Giáo trình Thu hoạch sản phẩm phụ - MĐ05: Sản xuất muối công nghiệp

BỘ NƠNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NƠNG THƠN

GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN

THU HOẠCH SẢN PHẨM PHỤ
MÃ SỐ: MĐ05
NGHỀ: SẢN XUẤT MUỐI CƠNG NGHIỆP
Trình độ: Sơ cấp nghề


1

TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN:
Tài liệu này thuộc loại sách giáo trình. Cho nên các nguồn thơng tin có
thể được phép dùng nguyên bản hoặc trích dùng cho các mục đích về đào tạo
và tham khảo. Mọi mục đích khác có ý đồ lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích
kinh doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.
MÃ TÀI LIỆU: MĐ05


2
LỜI GIỚI THIỆU
Qua khảo sát nhu cầu đào tạo thực tế tại các vùng ven biển phía Nam có
sản xuất muối phơi nước, chúng tơi có một số kết luận như sau:
Cơng việc sản xuất muối biển trong đó có sản xuất muối phơi nước của
người sản xuất muối chủ yếu dựa vào kinh nghiệm tập quán từ xa xưa để lại.
Vì vậy, sản phẩm muối phơi nước chỉ để phục vụ sinh hoạt trực tiếp của đời
sống xã hội, nhiều vấn đề vướng mắc trong sản xuất không tự giải quyết được
do thiếu kiến thức và kỹ thuật. Hiện nay, nhu cầu học tập một khóa đào tạo
ngắn hạn về sản xuất muối công nghiệp cho người sản xuất muối ở các vùng
ven biển có sản xuất muối là rất thực tế và thiết thực với điều kiện thời gian

đào tạo ngắn, chi phí thấp và thời điểm học linh hoạt.
Việc viết tài liệu, giáo trình áp dụng cho các khố đào tạo nghề trình độ
sơ cấp và da ̣y nghề dưới 3 tháng, trước hết là các khoá đào tạo nghề phục vụ
cho Đề án đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020 đang là vấn đề
cấp bách được Nhà nước ưu tiên.
Theo chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn,
trường TH nghiệp vụ quản lý LTTP tổ chức xây dựng chương trình đào tạo
nghề ‘Sản xuất muối cơng nghiệp’ nhằm đáp ứng yêu cầu thực tế tại cơ sở sản
xuất muối và nhu cầu của người sản xuất muối tại các vùng ven biển.
Chưong trình đào tạo nghề ‘Sản xuất muối công nghiệp’ được xây dựng
theo mẫu quy định tại Phụ lục 9 của Thông tư 31/2010/TT-BLĐTBXH. Để
xây dựng theo đúng mẫu quy định chúng tôi đã mời chuyên gia về tham gia
hội thảo phân tích nghề/việc làm (Hội thảo DACUM). Chương trình đã được
sự góp ý của các chuyên gia về lĩnh vực chế chạt-kết tinh muối trong và ngồi
trường.
Chưong trình đào tạo nghề ‘Sản xuất muối cơng nghiệp’ bao gồm môn
học Kiến thức chung về sản xuất muối, mô đun Lấy nước biển nồng độ cao,
mô đun Kiểm tra, tu sửa thiết bị sản xuất muối công nghiệp, mô đun Chế
chạt-Kết tinh thạch cao, mô đun Kết tinh muối-Thu hoạch muối công nghiệp
và mô đun Thu hoạch sản phẩm phụ. Trong đó, mơ đun Thu hoạch sản phẩm
phụ trang bị kỹ năng nghề nghiệp ở trình độ sơ cấp nghề cho người học. Để
hoàn thành được nhiệm vụ đó, mơ đun Thu hoạch sản phẩm phụ bao gồm 2
bài:
Bài 1: Thu hoạch muối thường
Bài 2: Thu hoạch thạch cao
Ban biên soạn xin chân thành cảm ơn các chuyên gia, cán bộ quản lý,
công nhân lành nghề đã đóng góp những ý kiến thẳng thắn, khoa học và trách
nhiệm để giáo trình mơ đun Sản xuất muối cơng nghiệp thực sự có ích cho
cho người học và bạn đọc.

3
Tham gia biên soạn, chủ biên: Vũ Văn Phát


4
MỤC LỤC
ĐỀ MỤC

TRANG

LỜI GIỚI THIỆU ......................................................................................... 2
MỤC LỤC ................................................................................................... 4
Giới thiệu mô đun: ....................................................................................... 6
Bài 1: Thu hoạch muối thường ..................................................................... 6
1. Tạo muối thường rời................................................................................. 7
1.1. Loại bỏ nước ót ..................................................................................... 7
1.2. Phá vỡ liên kết của muối thường tại ruộng............................................. 7
2. Vun muối thường tại ruộng ...................................................................... 9
3. Thu gom muối thường tại ruộng ............................................................. 16
4. Vận chuyển muối thường ....................................................................... 21
5. Rửa muối thường.................................................................................... 23
6. Đánh đống muối thường ......................................................................... 23
7. Bảo quản muối thường ........................................................................... 24
Bài 2: Thu hoạch thạch cao ........................................................................ 27
1. Tháo nước, phá vỡ lớp thạch cao ............................................................ 27
2. Vun thạch cao thô thành đống tại ruộng ................................................. 28
3. Thu gom thạch cao lên phương tiện vận chuyển ..................................... 28
4. Vận chuyển, đánh đống thạch cao .......................................................... 28
Bài đọc thêm .............................................................................................. 29

Tài liệu tham khảo ...................................................................................... 43
DANH SÁCH BAN CHỦ NHIỆM ........................................................... 44
DANH SÁCH HỘI ĐỒNG NGHIỆM THU ............................................... 44


5
CÁC THUẬT NGỮ CHUYÊN MÔN, CHƢ̃ VIẾT TẮT
STT
1.

Đã viết
o

Bé

Đƣợc hiểu là
Độ Bô mê
Được cô đặc từ nước biển, hàm lượng NaCl trên 50% tổng
muối

2.

Nước chạt

3.

Chế chạt

4.

Xj

Nồng độ nước mặn ban đầu đưa vào cô đặc

5.

X

Nồng độ nước chạt trong quá trình cơ đặc

Cơ đặc nước biển, nước chạt lên một nồng độ nào đó

6.

Lượng bay
Hiệu số giữa lượng bay hơi và lượng mưa
hơi có hiệu

7.

Diện tích có
Hiệu số giữa diện tích tồn đồng và các loại diện tích
hiệu của
khơng được sử dụng làm mặt thoáng bay hơi trực tiếp
đồng muối

8.

Muối tạp
chất

Các loại muối có trong nước biển, nước chạt, nước ót mà
không phải là NaCl

9.

Hàm ẩm

Thành phần nước (H2O)

10. Chuyển chạt

Mở phai (tháo cống) hoặc bơm nước chạt từ ruộng này
sang ruộng khác

11. Ruộng muối Khu vực phơi nước-Chế chạt
12.

Nước chạt
Nước chạt có nồng độ 25oBé
bão hịa

13.

Ơ kết tinh
Ruộng muối cơ đặc nước chạt bão hịa kết tinh muối
muối

14.
15.

Khu kết tinh
Bao gồm các ơ kết tinh muối
muối
Nước ót

Dịch lỏng cịn lại sau khi thu muối


6
MƠ ĐUN: THU HOẠCH SẢN PHẨM PHỤ
Mã mơ đun: MĐ05
Giới thiệu mô đun:
- Khi học xong mô đun Thu hoạch sản phẩm phụ, người học sẽ:
+ Liệt kê được công việc cần thực hiện trong quá trình thu hoạch muối
thường
+ Liệt kê được các công việc cần thực hiện trong bảo quản muối thường
+ Liệt kê được công việc cần thực hiện trong quá trình thu hoạch thạch
cao
+ Thực hiện được các cơng việc trong q trình thu hoạch muối thường
+ Thực hiện được các công việc trong bảo quản muối thường
+ Thực hiện được các công việc trong quá trình thu hoạch thạch cao
+ Tuân thủ quy trình kỹ thuật trong q trình thu hoạch sản phẩm phụ
- Mơ đun Thu hoạch sản phẩm phụ bao gồm 2 bài:
Bài 1: Thu hoạch muối thường
Bài 2: Thu hoạch thạch cao
Trong mỗi bài người học cần ghi nhớ yêu cầu kỹ thuật đối với kỹ năng
nghề nghiệp cụ thể, tự giác rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp. Khi trả bài, phần
chỉ tiêu kỹ thuật đối với kỹ năng nghề nghiệp cụ thể được đánh giá quan trọng
hơn cả.

Bài 1: Thu hoạch muối thƣờng
Mục tiêu:
Học xong bài này, học viên có khả năng:
- Liệt kê được công việc cần thực hiện trong q trình thu hoạch muối
thường
- Liệt kê được các cơng việc cần thực hiện trong bảo quản muối thường
- Thực hiện được các cơng việc trong q trình thu hoạch muối thường
- Thực hiện được các công việc trong bảo quản muối thường
- Tuân thủ quy trình kỹ thuật trong quá trình thu hoạch muối thường


7

A. Nội dung:
- Đối với muối thường kết tinh dài ngày trên nền ô đất:
Lớp muối thường cũng dày và bền chắc như lớp muối công nghiệp.
Phá vỡ
lớp muối,
tạo
muối rời

Vun
muối
tại
ruộng

Gom, đưa
muối lên
phương
tiện vận

chuyển

Vận
chuyển
muối

Rửa
muối

Đánh
đống
muối

Che
phủ
đống
muối

Sơ đồ 1.1: Quy trình chung thu hoạch-Bảo quản muối thường
kết tinh dài ngày trên nền ô đất
- Đối với muối thường kết tinh ngắn ngày (tất cả các loại nền ô):
Liên kết giữa các hạt muối chưa bền chắc, có thể dùng bàn cào để vừa
phá vỡ liên kết giữa các hạt muối vừa kết hợp vun muối tại ruộng.
Vun
muối
tại
ruộng

Gom, đưa
muối lên

phương
tiện vận
chuyển

Vận
chuyển
muối

Rửa
muối

Đánh
đống
muối

Che
phủ
đống
muối

Sơ đồ 1.2: Quy trình chung thu hoạch-Bảo quản muối thường
kết tinh ngắn ngày
1. Tạo muối thƣờng rời
1.1. Loại bỏ nƣớc ót
- Đến thời điểm thu muối, loại bỏ gần hết nước ót
- Lượng nƣớc ót cịn lại khơng đáng kể, chỉ có tác dụng hỗ trợ thao tác
tiếp theo
1.2. Phá vỡ liên kết của muối thƣờng tại ruộng
- Đối với muối thường kết tinh dài ngày trên nền ô đất:
+ Lớp muối không cần quá dày chỉ cần 3÷4 cm là thực hiện thu hoạch

theo phương pháp cơ giới được (thu hoạch bằng cơ giới tiết kiệm được chi
phí, tranh thủ được thời gian)
+ Phương pháp phá vỡ liên kết của lớp muối thường tại ruộng bằng cơ
giới tương tự phương pháp phá vỡ liên kết của lớp muối công nghiệp tại
ruộng


8

Hình 1.1: Ơ muối kết tinh dài ngày chưa thu hoạch
- Lớp muối dày
- Lớp muối rắn chắc

Hình 1.2: Để thu muối trước tiên cũng phải phá vỡ lớp muối-Tạo muối rời
- Có thể phá vỡ lớp muối-Tạo muối rời bằng cày khơng lật
- Có thể phá vỡ lớp muối-Tạo muối rời bằng máy phay


9
- Chỉ sử dụng những máy móc thật sự an tồn về mọi mặt (tuyệt đối
khơng được rị rỉ xăng, dầu)
- Đối với muối thường kết tinh ngắn ngày:
+ Lớp muối mỏng, liên kết giữa các hạt muối chưa đáng kể

Hình 1.3: Muối thường kết tinh ngắn ngày trên nền ô đất có thể dùng bàn
cào để vừa phá vỡ liên kết giữa các hạt muối
+ Có thể dùng bàn cào để vừa phá vỡ liên kết giữa các hạt muối vừa kết
hợp vun muối tại ruộng
2. Vun muối thƣờng tại ruộng
- Đối với muối thường kết tinh dài ngày trên nền ô đất:

+ Phương pháp vun muối thường tại ruộng tương tự phương pháp vun
muối công nghiệp tại ruộng
+ Có thể vun muối thủ cơng hoặc cơ giới


10

Hình 1.4: Sau khi tạo muối rời,
có thể sử dụng phương tiện cơ giới để vun muối
- Nên sử dụng máy đa năng (bảo vệ thiết bị tốt hơn)
- Nên để lại lớp nước mỏng khi phá vỡ lớp muối (nhẹ tải cho thiết bị,
muối sạch hơn)
- Nếu sử dụng máy kéo cỡ lớn sẽ dẫn đến hư hỏng ô kết tinh và các thiết
bị khác
- Chỉ sử dụng những máy móc thật sự an tồn về mọi mặt (tuyệt đối
khơng được rị rỉ xăng, dầu)


11

Hình 1.5: Sau khi tạo muối rời,
có thể vun muối thủ cơng
Rất khó quản lý chất lượng sản phẩm nếu vun muối thủ công
- Đối với muối thường kết tinh ngắn ngày:
+ Việc vun muối hồn tồn thủ cơng vì lớp muối mỏng
+ Có thể dùng bàn cào để phá vỡ liên kết giữa các hạt muối

Hình 1.6: Dùng bàn cào muối vun muối kết tinh ngắn ngày
- Thao tác nhẹ nhàng để bảo vệ nền ơ
- Thao tác có lần lượt để tạo đống, luống muối gọn

12

Hình 1.7: Bắt đầu dùng bàn cào muối vun muối kết tinh ngắn ngày
- Không phải là nền ô chịu lực nên cần thao tác nhẹ nhàng
- Thao tác có lần lượt để tạo đống, luống muối gọn

Hình 1.8: Nhiều người cùng vun muối
- Nên yêu cầu vun cao để tạo điều kiện cho muối róc nước
- Cần tổ chức hoạt động ăn khớp để đống, luống muối gọn


13
- Cần trang bị đủ bảo hộ lao động

Hình 1.9: Dùng bàn cào muối vun muối kết tinh ngắn ngày
theo khu vực
- Theo thói quen và mục đích riêng
- Chỉ nên vun muối thành đống

Hình 1.10: Dùng bàn cào muối vun thành từng đống


14
- Cần để muổi róc nước rồi mới vận chuyển
- Khi xúc muối để vận chuyển, hạn chế xáo trộn muối
+ Đối với ơ kết tinh có lót bạt phải cào hoặc đẩy theo chiều dọc bạt lót

Hình 1.11: Muối kết tinh trên ơ có lót bạt

- Vun muối trên ơ lót bạt phải theo chiều dọc bạt là chính
- Thao tác cần hết sức nhẹ nhàng


15

Hình 1.12: Dùng bàn cào đẩy muối kết tinh ngắn ngày
dọc theo bạt lót
- Tùy theo thói quen có thể vun muối bằng cách đẩy hoặc kéo bàn cào
- Thật nhẹ nhàng ở những mối ghép giữa hai khổ bạt

Hình 1.13: Dùng bàn cào cào muối kết tinh ngắn ngày
dọc theo bạt lót và thực sự nhẹ nhàng


16

Hình 1.14: Muốn vun muối thành đống phải lựa chiều bạt ghép (xuôi
chiều)
3. Thu gom muối thƣờng tại ruộng
- Đối với muối thường kết tinh dài ngày trên nền ô đất:
+ Phương pháp thu gom muối thường tại ruộng tương tự phương pháp
thu gom muối công nghiệp tại ruộng
+ Cũng có thể thu gom muối hồn tồn thủ cơng, thu gom muối thủ công
với sự hỗ trợ của băng tải di động hoặc thu gom muối hoàn toàn bằng cơ giới


17

Hình 1.15: Vun, thu gom, vận chuyển muối hồn tồn bằng cơ giới

- Nên sử dụng máy đa năng
- Nếu sử dụng phương tiện vận chuyển cỡ lớn sẽ dẫn đến hư hỏng ô kết
tinh và các thiết bị khác
- Chỉ sử dụng những máy móc, phương tiện vận chuyển thật sự an tồn
về mọi mặt (tuyệt đối khơng được rò rỉ xăng, dầu)
- Đối với muối thường kết tinh ngắn ngày:
+ Việc thu gom muối thường tại ruộng chính là việc xúc, dồn và xúc
muối thường lên các phương tiện vận chuyển thơ sơ
+ Có thể hình thành dây chuyền
+ Cần được trang bị bảo hộ lao động


18

Hình 1.16: Thu gom muối thủ cơng
(nhiều người, hình thành dây chuyền)
Rất khó quản lý chất lượng sản phẩm nếu thu gom và vận chuyển muối
thủ cơng

Hình 1.17: Thu gom muối thủ cơng (quy mơ gia đình)
Ở Nam bộ khi thu muối dùng bàn cào muối vun thành từng đống ở
ruộng. Vun muối nhẹ nhàng, vừa vun vừa dồn nước để rửa muối khỏi bùn đất
do nền ơ sình lầy sinh ra.


19
Công việc bao gồm: Vun muối thành luống muối hoặc đống muối, xúc
muối thành gánh, gánh muối, tập kết muối thành đống cao. Có thể làm việc cá
nhân hay nhiều người cùng làm.
Thu gom muối ở ơ kêt tinh có thể dùng máy xúc, bơm hỗn hợp nước chạt

và muối (bơm rắn lỏng), dùng sức người đưa muối lên băng tải hay phương
tiện vận chuyển. Phương pháp thu hoạch này thích hợp với các đồng muối
nhỏ và vừa, diện tích mỗi ô kết tinh nhỏ khoảng 1ha; chiều dày lớp muối 23cm có thể thu hoạch được.

Hình 1.18: Thu gom muối thủ công (thu gom hết từng đống)


20

Hình 1.19: Thu gom muối thủ cơng (quy mơ gia đình)

Hình 1.20: Thu hoạch muối kết tinh trên ơ có trải bạt,
bảo quản sản phẩm bằng bao


21

Hình 1.21: Thu hoạch muối kết tinh trên ơ có trải bạt,
bảo quản sản phẩm bằng bao
4. Vận chuyển muối thƣờng
- Đối với muối thường kết tinh dài ngày trên nền ô đất:
+ Phương pháp vận chuyển muối thường tương tự phương pháp vận
chuyển muối cơng nghiệp
+ Có thể vận chuyển muối hồn tồn thủ cơng hoặc vận chuyển muối
hồn toàn bằng cơ giới
- Đối với muối thường kết tinh ngắn ngày:
Việc vận chuyển muối thường chính là việc sử dụng phương tiện thô sơ
và sức người để đưa muối thường ra khỏi ơ kết tinh về vị trí cần thiết (thường
là nơi rửa muối hoặc kho, bãi chứa muối).

22
Hình 1.22: Vận chuyển muối thủ cơng
- Vận chuyển muối thủ cơng là cơng việc rất nặng nhọc
- Khó quản lý chất lượng muối khi vận chuyển muối thủ cơng

Hình 1.23: Vận chuyển muối thủ công
- Cần trang bị đầy đủ bảo hộ lao động
- Vận chuyển muối thủ công là cơng việc rất nặng nhọc
- Khó quản lý chất lượng muối khi vận chuyển muối thủ công
Đối với muối kết tinh ngắn ngày việc vận chuyển muối ra khỏi ơ kết tinh
được thực hiện hồn tồn thủ cơng (gánh).

Hình 1.24: Vận chuyển muối thủ công


23
- Cần trang bị đầy đủ bảo hộ lao động
- Vận chuyển muối thủ công là công việc rất nặng nhọc
- Khó quản lý chất lượng muối khi vận chuyển muối thủ cơng

Hình 1.25: Vận chuyển muối thủ cơng
- Khó quản lý chất lượng muối khi vận chuyển muối thủ công
- Cần trang bị đầy đủ bảo hộ lao động
- Vận chuyển muối thủ công là công việc rất nặng nhọc
5. Rửa muối thƣờng
- Để có muối chất lượng cao hơn, rửa muối trước khi bảo quản muối
- Phương pháp rửa muối thường tương tự phương pháp rửa muối công
nghiệp
6. Đánh đống muối thƣờng

- Để lưu giữ muối và nâng cao chất lượng muối, nên đánh đống muối
- Phương pháp đánh đống muối thường tương tự phương pháp đánh đống
muối công nghiệp


24
7. Bảo quản muối thƣờng

Hình 1.26: Che phủ đống muối bằng tàu dừa nước
- Định vị tàu dừa nước
- Dùng nẹp và dây buộc để liên kết các tàu dừa
- Để bảo vệ phẩm cấp chất lượng muối, nên đánh đống muối và che phủ
các đống muối
- Phương pháp che phủ các đống muối thường tương tự phương pháp che
phủ các đống muối công nghiệp