Tài liệu Sáng lập viên kiêm giám đốc điều hành doanh nghiệp: Ở lại hay ra đi? pdf

Sáng lập viên kiêm giám đốc điều hành doanh nghiệp: Ở lại hay ra đi?
Bill Gates và Larray Ellison được đánh giá là những sáng lập viên kiêm giám đốc điều
hành (CEO) doanh nghiệp thành đạt hiếm có trên thế giới. Tuy nhiên, trên thực tế, có
không ít các CEO, mặc dù rất năng nổ trong bước đầu khởi nghiễp, đã sớm phải khăn gói
ra đi khi doanh nghiệp vẫn đang trong thời kỳ trứng nước. Dưới đây là nội dung bài trả lời
phỏng vấn của giáo sư Noam Wasserman - một chuyên gia hàng đầu về quản trị kinh
doanh tại Đại học Harvard (Mỹ) với tạp chí New Business về đề tài này.
Noam Wasserman là phó giáo sư giảng dạy môn Quản trị kinh doanh tại Đại học Harvard. Năm
2003, ông đã hoàn thành một nghiên cứu với tựa đề “Sự kế vị chức Giám đốc điều hành của nhà
sáng lập doanh nghiệp, nghịch lý của thành công khởi nghiệp” đoạt Giải thưởng Aage Sorensen
Memorial Award năm 2003 của trường đại học danh tiếng này. Cùng với đồng tác giả của mình,
Henry McCanne, thuộc Trung tâm Khởi nghiệp Rock Center, giáo sư Wasserman gần đây đã
hoàn thành một nghiên cứu tình huống về sự kế vị chức Giám đốc điều hành (CEO) – nhà sáng
lập của công ty Willy Technology.
NB: Ông có thể cho độc giả biết về nghiên cứu của mình không?
N. Wasserman: Nghiên cứu của tôi tập trung vào sự thất bại của các sáng lập viên trong các
công ty mới thành lập, trong đó, tôi đặc biệt nhấn mạnh hoạt động xây dựng tổ chức – nguồn gốc
của mọi rắc rối trong việc đạt được mục tiêu của các sáng lập viên mà phần lờn trong số họ, do
không có kỹ năng quản lý, đã sớm phải nhường chỗ cho các Giám đốc điều hành “chuyên
nghiệp” được thuê từ bên ngoài. Các dữ liệu mà tôi thu thập được cho thấy tỷ lệ các giám đốc
điều hành - nhà sáng lập đồng hành được cùng nhau trên chặng đường khởi nghiệp là rất thấp –
điều này đặc biệt đúng với các doanh nghiệp có nhiều tiềm năng phát triển. Trường hợp của Bill
Gates và Larry Ellison ụai là một ngoại lệ. Hai nhà sáng lập doanh nghiệp tài ba này đã thu hút
sự chú ý của mọi người không phải vì họ là những cá nhân điển hình, mà vì họ là những bậc anh
tài hiếm có.
NB: Theo ông thì tại sao điều này lại xảy ra?
N. Wasserman: Trong các công ty lớn, khi các CEO không điều hành tốt thì họ sẽ dễ dàng bị thay
thế, và ngược lại, khi điều hành tốt, việc thay thế những người này là gần như không có khả
năng xảy ra. Nếu một CEO điều hành doanh nghiệp thành công, việc anh ta giữ vững chiếc ghế
của mình là hoàn toàn hợp quy luật. Thông thường, trong giai đoạn đầu của doanh nghiệp, sáng
lập viên sẽ là người thích hợp nhất cho vị trí lãnh đạo bởi hơn ai hết, họ là người hiểu ý tưởng

kinh doanh cũng như muốn hiện thực hóa ý tưởng bằng việc thành lập doanh nghiệp. Tuy nhiên,
khi CEO – sáng lập viên đã hoàn thành nhiệm vụ quan trọng đó rồi, thì xác suất anh ta bị thay thế
sẽ tăng lên rất nhiều. Một đứa trẻ nhỏ khi phát triển sẽ chẳng thể nào mặc mãi chiếc áo thuở sơ
sinh. Doanh nghiệp cũng vậy, khi đã có những bước đi vững chắc, vị trí CEO – sáng lập viên giờ
đây không còn thích hợp nữa. Lúc này, nhiệm vụ mà doanh nghiệp đặt ra là phải bán được sản
phẩm. Và CEO chính là người phải xây dựng một tổ chức bán hàng, quản lý nhiều hoạt động
khác, làm việc với khách hàng, giải quyết các vấn đề tài chính phức tạp,… tóm lại là những công
việc rất khác với những điều mà một sáng lập viên được chuẩn bị. Khách quan mà nói, nhiều
nhà sáng lập cũng thừa nhận rằng công việc của một CEO đòi hỏi những kỹ năng mà họ không
có. Nhưng về mặt tình cảm, họ lại quá gắn bó với công ty mà mình đã khởi sự, đã từng giữ vị trí
CEO; và thành công mà họ đã đạt đến cho tới giai đoạn này khiến họ càng khó bị thuyết phục
rằng mọi việc đã đến lúc cần phải xem lại, vị trí của họ đã đến lúc cần phải thay thế. Tuy nhiên,
hoàn toàn chính xác khi nói rằng chính sự thành công của các CEO – nhà sáng lập đã làm tăng
nhu cầu phải thay thế chính họ . Nhu cầu này càng tăng lên khi CEO - nhà sáng lập mời các nhà
đầu tư từ bên ngoài vào mà các nhà kinh doanh thì lại luôn nghĩ rằng những người khởi sự
doanh nghiệp thường sẽ bị thay thế trong quá trình phát triển doanh nghiệp, và bởi vậy đã góp
phần khiến cho quá trình này diễn ra sớm hơn. Một khi sáng lập viên mời các nhà đầu tư đóng
góp vốn vào công ty, thì quyền quyết định về việc ai giữ chức CEO không còn chỉ phụ thuộc vào
một mình nhà sáng lập nữa. Kết quả nghiên cứu của tôi cho thấy mỗi khi các nhà sáng lập phát
hành một đợt cổ phiếu mới để thu hút đầu tư thì khả năng họ bị mất chức CEO lại tăng mạnh. Rõ
ràng là lúc này, nhà sáng lập chịu nhiều ảnh hưởng từ phía các nhà đầu tư. Đó là một trong
những yếu tố mà Henry McCance và tôi đã nghiên cứu trong trường hợp của Wily.
NB: Chẳng lẽ việc các nhà sáng lập phải rời khỏi vị trí CEO là không thể tránh khỏi ư?
N. Wasserman: Không phải là không thể tránh khỏi, nhưng có nhiều khả năng xảy ra. Chúng tôi
đã nói về trường hợp của Quỹ đầu tư Onset Ventures ở Thung lũng Silicon, nơi đã áp dụng kiểu
trắc nghiệm “hoặc giàu có, hoặc khư khư giữ ghế”. Đó là cốt lõi vấn đề mà người khởi sự doanh
nghiệp cần cân nhắc kỹ: Mâu thuẫn giữa nhu cầu kiểm soát công ty (tức là việc giữ chiếc ghế
quyền lực) với việc điều hành hiệu quả để doanh nghiệp càng ngày càng ăn nên làm ra, luôn là
vấn đề nhức nhối đối với các nhà quản lý. Những mâu thuẫn này thường dẫn đến một kết cục là
người khởi sự doanh nghiệp phải từ chức một khi đã dẫn công ty tới một cột mốc thành công

nào đó. Hãng Onset không muốn đầu tư vào các nhà khởi sự kinh doanh “muốn khư khư giữ ghế
” – những người không muốn từ chức ngay cả khi điều đó là cần thiết đối với sự thành công của
doanh nghiệp. Cũng giống như Onset Ventures, hầu hết các quỹ đầu tư đều muốn có sự “thay
máu” trong quá trình phát triển của doanh nghiệp. Vì thế, để đảm bảo duy trì chiếc ghế quyền lực
của mình, các sáng lập viên đành phải từ bỏ việc huy động vốn từ bên ngoài, mặc dù đây là việc
cần thiết để xây dựng một công ty đáng giá. Trong lớp học khởi sự doanh nghiệp, tôi đã buộc
các sinh viên phải suy nghĩ thật nghiêm túc xem tại sao họ chọn khởi sự doanh nghiệp, để rồi
phải thực hiện một sự lựa chọn khắc nghiệt đi kèm với nó. Nếu chỉ lo khư khư giữ chiếc ghế
quyền lực, nhà quản lý sẽ có nguy cơ làm giảm khả năng đạt được mục tiêu khởi sự chung của
toàn công ty - điều trái với mong ước cũng như động cơ ban đầu của họ.
NB: Với những nhà sáng lập rời bỏ vị trí CEO, liệu họ có còn giữ được chút quyền hạn
nào không?
N. Wasserman: Đó là một điểm khác biệt giữa việc từ bỏ vị trí quyền lực của các CEO-nhà sáng
lập với sự từ chức của các CEO được tuyển mộ từ bên ngoài tại các công ty lớn. Trong những
công ty lớn này, sau khi CEO bị thay thế, anh ta thường rời bỏ công ty để đi tìm một nơi làm việc
mới. Tuy nhiên, trong các doanh nghiệp mới khởi sự, ban quản trị công ty thường cố gắng tìm
cách để giữ nhà sáng lập ở lại trong một vai trò mới, chẳng hạn giữ một vị trí điều hành thấp hơn
hoặc đơn giản là chỉ có tên trong ban quản trị. Vì các nhà sáng lập thường đóng vai trò quan
trọng đối với công ty của họ, việc họ rời bỏ hoàn toàn khỏi công ty có thể là một tai họa lớn, Tình
huống lý tưởng nhất là khi ban quản trị và nhà sáng lập có thể cùng tìm ra một vị trí phù hợp
khác không kém phần quan trọng mà họ cảm thấy sẵn sàng đảm nhận, ví dụ như vị trí Cố vấn
HĐQT. Mặc dù rất khó thuyết phục các nhà sáng lập rằng họ cần nhường chỗ cho người khác,
nhưng đó không phải là việc không làm được nếu như tất cả mọi người đều mong muốn hướng
công ty đến một tương lai tươi đẹp hơn. Tuy nhiên, trên thực tế, cũng có nhiều trường hợp các
sáng lập viên xin chủ động từ chức vì bất mãn với đường lối kinh doanh của công ty.
Xét từ góc độ quản lý, một CEO mới thường cảm thấy rất khó làm việc trong công ty khi mà
người tiền bối – vị cựu CEO, đồng thời là nhà sáng lập – vẫn còn loanh quanh đâu đó. Điều này
thậm chí còn phức tạp hơn nếu nhà sáng lập đồng thời giữ một vị trí điều hành thấp hơn, như
giám đốc kỹ thuật chẳng hạn. Trong trường hợp đó, CEO mới vừa phải “báo cáo với chủ tịch hội
đồng quản trị - nhà sáng lập và vừa nhận báo cáo trực tiếp của giám đốc kỹ thuật - nhà sáng lập.

Bản thân việc tiếp quản công ty đã là thử thách lớn với bất kỳ một CEO mới nào, nhưng hoạt
động trong tình huống trên còn làm cho khó khăn tăng lên gấp bội.
(Theo New Business)
Nguồn : bwportal