TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH PHÒNG THỰC HÀNH KINH DOANH. BÀI GIẢNG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

PHÒNG THỰC HÀNH KINH DOANH

TRẦN CÔNG NGHIỆP

BÀI GIẢNG

THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
(Tài liệu lưu hành nội bộ)

THÁI NGUYÊN 2008


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh

MỤC LỤC
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH ................................................... 1
MỤC LỤC ...................................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ........................................................... 4
1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ............................................................ 4
1.1 Các khái niệm về thương mại điện tử và kinh doanh điện tử ............................................. 4
1.2 Các hình thức giao dịch trong thương mại điện tử. ............................................................. 6
1.3 Đặc điểm của thương mại điện tử ..................................................................................... 7
2. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ............................................................. 8
2.1 Lịch sử Internet ................................................................................................................. 8
2.2 Lịch sử thương mại điện tử ................................................................................................ 9
3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM
.................................................................................................................................................. 11
3.1 Thực trạng phát triển thương mại điện tử trên thế giới. .................................................... 11
3.2 Thực trạng phát triển thương mại điện tử ở Việt nam tính ............................................... 12

4. Kế hoạch tổng thế phát triển thương mại điện tử 2006 – 2010................................................ 18
4.1.Quan điểm phát triển ....................................................................................................... 18
4.2 Mục tiêu của kế hoạch ..................................................................................................... 18
4.3 Các chương trình dự án.................................................................................................... 18
5. LỢI ÍCH CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ............................................................................ 19
5.1 Lợi ích đối với doanh nghiệp ........................................................................................... 19
5.2 Lợi ích đối với người tiêu dùng ........................................................................................ 20
5.3 Lợi ích đối với xã hội ...................................................................................................... 20
6. HẠN CHẾ CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ......................................................................... 21
CHƯƠNG 2: TRIỂN KHAI CÔNG VIỆC KINH DOANH TRÊN INTERNET ............................ 22
1. ĐẠI CƯƠNG VỀ INTERNET .............................................................................................. 22
1.1 Mạng máy tính ................................................................................................................ 22
1.2 Địa chỉ IP ........................................................................................................................ 23
1.3 Tên miền Internet ............................................................................................................ 23
1.4 Các thành phần của một mạng máy tính ........................................................................... 24
2 WEBSITE .............................................................................................................................. 24
3. QUY TRÌNH TRIỂN KHAI THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ........................................................ 26
3.1 Lập kế hoạch và hoạch định chiến lược............................................................................ 26
3.2 Lựa chọn phần cứng, phần mềm ...................................................................................... 38
3.3 Mua tên miền, thuê máy chủ ............................................................................................ 39
3.4 Thiết kế webste................................................................................................................ 39
3.5 Xây dựng hệ thống .......................................................................................................... 44
3.6 Quảng cáo cho trang web ................................................................................................. 44
CHƯƠNG 3:THANH TOÁN ĐIỆN TỬ ....................................................................................... 46
1. TỔNG QUAN VỀ THANH TOÁN ĐIỆN TỬ ...................................................................... 46
1.1. Thanh toán truyền thống và thanh toán điện tử ................................................................ 46
1.2 Lợi ích của thanh tốn điện tử .......................................................................................... 47
1.3 Hạn chế của thanh toán điện tử ........................................................................................ 50
1.4 Yêu cầu đối với thanh toán điện tử................................................................................... 51
1.5 Các bên tham gia thanh toán điện tử ................................................................................ 53

1.6. Rủi ro trong thanh tốn điện tử ....................................................................................... 53
2. THANH TỐN ĐIỆN TỬ GIƯA DOANH NGHIỆP VỚI NGƯỜI TIÊU DÙNG ................ 55
2.1 Quy trình thanh tốn ........................................................................................................ 55
2.2 Các dịch vụ ngân hàng được sử dụng trong thanh toán B2C............................................. 56
2.3 Các loại thẻ được sử dụng trong thanh toán..................................................................... 61
2.4. Thẻ tín dụng ................................................................................................................... 66
Bài giảng Thương mại điện tử

1


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
2.5 Thẻ ghi nợ (debit card) .................................................................................................... 67
2.6. Thẻ thông minh .............................................................................................................. 68
2.7. Vai trị của ngân hàng trong thanh tốn thẻ ..................................................................... 69
2.8. Tiền điện tử, tiền số hóa (e-cash, digital cash) ................................................................. 69
2.9. Ví điện tử ....................................................................................................................... 70
3. THANH TỐN ĐIỆN TỬ GIỮA DOANH NGHIỆP - DOANH NGHIỆP (B2B)................. 71
3.1 Trao đổi dữ liệu điện tử (EDI) ......................................................................................... 71
3.2 Thực trạng thanh toán điện tử EDI ở Việt nam ................................................................. 72
CHƯƠNG 4 MARKETING ĐIỆN TỬ ......................................................................................... 74
1.TỔNG QUAN VỀ MARKETING ĐIỆN TỬ ......................................................................... 74
1.1.Khái niệm về marketing điện tử ....................................................................................... 74
1.2 Đặc điểm của marketing điện tử....................................................................................... 74
1.3. Sự khác biệt của marketing điện tử và marketing truyền thống........................................ 74
1.4. Lợi ích của Marketing điện tử ......................................................................................... 76
2.MARKETING TRỰC TUYẾN .............................................................................................. 78
2.1. Khái niệm ....................................................................................................................... 78
2.2. Các công cụ marketing trực tuyến gồm có ...................................................................... 79
2.3. Các kỹ thuật marketing trên Internet ............................................................................... 79

3 .NGHIÊN CỨU THỊ TRƯỜNG TRÊN INTERNET .............................................................. 80
3.1 Phân tích hành vi khách hàng........................................................................................... 81
3.2 Phân đoạn thị trường, thị trường mục tiêu, định vị sản phẩm............................................ 82
4.CHIẾN LƯỢC MARKETING ĐIỆN TỬ ............................................................................... 83
4.1. Chiến lược sản phẩm ...................................................................................................... 83
4.2. Chiến lược giá ................................................................................................................ 85
4.3. Chiến lược phân phối ...................................................................................................... 87
4.4. Chiến lược xúc tiến và hỗ trợ kinh doanh ........................................................................ 88
5. QUẢNG CÁO TRÊN INTERNET ........................................................................................ 90
5.1 Lịch sử quảng cáo trên Internet ........................................................................................ 90
5.2 Các hình thức quảng cáo trên Internet .............................................................................. 91
5.3 Mua bán quảng cáo trên mạng ......................................................................................... 94
6. TIẾP THỊ BẰNG EMAIL ..................................................................................................... 94
6.1 Tổng quan về tiếp thị bằng email ......................................................................................... 94
6.2. Cách thức marketing bằng email hiệu quả....................................................................... 97
6.3. Một số chú ý khi tiếp thị bằng email ............................................................................... 98
7. VIRAL MARKETING: ...................................................................................................... 102
8. MỘT SỐ SAI LẦM THƯỜNG GẶP KHI THỰC HIỆN MARKETING TRÊN INTERNET
................................................................................................................................................ 102
CHƯƠNG 5: PHÒNG TRÁNH RỦI RO TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ............................ 105
1. VẤN ĐỀ AN NINH TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ .................................................... 105
1.1. Các rủi ro trong thương mại điện tử .............................................................................. 105
1.2. Các khía cạnh an ninh trong thương mại điện tử ........................................................... 110
1.3 Ảnh hưởng của rủi ro tới hoạt động của doanh nghiệp trong thương mại điện tử ............ 111
2. CÁC BIỆN PHÁP ĐỀ PHÒNG TRÁNH RỦI RO TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ...... 114
2.1 Các giải pháp mang tính kỹ thuật ................................................................................... 114
2.2 Giải pháp về pháp lý ...................................................................................................... 127
2.3.Nâng cao hiểu biết và ý thức của các chủ thể tham gia thương mại điện tử..................... 129
CHƯƠNG 6: MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ LUẬT PHÁP TRONG THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ........... 132
TỔNG QUAN VỀ MÔI TRƯỜNG PHÁP LUẬT ĐỐI VỚI THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ ......... 132

1.1. Sự cần thiết phải xây dựng khung pháp lý cho việc triển khai Thương mại điện tử ........ 132
1.2. Các vấn đề pháp lý trong TMĐT.................................................................................. 132
1.3. Pháp luật về thương mại điện tử trên thế giới ............................................................... 140
2. LUẬT GIAO DỊCH ĐIỆN TỬ CỦA VIỆT NAM ............................................................... 144
Bài giảng Thương mại điện tử

2


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
2.1.Ngun tắc tiến hành giao dịch điện tử: ......................................................................... 144
2.2 Giá trị pháp lý của thông điệp dữ liệu ............................................................................ 144
2.3. Thời điểm, địa điểm gửi thông điệp dữ liệu ................................................................... 145
2.4. Thời điểm, địa điểm nhận thông điệp dữ liệu ................................................................ 145
2.5 Giá trị pháp lý của chữ ký điện tử .................................................................................. 145
2.6 Hợp đồng điện tử ........................................................................................................... 146
2.7 Vấn đề an ninh và bảo mật thông tin được quy định trong pháp luật về TMĐT của Việt
nam. .................................................................................................................................... 147
3 E-UCP VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ XUẤT TRÌNH CHỨNG TỪ ĐIỆN TỬ ....................... 150
TRONG THANH TOÁN QUỐC TẾ ....................................................................................... 150
3.1.Giới thiệu về eUCP ........................................................................................................ 150
3.2.Quan hệ giữa eUCP và UCP500 .................................................................................... 151
3.3.Phạm vi điều chỉnh của eUCP ........................................................................................ 151
3.4.Chứng từ điện tử và việc ký điện tử đối với các chứng từ này ........................................ 152
3.5.Điều kiện kỹ thuật để triển khai xuất trình chứng từ điện tử trong thanh tốn quốc tế..... 154
3.6.
Kết luận ................................................................................................................... 155
Cùng với eUCP, có một số chương trình khác cũng nhằm mục đích đẩy mạnh các dịch vụ tài
chính ngân hàng điện tử, đặc biệt hỗ trợ cho thương mại quốc tế. Trong đó có thể kể đến các
chương trình của Bolero International, S.W.I. F.T và TT (Bermuda) Services. Bolero đưa ra mục

tiêu giảm tổng thời gian giao dịch và xử lý các chứng từ trong thanh tốn quốc tế từ 24 ngày
xuống cịn 24 giờ. Sự phát triển của các hoạt động tài chính điện tử nói chung và thanh tốn quốc
tế điện tử nói riêng đã và đang nâng cao hiệu quả hoạt động thương mại quốc tế, giảm thiểu thời
gian và chi phí giao dịch. Những cơng ty thành cơng trong tương lai có thể là những cơng ty ứng
dụng các hoạt động thương mại điện tử quốc tế thành công và an toàn. Sự ra đời của eUCP đem
lại một chuẩn quốc tế đầu tiên cho thương mại quốc tế điện tử, đánh dấu một bước tiến quan
trọng trong quá trình phát triển của thương mại điện tử nói chung và tài chính, ngân hàng điện tử
nói riêng. ................................................................................................................................. 155

Bài giảng Thương mại điện tử

3


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
1. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
1.1 Các khái niệm về thương mại điện tử và kinh doanh điện tử
Cho đến hiện tại có nhiều định nghĩa khác nhau về thương mại điện tử. Các định nghĩa này xem xét
theo các quan điểm, khía cạnh khác nhau. Theo quan điểm truyền thơng, thương mại điện tử là khả
năng phân phối sản phẩm, dịch vụ, thơng tin hoặc thanh tốn thơng qua một mạng ví dụ Internet
hay world wide web.
Theo quan điểm giao tiếp, thương mại điện tử liên quan đến nhiều hình thức trao đổi thông tin
giữa doanh nghiệp với nhau, giữa khách hàng với doanh nghiệp và giữa khách hàng với khách
hàng.
Theo quan điểm quá trình kinh doanh: thương mại điện tử bao gồm các hoạt động được hỗ trợ
trực tiếp bởi liên kết mạng.
Theo quan điểm môi trường kinh doanh: thương mại điện tử là một môi trường cho phép có thể
mua bán các sản phẩm, dịch vụ và thơng tin trên Internet. Sản phẩm có thể hữu hình hay vơ hình.

Theo quan điểm cấu trúc: thương mại điện tử liên quan đến các phương tiện thông tin để
truyền: văn bản, trang web, điện thoại Internet, video Internet.
Sau đây là một số định nghĩa khác về thương mại điện tử:
Thương mại điện tử là tất cả các hình thức giao dịch được thực hiện thơng qua mạng máy tính có
liện quan đến chuyển quyền sở hữu về sản phẩm hay dịch vụ.
Theo Diễn đàn đối thoại xuyên Đại tây dương, thương mại điện tử là các giao dịch thương mại về
hàng hố và dịch vụ được thực hiện thơng qua các phương tiện điện tử.
Cục Thống kê Hoa kỳ định nghĩa thương mại điện tử là việc hoàn thành bất kỳ một giao dịch
nào thơng qua một mạng máy tính làm trung gian mà bao gồm việc chuyển giao quyền sở hữu hay
quyền sử dụng hàng hoá và dịch vụ.
Theo nghĩa rộng có nhiều định nghĩa khác về thương mại điện tử như thương mại điện tử là toàn bộ
chu trình và các hoạt động kinh doanh liên quan đến các tổ chức hay cá nhân hay thương mại điện
tử là việc tiến hành hoạt động thương mại sử dụng các phương tiện điện tử và công nghệ xử lý
thông tin số hoá.
UNCITAD định nghĩa về thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất, phân phối, marketing, bán
hay giao hàng hoá và dịch vụ bằng các phương tiện điện tử.
Liên minh châu Âu định nghĩa thương mại điện tử bao gồm các giao dịch thương mại thông qua
các mạng viễn thông và sử dụng các phương tiện điện tử. Nó bao gồm thương mại điện tử gián tiếp
(trao đổi hàng hố hữu hình) và thương mại điện tử trực tiếp (trao đổi hàng hố vơ hình).
Thương mại điện tử cũng được hiểu là hoạt động kinh doanh điện tử, bao gồm: mua bán điện tử
hàng hoá, dịch vụ, giao hàng trực tiếp trên mạng với các nội dung số hoá được; chuyển tiền điện tử
- EFT (electronic fund transfer); mua bán cổ phiếu điện tử - EST (electronic share trading);
Bài giảng Thương mại điện tử

4


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
vận đơn điện tử - E B/L (electronic bill of lading); đấu giá thương mại - Commercial auction; hợp
tác thiết kế và sản xuất; tìm kiếm các nguồn lực trực tuyến; mua sắm trực tuyến - Online

procurement; marketing trực tiếp, dịch vụ khách hàng sau khi bán...
UN đưa ra định nghĩa đầy đủ nhất để các nước có thể tham khảo làm chuẩn, tạo cơ sở xây dựng
chiến lược phát triển thương mại điện tử phù hợp. Định nghĩa này phản ánh các bước thương mại
điện tử , theo chiều ngang: “thương mại điện tử là việc thực hiện toàn bộ hoạt động kinh doanh bao
gồm marketing, bán hàng, phân phối và thanh tốn (MSDP) thơng qua các phương tiện điện tử”.
Định nghĩa của WTO Thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân
phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên mạng Internet, nhưng được giao nhận có thể hữu
hình hoặc giao nhận qua Internet dưới dạng số hoá.
Định nghĩa của OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế): Thương mại điện tử là việc làm
kinh doanh thông qua mạng Internet, bán những hàng hố và dịch vụ có thể được phân phối khơng
thơng qua mạng hoặc những hàng hố có thể mã hoá bằng kỹ thuật số và được phân phối thông
qua mạng hoặc không thông qua mạng.
Định nghĩa của AEC (Hiệp hội thương mại điện tử): Thương mại điện tử là làm kinh doanh có sử
dụng các cơng cụ điện tử. Định nghĩa này rộng, coi hầu hết các hoạt động kinh doanh từ đơn giản
như một cú điện thoại giao dịch đến những trao đổi thông tin EDI phức tạp đều là thương mại điện
tử.
Trong Luật mẫu về thương mại điện tử, UNCITRAL (Ủy ban của LHQ về thương mại quốc tế)
nêu định nghĩa để các nước tham khảo: Thương mại điện tử là việc trao đổi thông tin thương mại
thông qua các phương tiện điện tử, không cần phải in ra giấy bất cứ công đoạn nào của tồn bộ q
trình giao dịch.
Kinh doanh điện tử (ebusiness): cũng có nhiều quan điểm khác nhau, về cơ bản kinh doanh điện tử
được hiểu theo góc độ quản trị kinh doanh, đó là việc ứng dụng cơng nghệ thơng tin và Internet vào
các quy trình, hoạt động của doanh nghiệp.
Ngồi khái niệm ecommerce và ebusiness, đơi khi người ta cịn sử dụng khái niệm Mcommerce. M-commerce (mobile commerce) là kinh doanh sử dụng mạng điện thoại di động.
Ở đây “Thông tin” được hiểu là bất cứ thứ gì có thể truyền tải bằng kỹ thuật điện tử, bao gồm cả
thư từ, các file văn bản, các cơ sở dữ liệu, các bản tính, các bản thiết kế, hình đồ hoạ,
quảng cáo, hỏi hàng, đơn hàng, hoá đơn, bảng giá, hợp đồng, hình ảnh động, âm thanh...
“Thương mại” được hiểu theo nghĩa rộng bao quát mọi vấn đề nảy sinh từ mọi mối quan hệ mang
tính thương mại, dù có hay khơng có hợp đồng. Các mối quan hệ mang tính thương mại bao gồm,
nhưng không chỉ bao gồm, các giao dịch sau đây: bất cứ giao dịch nào về cung cấp hoặc trao đổi

hàng hoá hoặc dịch vụ; đại diện hoặc đại lý thương mại; uỷ thác hoa hồng; cho th dài hạn; xây
dựng các cơng trình; tư vấn; kỹ thuật cơng trình; đầu tư cấp vốn; ngân hàng; bảo hiểm; thoả thuận
khai thác hoặc tô nhượng; liên doanh và các hình thức khác về hợp tác cơng nghiệp hoặc kinh
doanh; chuyên chở hàng hoá hay hành khách bằng đường biển, đường không, đường sắt hoặc
đường bộ.
Mạng trong thương mại điện tử được hiểu là bao gồm các máy tính, máy fax, điện thoại,
TV… được kết nối với nhau để trao đổi thông tin dưới dạng điện tử.

Bài giảng Thương mại điện tử

5


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
1.2 Các hình thức giao dịch trong thương mại điện tử.
TMĐT được phân chia thành một số loại như B2B, B2C, C2C dựa trên thành phần tham gia hoạt
động thương mại. Có thể sử dụng hình sau để minh họa cách phân chia này.

Government
Business
Consumer

Government
G2G
B2G
C2G

Business
G2B
B2B

C2B

Consumer
G2C
B2C
C2C

H. 1 Các loại hình TMĐT

Hình thức giao dịch thương mại điện tử doanh nghiệp với khách hàng (Business to Customer B2C)
thành phần tham gia hoạt động thương mại gồm người bán là doanh nghiệp và người mua là người
tiêu dùng. Sử dụng trình duyệt (web browser) để tìm kiếm sản phẩm trên Internet. Sử dụng
giỏ hàng (shopping cart) để lưu trữ các sản phẩm khách hàng đặt mua. Thực hiện thanh tốn bằng
điện tử.
Hình thức giao dịch thương mại điện tử doanh nghiệp với doanh nghiệp (Business to Business B2B): thành phần tham gia hoạt động thương mại là các doanh nghiệp, tức người mua và người bán
đều là doanh nghiệp. Sử dụng Internet để tạo mối quan hệ giữa nhà cung cấp và các cửa hàng thông
qua các vấn đề về chất lượng, dịch vụ. Marketing giữa hai đối tượng này là marketing cơng nghiệp.
Hình thức này phổ biến nhanh hơn B2C. Khách hàng là doanh nghiệp có đủ điều kiện tiếp cận và sử
dụng Internet hay mạng máy tính. Thanh tốn bằng điện tử.
Giao dịch giữa doanh nghiệp với cơ quan chính quyền (Business to Government- B2G) và giao
dịch giữa doanh nghiệp với cơ quan chính quyền (B2G). Các giao dịch này gồm khai hải quan, nộp
thuế, báo cáo tài chính và nhận các văn bản pháp qui..Giao dịch giữa các cá nhân với cơ quan chính
quyền (Custmer to Government C2G). Các giao dịch này gồm xin giấy phép xây dựng, trước bạ nhà
đất…
Hai loại giao dịch này thuộc về một hình thức được gọi là chính phủ điện tử. Chính phủ điện tử là
cách thức qua đó các Chính phủ sử dụng các cơng nghệ mới trong hoạt động để làm cho người dân,
Doanh nghiệp tiếp cận các thơng tin và dịch vụ do Chính phủ cung cấp một cách thuận tiện hơn, để
cải thiện chất lượng dịch vụ và mang lại các cơ hội tốt hơn cho người dân, Doanh nghiệp trong việc
tham gia vào xây dựng các thể chế và tiến trình phát triển đất nước.
Mục đích của chính phủ điện tử là của dân, do dân và vì dân, có ảnh hưởng mang tính cách mạng

đến sức mạnh và sự sống cịn của các Chính phủ và nền dân chủ thực sự ở mỗi quốc gia. Việc phát
triển Chính phủ điện tử theo lộ trình được hoạch định sẽ mở ra khả năng phát huy sự đóng góp trí
tuệ của tất cả người dân tham gia vào quá trình thúc đẩy sự phát triển đất nước. Chính phủ điện tử
sẽ cải thiện chính phủ theo 4 cách thức quan trọng:
- Người dân có thể đóng góp ý kiến một cách dễ dàng hơn đối với Chính phủ.
- Người dân sẽ nhận được các dịch vụ tốt hơn từ các cơ quan tổ chức Chính phủ bất kỳ lúc nào, bất
kỳ ở đâu (tại nhà, ở cơng sở, trạm điện thoại…) và vì bất kỳ lý do gì.
Đây là hình thức phát triển mới của mơ hình Chính phủ một cửa: Chính phủ có nhiều cửa và khách
hàng có thể thơng qua một cửa bất kỳ để tiếp cận được các dịch vụ của chính phủ.
Bài giảng Thương mại điện tử

6


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
- Người dân sẽ nhận được nhiều dịch vụ thích hợp hơn từ các cơ quan Chính phủ, bởi các cơ quan
này sẽ phối hợp một cách hiệu quả hơn với nhau.
- Người dân sẽ có được thơng tin một cách tốt hơn vì họ có thể nhận được các thơng tin cập nhật và
toàn diện về các luật lệ, quy chế, chính sách và dịch vụ của chính phủ
Các dịch vụ chính phủ trực tuyến:
- Trước đây các cơ quan chính phủ cung cấp dịch cho dân chúng tại trụ sở của mình, thì nay nhờ
vào cơng nghệ thơng tin và viễn thông, các trung tâm dịch vụ trực tuyến được thiết lập, hoặc là
ngay trong trụ sở cơ quan chính phủ hoặc gần với dân.
- Qua các cổng thông tin cho cơng dân, người dân nhận được thơng tin, có thể hỏi đáp pháp luật,
được phục vụ giải quyết các việc trong cuộc sống hàng ngày: Chuyển quyền sử dụng đất, cấp phép
xây dựng, cấp đăng ký kinh doanh, chứng thực, và xác nhận chính sách xã hội…mà khơng phải đến
trực tại trụ sở các cơ quan Chính phủ như trước đây.
Ngồi các hình thức kể trên, cịn phải kể đến hình thức giao dịch giữa các cá nhân với nhau hay còn
gọi là giao dịch Customer to Customer (C2C) hoặc Peer to Peer (P2P). Thành phần tham gia hoạt
động thương mại là các cá nhân, tức người mua và người bán đều là cá nhân.

1.3 Đặc điểm của thương mại điện tử
Tính cá nhân hố
Trong tương lai, tất cả các trang web thương mại điện tử thành công sẽ phân biệt được khách hàng,
không phải phân biệt bằng tên mà bằng những thói quen mua hàng của khách. Những trang web
thương mại điện tử thu hút khách hàng sẽ là những trang có thể cung cấp cho khách hàng tính tương
tác và tính cá nhân hố cao. Chúng sẽ sử dụng dữ liệu về thói quen kích chuột của khách hàng để
tạo ra những danh mục động trên “đường kích chuột” của họ. Về cơ bản, mỗi khách hàng sẽ xem và
tìm ra sự khác nhau giữa các site.
Đáp ứng tức thời
Các khách hàng thương mại điện tử có thể sẽ nhận được sản phẩm mà họ đặt mua ngay trong ngày.
Một nhược điểm chính của thương mại điện tử doanh nghiệp người tiêu dùng (B2C) là khách hàng
trên mạng phải mất một số ngày mới nhận được hàng đặt mua. Các khách hàng đã quen mua hàng ở
thế giới vật lý, nghĩa là họ đi mua hàng và có thể mang ln hàng về cùng họ. Họ xem xét, họ mua
và họ mang chúng về nhà. Hầu hết những hàng hố bán qua thương mại điện tử (khơng kể những
sản phẩm kỹ thuật số như phần mềm) đều không thể cung cấp trực tiếp.
Trong tương lai, các công ty thương mại điện tử sẽ giải quyết được vấn đề này thông qua các chi
nhánh ở các địa phương. Sau khi khách hàng chọn sản phẩm, các site thương mại điện tử sẽ gửi yêu
cầu của người mua tới những cửa hàng gần nhất với nhà hoặc cơ quan của họ. Các site thương mại
điện tử khác sẽ giao hàng từ một chi nhánh địa phương ngay trong ngày hơm đó. Giải pháp này giải
quyết được 2 vấn đề đặt ra đối với khách hàng, đó là: Giá vận chuyển cao và thời gian vận chuyển
lâu.
Giá cả linh hoạt

Bài giảng Thương mại điện tử

7


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Trong tương lai, giá hàng hoá trên các site thương mại điện tử sẽ rất năng động. Mỗi một

khách hàng sẽ trả một giá khác nhau căn cứ trên nhiều nhân tố: Khách hàng đã mua bao nhiêu sản
phẩm của công ty trước đây? Khách hàng đã xem bao nhiêu quảng cáo đặt trên trang web của công
ty? Khách hàng đặt hàng từ đâu? Khách hàng có thể giới thiệu trang web của cơng ty với bao nhiêu
người bạn của mình? Mức độ sẵn sàng tiết lộ thông tin cá nhân của khách hàng với công ty?
Những điều này không khác lắm với một chuyến bay công tác: Trên chuyến bay này, mọi
hành khách đều bay trên cùng một chuyến bay từ New York đến San Francisco nhưng trả các
mức giá vé khác nhau. Chính sách giá của các cơng ty như Priceline.com và eBay.com hiện
đang đi theo xu hướng này.
Đáp ứng mọi nơi, mọi lúc
Trong tương lai, khách hàng sẽ có thể mua hàng ở mọi nơi, mọi lúc. Bỏ qua khả năng dự đốn về
những mơ hình mua. Bỏ qua yếu tố về địa điểm và thời gian. Xu hướng này sẽ được thực hiện
thông qua các thiết bị truy nhập Internet di động. Các thiết bị thương mại điện tử di động như những
chiếc điện thoại di động đời mới nhất có khả năng truy nhập được mạng Internet được sử dụng hết
sức rộng rãi.
Các “điệp viên thông minh”
Những phần mềm thơng minh sẽ giúp khách hàng tìm ra những sản phẩm tốt nhất và giá cả hợp lý
nhất. Những “điệp viên thông minh” oạt động độc lập này được cá nhân hoá và chạy 24 giờ/ngày.
Khách hàng sẽ sử dụng những “điệp viên” này để tìm ra giá cả hợp lý nhất cho một chiếc máy tính
hoặc một chiếc máy in. Các công ty sử dụng các “điệp viên” này thay cho các hoạt động mua sắm
của con người. Ví dụ, một cơng ty có thể sử dụng một “điệp viên thông minh” để giám sát khối
lượng và mức độ sử dụng hàng trong kho và tự động đặt hàng khi lượng hàng trong kho đã giảm
xuống ở mức tới hạn. “Điệp viên thông minh” sẽ tự động tập hợp các thông tin về các sản phẩn và
đại lý phù hợp với nhu cầu của công ty, quyết định tìm nhà cung cấp nào và sản phẩm, chuyển
những điều khoản giao dịch tới những người cung cấp này, và cuối cùng là gửi đơn đặt hàng và đưa
ra những phương pháp thanh tốn tự động.

2. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
2.1 Lịch sử Internet
Năm 1969, mạng ARPAnet (tiền thân của Internet) được phát minh bởi các sinh viên các
trường Đại học ở Mỹ. Mạng có tên gọi là ARPAnet vì được ARPA (the Advanced

Research Projects Agency - Bộ phận Dự án Nghiên cứu Cao cấp của Bộ Quốc Phịng Mỹ) tài trợ
kinh phí. Mạng này ban đầu được phát triển với ý định phục vụ việc chia sẻ tài ngun của nhiều
máy tính, sau đó nó còn được dùng để phục vụ việc liên lạc, cụ thể nhất là thư điện tử (email).
Mạng ARPAnet được vận hành trên nguyên tắc không cần sự điều khiển trung tâm (without
centralized control), cho phép nhiều người gửi và nhận thông tin cùng một lúc thông qua cùng một
đường dẫn (dây dẫn, như dây điện thoại). Mạng ARPAnet dùng giao thức truyền thơng TCP
(Transmission Control Protocol).
Sau đó, các tổ chức khác trên thế giới cũng bắt đầu triển khai các mạng nội bộ, mạng mở rộng,
mạng liên tổ chức (inter-organization network)... và nhiều chương trình ứng dụng, giao thức, thiết
bị mạng... đã xuất hiện. ARPA tận dụng phát minh IP (Internetworking Protocol – giao thức liên
mạng) để tạo thành giao thức TCP/IP - hiện nay đang sử dụng cho Internet.

Bài giảng Thương mại điện tử

8


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Ban đầu, Internet chỉ được sử dụng trong các trường đại học, viện nghiên cứu, sau đó quân đội bắt
đầu chú trọng sử dụng Internet, và cuối cùng, chính phủ (Mỹ) cho phép sử dụng Internet
vào mục đích thương mại. Ngay sau đó, việc sử dụng Internet đã bùng nổ trên khắp các châu lục với
tốc độ khác nhau.
WWW được phát minh sau Internet khá lâu. Năm 1990, Tim Berners-Lee của CERN (the
European Laboratory for Particle Physics – Phòng nghiên cứu Vật lý Hạt nhân Châu Âu) phát minh
ra WWW và một số giao thức truyền thơng chính yếu cho WWW, trong đó có HTTP
(Hyper-text Transfer Protocol – giao thức truyền siêu văn bản) và URL (Uniform Resource Locator
- địa chỉ Internet). Ngày 16 tháng 07 năm 2004 Tim Berners-Lee được Nữ Hồng Anh
phong tước Hiệp Sĩ vì đã có cơng lớn trong việc phát minh ra WWW và phát triển
Internet toàn cầu.
Sau đó, các tổ chức, cá nhân khác tiếp tục phát minh ra nhiều ứng dụng, giao thức cho WWW với

các ngơn ngữ lập trình khác nhau, chương trình, trình duyệt trên các hệ điều hành khác nhau v.v...
Tất cả làm nên WWW phong phú như ngày nay
2.2 Lịch sử thương mại điện tử
Từ khi Tim Berners-Lee phát minh ra WWW vào năm 1990, các tổ chức, cá nhân đã tích cực khai
thác, phát triển thêm WWW, trong đó có các doanh nghiệp Mỹ. Các doanh nghiệp nhận thấy
WWW giúp họ rất nhiều trong việc trưng bày, cung cấp, chia sẻ thông tin, liên lạc với đối tác... một
cách nhanh chóng, tiện lợi, kinh tế. Từ đó, doanh nghiệp, cá nhân trên tồn cầu đã tích cực khai thác
thế mạnh của Internet, WWW để phục vụ việc kinh doanh, hình thành nên khái niệm TMĐT. Chính
Internet và Web là cơng cụ quan trọng nhất của TMĐT, giúp cho TMĐT phát triển và hoạt động
hiệu quả. Mạng Internet được sử dụng rộng rãi từ năm1994. Công ty Netsscape tung ra các phần
mềm ứng dụng để khai thác thông tin trên Internet vào tháng 5 năm 1995. Công ty Amazon.com ra
đời vào tháng 5 năm 1997. Công ty IBM tung ra chiến dịch quảng cáo cho các mơ hình kinh doanh
điện tử năm 1997...
Với Internet và TMĐT, việc kinh doanh trên thế giới theo cách thức truyền thống bao đời nay đã ít
nhiều bị thay đổi, cụ thể như:
Người mua nay có thể mua dễ dàng, tiện lợi hơn, với giá thấp hơn, có thể so sánh giá cả một cách
nhanh chóng, và mua từ bất kỳ nhà cung cấp nào trên khắp thế giới, đặc biệt là khi mua sản phẩm
điện tử download được (downloadable electronic products) hay dịch vụ cung cấp qua mạng.
Internet tạo điều kiện cho doanh nghiệp duy trì mối quan hệ một-đến-một (one-to-one) với số lượng
khách hàng rất lớn mà không phải tốn nhiều nhân lực và chi phí.
Người mua có thể tìm hiểu, nghiên cứu các thông số về sản phẩm, dịch vụ kèm theo... qua mạng
trước khi quyết định mua.
Người mua có thể dễ dàng đưa ra những yêu cầu đặc biệt của riêng mình để nhà cung cấp đáp ứng,
ví dụ như mua CD chọn các bài hát ưa thích, mua nữ trang tự thiết kế kiểu, mua máy tính theo cấu
hình riêng...
Người mua có thể được hưởng lợi từ việc doanh nghiệp cắt chi phí dành cho quảng cáo trên các
phương tiện truyền thơng, thay vào đó, giảm giá hay khuyến mãi trực tiếp cho người mua qua mạng
Internet.
Người mua có thể tham gia đấu giá trên phạm vi toàn cầu.
Bài giảng Thương mại điện tử

9


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Người mua có thể cùng nhau tham gia mua một món hàng nào đó với số lượng lớn để được hưởng
ưu đãi giảm giá khi mua nhiều.
Doanh nghiệp có thể tương tác, tìm khách hàng nhanh chóng hơn, tiện lợi hơn, với chi phí rất thấp
hơn trong thương mại truyền thống.
Những trung gian trên Internet cung cấp thơng tin hữu ích, lợi ích kinh tế (giảm giá, chọn lựa giá
tốt nhất...) cho người mua hơn là những trung gian trong thương mại truyền thống. Cạnh
tranh toàn cầu và sự tiện lợi trong việc so sánh giá cả khiến cho những người bán lẻ phải hưởng
chênh lệch giá ít hơn.
TMĐT tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp ở các nước đang phát triển có thể cạnh
tranh với các doanh nghiệp lớn.
Nhà cung cấp hàng hóa trên mạng có thể dùng chương trình giới thiệu tự động những mặt hàng
khác hay mặt hàng liên quan cho khách hàng của mình, dựa trên những thơng tin đã thu
thập được về thói quen mua sắm, món hàng đã mua... của khách hàng.
Ngành ngân hàng, giáo dục, tư vấn, thiết kế, marketing và những dịch vụ tương tự đã, đang và sẽ
thay đổi rất nhiều về chất lượng dịch vụ, cách thức phục vụ khách hàng dựa vào Internet và TMĐT.
Internet giúp giảm chi phí cho các hoạt động thương mại như thông tin liên lạc,
marketing, tài liệu, nhân sự, mặt bằng...
Liên lạc giữa đối tác ở các quốc gia khác nhau sẽ nhanh chóng, kinh tế hơn nhiều.
Mơ hình cộng tác (affiliate) tương tự việc hưởng hoa hồng khi giới thiệu khách hàng đang bùng
nổ. Ví dụ Amazon.com có chương trình hoa hồng cho các website nào dẫn được khách hàng đến
website Amazon.com và mua hàng, mức hoa hồng từ 5% đến 15% giá trị đơn hàng.
TMĐT được chia ra thành nhiều cấp độ phát triển. Cách phân chia thứ nhất: 6 cấp độ phát triển
TMĐT:
Cấp độ 1 - hiện diện trên mạng: doanh nghiệp có website trên mạng. Ở mức độ này, website rất
đơn giản, chỉ là cung cấp một thông tin về doanh nghiệp và sản phẩm mà khơng có các chức năng

phức tạp khác.
Cấp độ 2 – có website chuyên nghiệp: website của doanh nghiệp có cấu trúc phức tạp hơn, có
nhiều chức năng tương tác với người xem, hỗ trợ người xem, người xem có thể liên lạc với doanh
nghiệp một cách thuận tiện.
Cấp độ 3 - chuẩn bị TMĐT: doanh nghiệp bắt đầu triển khai bán hàng hay dịch vụ qua mạng. Tuy
nhiên, doanh nghiệp chưa có hệ thống cơ sở dữ liệu nội bộ để phục vụ các giao dịch trên mạng. Các
giao dịch cịn chậm và khơng an toàn.
Cấp độ 4 – áp dụng TMĐT: website của DN liên kết trực tiếp với dữ liệu trong mạng nội bộ của
DN, mọi hoạt động truyền dữ liệu được tự động hóa, hạn chế sự can thiệp của con người và vì thế
làm giảm đáng kể chi phí hoạt động và tăng hiệu quả.

Bài giảng Thương mại điện tử

10


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Cấp độ 5 - TMĐT không dây: doanh nghiệp áp dụng TMĐT trên các thiết bị không dây như điện
thoại di động, Palm (máy tính bỏ túi)v.v… sử dụng giao thức truyền không dây WAP (Wireless
Application Protocol).
Cấp độ 6 - cả thế giới trong một máy tính: chỉ với một thiết bị điện tử, người ta có thể truy cập vào
một nguồn thông tin khổng lồ, mọi lúc, mọi nơi và mọi loại thơng tin (hình ảnh, âm thanh, phim,
v.v…) và thực hiện các loại giao dịch.
Cách phân chia thứ hai: 3 cấp độ phát triển TMĐT
Cấp độ 1 – thương mại thơng tin (i-commerce, i=information: thơng tin): doanh
nghiệp có website trên mạng để cung cấp thông tin về sản phẩm, dịch vụ... Các hoạt động mua bán
vẫn thực hiện theo cách truyền thống.
Cấp độ 2 – thương mại giao dịch (t-commerce, t=transaction: giao dịch): doanh nghiệp cho
phép thực hiện giao dịch đặt hàng, mua hàng qua website trên mạng, có thể bao gồm cả thanh toán
trực tuyến.

Cấp độ 3 – thương mại tích hợp (c-business, c=colaborating, connecting: tích hợp, kết nối):
website của doanh nghiệp liên kết trực tiếp với dữ liệu trong mạng nội bộ của doanh nghiệp,
mọi hoạt động truyền dữ liệu được tự động hóa, hạn chế sự can thiệp của con người và vì thế làm
giảm đáng kể chi phí hoạt động và tăng hiệu quả.

3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT
NAM
3.1 Thực trạng phát triển thương mại điện tử trên thế giới.
Bất chấp các khó khăn, hạn chế này thương mại điện tử vẫn phát triển rất nhanh trong các
năm qua. Theo thống kê của Emarketer.com vào tháng 6.2002, tại Mỹ số lượng giao
dịch chứng khoán qua mạng tăng từ 300.000 năm 1996 lên 25 triệu năm 2002. Theo Korean
Times, tại Hàn Quốc số lượng giao dịch tăng từ 2% năm 1998 lên 51% năm 2002. Theo IDC
(2000) số lượng khách hàng tham gia giao dịch chứng khoán qua mạng năm 2004 đạt 122.3
triệu so với 76.7 triệu năm 2002 Theo số liệu của Google, đến giữa năm 2005, trên Internet
hiện có hơn 8 tỷ trang web với hơn 40 triệu tên miền website đang hoạt động. Theo Internet
World Stats, năm 2004, số người truy cập Internet trên toàn cầu là hơn 800 triệu
người, chiếm tỷ lệ 12,7% dân số. Tỷ lệ này không đều nhau ở các châu lục. Đến năm 2004,
68,3% dân số Bắc Mỹ sử dụng Internet, chiếm 27,3% dân số thế giới. Ở châu Á, có 7,1% dân
số sử dụng Internet, chiếm 31,7% dân số thế giới (nguồn Internet World Stats). Theo
thống kê và ước tính của Forrester Research, doanh số TMĐT toàn cầu (B2B và B2C)
năm 2004 là 6,75 nghìn tỷ USD, trong đó Bắc Mỹ đạt 3,5 nghìn tỉ và chiếm 51,9% so với toàn
cầu. Châu Âu đạt 31,6% dân số sử dụng Internet và chiếm 28,4% dân số toàn cầu. Châu Á
đạt 1,6 nghìn tỉ và chiếm 23,7%. Châu Âu đạt 1,5 nghìn tỉ USD và chiếm 22,2%. Riêng ở Mỹ,
doanh số bán lẻ qua mạng tăng từ 47,8 tỉ USD năm 2002 lên 130,2 tỉ USD năm 2006. Tính
đến tháng 3 năm 2008 20 quốc gia có hệ thống Internet phát triển chiếm 78,4% dân số thể
giới sử dụng Internet. Đứng đầu danh sách này là Mỹ, cuối danh sách là Đài loan. Bảng1.1
trình bày số liệu này.

Bài giảng Thương mại điện tử

11


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Bảng Bảng 1. 1 Tình hình sử dụng Internet tính đến năm 2008
TT

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

Quốc gia
United States

China
Japan
India
Germany
Brazil
United Kingdom
France
Korea, South
Italy
Russia
Canada
Turkey
Spain
Mexico
Indonesia
Vietnam
Argentina
Australia
Taiwan
TOP 20 Quốc
gia
Phần còn lại của
thế giới
Tổng số

Số người sử
dụng
218.302.574
210.000.000
94.000.000

60.000.000
54.932.543
50.000.000
41.042.819
36.153.327
34.820.000
33.712.383
30.000.000
28.000.000
26.500.000
25.066.995
23.700.000
20.000.000
19.323.062
16.000.000
15.504.558
15.400.000

% dân số
sử dụng
71,90%
15,80%
73,80%
5,20%
66,70%
26,10%
67,30%
58,10%
70,70%
58,00%

21,30%
84,30%
36,90%
61,90%
21,60%
8,40%
22,40%
39,30%
75,30%
67,20%

% người
dùng thế giới
15,50%
14,90%
6,70%
4,30%
3,90%
3,60%
2,90%
2,60%
2,50%
2,40%
2,10%
2,00%
1,90%
1,80%
1,70%
1,40%
1,40%

1,10%
1,10%
1,10%

Dân số 2008
303.824.646
1.330.044.605
127.288.419
1.147.995.898
82.369.548
191.908.598
60.943.912
62.177.676
49.232.844
58.145.321
140.702.094
33.212.696
71.892.807
40.491.051
109.955.400
237.512.355
86.116.559
40.677.348
20.600.856
22.920.946

Tăng trưởng
(2000-2008)
128,90%
833,30%

99,70%
1100,00%
128,90%
900,00%
166,50%
325,30%
82,90%
155,40%
867,70%
120,50%
1225,00%
365,30%
773,80%
900,00%
9561,50%
540,00%
134,90%
146,00%

1.052.458.261

25,00%

74,80%

4.218.013.579

252,50%

355.266.659

1.407.724.920

14,50%
21,10%

25,20%
100,00%

2.458.106.709
6.676.120.288

468,90%
290,00%

(Nguồn Miniwatts Marketing Group)

3.2 Thực trạng phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam
Thương mại điện tử là một lĩnh vực mới. Cho đến năm 2003 Bộ thương mại mới công bố bản báo
cáo thương mại điện tử Viêt nam đầu tiên. Báo cáo này khẳng định cho đến năm 2003 “chúng ta
mới bắt đầu đi những bước đầu tiên trên con đường tơ lụa mới”. Hạ tầng về công nghệ thông tin và
hạ tầng về pháp lí cịn thiếu. Hiệu quả ứng dụng thương mại điện tử chưa cao, các doanh nghiệp
tham gia thương mại điện tử một cách tự phát. Nguồn nhân lực phục vụ ứng dụng thương mại điện
tử còn thiếu và yếu. Đến năm 2006, Việt nam đã có một số thành tựu đáng kể trong lĩnh vực
thương mại điện tử. Dưới đây là bức tranh tổng thể về thương mại điện tử năm 2006
Năm 2006 có ý nghĩa đặc biệt đối với thương mại điện tử Việt Nam, là năm đầu tiên thương
mại điện tử được pháp luật thừa nhận chính thức khi Luật Giao dịch điện tử, Luật Thương
mại (sửa đổi), Bộ luật Dân sự (sửa đổi) và Nghị định Thương mại điện tử có hiệu lực.
Năm 2006 cũng là năm đầu tiên triển khai Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện
tử giai đoạn 2006-2010 theo Quyết định số 222/2005/QĐ-TTg ngày 15 tháng 9 năm 2005
của Thủ tướng Chính phủ.

Bài giảng Thương mại điện tử

12


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Sự phát triển khá ngoạn mục của thương mại điện tử trong năm 2006 gắn chặt với thành tựu
phát triển kinh tế nhanh và ổn định. Thương mại tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ và là một
nhân tố quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Năm 2006 đánh dấu sự hội nhập kinh tế
quốc tế sâu sắc và toàn diện của Việt Nam. Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức
thứ 150 của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).
Việt Nam cũng đã thực hiện tốt vai trò nước chủ nhà của Diễn đàn Hợp tác kinh tế Châu Á Thái Bình Dương (APEC), thể hiện cam kết tiếp tục mở cửa nền kinh tế với thế giới. Tiến
trình hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi các doanh nghiệp phải quan tâm thực sự đến việc
nâng cao khả năng cạnh tranh. Trong bối cảnh đó, thương mại điện tử là một công cụ
quan trọng được nhiều doanh nghiệp quan tâm ứng dụng.
Sự quan tâm của doanh nghiệp đối với thương mại điện tử trước hết được thể hiện qua hoạt
động giao dịch mua bán tại các sàn thương mại điện tử (e-Marketplace) sôi động hơn, dịch
vụ kinh doanh trực tuyến phong phú và doanh thu tăng mạnh. Đồng thời, số lượng các
website doanh nghiệp, đặc biệt là website mang tên miền Việt Nam (.vn) tăng nhanh, số
lượng cán bộ từ các doanh nghiệp tham gia các khóa đào tạo kỹ năng thương mại điện tử lớn
hơn so với năm trước. Đông đảo doanh nghiệp đã nhận thấy những lợi ích thiết thực của
thương mại điện tử thông qua việc cắt giảm được chi phí giao dịch, tìm được nhiều
bạn hàng mới từ thị trường trong nước và nước ngoài, số lượng khách hàng giao dịch qua
thư điện tử nhiều hơn. Nhiều doanh nghiệp đã ký được hợp đồng với các đối tác thông qua
sàn giao dịch thương mại điện tử.
Có thể nhận thấy năm nét nổi bật của thương mại điện tử năm 2006 tại Việt Nam như sau.
Thương mại điện tử đã trở nên khá phổ biến
Những hình thức kinh doanh mới trên các phương tiện điện tử liên tục xuất hiện, đặc biệt là
dịch vụ kinh doanh nội dung số. Mặc dù mới hình thành, nhưng các hoạt động trong lĩnh vực

này đã được triển khai rộng khắp và đem lại doanh thu đáng kể. Kinh doanh các dịch vụ giá
trị gia tăng qua thiết bị di động tăng nhanh, như dịch vụ cung cấp nhạc chuông, hình nền, tra
cứu thơng tin. Kinh doanh trong các lĩnh vực đào tạo trực tuyến, báo điện tử, cơ sở dữ liệu
trực tuyến, trò chơi trực tuyến, trò chơi tương tác qua truyền hình, bình chọn kết quả thể
thao, xem phim, nghe nhạc trực tuyến cũng tăng trưởng mạnh.
Cùng với lượng người sử dụng Internet và thẻ tín dụng tăng nhanh, số lượng người
tiêu dùng mua sắm qua mạng tăng lên nhanh chóng, đặc biệt trong giới trẻ ở khu vực đơ thị.
Tâm lý và thói quen mua bán bắt đầu thay đổi từ phương thức truyền thống sang phương thức
mới của thương mại điện tử.
Loại hình giao dịch thương mại điện tử doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B) phát triển
khá nhanh
Việc tiếp cận Internet qua kết nối băng thông rộng, đặc biệt là ADSL, ngày càng dễ dàng với
chi phí hợp lý và yêu cầu cấp bách phải nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh
nghiệp khi Việt Nam thực sự bước vào sân chơi toàn cầu là hai yếu tố quan trọng thúc đẩy
các doanh nghiệp quan tâm tới thương mại điện tử. Kết quả điều tra cho thấy có tới 92%
doanh nghiệp đã kết nối Internet, trong đó tỷ lệ kết nối băng thơng rộng ADSL lên tới 81%.
Số doanh nghiệp tham gia các sàn thương mại điện tử B2B của Việt Nam cũng như của nước
ngoài tăng rất nhanh. Nhiều doanh nghiệp đã tìm được đối tác mới, hợp đồng mới qua các
chợ “ảo” này. Việc sử dụng thư điện tử (email) trong giao dịch kinh doanh đã trở nên phổ

Bài giảng Thương mại điện tử

13


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
biến. Hơn nữa, nhiều doanh nghiệp đã sử dụng Internet cho mục đích mua bán hàng hố và
dịch vụ.
Trong năm 2006 hình thức giao dịch thương mại điện tử B2B phát triển nhanh. Đây là tín
hiệu rất lạc quan so với bức tranh thương mại điện tử ở Việt Nam năm 2005 và các năm

trước đó.
Cung cấp trực tuyến dịch vụ cơng đã khởi sắc
Nhà nước cũng phải thay đổi để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia thông qua quyết
tâm hiện đại hố nền hành chính, xây dựng chính phủ điện tử. Các cơ quan nhà nước trong
thời gian qua đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giao tiếp với doanh nghiệp
và công dân. Hầu hết các Bộ ngành và địa phương đã có website, trên đó cung cấp
nhiều thông tin đa dạng và cần thiết cho doanh nghiệp. Một số cơ quan nhà nước ở Trung
ương và địa phương đã bắt đầu cung cấp trực tuyến dịch vụ công ở mức đơn giản như cấp
đăng ký kinh doanh điện tử, khai hải quan điện tử, đấu thầu mua sắm công, cấp chứng nhận
xuất xứ điện tử.
Việc ban hành các văn bản thi hành luật giao dịch điện tử diễn ra chậm
Việc Chính phủ ban hành Nghị định số 57/2006/NĐ-CP về thương mại điện tử ngày 9
tháng 6 năm 2006 đánh dấu một bước tiến lớn trong việc tiếp tục hoàn thiện khung pháp
lý về thương mại điện tử. Nghị định này thừa nhận giá trị pháp lý của chứng từ điện tử trong
các hoạt động liên quan tới thương mại. Đây là cơ sở để các doanh nghiệp và người tiêu
dùng yên tâm tiến hành giao dịch thương mại điện tử, khuyến khích thương mại điện tử phát
triển, bảo vệ quyền và lợi ích của các bên tham gia, đồng thời cũng là căn cứ pháp lý để xét
xử khi có tranh chấp liên quan đến hoạt động thương mại điện tử. Nghị định về thương mại
điện tử là nghị định đầu tiên hướng dẫn Luật Giao dịch điện tử và là nghị định thứ sáu hướng
dẫn Luật Thương mại (sửa đổi) được ban hành.
Nhiều Bộ ngành đã rất cố gắng trong việc xây dựng các nghị định khác hướng dẫn thi hành
Luật Giao dịch điện tử như Nghị định về chữ ký số và dịch vụ chứng thực chữ ký số, Nghị
định về giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính, Nghị định về giao dịch điện tử trong hoạt
động ngân hàng. Tuy nhiên, đến cuối năm 2006 chưa có nghị định nào trong số những nghị
định này được ban hành.
Nhiều vấn đề cản trở sự phát triển thương mại điện tử còn tồn tại
Việc rà soát các văn bản pháp luật liên quan tới thương mại điện tử chưa được tiến hành.
Một số quy định bất hợp lý cho thương mại điện tử đã được doanh nghiệp nhắc tới từ
những năm trước vẫn chưa được khắc phục. Những quy định về cấp phép thành lập website
hay mua bán tên miền chưa phù hợp với thực tiễn.

Cùng với tiến bộ công nghệ, sự phát triển phong phú, đa dạng của thương mại điện tử luôn
đặt ra những vấn đề mới cho hệ thống pháp luật về thương mại điện tử. Sự bùng nổ của trị
chơi trực tuyến dẫn đến nhu cầu xác định tính hợp pháp của tài sản ảo, các vụ tranh chấp về
tên miền cho thấy cần có tư duy quản lý thích hợp với loại tài nguyên đặc biệt này, việc
gửi thư điện tử quảng cáo thương mại với số lượng lớn địi hỏi phải có biện pháp bảo vệ
người tiêu dùng.
Vấn đề an toàn, an ninh mạng, tội phạm liên quan đến thương mại điện tử cũng là một vấn đề
đáng chú ý trong năm 2006. Những hành vi lợi dụng công nghệ để phạm tội tăng lên, điển
Bài giảng Thương mại điện tử

14


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
hình là những vụ tấn công các website thương mại điện tử www.vietco.com,
www.chodientu.com. Bên cạnh đó, tình trạng đột nhập tài khoản, trộm thơng tin thẻ thanh
tốn cũng đã gây ảnh hưởng không nhỏ đến các hoạt động thương mại điện tử lành mạnh.
Cuộc thi bình chọn năm sự kiện thương mại điện tử nổi bật năm 2006 do Đài
Truyền hình Việt Nam thực hiện cho kết quả là: 1) Việt Nam đăng cai và chủ trì thành cơng
các hội nghị về thương mại điện tử trong khuôn khổ APEC; 2) Luật Giao dịch điện tử có
hiệu lực; 3) Cổng Thương mại điện tử quốc gia (ECVN) vươn ra tầm quốc tế; 4) Ban
hành Nghị định về thương mại điện tử; và 5) Sàn thương mại điện tử hàng đầu của Việt Nam
bị tấn công. Điều này cho thấy sự cấp thiết phải xây dựng hệ thống văn bản pháp quy và triển
khai các biện pháp phịng chống tội phạm cơng nghệ cao nhằm tạo môi trường ổn định cho
thương mại điện tử phát triển.
Trong năm 2006, hoạt động phổ biến, tuyên truyền và đào tạo về thương mại điện tử đã có
chuyển biến mạnh cả về số lượng và chất lượng nhưng chưa đáp ứng nhu cầu xã hội. Hoạt
động nghiên cứu về thương mại điện tử hầu như chưa được triển khai.
Năm 2005 là năm cuối cùng của giai đoạn thương mại điện tử hình thành và được pháp luật
chính thức thừa nhận tại Việt Nam. Trong năm 2006, thương mại điện tử ở Việt Nam đã bước

sang giai đoạn mới và phát triển trên tất cả mọi khía cạnh từ chính sách, luật pháp, giao dịch
kinh doanh của doanh nghiệp và người tiêu dùng cũng như sự hỗ trợ đa dạng của các cơ
quan nhà nước. Điều này hứa hẹn trong những năm tới, thương mại điện tử ở Việt Nam có thể
có những bước tiến nhảy vọt, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế thương mại chung của cả
nước.
Nguồn: Báo cáo Thương mại điện tử Việt nam 2006 – Bộ thương mại
Năm 2007, thương mại điện tử Việt nam đã đạt được những thành tựu đáng kể. Theo Báo cáo thương mại
điện tử Việt nam 2007 các thành tự này bao gồm:
1. Hiệu quả ứng dụng TMĐT tại các doanh nghiệp đã rõ ràng và có xu hướng ngày càng tăng

Mảng sáng nhất trong năm 2007 là hiệu quả đầu tư cho thương mại điện tử khá cao và có xu hướng tiếp tục
tăng. Kết quả điều tra cho thấy trên một phần ba doanh nghiệp có doanh thu nhờ các đơn đặt hàng qua
phương tiện điện tử ở mức 15% trở lên so với tổng doanh thu. Nếu so sánh tỷ lệ này với tỷ lệ tương ứng 8%
của năm 2005 thì có thể thấy rõ các doanh nghiệp đã thực sự quan tâm tới thương mại điện tử và đã biết
cách biến những lợi ích tiềm tàng của nó thành hiện thực. Tín hiệu lạc quan nhất là có tới 63% doanh
nghiệp tin tưởng rằng doanh thu có được từ các đơn đặt hàng sử dụng phương tiện điện tử sẽ tiếp tục tăng.

Kết quả trên có mối tương quan mật thiết với tỷ trọng cũng như cơ cấu đầu tư cho thương mại điện tử. Một
mặt, chi phí đầu tư cho thương mại điện tử tăng mạnh, năm 2007 có tới 50% số doanh nghiệp tham gia điều
tra (cao gấp ba lần tỷ lệ 18% của năm 2005) cho biết đã dành trên 5% tổng chi phí hoạt động để đầu tư cho
thương mại điện tử. Mặt khác, cơ cấu đầu tư trở nên hợp lý hơn với khoảng một nửa chi phí dành cho phần
cứng và một phần năm dành cho đào tạo. Cơ cấu đầu tư này cho thấy đã có sự chuyển biến mạnh mẽ từ
nhận thức tới triển khai thương mại thương điện tử nếu so sánh với các tỷ lệ tương ứng của năm 2005. Tuy
nhiên, tỷ lệ đầu tư cho phần mềm và giải pháp hầu như không thay đổi trong ba năm qua và chỉ dừng ở mức
23%. Rõ ràng, cần phải có sự nỗ lực rất lớn từ nhiều phía để nâng cao tỷ lệ này.
Một trong những thước đo định lượng về đầu tư cho thương mại điện tử là tỷ lệ các doanh nghiệp xây dựng
và vận hành website tăng đều qua các năm và đạt tới 38% trong năm 2007, tức là cứ 10 doanh nghiệp tham
gia điều tra thì đã có tới 4 doanh nghiệp có website. Đồng thời, trong năm 2007 đã có 10% doanh nghiệp
tham gia các sàn giao dịch thương mại điện tử (e-marketplace), 82% có mạng cục bộ (LAN) và đáng lưu ý
nhất là có tới 97% doanh nghiệp đã kết nối Internet với hình thức kết nối chủ yếu là băng thông rộng ADSL.

Bài giảng Thương mại điện tử

15


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
2. Thanh tốn điện tử phát triển nhanh chóng

Theo đánh giá của các doanh nghiệp tham gia điều tra thì thanh tốn điện tử liên tục là trở ngại lớn thứ hai
đối với sự phát triển của thương mại điện tử trong giai đoạn từ năm 2005 tới 2007. Tuy nhiên, năm 2007 đã
chứng kiến sự phát triển nhanh chóng và tồn diện của lĩnh vực này.
Trước hết, ở tầm chính sách vĩ mô, đầu năm 2007 một văn bản quan trọng liên quan tới thanh tốn điện tử
đã có hiệu lực, đó là Quyết định số 291/2006/QĐ-TTg ngày 29 tháng 12 năm 2006 của Thủ tướng Chính phủ
phê duyệt Đề án thanh tốn khơng dùng tiền mặt giai đoạn 2006 – 2010 và định hướng đến năm 2020. Ngay
trong năm đầu tiên triển khai Quyết định này ngành ngân hàng đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật. Trước
hết, toàn ngành ngân hàng đã có 15 ngân hàng lắp đặt và đưa vào sử dụng 4.300 máy ATM, 24.000 máy
POS. Thứ hai, 29 ngân hàng đã phát hành gần 8,4 triệu thẻ thanh tốn và hình thành nên các liên minh thẻ.
Trong đó, hệ thống các ngân hàng thành viên của Smartlink và Banknetvn chiếm khoảng 90% thị phần thẻ
cả nước và đang liên kết với nhau để từng bước thống nhất toàn thị trường thẻ. Các ngân hàng thương mại
đã xây dựng lộ trình để chuyển dần từ cơng nghệ sử dụng thẻ từ sang công nghệ chip điện tử. Thứ ba, hầu
hết các nghiệp vụ từ Ngân hàng Nhà nước tới các ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng đã được
ứng dụng cơng nghệ thơng tin.
Hiện có khoảng 20 ngân hàng cung cấp dịch vụ thanh toán qua Internet (Internet Banking) và tin nhắn di
động (SMS Banking). Thanh toán qua thẻ hay POS được đưa vào ứng dụng rộng rãi hơn với các chức năng
ngày càng đa dạng. Bên cạnh ngân hàng, đối tượng cung cấp dịch vụ thanh toán điện tử đang mở rộng sang
những loại hình doanh nghiệp khác. Mơ hình cổng thanh tốn (payment gateway) đã được hình thành và bắt
đầu đi vào hoạt động. Đặc biệt, năm 2007 là năm đầu tiên một số website thương mại điện tử Việt Nam triển
khai cung cấp dịch vụ thanh toán trực tuyến, bao gồm Pacific Airlines, 123mua!, Viettravel và Chợ điện tử.
3. Hoạt động phổ biến, tuyên truyền và đào tạo về thương mại điện tử tiếp tục được coi trọng và bắt đầu đi

vào chiều sâu

Trong năm 2007 hoạt động phổ biến, tuyên truyền và đào tạo về thương mại điện tử tiếp tục được đẩy mạnh
một cách toàn diện trên phạm vi cả nước và đã thu được những kết quả cụ thể. Trước hết, nhiều doanh
nghiệp không chỉ nhận thức được lợi ích to lớn của thương mại điện tử mà đã thấy sự cần thiết phải tập hợp
lại để hỗ trợ nhau trong việc triển khai. Những doanh nghiệp tiên phong nhất trong lĩnh vực này đã trở
thành thành viên sáng lập của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (Vecom) vào giữa năm 2007. Nhiều sự
kiện lớn về thương mại điện tử đã được tổ chức và tuyên truyền trên nhiều kênh thông tin đại chúng như
Diễn đàn thương mại điện tử Việt Nam 2007 (Vebiz), Hội thảo bảo vệ dữ liệu cá nhân trong thương mại điện
tử, Chương trình đánh giá xếp hạng website thương mại điện tử uy tín (TrustVn), Chương trình sinh viên với
thương mại điện tử, các sự kiện liên quan tới bình chọn và trao giải thưởng cup vàng về thương mại điện tử
của Hội Tin học Việt Nam (VAIP) và Hiệp hội doanh nghiệp phần mềm Việt Nam (Vinasa).
Trong năm 2007, Bộ Công Thương vẫn coi trọng hoạt động tập huấn ngắn hạn cho các cán bộ quản lý nhà
nước và doanh nghiệp về thương mại điện tử. Với sự phối hợp và giúp đỡ của nhiều Sở Thương mại và các
đơn vị khác, bao gồm Phịng Thương mại và Cơng nghiệp Việt Nam (VCCI), nhiều khóa tập huấn về quản lý
nhà nước cũng như kỹ năng ứng dụng thương mại điện tử đã được tổ chức.

Đào tạo chính quy về thương mại điện tử tiếp tục được nhiều trường đại học quan tâm. Một số trường đại
học đã có kế hoạch đầu tư sâu cho việc đào tạo thương mại điện tử với việc hồn thiện giáo trình và hạ tầng
cơng nghệ phục vụ cho đào tạo, gắn đào tạo với thực tiễn kinh doanh hết sức năng động và đổi mới liên tục
của thương mại điện tử.
4. Hệ thống pháp luật cho thương mại điện tử cơ bản đã được xác lập

Bài giảng Thương mại điện tử

16


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Mặc dù chậm hơn yêu cầu nhưng môi trường pháp lý cho thương mại điện tử đã tương đối hoàn thiện nhờ

một loạt các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn Luật Giao dịch điện tử và Luật Công nghệ thông tin
được ban hành trong năm 2007. Ngay trong quý một Chính phủ đã ban hành liên tiếp ba nghị định quan
trọng, đó là Nghị định số 26/2007/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Giao dịch điện tử về Chữ ký số và
Dịch vụ chứng thực chữ ký số, Nghị định số 27/2007/NĐ-CP về Giao dịch điện tử trong hoạt động tài chính,
Nghị định số 35/2007/NĐ-CP về Giao dịch điện tử trong hoạt động ngân hàng. Tiếp đó, đầu quý hai Chính
phủ tiếp tục ban hành Nghị định số 63/2007/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực
công nghệ thông tin và Nghị định số 64/2007/NĐ-CP về ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của
cơ quan nhà nước.
Nhiều văn bản chuyên ngành đã được ban hành. Chẳng hạn, trong lĩnh vực ngân hàng là các Quyết định của
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước về Quy chế cấp phát, quản lý và sử dụng chữ ký số và chứng thực chữ ký
điện tử trong ngành ngân hàng; Quy trình cấp phát, quản lý và sử dụng chứng chỉ số của Ngân hàng Nhà
nước; Quy chế phát hành, thanh toán, sử dụng và cung cấp dịch vụ hỗ trợ hoạt động thẻ ngân hàng; Thông
tư sửa đổi Thông tư số 09/2003/TT-NHNN hướng dẫn thực hiện một số quy định tại Nghị định số
55/2001/NĐ-CP cho phù hợp với Luật Giao dịch điện tử và các nghị định hướng dẫn thi hành. Thủ tướng
Chính phủ cũng ban hành Nghị định số 20/2007/QĐ- TTg về việc trả lương qua tài khoản cho các đối tượng
hưởng lương từ ngân sách nhà nước.
Trong lĩnh vực tài chính và hải quan, Bộ Tài chính và Tổng cục Hải quan đã ban hành các Quyết định về
Quy định về thí điểm thủ tục hải quan điện tử; Quy trình thủ tục hải quan điện tử; Quy chế áp dụng quản lý
rủi ro trong thí điểm thủ tục hải quan điện tử; Quy chế công nhận tổ chức cung cấp dịch vụ giá trị gia tăng
trong hoạt động hải quan. Đồng thời, nhằm tháo gỡ những trở ngại liên quan tới chứng từ điện tử trong hoạt
động bán vé máy bay điện tử, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 18/2007/QĐ-BTC về việc in, phát
hành, sử dụng và quản lý vé máy bay điện tử. Trong lĩnh vực thương mại là Quyết định số 018/2007/QĐBTM về việc ban hành Quy chế cấp chứng nhận xuất xứ điện tử.
Các văn bản trên cùng nhiều văn bản liên quan tới thương mại điện tử và công nghệ thông tin khác được
ban hành trong năm 2007 đã góp phần làm cho hệ thống pháp luật về thương mại điện tử hoàn thiện hơn.
5.Nhiều địa phương đã xây dựng và triển khai kế hoach phát triển thương mại điện tử

Mặc dù dựa trên nền tảng công nghệ tiên tiến và chủ yếu được tiến hành trên môi trường mạng nhưng
thương mại điện tử không thể tách rời khỏi địa bàn cụ thể. Luật mẫu của Liên Hợp quốc về thương mại điện
tử cũng như Nghị định số 57/2006/NĐ-CP ngày 9 /6/2006 đã quy định rõ về địa điểm kinh doanh của các
bên tham gia giao dịch thương mại. Hoạt động quản lý nhà nước về thương mại điện tử khơng thể đạt hiệu

quả cao nếu khơng có sự tham gia tích cực và chủ động của các cơ quan quản lý nhà nước về thương mại tại
địa phương, cụ thể là của các Sở Thương mại hoặc Sở Thương mại và Du lịch tại các tỉnh và thành phố trực
thuộc Trung ương (gọi chung là tỉnh). Các sở này tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh quản lý nhà nước về
thương mại điện tử tại địa phương, đặc biệt là trong các hoạt động tổ chức thực hiện chiến lược, kế hoạch và
các quy định pháp luật về thương mại điện tử; chủ trì hoặc phối hợp với các đơn vị liên quan tuyên truyền
phổ biến nâng cao nhận thức về thương mại điện tử; hỗ trợ các doanh nghiệp ứng dụng thương mại điện tử;
thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về thương mại điện tử.
Tính tới cuối năm 2007 đã có trên ba mươi Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt chương trình, kế hoạch phát
triển thương mại điện tử tại địa phương giai đoạn tới năm 2010. Trên mười dự thảo kế hoạch khác đã được
các sở xây dựng xong và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Nhiều kế hoạch được xây dựng với chất lượng
tốt và có tính khả thi cao, chẳng hạn như Chương trình phát triển thương mại điện tử Thành phố Hồ Chí
Minh giai đoạn 2008 – 2010 hay Kế hoạch phát triển thương mại điện tử tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2007 –
2010.
(Nguồn Báo cáo thương mại điện tử Việt nam 2007)
Theo thống kê của trung tâm Internet việt nam thì số người sử dụng Internet Việt nam tính đến tháng 5 năm
2008 đã tăng trwowgnr đáng kể. Bảng 1.2 trình bày thống kê này

Bài giảng Thương mại điện tử

17


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Bảng 1. 2 Số người sử dụng Internet Việt nam 2003 - 2008
Tháng
05 năm
2003
2004
2005
2006

2007
2008

Số người
dùng
1.709.478
4.311.336
7.184.875
12.911.637
16.176.973
19.774.809

% dân
số sử
dụng
2,14
5,29
8,71
15,53
19,46
23,5

Số tên miền
.vn đã đăng
ký
2.746
7.088
10.829
18.530
42.470

74.625

(Nguồn Trung tâm Internet Việt nam)
Xu hướng phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam:
Hiện nay thương mại điện tử ở Việt Nam được tận dụng phục vụ việc marketing, bán hàng
cho doanh nghiệp là chính. Ngồi ra, một số website sàn giao dịch B2B, siêu thị điện tử B2C,
website C2C như rao vặt, đấu giá..., website thông tin (tin tức là chính)... đã được xây dựng và đưa
vào hoạt động. Thanh tốn qua mạng trong và ngồi nước vẫn cịn rất ít ỏi và bất tiện. Doanh số từ
mơ hình B2C vẫn hầu như chưa có, trong khi doanh số B2B xấp xỉ 80 – 90% tổng giá trị giao dịch
thương mại điện tử trên toàn cầu. Trong giai đoạn 2006 – 2010, xu hướng phát triển thương mại
điện tử ở Việt Nam sẽ đi theo 03 nhóm:
-Các doanh nghiệp tận dụng thương mại điện tử phục vụ marketing, bán hàng, hỗ trợ khách
hàng, mở rộng thị trường, xuất khẩu..
-Các doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực thương mại điện tử với những website
thương mại điện tử.
-Doanh nghiệp bắt đầu tận dụng thương mại điện tử B2B để mua sắm nguyên vật liệu phục
vụ việc kinh doanh sản xuất một cách tự động hoặc bán tự động.

4. Kế hoạch tổng thế phát triển thương mại điện tử 2006 – 2010
Ngày 15 tháng 9 năm 2005, Thủ tướng chính phủ ký quyết định số 222/2005/QĐ-TTg phê duyệt Kế
hoạch tổng thế phát triển thương mại điện tử 2006 – 2010
4.1.Quan điểm phát triển
Kế hoạch tổng thể khẳng định “phát triển thương mại điện tử góp phần thúc đẩy thương mại và
nâng cao sức cạnh tranh của doanh nghiệp”. Nhà nước đóng vai trị tạo lập mơi trường, các doanh
nghiệp ứng dụng thương mại điện tử, cung cấp dịch vụ. Phát triển thương mại điện tử gắn chặt chẽ
với ứng dụng và phát triển công nghệ thông tin và truyền thông.
4.2 Mục tiêu của kế hoạch
Đến năm 2010 đạt mục tiêu 60% các doanh nghiệp có quy mơ lớn thực hiện giao dịch thương mại
điện tử; 80% doanh nghiệp có quy mơ vừa và nhỏ biết đến lợi ích của thương mại điện tử và tiến
hành giao dịch thương mại điện tử; 10% hộ gia đình tiến hành giao dịch thương mại điện tử; chào

thầu mua sắm của chính phủ được cơng bố trên trang tin điện tử và ứng dụng giao dịch thương mại
điện tử trong mua sắm của chính phủ.
4.3 Các chương trình dự án
Chương trình phổ biến truyên truyền và đào tạo về thương mại điện tử;
Bài giảng Thương mại điện tử

18


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Chương trình xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật cho thương mại điện tử;
Chương trình cung cấp các dịch vụ công hỗ trợ thương mại điện tử và ứng dụng thương mại điện tử
trong mua sắm của chính phủ;
Chương trình phát triển công nghệ hỗ trợ thương mại điện tử;
Chương trình thực thi pháp luật liên quan đến thương mại điện tử;
Chương trình hợp tác quốc tế về thương mại điện tử.

5. LỢI ÍCH CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
5.1 Lợi ích đối với doanh nghiệp

Mở rộng thị trường: Với chi phí đầu tư nhỏ hơn nhiều so với thương mại truyền thống, các cơng ty
có thể mở rộng thị trường, tìm kiếm, tiếp cận người cung cấp, khách hàng và đối tác trên khắp thế
giới. Việc mở rộng mạng lưới nhà cung cấp, khách hàng cũng cho phép các tổ chức có thể mua với
giá thấp hơn và bán được nhiêu sản phẩm hơn.
- Giảm chi phí sản xuất: Giảm chi phí giấy tờ, giảm chi phí chia xẻ thơng tin, chi phí in ấn, gửi
văn bản truyền thống.
- Cải thiện hệ thống phân phối: Giảm lượng hàng lưu kho và độ trễ trong phân phối hàng. Hệ
thống cửa hàng giới thiệu sản phẩm được thay thế hoặc hỗ trợ bởi các showroom trên mạng, ví dụ
ngành sản xuất ơ tơ (Ví dụ như Ford Motor) tiết kiệm được chi phí hàng tỷ USD từ giảm chi phí lưu
kho.

- Vượt giới hạn về thời gian: Việc tự động hóa các giao dịch thông qua Web và Internet giúp hoạt
động kinh doanh được thực hiện 24/7/365 mà không mất thêm nhiều chi phí biến đổi.
- Sản xuất hàng theo yêu cầu: Còn được biết đến dưới tên gọi “Chiến lược kéo”, lôi
kéo khách hàng đến với doanh nghiệp bằng khả năng đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng. Một ví
dụ thành cơng điển hình là Dell Computer Corp.
- Mơ hình kinh doanh mới: Các mơ hình kinh doanh mới với những lợi thế và giá trị mới cho
khách hàng. Mô hình của Amazon.com, mua hàng theo nhóm hay đấu giá nông sản qua mạng đến
các sàn giao dịch B2B là điển hình của những thành cơng này.
- Tăng tốc độ tung sản phẩm ra thị trường: Với lợi thế về thông tin và khả năng phối hợp giữa
các doanh nghiệp làm tăng hiệu quả sản xuất và giảm thời gian tung sản phẩm ra thị trường.
- Giảm chi phí thơng tin liên lạc:
- Giảm chi phí mua sắm: Thơng qua giảm các chi phí quản lý hành chính (80%); giảm giá mua
hàng (5-15%)
- Củng cố quan hệ khách hàng: Thông qua việc giao tiếp thuận tiện qua mạng, quan hệ với trung
gian và khách hàng được củng cố dễ dàng hơn. Đồng thời việc cá biệt hóa sản phẩm và dịch vụ
cũng góp phần thắt chặt quan hệ với khách hàng và củng cố lịng trung thành.
- Thơng tin cập nhật: Mọi thông tin trên web như sản phẩm, dịch vụ, giá cả... đều có thể được cập
nhật nhanh chóng và kịp thời.

Bài giảng Thương mại điện tử

19


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
- Chi phí đăng ký kinh doanh: Một số nước và khu vực khuyến khích bằng cách giảm hoặc khơng
thu phí đăng ký kinh doanh qua mạng. Thực tế, việc thu nếu triển khai cũng gặp rất nhiều khó khăn
do đặc thù của Internet.
- Các lợi ích khác: Nâng cao uy tín, hình ảnh doanh nghiệp; cải thiện chất lượng dịch vụ
khách hàng; đối tác kinh doanh mới; đơn giản hóa và chuẩn hóa các quy trình giao dịch; tăng năng

suất, giảm chi phí giấy tờ; tăng khả năng tiếp cận thơng tin và giảm chi phí vận chuyển; tăng sự linh
hoạt trong giao dịch và hoạt động kinh doanh.
5.2 Lợi ích đối với người tiêu dùng
- Vượt giới hạn về không gian và thời gian: Thương mại điện tử cho phép khách hàng mua sắm
mọi nơi, mọi lúc đối với các cửa hàng trên khắp thế giới
- Nhiều lựa chọn về sản phẩm và dịch vụ: Thương mại điện tử cho phép người mua có nhiều lựa
chọn hơn vì tiếp cận được nhiều nhà cung cấp hơn.
- Giá thấp hơn: Do thông tin thuận tiện, dễ dàng và phong phú hơn nên khách hàng có thể so sánh
giá cả giữa các nhà cung cấp thuận tiện hơn và từ đó tìm được mức giá phù hợp nhất.
- Giao hàng nhanh hơn với các hàng hóa số hóa được: Đối với các sản phẩm số hóa được như
phim, nhạc, sách, phần mềm.... việc giao hàng được thực hiện dễ dàng thông qua Internet.
- Thông tin phong phú, thuận tiện và chất lượng cao hơn: Khách hàng có thể dễ dàng
tìm được thơng tin nhanh chóng và dễ dàng thơng qua các cơng cụ tìm kiếm (search
engines); đồng thời các thơng tin đa phương tiện (âm thanh, hình ảnh).
- Đấu giá: Mơ hình đấu giá trực tuyến ra đời cho phép mọi người đều có thể tham gia mua và bán
trên các sàn đấu giá và đồng thời có thể tìm, sưu tầm những món hàng mình quan tâm tại mọi nơi
trên thế giới.
- Cộng đồng thương mại điện tử: Môi trường kinh doanh thương mại điện tử cho phép mọi người
tham gia có thể phối hợp, chia xẻ thơng tin và kinh nghiệm hiệu quả và nhanh chóng.
- “Đáp ứng mọi nhu cầu”: Khả năng tự động hóa cho phép chấp nhận các đơn hàng khác
nhau từ mọi khách hàng.
- Thuế: Trong giai đoạn đầu của thương mại điện tử, nhiều nước khuyến khích bằng cách
miến thuế đối với các giao dịch trên mạng.
5.3 Lợi ích đối với xã hội
- Hoạt động trực tuyến: Thương mại điện tử tạo ra môi trường để làm việc, mua sắm,
giao dịch... từ xa nên giảm việc đi lại, ô nhiễm, tai nạn.
- Nâng cao mức sống: Nhiều hàng hóa, nhiều nhà cung cấp tạo áp lực giảm giá do đó khả năng
mua sắm của khách hàng cao hơn, nâng cao mức sống của mọi người.
- Lợi ích cho các nước nghèo: Những nước nghèo có thể tiếp cận với các sản phẩm, dịch vụ từ các
nước phát triển hơn thông qua Internet và thương mại điện tử. Đồng thời cũng có thể học tập được

kinh nghiệm, kỹ năng... được đào tạo qua mạng.

Bài giảng Thương mại điện tử

20


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
- Dịch vụ công được cung cấp thuận tiện hơn: Các dịch vụ công cộng như y tế, giáo dục, các dịch
vụ cơng của chính phủ... được thực hiện qua mạng với chi phí thấp hơn, thuận tiện hơn. Cấp các
loại giấy phép qua mạng, tư vấn y tế.... là các ví dụ thành cơng điển hình

6. HẠN CHẾ CỦA THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
Có hai loại hạn chế của Thương mại điện tử, một nhóm mang tính kỹ thuật, một nhóm mang tính
thương mại.
6.1 Nhóm hạn chế mang tính kĩ thuật
An tồn: Vấn đề an toàn trong giao dịch tiếp tục là vấn đề lớn đối với thương mại điện tử. Nhiều
khách hàng ngần ngại khơng muốn cung cấp số thẻ tín dụng qua Internet.
Toàn vẹn dữ liệu: Bảo vệ dữ liệu và tính tồn vẹn của dữ liệu là một vấn đề nghiêm trọng. Do sự
xuất hiện của các virus máy tính dẫn đến đường truyền dữ liệu bị nghẽn, các tệp dữ liệu bị phá hủy.
tin tặc truy cập trái phép hệ thống để lấy cắp thông tin, hủy hoại dữ liệu khiến cho khách hàng lo
lắng về hệ thống thương mại điện tử.
Lỗi lo lắng về nâng cấp hệ thống (system scalability): Sau một thời gian phát triển hệ thống website
thương mại điện tử, số lượng khách hàng truy cập ngày một đông sẽ dẫn đến tốc độ truy cập chậm
lại, nghẽn mạng. Kết quả là khách hàng rời bỏ website. Để tránh xảy ra hiện tượng này, các hệ
thống thương mại điện tử thường phải nâng cấp hệ thống. Để duy trì một hệ thống có được 70 triệu
truy cập trong vịng hai tuần mà khơng xảy ra tắc nghẽn cần phải trang bị một hệ thống phần cứng
và phần mềm khơng rẻ.
6.2 Nhóm hạn chế mang tính thương mại.
Thương mại điện tử đòi hỏi phải đầu tư xứng đáng: Kinh nghiệm cho thấy các công ty thành cơng

với thương mại điện tử thường có đầu tư lớn cho việc xây dựng hệ thống. Các doanh nghiệp nhỏ
thường không thể cạnh tranh bằng giá cả nhất là khi tham gia thị trường rộng lớn của thương mại
điện tử. Trong thương mại truyền thống, vấn đề trung thành với thương hiệu rất quan trọng nhưng
trong thương mại điện tử vấn đề này kém quan trọng hơn.
Quá trình tìm kiếm thông tin của khách hàng trong thương mại điện tử khơng phải hiệu quả về chi
phí. Nhìn bề ngồi, các sản giao dịch điện tử có vẻ như là nơi cho phép người bán và người mua
trên toàn thế giới trao đổi thông tin mà không cần trung gian. Nếu tiếp cận gần hơn sẽ thấy xuất
hiện một hệ thống trung gian mới để đảm bảo về chất lượng sản phẩm, những người dàn xếp, các cơ
quan chứng thực để đảm bảo tính hợp pháp của các giao dịch. Các chi phí này được tính vào chi phí
giao
dịch.

Bài giảng Thương mại điện tử

21


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh

CHƯƠNG 2: TRIỂN KHAI CÔNG VIỆC KINH DOANH TRÊN INTERNET
1. ĐẠI CƯƠNG VỀ INTERNET
1.1 Mạng máy tính
Mạng máy tính (computer network) là sự kết nối của ít nhất hai máy tính nhằm mục đích dùng
chung (chia sẻ) các nguồn tài nguyên.
Mạng cục bộ (LAN – Local Area NetWork) là một nhóm các máy tính trong một phịng, một cơng
ty hay một tịa nhà được nối với nhau thành một mạng.
Mạng diện rộng (WAN- Wide Area NetWork) là mạng máy tính sử dụng truyền thông cự ly xa, tốc
độ cao hoặc dùng vệ tinh để kết nối các máy tính, vượt xa hơn cự li hoạt động của mạng cục bộ
(khoảng 3 km).
Mạng khu vực đô thị (MAN- Metropolitan Area Network) là mạng đường trục bao phủ một khu

vực đô thị và thường được quản lý theo quy định của chính quyền địa phương hay chính phủ.Cơng
ty điện thoại, các dịch vụ cáp, và những nhà cung cấp khác cung cấp dịch vụ MAN cho các công ty
cần xây dựng mạng bao phủ những khu vực đô thị.
Mạng ngang hàng (peer to peer network) trong đó các máy tính có quyền ngang nhau khi kết nối
vào mạng. Mọi người sử dụng mạng có thể chia sẻ nguồn tài nguyên máy tính với người sử dụng
khác. Mạng này thường gặp khó khăn về tính bảo mật và khó khăn trong quản lí mạng.
Mạng khách chủ: Là phương pháp bố trí để có một máy chủ (máy phục vụ - serve) chứa các tài
nguyên máy tính và phân phối cho các máy trạm (máy khách- client) khi có u cầu.
Các chương trình có thể cài đặt trên máy chủ và chạy trên đó. Kết quả trả về máy trạm. Các mạng
khách chủ có chi phí đầu tư cao, cần kiến thức IT khi cài đặt và vận hành. Ưu điểm của mạng khách
chủ là an toàn mạng cao và tốc độ truy cập cao.
Mạng riêng ảo: Mạng riêng ảo hay VPN (viết tắt cho Virtual Private Network) là một mạng dành
riêng để kết nối các máy tính của các cơng ty, tập đồn hay các tổ chức với nhau thông qua mạng
Internet công cộng. Mục đích của VPN là:
Cơng nghệ VPN chỉ rõ 3 u cầu cơ bản:
1. Cung cấp truy nhập từ xa tới tài nguyên của tổ chức mọi lúc, mọi nơi.
2. Kết nối các chi nhánh văn phịng với nhau.
3. Kiểm sốt truy nhập của khách hàng, nhà cung cấp và các thực thể bên ngoài tới những tài
nguyên của tổ chức. Các mơ hình VPN bao gồm:
Truy Cập từ xa (remote-Access)
Hay cũng được gọi là Mạng quay số riêng ảo (Virtual Private Dial-up Network) hay VPDN, đây là
dạng kết nối User-to-Lan áp dụng cho các công ty mà các nhân viên có nhu cầu kết nối tới mạng
riêng (private network) từ các địa điểm từ xa và bằng các thiết bị khác nhau.
Bài giảng Thương mại điện tử

22


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
Khi VPN được triển khai, các nhân viên chỉ việc kết nối Internet thông qua các ISPs và sử dụng các

phần mềm VPN phía khách để truy cập mạng cơng ty của họ. Các công ty khi sử dụng loại kết nối
này là những hãng lớn với hàng trăm nhân viên thương mại. Các Truy Cập từ xa VPN đảm bảo các
kết nối được bảo mật, mã hoá giữa mạng riêng rẽ của công ty với các nhân viên từ xa qua một nhà
cung cấp dịch vụ thứ ba (third-party). Có hai kiểu Truy cập từ xa VPN: Một là khởi tạo bởi phía
khách (Client-Initiated) – Người dùng từ xa sử dụng phần mềm VPN client để thiết lập một đường
hầm an tồn tới mạng riêng thơng qua một ISP trung gian. Hai là khởi tạo bởi NAS (Network
Access Server-initiated) – Người dùng từ xa quay số tới một ISP. NAS sẽ thiết lập một đường hầm
an toàn tới mạng riêng cần kết nối.
Với Truy cập từ xa VPN, các nhân viên di động và nhân viên làm việc ở nhà chỉ phải trả chi phí cho
cuộc gọi nội bộ để kết nối tới ISP và kết nối tới mạng riêng của cơng ty, tổ chức. Các thiết bị phía
máy chủ VPN có thể là Cisco Routers, PIX Firewalls hoặc VPN Concentrators, phía client là các
phần mềm VPN hoặc Cisco Routers.
Site-to-Site: Bằng việc sử dụng một thiết bị chuyên dụng và cơ chế bảo mật diện rộng, mỗi cơng ty
có thể tạo kết nối với rất nhiều các site qua một mạng cơng cộng như Internet. Site-to-site VPN có
thể thuộc một trong hai dạng sau:
Intranet VPN: Áp dụng trong trường hợp công ty có một hoặc nhiều địa điểm ở xa, mỗi địa điểm
đều đã có một mạng cục bộ LAN. Khi đó họ có thể xây dựng một mạng riêng ảo để kết nối các
mạng cục bộ vào một mạng riêng thống nhất.
Extranet VPN: Khi một cơng ty có một mối quan hệ mật thiết với một cơng ty khác (ví dụ như, một
đối tác, nhà hỗ trợ hay khách hàng), họ có thể xây dựng một mạng extranet VPN để kết nối kiểu
mạng Lan với mạng LAN và cho phép các cơng ty đó có thể làm việc trong một mơi trường có chia
sẻ tài ngun

1.2 Địa chỉ IP
IP: Internet protocol: Giao thức Internet. IP là giao thức vận chuyển cơ bản cho các gói tin trên
mạng Internet và các mạng dùng giao thức TCP/IP (Transmission Control Protocol/ Internet
Protocol). IP là giao thức liên mạng. Nó cung cấp hệ thống truyền thông trên các mạng được nối với
nhau. Địa chỉ IP là một con số để chỉ máy chủ (host). Ví dụ về địa chỉ IP 192.170.64.12. Hiện nay,
do số lượng máy tính trên mạng tồn cầu ngày càng lớn cho nên người ta đưa vào sử dụng dạng địa
chỉ IP V6 cho phép đánh địa chỉ được nhiều hơn dạng V4.

Có ba cách để xác định hệ thống máy tính trong mơi trường mạng TCP/IP: điạ chỉ vật lý, điạ chỉ IP,
và tên miền. Điạ chỉ vật lý là địa chỉ được ghi vào trong card giao diện mạng. Nó được dùng cho
các điạ chỉ mạng LAN, khơng phải là điạ chỉ liên mạng. Điạ chỉ IP xác định một máy tính trên một
liên mạng IP.
1.3 Tên miền Internet
Tên miền cung cấp tên dễ nhớ cho một máy tính trong liên mạng IP. Khi người dùng sử dụng tên
miền, chúng sẽ được chuyển thành điạ chỉ IP bởi DNS (Domain Name System), chung cho các điạ
chỉ trong liên mạng IP. Ví dụ tên miền: microsoft.com, ebay.com…
Trong tên miền, thường tính từ bên phải sang bên trái. Thành phần đứng bên trái nhất của tên miền
là tên của máy chủ. Theo lĩnh vực hoạt động có các phần .com, .edu, .net, .mil.. Theo cùng địa lý có
.cn, .au, .vn..
Bài giảng Thương mại điện tử
23


Trần Cơng Nghiệp – Phịng Thực hành Kinh doanh
1.4 Các thành phần của một mạng máy tính
Card giao diện mạng: (NIC – Network Interface card) là một thiết bị được cắm vào mainboard của
máy tính để kết nối các máy vào mạng.
Bộ chuyển mạch mạng (hub hay switch) để các máy giao tiếp với nhau bằng giao thức mạng. Bộ
định tuyến (router): Tương tự như một cái cầu, chỉ nối ghép những mạng cục bộ nào cùng sử dụng
các giao thức như nhau.
Cổng nối (gateway) là một thiết bị nối ghép hai mạng cục bộ không cùng họ với nhau, hoặc mạng
cục bộ với một mạng diện rộng, với một máy tính mini hay máy tính lớn.
Với các mạng cục bộ cần phải có cáp mạng (cable) hoặc điểm truy cập (access point) để cung cấp
truy cập không dây.
Modem để kết nối một máy tính vào Internet thơng qua đường dây điện thoại. Chức năng của
modem là đổi tín hiệu số (digital) thành tín hiệu tương tự (analog) và ngược lại.

2 WEBSITE

Một Website là một dãy các trang Web liên kết với nhau và liên kết với các site khác. Các trang
web chứa văn bản (text), đồ họa, các quảng cáo (banner) và đôi khi cả video và audio.

H. 2 Mô phỏng trang web

Trang chủ (home page) Là trang đầu tiên khi nạp một URL. Trang chủ chứa các liên kết đến vùng
riêng trong website.
Trang web (web page): các trang web chứa các thông tin và được liên kết từ trang chủ đến.
Website trong thương mại điện tử coi như một cửa hàng trực tuyến hay cửa hàng ảo.

Website là một “Show-room” trên mạng Internet – nơi trưng bày và giới thiệu thơng tin, hình ảnh
về doanh nghiệp và sản phẩm hay dịch vụ của doanh nghiệp (hay giới thiệu bất kỳ thơng tin nào
khác) cho mọi người trên tồn thế giới truy cập bất kỳ lúc nào.
Để một website hoạt động được cần phải có tên miền (domain), lưu trữ (hosting) và nội dung
(các trang web hoặc cơ sở dữ liệu thông tin).
Đặc điểm tiện lợi của website: thông tin dễ dàng cập nhật, thay đổi, khách hàng có thể xem thông
tin ngay tức khắc, ở bất kỳ nơi nào, tiết kiệm chi phí in ấn, gửi bưu điện, fax, thông tin không giới
Bài giảng Thương mại điện tử

24