thi u v ng ng i ch ng c a h n i g n g i nh t có
th làm cho h b t đi n i cô đ n và làm d u đi n i nh c nh n hàng ngày. c bi t chú ý đ n
nh ng ng i ph n đ c g i là r t già (trên 80 tu i). n nay, nh ng ng i ph n cao tu i
nói chung, c ng nh ng i ph n cao tu i đã góa ch ng, v n ch a có đ c s quan tâm trên
th c t v m t chính sách xã h i.
T l ng i ph n cao tu i góa ch ng đã và s r t đáng k khi mà xu h ng chung c a
quá trình ph n đ u gi m nhanh m c t ng dân s , đ ng th i v i quá trình t ng tr ng kinh t
- xã h i hi n nay s kéo theo s gia t ng s l ng t ng đ i c ng nh s l ng tuy t đ i c a
nhóm ng i cao tu i trong c c u dân s chung, nh t là nhóm tu i càng cao thì s l ng
ph n cao tu i l i chi m t l càng cao.
ng t khía c nh c a chính sách xã h i đ i v i
ng i cao tu i, c n chú ý h n đ n nh ng ng i ph n đang ph i s ng m t mình trong
nh ng n m tháng cịn l i c a tu i già, h ng này càng tr nên m nh h n trong quá trình phát
tri n xã h i hi n nay.
2. QUAN H
ÌNH

GI A NG

I PH

N

CAO TU I V I CON CHÁU TRONG GIA

Tr c h t, s li u cho th y ng i ph n cao tu i có t i 67% hi n đang n chung v i con
cháu, ch có 19% n riêng v i ch ng, và 14% n riêng m t mình. Song khi đ c h i nguy n
v ng c a h thích n chung hay thích n riêng v i con cháu, 61,3% s ng i ph n cao tu i
thích n chung v i con cháu. Vi c n chung v i con cháu đã ph n ánh m i quan h kh ng
khít h n trong gia đình gi a các th h v i nhau, và đ c bi t là ng i ph n cao tu i có th
nh n đ c s giúp đ v v t ch t c ng nh v tinh th n t phía các con cháu. Ng c l i, n u
h còn s c kh e và trong hồn c nh c a nơng thơn hi n nay thì h cịn giúp đ các con
nh ng vi c v t trong nhà, giúp trông tr nh và th m chí tham gia các cơng vi c ch n ni,
s n xu t t i gia đình đ có thêm thu nh p đóng góp vào thu nh p chung c a gia đình, giúp
cho con cháu đ m t ph n nh khó kh n v kinh t . S quan h qua l i l n nhau gi a các th
h m t cách tr c ti p và th ng xuyên đã làm ng i cao tu i nói chung và ng i ph n
cao tu i nói riêng m t đi c m giác là ng i th a trong xã h i và c m giác ph i ph thu c quá
nhi u vào con cháu.
Khi đ c h i v s giúp đ t ai n u h th y c n thi t, đã có t l r t cao ng i ph n
cao tu i tr l i không m y đ n đo là đ c nh c y vào con cháu c a mình (xem b ng 3), r i
sau đó m i đ n bà con trong h hàng. Song bên c nh đó c ng có m t t l nh ng i ph n
cao tu i hi n khơng đ c nh và gì t con cháu.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


92

M y nh n xét v ng

i ph n cao tu i ...

B ng 3

%
Con cháu
H hàng
Không nh

60 - 64
88,1
2,4
9,5

65 - 69
91,2
2,9
5,9

70 - 74
91,3
4,3
4,3

75 - 79
90,9
9,1

80 +
100,0
3,4
5,9

Total

90,8

Trong gia đình có ng i ph n cao tu i, theo truy n th ng kính tr ng ng i già, khi b t tay
vào làm m t vi c gì l n có liên quan đ n h u h t các thành viên trong gia đình, các con cháu đ u
h i ý ki n các c .
B ng 4
%
M c đ h i ý ki n
Luôn luôn h i
H i tùy t ng vi c
R t ít khi h i
Khơng bao gi h i

T l
56,3
32,8
3,4
7,6

Ch báo trên c ng phù h p v i m t t l khá cao (43,8%) s ng i ph n cao tu i tr l i v
vai trị quy t đ nh các cơng vi c l n trong gia đình hi n đang thu c v h ho c có t i 33,8% s
ph n cao tu i hi n cịn ln ln tham gia vào các công vi c l n c a gia đình. Nh th ,
nh ng gia đình có ng i ph n cao tu i, vai trò và quy n l c c a h đ c đánh giá cao khơng
ch v m t hình th c, mà th c ch t có t i kho ng g n m t n a s ph n cao tu i đã tham gia
vào vi c qu n lý và đi u hành gia đình m t ch ng m c nh t đinh.
Trong gia đình, ng i ph n cao tu i khơng ch hồn tồn ph thu c vào con cháu, mà h
v n tham gia các công vi c v t trong nhà, th m chí cịn có m t s khơng nh v n ph i lao đ ng
ki m s ng hàng ngày tùy theo đi u ki n s c kh e và hoàn c nh c a t ng gia đình. So sánh v i t
l các c ông hi n đang ph i tham gia lao đ ng nh m có thêm thu nh p và các công vi c mà h
đang ph i làm, thì t l đó ng i ph n cao tu i c ng không thua kém (xem b ng 5 và 6 )

%

B ng 5

Th i gian lao đ ng
Làm c ngày

Làm n a ngày
Làm chút ít
Ngh hồn tồn

N
16,5
15,7
32,2
35,5

Nam
15,5
13,1
33,3
38,1

B ng 6

Các cơng vi c chính
Tr ng tr t (ru ng)
Th công nghi p
D ch v , buôn bán
Ch n nuôi làm v n

Vi c v t trong nhà
Khác

%
N
30,1
2,4
8,4
22,9
30,1
6,0

Nam
30,9
3,6
7,2
30,9
16,4
10,9

Trong đi u ki n hi n nay nông thôn khi đ i s ng c a ng i dân ch m c đ n thì vi c
tham gia lao đ ng c a ng i ph n cao tu i khơng ch có ý ngh a tinh th n (lao đ ng đ cho
vui, m t các c m giác bu n chán và cô đ n), thà ch y u l i là đ t ng thêm
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn


D

ng Chí Thi n

93

thu nh p và đóng góp m t ph n công súc đ c i thi n cu c s ng đang r t th p c a gia đình h . Bên
c nh đó, h cịn tránh đ c c m giác b l thu c vào con cái quá nhi u, làm cho h gi đ c ph n
nào nh ng quy n l c h v n có trong gia đình
Nhìn chung, khơng ch nh ng ng i con đang s ng cùng là ph i có trách nhi m đ m b o cu c
s ng đ i v i ng i ph n cao tu i, mà t t c nh ng ng i con khác đ u ph i có trách nhi m đ i
v i cha m . Song tùy đi u ki n c th c a m i ng i con mà h có đ c : nh ng hình th c giúp đ
cho cha m h . Tuy nhiên, trong hồn c nh khó kh n chung c a ng i cao tu i nông thôn hi n
nay, s giúp đ c a nh ng ng i con không s ng cùng v v t ch t và tinh th n c ng r t đáng k ,
th m chí có m t s c cho đó là s tr giúp có ý ngh a c n b n đ i v i h . i u này đ c th hi n
qua vi c xem xét ng i ph n cao tu i tr l i câu h i: "N m qua c có nh n đ c s tr giúp nào
con cái không và "N u có thì s tr giúp đó có ý ngh a nh th nào đ i v i đ i s ng c a c ?" (xem
b ng 7 và b ng 8).
B ng 7

B ng 8
%
T l
62,2
37,8

Có
Khơng

%
T l
20,3
45,9
33,8

C nb n
áng k

Không đáng k

M c dù đang s ng trong m i quan h gia đình g n g i, song không th tránh kh i s va ch m và
th m chí xung đ t gi a ng i ph n cao tu i đ i v i nh ng ng i thân c a mình. Ch báo v s
khơng hài lịng v i nh ng ng i thân trong gia đình c a h đã ph n ánh khá rõ nét tâm trang chung
c a ng i ph n cao tu i v v n đ này (xem b ng 9).
B ng 9

%
M c đ khơng hài lịng
Th

ng xun

T l
3,4

ơi khi

50,8

Khó nói

2,5

Khơng

43,2

Tuy nhiên, đây ch a cho th y đ c nh ng nguyên nhân chính c a s khơng hài lịng và s
khơng hài lịng đó n m trong m i quan h c th v i ai trong gia đình là ch y u, song xu th m nh
h n v n là s g n bó và chia s trách nhi m gi a nh ng ng i trong m t gia đình v i nhau, làm sao
cho m i thành viên trong gia đình đ u nh n đ c s giúp đ m c đ cao nh t có th có t các thành
viên khác. Rõ ràng là gia đình, v i nh ng m i quan h ch t ch v n có, đã t o ra m t c s v ng
ch c cho vi c b o đàm xã h i đ i v i ng i cao tu i nói chung, đ c bi t là ng i ph n cao tu i
nói riêng.
B n quy n thu c Vi n Xã h i h c www.ios.org.vn