Tài liệu Phương pháp xác định tên cây docx

Thực vật có hoa
NXB Đại học quốc gia Hà Nội 2006.
Tr 137 – 151.


Từ khoá: Xác định tên cây, mô tả cây, lập khóa xác định.

Tài liệu trong Thư viện điện tử ĐH Khoa học Tự nhiên có thể được sử dụng cho mục
đích học tập và nghiên cứu cá nhân. Nghiêm cấm mọi hình thức sao chép, in ấn phục
vụ các mục đích khác nếu không được sự chấp thuận của nhà xuất bản và tác giả.


Mục lục
Chương 10 Phương pháp xác định tên cây.......................................................................3
10.1 Các thuật ngữ hình thái học .............................................................................3
10.2 Phân loại các mẫu cây .....................................................................................3
10.3 Phân tích trước khi xác định ..........................................................................12
10.4 Sử dụng khóa để phân loại.............................................................................13
10.5 Mô tả.............................................................................................................14
10.6 Lập khóa xác định .........................................................................................15



Chương 10. Phương pháp xác định tên
cây

Nguyễn Nghĩa Thìn

3
3
Chương 10
Phương pháp xác định tên cây
Định loại là một phần trong toàn bộ các công tác nghiên cứu phân loại. Đây là quá trình xác
định tên của một mẫu cây. Để định loại cần thiết phải có một số bước:
Tìm hiểu phương pháp phân loại, những đặc trưng của taxôn và thuật ngữ.
Tìm hiểu những tư liệu như cẩm nang và phòng mẫu cây khô.
Kỹ năng khi xác định tên cây.
10.1 Các thuật ngữ hình thái học
Công tác xác định mẫu vật đòi hỏi kiến thức sâu rộng về hình thái học thực vật, tuy nhiên
do mức độ đa dạng của thực vật nên có rất nhiều những thuật ngữ khác nhau, mô tả về hình
thái của các cơ quan, bộ phận của các tiêu bản. Do đó một bản mô tả, hướng dẫn cụ thể về các
thuật ngữ này được thể hiện bằng hình vẽ sẽ
giúp ích rất nhiều trong công tác giám định mẫu
vật. Nó tránh cho việc sử dụng nhầm khi xác định nhầm đặc điểm hình thái.
Với việc hình hóa các thuật ngữ thì người giám định mẫu có thể hình dung ra một cách dễ
dàng đặc điểm của mẫu vật khi đọc bản mô tả, khóa mặc dù chưa cần đến sự hỗ trợ của các
dụng cụ phân tích (kính lúp, hiển vi quang học…). Một số hình vẽ
để minh họa các thuật ngữ
và những khái niệm về hình thái học sẽ được trình bày trong các hình vẽ 10.1 – 10.23.
10.2 Phân loại các mẫu cây
Khi có một tập hợp nhiều mẫu cây khác nhau được thu trong một vùng nào đó thì bước
đầu tiên phải phân loại chúng thành từng nhóm căn cứ trên những đặc điểm giống nhau lần
lượt từ các bậc taxôn lớn như họ đến chi và loài. Để làm nhanh cần có những chuyên gia có
nhiều kinh nghiệm. Các chuyên gia có thể nhận dạng và phân loại một cách nhanh chóng
thành từng họ, chi và loài khác nhau. Sau đó chỉ có những mẫu nào không thể phân loại được
chúng ta mới phân tích và xác

định căn cứ trên những khóa xác định đã có sẵn.
Các mẫu đã được các chuyên gia cho tên, cần kiểm tra lại qua các bản mô tả trong các bộ
Thực vật chí (flora).
Khi đã phân loại thành các họ hoặc chi thậm chí cả hai loài riêng biệt chúng ta mới bắt
tay công tác phân loại sâu hơn. Đầu tiên chúng ta có thể dựa vào các mẫu đã có tên trong
phòng mẫu cây khô để đối chiếu. Nếu chúng giống các mẫu trong phòng mẫu cây khô thì tạm
ghi tên vào nhãn và xếp riêng ra để kiểm tra sau.


4
4
RÔ chïm

RÔ cäc

Th©n cñ
Th©n rÔ
RÔ giß
G. Bäng hµnh
Th©n hµnh
RÔ giß


Hình 10.1.
Các thuật ngữ chỉ thân và rễ

Chåi ngän
Lãng
Chåi n¸ch
§èt

VÕt l¸
VÕt l¸ kÌm
L¸ kÌm
Cuèng l¸
PhiÕn l¸
B× khæng
VÕt l¸ bÑ chåi bóp
Cuèng l¸
L¸ kÌm

Hình 10.2.
Thuật ngữ chỉ các dấu hiệu hình thái cành

Tua cuèn
Gai cµnh
Gai l¸
Gai l¸ kÌm Gai biÓu b×

Hình 10.3.
Các thuật ngữ chỉ sự biến đổi của các bộ phận của cây



5
5

Lá đơn
Lá kép lông
chim một lần
Lá kép lông

chim hai lần
Lá kép chân vịt
Phiến
Cuống
Cuống
Cuống
lá chét
Sóng
Lá chét
Lá cấp 1
Lá cấp 2
Sóng 1
Sóng 2
Phiến

Cuống

Hỡnh 10.4.
Cỏc thut ng ch cỏc dng phin lỏ

Từ gốc
Mọc cách
Mọc đối
Mọc vòng

Hỡnh 10.5.
Cỏc thut ng ch cỏc cỏch mc ca lỏ


Song song

Lông chim
Chân vịt

Hỡnh 10.6.
Cỏc thut ng ch cỏc dng gõn lỏ ph bin



6
6
Dạng kim
Dạng vảy
Dạng dải
Chữ nhật
Hình mác Bầu dục Mác ngợc
H. Hình trứng
Bầu dục
rộng
Trứng ngợ
c
Tròn
Hình thận

Hỡnh 10.7.
Cỏc thut ng ch hỡnh thỏi ca phin lỏ


A. Nhọn

B. Rất nhọn

C. Tà

D. Tròn E. Tròn có mũi
F.
Tròn
đỉnhlõm
G. Cắt ngang

Hỡnh 10.8.
Cỏc thut ng ch hỡnh thỏi ca chút lỏ


Có cuống
Không
cuống
Gốc lá
bao kín
thâ
n
Gốc lá
ôm thân
Bẹ