Bao chi phat thanh truyen hinh

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Ai xóa cái 'Tơi' của nhà báo?</b>

Q nhiều các bài viết lờ nhờ, nhạt nhẽo trên báo chí mà người viết khơng đưa ra một
quan điểm nào. Họ biện hộ: Đó chính là tính "khách quan" của báo chí. Hay đó chỉ là sự
vơ trách nhiệm và ngại chịu trách nhiệm của nhà báo?

Nhà báo vơ ích, bài báo vơ nghĩa Làm báo là gì? Ngắn gọn, làm báo là làm một liên kết
xã hội. Một sản phẩm báo chí, dù ở dạng đơn giản nhất (một cái tin) cũng đã thực hiện
chức năng liên kết xã hội rồi: nó thơng đạt một sự kiện vừa xảy ra tới nhiều người ở
nhiều địa điểm khác nhau, nó hút sự quan tâm của nhiều người về/ vào một điểm xác
định.

Trong những hình thức phức tạp hơn (phóng sự, bút kí, bình luận, xã luận, phim tài liệu
truyền hình v.v...), chức năng liên kết xã hội của sản phẩm báo chí càng rõ nét. Với dung
lượng giãn nở gấp nhiều lần một cái tin (về số chữ - nếu là báo viết, về thời lượng phát
sóng - nếu là báo hình) các sản phẩm báo chí loại này tất nhiên không dừng lại ở việc
thông đạt sự kiện, chúng đã có đất để mổ xẻ, cắt nghĩa, lí giải, đánh giá, nhận định về sự
kiện, qua đó kích thích và tạo nên dư luận về một vấn đề xã hội nào đó.

Cơ sở nào để người làm báo có thể mổ xẻ, cắt nghĩa, lí giải, đánh giá, nhận định về sự
kiện? Một quan điểm cá nhân, một tư duy độc lập, hay diễn đạt theo cách “lớn giọng”
hơn, một chính kiến? Xin được nói luôn: đây là điều đang thiếu trầm trọng ở nhiều người
hiện được coi, hoặc tự coi mình là nhà báo (có thể chỉ vì họ có trong túi tấm thẻ do Hội
Nhà báo cấp cho), và chính vì thế mà tôi gọi họ là “những nhà báo không làm báo”.
“Triệu chứng lâm sàng” dễ nhận thấy của sự thiếu vắng này là những bài báo lờ nhờ,
“trung tính hóa về mùi vị và màu sắc”. Theo dõi cả bài báo – xin được hiểu là báo chí nói
chung, khơng phân biệt báo viết, báo nói, báo hình, báo điện tử – người ta chỉ thấy toàn
những “ơng A nói rằng”, “bà B bảo nọ”, mà chẳng biết tác giả bài báo trốn đâu, ngoại trừ
vài lần xuất hiện bằng những câu đưa đẩy nhạt nhẽo hoặc những phán đoán “chẳng chết
ai”.

Những sản phẩm báo chí kiểu như vậy đương nhiên vơ hại, nhưng cũng vơ ích. Đơn giản
là nó trơi tuột đi trên bề mặt sự quan tâm của dư luận xã hội (và như vậy thì cái mục đích
liên kết xã hội chỉ còn là một “ảo mộng tan tành”, như tên một tác phẩm của Balzac). Để
cho sòng phẳng, ở đây cũng cần phải nói rằng khơng nhất thiết nhà báo phải bộc lộ quan
điểm cá nhân của mình (nếu có) bằng diễn ngơn trực tiếp.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

nhau, và vì thế càng khiến cho chức năng liên kết xã hội của báo chí trở nên mờ mịt. Hãy
bàn về nguyên nhân thứ nhất. Nhiều ông tổng biên tập ở các cơ quan báo chí hiện nay
vẫn ln căn dặn phóng viên của mình, rằng phải hết sức “trung thực, khách quan” khi
đưa thông tin hoặc bình luận về thơng tin. Trung thực, nghĩa là người làm báo phải nói
đúng cái điều mình cảm nhận, suy nghĩ, “tư duy bằng cái đầu của mình và nói bằng cái
lưỡi của mình”. Nhưng, về mặt nhận thức luận, như vậy là chủ quan rồi chứ cịn “khách
quan” cái nỗi gì?

Để đảm bảo tính “khách quan” – dường như người ta cho rằng yêu cầu này cao hơn yêu
cầu về tính “trung thực” – tốt nhất người làm báo hãy tự xóa sổ cái Tơi của mình, hoặc
mang nó kí sinh trên những cái Tơi khác! Khơng khó để nhận thấy ở đằng sau những lời
hơ hào về tính “khách quan” của người làm báo theo kiểu này là một thái độ trốn tránh
trách nhiệm, một sự sợ hãi trước những phản đối có thể có khi mà tính “trung thực” được
thể hiện trong bài báo tỏ ra đầy khả năng châm ngòi cho một vụ nổ trong dư luận xã hội.
Chẳng lợi lộc gì trong việc chường mình ra làm cái cây hứng bão, hãy đá quả bóng sang
chân kẻ khác. Thực hiện triệt để yêu cầu về tính “khách quan” như vậy, người làm báo đã
đánh rơi mất tính “trung thực” – nếu họ có đủ nội lực để trung thực – và hỡi ôi, họ đã trở
thành những nhà báo không làm báo, dẫu cho cái gọi là những bài báo vẫn được họ sản
xuất đều đều! Về nguyên nhân thứ hai, có thể quy lỗi cho – không phải hệ thống đào tạo
báo chí ở ta như nhiều người vẫn chủ trương – mà phải là chính bản thân người làm báo,
chính cái cách họ hành nghề và trau dồi nghề nghiệp.

Thông thường, mỗi nhà báo chuyên trách một mảng đề tài, tương ứng với một khu vực
hoạt động của đời sống xã hội: kinh tế, chính trị, pháp luật, giáo dục, thể thao, văn hóa

nghệ thuật v.v...

Để có thể đưa thơng tin và bình luận về thơng tin trong lĩnh vực mình chun trách một
cách có hiệu quả nhất, yêu cầu bắt buộc với người làm báo là anh ta phải theo dõi rất sát
sao những chuyển động trong lĩnh vực ấy, và điều này còn quan trọng hơn, trên cơ sở một
tri thức tới hạn về chính cái lĩnh vực ấy.

Nhưng đáng tiếc rằng có nhiều người làm báo, hoặc thiếu một trong hai yếu tố này, hoặc
thiếu cả hai. Chính vì thế mà việc đưa thơng tin khơng chính xác, việc bình luận về thơng
tin theo kiểu “hóng hớt” quan điểm của ơng A bà B nào đó đã trở thành “chuyện thường
ngày ở huyện” trong làng báo.

Mà xem ra, báo chí ở mảng văn hóa nghệ thuật là để lại nhiều điều tiếng hơn cả. Không
rõ từ nhận thức như thế nào mà mảng văn hóa nghệ thuật thường được giao cho các nhà
báo mới vào nghề phụ trách, và nó trở thành nơi để họ tập bút (thậm chí có cơ quan báo
chí nọ cịn kỷ luật phóng viên bằng cách chuyển họ từ mảng nội chính sang mảng văn
hóa nghệ thuật!).

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

gọi cái này là một tác phẩm văn học chứ không là một bức tranh hoặc một bộ phim...
Không sao hết, vẫn làm báo được. Khơng biết thì hỏi, khơng tự mình nhận định được thì
cứ hớt váng rồi xào xáo của ơng này bà nọ mỗi người một tí tẹo, cũng xong!

Đừng viết ra những bài báo khiến chính mình phải xấu hổ (nguồn:hope4survivors)
Báo truyền hình: Khơng viết, khơng nghĩ, lấy đâu chính kiến?

Hiện tượng “những nhà báo khơng làm báo”, về mức độ, có lẽ phổ biến hơn cả ở khu vực
báo chí truyền hình. Vì sao như vậy? Ai cũng biết rằng sản phẩm truyền hình là của một
lao động tập thể, nó khác cơ bản với các loại hình báo chí khác. Tuy nhiên, theo cách
phân loại “tám cha ba mẹ” của cổ nhân, “đích mẫu” chỉ có một, và với sản phẩm báo chí
truyền hình, “đích mẫu” của nó chính là phóng viên biên tập.

Anh ta là người chịu trách nhiệm phát hiện đề tài, khai thác đề tài, hoàn thiện đề tài, và
thơng qua chính cái quy trình ấy mà anh ta đặt dấu ấn người làm báo của mình, quan
điểm cá nhân của mình, tư duy độc lập của mình trên sản phẩm và trong người tiếp nhận
(ở đây chỉ đề cập những thể loại báo chí truyền hình đậm tính báo chí nhất: phóng sự,
phim tài liệu, bình luận, chính luận... khơng tính đến những thể loại game show hoặc live
show).

Thế nhưng, sự thể sẽ ra sao nếu: vin vào tính tập thể của sản xuất truyền hình? Được ủng
hộ bởi chủ trương “xã hội hóa hoạt động sản xuất chương trình truyền hình”, người
phóng viên biên tập “đùn” cái việc phát hiện và khai thác đề tài cho người khác - đây là
điều có thật và khá phổ biến - bằng cách nhờ vả, thuê mướn, ăn sẵn từ báo giấy, hay
“cộng tác"? Khi ấy, anh ta đã tự đánh mất quyền làm báo, quyền của người biết phản ứng
“một cách báo chí” trước những vấn đề của đời sống, anh ta chỉ còn tồn tại với tư cách
một “đầu nậu” sản xuất chương trình. Nếu nói riết róng hơn nữa: anh ta đã tự chọc mù
nhãn quan báo chí của mình (hoặc giả, chưa khi nào anh ta có cái nhãn quan ấy?).
Rồi tiếp đến khâu hồn thiện đề tài. Nó gồm một loạt cơng việc hậu kỳ: dựng hình, lồng
tiếng động, lồng nhạc, và quan trọng nhất, đáng nói nhất là viết lời bình (có những sản
phẩm báo chí truyền hình được làm với chủ trương khơng cần lời bình, nhưng bài này
không bàn đến trường hợp này).

Về nguyên tắc, viết lời bình đương nhiên là việc phải làm của người phóng viên biên tập.
Sức mạnh của ngôn từ cho phép anh ta diễn đạt quan điểm của mình rõ ràng hơn, điều mà
nhiều khi sự sống động của hình ảnh trực quan cũng bó tay. Thế nhưng, như một tất yếu:
không phải là người phát hiện và khai thác đề tài, thì cũng chẳng việc gì phải là người có
quan điểm cá nhân về đề tài ấy đến mức tự làm lấy việc viết lời bình.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Ngôn ngữ không phải chỉ là cái để tôi và anh trao đổi thơng tin với nhau, nó cịn là cái mà
chúng ta dùng để suy nghĩ, kể cả suy nghĩ về hình ảnh. Khơng nghĩ được thì khơng viết
được. Không viết được là một dấu hiệu của sự khơng nghĩ được, vậy thơi. Và đến đây thì,

khỏi phải nói, đặt vấn đề về việc phải có quan điểm cá nhân, có chính kiến của người làm
báo, là cách đặt vấn đề quá xa vời!

</div>

<!--links-->