Cha đẻ của thuyết tương đối trong vai trò 1 nhãn hiệu

Cha đẻ của thuyết tương đối trong vai trò 1 nhãn hiệu
Một nhà khoa học điển hình thường được mô tả như một người đàn ông cô đơn lập dị, tóc tai bù
xù, da trắng, ít quan tâm đến nhân tình thế thái và nói chung, diện mạo ông ta không khác gì so
với Einstein.
Einstein là một trong số những nhà khoa học hiếm hoi được nhiều người biết đến. Chúng ta có
thể tìm thấy hình ảnh của ông trên vô số những tạp chí, tranh ảnh và quảng cáo. Ông gắn liền với
hàng loạt những công ty, sản phẩm và dịch vụ khác nhau. Alan Friedman, chủ tịch New York
Hall of Science, khẳng định rằng Einstein là một thương hiệu nổi tiếng cho tất cả các sản phẩm từ
camera đến máy vi tính và cả bia. “Hình ảnh của Einstein được xem là hình ảnh của một thiên tài
và điều này không hề thay đổi trong suốt 50 năm qua”, Friedman nhận xét.
Các công ty rất thích tận dụng hình ảnh của Einstein vì ông là một thương hiệu cực kỳ nổi tiếng
và được nhiều người biết đến: họ có thể thuyết phục khách hàng rằng sản phẩm của họ là một
bước đột phá thật sự và mang tính khoa học công nghệ cao. Tóm lại, khó ai có thể quay lưng lại
trước một quyển sách có in hình Einstein và bỏ lỡ một cơ hội biến con cưng của mình thành một
thiên tài.
Các nhà khoa học cũng là những người cực kỳ hâm mộ thương hiệu Einstein, vì không có cách
nào hay ho hơn việc giới thiệu “đây chính là khoa học” bằng cách sử dụng hình ảnh của một khoa
học gia nổi tiếng nhất của mọi thời đại. Và cũng không có gì đáng ngạc nhiên khi hội đồng vật lý
thế giới quyết định chọn năm 2005 là năm Vật lý Thế giới - nhân dịp kỷ niệm 100 năm ngày
Einstein công bố những thuyết quan trọng như thuyết lượng tử ánh sáng và thuyết tương đối.
Viện Vật lý học ở Anh còn mạnh dạn tiến một bước xa hơn khi hưởng ứng năm Vật lý Thế giới
2005 bằng cách gọi năm này là Năm Einstein. Caitlin Watson, giám đốc dự án của Năm Einstein
giải thích: “Chúng tôi muốn nhân năm này hướng đến các học sinh ở độ tuổi từ 11-14, đặc biệt là
những em chưa biết về vật lý nhưng vẫn cảm thấy e sợ môn học thú vị này. Gọi năm 2005 là Năm
Vật lý Thế giới không phải là một ý hay vì nó vẫn chứa đựng từ vật lý vốn không được nhiều
người ưa thích.”
“Gọi là Năm Einstein cũng có ý nghĩa đặc biệt. Trước hết là vì đây chính là kỷ niệm 100 năm
ngày Einstein công bố những học thuyết nổi tiếng của mình” Watson nói tiếp, “và ngoài ra chúng
tôi tin rằng tên gọi Năm Einstein sẽ dễ dàng được nhiều người hiểu được vì bản thân Einstein là
một biểu tượng nổi tiếng. Ai ai cũng biết ông là một nhà vật lý học và yêu thích ông. Đây là một
cách đáp trả tích cực về mặt tình cảm mà thương hiệu Einstein có được.”

Watson cho rằng tận dụng thương hiệu Einstein sẽ mang lại một sức hút mới cho vật lý học. “Ai
cũng công nhận ông là một thiên tài nhưng đồng thời cũng là một người chống đối chính quyền. “
Tuy nhiên, như tất cả những nhà tiếp thị đều hiểu, sử dụng biểu tượng thương hiệu có thể dẫn đến
những bất lợi. Mục đính chính của Năm Einstein là “giúp cho những người trẻ tuổi cảm thấy yêu
thích môn vật lý, xoá tan đi tư tưởng cho rằng các nhà vật lý học là những người đàn ông da
trắng, trung niên, tóc tai bù xù, thay vào đó là đề cao những cống hiến của vật lý học hiện đại vào
xã hội ngày nay.”
Thực tế, Einstein hoàn toàn trùng khớp với mô tả tiêu biểu trên (da trắng, trung niên, tóc tai rối
bù). Vậy làm sao hình ảnh của ông có thể xoá nhoà được tư tưởng nói trên, trong khi chính ông là
một hiện thân tiêu biểu?
Hẳn là đã đến lúc chúng ta cần một hình ảnh hiện đại hơn của Einstein. Friedman giải thích việc
cho rằng khoa học là lĩnh vực dành riêng cho nam giới da trắng là một tư tưởng hết sức sai lầm và
gây trở ngại không ít cho việc tuyển chọn những nhà khoa học trẻ. Ông cho rằng cộng đồng khoa
học nên tìm một hình ảnh mới để có thể thu hút giới trẻ đến với lĩnh vực này, ông còn lưu ý rằng,
trong khi nhiều người cứ khăng khăng đòi sử dụng hình ảnh của Einstein lúc về già, thật sự
Einstein chỉ mới 26 tuổi khi công bố những học thuyết của mình năm 1905.
“Nếu tôi là một nhân vật có thẩm quyền thì tôi sẽ lập tức cấm ngay việc sử dụng hình ảnh của
Einstein lúc về già và chỉ cho dùng những hình ảnh khi ông 26 tuổi, trẻ trung, thức thời và chỉ
mới kết hôn.”
Tuy nhiên Friedman cũng thừa nhận rằng cộng đồng khoa học có thể tin tưởng vào hình ảnh của
Einstein khi muốn thu hút sự quan tâm của giới trẻ ngày nay. “Nếu các nhà khoa học muốn quảng
bá cho một điều gì đó, họ chỉ cần trưng ra một hình ảnh nổi tiếng - Einstein. Tuy nhiên tôi vẫn
ước gì các nhà khoa học ngày nay như Patrick Moore và Carl Sagan có được một phần sự nổi
tiếng của Einstein.”
Watson cũng thừa nhận rằng họ đã phải rất cố gắng không lạm dụng hình ảnh của Einstein, thay
vào đó họ cố gắng sử dụng hình ảnh này để thu hút sự quan tâm chú ý của mọi người đặc biệt là
giới trẻ, ngoài ra phần lớn các chương trình hội thảo, thuyết trình đều được các nhà khoa học trẻ
thực hiện , hơn nữa, để có thể sử dụng hình ảnh của Einstein cũng rất tốn kém.
Việc sử dụng hình ảnh Einstein có thể dẫn đến những liên tưởng sai lệch của vật lý học ngày nay
nhưng thật sư Einstein có thể gợi lên sự quan tâm hứng thú của mọi người đối với vật lý, và đó là

lý do quan trọng.
Tóm lại, việc sử dụng hình ảnh Einstein nhìn chung không phảii là một sai lầm, và nhà khoa học
vĩ đại này vẫn tiếp tục lôi kéo đựơc sự chú ý và trí tưởng tượng của nhiều người, và đó là điều
quan trọng như ông đã từng nói: “sự tưởng tượng quan trọng hơn cả kiến thức.”