Lễ hội văn hoá đền Lê Khôi trong đời sống văn hoá của cư dân ven biển Thạch Hà, Lộc Hà - Hà Tĩnh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (115.56 KB, 5 trang )

<b>L I hoi den Le Khoi trong ddi song </b>

<b>van hoa cua cir dan ven bien </b>

<b>Thach Ha, Loc Ha - Ha TTnh </b>

C

ach t h a n h pho' Ha Tinh chUa den
5km n i m d phia Dong Nam cd 2
huyen Thach Ha, Ldc Ha. O 2 h u y e n nay
cd tdi hdn 1/3 cU dan sd'ng d ven bien. Ddi
song k i n h te c i a hp c h i yeu b i n g n g h e
d a n h b i t va nudi trdng H a i san, tuy nhien
ndng nghiep v a n cd mpt vai trd n h a t dinh
n h u n g khong p h a i la chinh, ngoai r a cdn
cd cac n g a n h n g h e tieu t h i cdng nghiep
nhU: D a n lUdi, ddng thuyen, Iam m i m . . .
TrUdc va trong nhflng n a m g i n day cdn
p h a t trien t h e m dich vu buon ban, hp b a n
nhflng san vat d a n h b i t dUdc tfl bien,
nhflng hai s a n nudi trdng dUpc va san
p h a m che bien tfl h a i s i n . Chinh x u a t
p h a t tfl nhflng dac diem c i a ddi sd'ng k i n h
te, trong dd ndi trdi la ddi sd'ng k i n h te
bien. Vi vay viec k h a i t h a c va flng x i vdi
mdi trUdng sinh t h a i bien da cd nhflng net
rieng biet bieu Men trong ddi sd'ng van
hda c i a hp nhU: phong tuc, t a p quan, ldi
sd'ng, nep sd'ng, van hda a m thUc, van hda
i n g x i , tdn giao, tin ngUdng va v a n hda
tin ngUdng. Chi xet rieng ve ddi sd'ng tin

ngUdng cua cU dan ndi day da cd nhieu net
dac trUng rieng m a n g d a m m a u sac vflng
bien, c i a bien. Nhflng t h i n linh dupc tdn
thd trong tin ngUdng dan gian, ngoai
nhflng vi t h i n Iinh la nhflng n h a n v a t lich
s i nhU: d a n h tudng Le Khdi, cac vi t h i n

linh trong t r u y e n t h u y e t nhU Mau Lieu
H a n h , cac vi t h i n Iinh bien nhU: Ca Ong
(ca Ong dupc thd n h i e u d ven bien d c tinh
mien T r u n g nhU: Q u i n g Nam, Da Nang,
tuy nhien tai v i n g c i a bien C i a Sdt
Thach Ha, Lpc Ha, chung toi n h a n t h y cd
nhflng mieu thd ca Ong), Dong Hai Dai
Vudng, N a m H i i Dai VUdng. Tfl viec n h a n
dien cac vi t h i n Iinh trong tin ngUdng dan
gian da xae dinh rd nhflng yeu to' cd lien
q u a n den tin ngUdng nhU: Dien thd/cd sd
tin ngUdng da dUdc bieu Men b i n g cac
cdng t r i n h kien t r i e vdi ten gpi khac n h a u
va qui md cflng k h a c n h a u : Den, dinh,
lang, mieu Cac nghi thflc, nghi le va
phong tuc, t a p q u a n cd lien q u a n den tin
ngUdng va diem cd b a n d day chinh la Ie
hpi, le hdi dupc dien r a d cac cd sd tin
ngUdng, dupc coi la mpt net sinh boat dac
t h u trong ddi sd'ng v a n hoa c i a cpng ddng
cU dan. Bdi le vao dip Ie hpi ngudi dan bay
td nhflng Udc nguyen c i a m i n h c l u mong
t h i n linh che chd phfl hp cho hp trong mpt

n a m dUdc nhieu dieu may m i n , dac biet
dd'i vdi hp la cd dupc m u a d a n h b i t bdi t h u
va nudi trdng hai san dat n a n g su t cao.
Xu t p h a t tfl each n h i n n h u vay, bai viet
t a p t r u n g gidi thieu mdt l l hdi tieu bieu
c i a cU dan ven bien Thach Ha, Ldc Ha,
t i n h Ha Tinh, dd la l l hdi den thd Le Khdi.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Tuy n h i e n trUdc khi gidi thieu ve l i hdi
c i a den thd Le Khdi, chflng tdi gidi thieu
k h a i q u a t vai net ve n h a n vat dUdc tudng
niem trong l l hdi, kien trfle den thd dUdc
coi la k h d n g gian thieng dien r a le hpi.

<i>* Ve nhdn vgt dUgc tudng niem trong le </i>

<i>hgi: D a n h tudng Le Khoi que d Thp Xuan, </i>

T h a n h Hoa, sinh thdi la mot d a n h tudng
tai ba, ong tflng phd t a cho ba ddi v u a thdi
nha Le: Le T h a i To, Le T h a i Tdng va Le
N h a n Tong. N a m 1418, khi Le Lpi lam l i
te trdi xu t t r a n , Le Khdi da cd m a t va
dupc xep vao dpi q u a n t i n h n h u e c i a
nghia q u a n L a m Sdn va lap dUdc nhieu
cong lao to ldn trong cupc k h a n g chien
chd'ng giac Minh x a m lupc. Ong dupc trieu
dinh b a n thudng, k h a c ten ong dflng vi tri
thfl 16 trong 93 vi k h a i qud'c cdng t h i n va
dupc b a n tudc Dinh T h u p n g H i u . D a n h

tudng Le Khdi cdn cd cdng t r n t h i Nghe
An, khi dng l a m viec d Nghe An chinh sU
cdng minh, mpi viec dau vao d y, mfla
mang bdi t h u ngudi d a n cang tin cay va
ph n khdi. Ong dac biet chfl trpng den
ndng nghiep, k h a i p h a d t hoang, d i p de
de de phong thien tai, Ifl lut.

Mpt cdng lao Idn c i a d a n h tudng Le
Khoi da dupc ghi n h a n dd la cdng cupc
binh Chiem va da lap dupc nhieu chien
cdng Idn. Tin t h i n g t r a n ve tdi k i n h dd,
nhUng khdng may t r e n dudng ve d a n h
tudng Le Khoi da bi b e n h nang, dng da
m t d chan n i i Long Ngam, c i a bien N a m
Gidi thupc lang Kim Ddi, H a Hoang cfl
(nay la xa T h a c h Kim, h u y e n Ldc Ha). De
ghi nhd cdng lao c i a mpt d a n h tudng,
trieu dinh da t r u y t a n g c h i c N h a p npi dd
ddc cho Le Khdi. Ddng thdi sai q u a n Hflu
Ty vao t a n ndi ong m t lam le a n t i n g ,
cung te, phong t h i n va cho dUng den thd
trudc lang mp.

ndi sdn t h u y hflu t i n h , vi t h e dep, h u d n g
den hpp ca bd'n m a t , rflng cay bao q u a n h

u m tflm, cd k i n h Iam t a n g t h e m ve Iinh
thieng, nhUng d l y ch t thd va lang mang.
Quy md c i a ngoi den Iflc dUpc xay dUng
thi khdng cd ngudn t a i lieu nao ghi chep
Iai, n h u n g Men t r a n g c i a den thd Men
nay cdn nhieu ddn n g u y e n kien t r i e ket
hdp vdi n h a u tao t h a n h mpt tdng t h e Men
t r i e bd' t r i chai dai t i c h a n n u i den dinh
n u i gdm b a k h u vUc:

- Khu vUc 1: La nhflng cdng t r i n h kien
trfle t r i i dai tfl c h a n nfli Ien dinh nfli, bao
gdm: Cdng den/nghi mon vdi 23 bac t a m
c p, cd mieu thd ba chfla nfli.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>70 </b> <i>Nghiin cdu Ddng Nam A 8/2010 </i>

cho h a u t h e mai sau.

-Khu vUc 111: day la k h u lang mp c i a
d a n h tUdng, n i m phia s a u cum kien true
chinh, tiep g i i p vdi sUdn n i i , ndi day vao
dip Ii hpi cpng ddng cU dan den t h i p
hUdng de tudng nhd tdi cong lao c i a ngai.

<i>* Le hgi din thd Le Khoi: d Ha Tinh, le </i>
hpi den Le Khoi va Ie hpi C h i a Hudng
Tich la hai le hpi ldn, t h u h u t dUdc nhieu
du khach d c ndi den t h a m du. NhUng d le

hpi den Le Khdi c h i n g t a cd the n h a n r a
nhflng net sinh b o a t v a n hda c i a cU d a n
vflng ven bien T h a c h Ha, Lpc Ha, Ha
Tinh. Day la mot h i n h thflc sinh boat van
hda dan gian tdng hpp c i a cU dan, Ie hpi
d i i n r a trong 3 ngay t i mdng 1 den mdng
3 t h a n g 5 am lich h a n g n a m , nhUng t r e n
thUc te le hpi td c h i c 3 n a m mpt l l n vdi
qui mo Idn dUdc gpi la chinh hpi, cdn h a n g
n a m to c h i c hpi le. Vao nhflng n a m to
c h i c chinh hpi, ngU d a n va cU dan trong
v i n g t h a m gia le hpi vdi mot t i n h t h i n
dac biet. Vao dem mdng 2 t h a n g 5 t r e n
n i i dudi bien ddng vui nhpn nhip: d t r e n
n i i , ngUdi d a n t a p t r u n g t i n g nhdm, t i n g
gia dinh Iam lan t r a i nghi Iai t r e n nfli td
chflc h a t vl dam, h a t c h i u van, hp dot l i a ,
t h a p nen, t h i p den t r e n n i i , tao nen mpt
khdng gian Iinh thieng, h u y e n l o ; d dudi
bien tren t h u y e n ngU d a n cflng dot nen,
t h i p den sang rUc h a t vl dam, h a t c h i u
van hoa cung cU d a n t r e n nfli. Ngay d i i n
ra le hpi chinh la ngay ky c i a d a n h tudng
Le Khoi dupc thd t a i den, Ngai hda vao
ngay Mdng 3 t h a n g 5(al).

Cac nghi Ie, each t h i c td c h i c Ie hdi d
den Le Khoi v i a m a n g hdi thd c i a yeu td'
van hda dan tpc, v i a c h i a dUng yeu td'
van hda bien, v a n hda dia phUdng, cd the

n h a n dien qua nghi le cung Ha Ba, Ie rUdc
thuyen, pho'i hpp td c h i c c i n g le d mieu
thd c l Ong n a m trong khong gian van boa
c i a den thd Le IChdi. d p h l n nghi le c i a le
hpi den Le Khoi gdm cd: L l Sai Tao, le
Mdc Due, I i Khai hpi, I i rUdc, l i cao

yet/dai te, dai te d i i n r a vao ngay mdng 2
t h a n g 5 am lich.

<i>- Li Sdi Tdo: nghi l i nay dUdc d i i n r a </i>
vao ngay 30 t h a n g 4 a m lich h a n g n a m , de
thuc Men nghi l i nay b a n td c h i c c h u a n hi
05 cdi t r l u , hUdng, rUpu, hoa d a t d n a m
ndi, thupng dien, t r u n g dien va h a dien,
lang mp va mieu thd b a c h i a n i i . Nghi Ie
nay cd y nghia la mdi d i e t h a n h cflng nhi
vi phoi thd rdi vi tri de bao sai dd thd, quet
dpn trong va ngoai den, xong mpi viec Iai
k h n mdi cac vi t h i n linh vao an toa.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

m a n / d a n h dupc nhieu tdm ca. Hien tUpng
nay cd t h e coi la mdt net dac trUng de
n h a n dien vai trd c i a Dflc t h a n h Le Khdi
trong ddi sd'ng v a n hoa cua ngU dan vflng
bien T h a c h Ha, Ldc Ha, Ha Tinh.

- Le k h a i hdi: Nghi le dUdc dien r a vao
8 gid s a n g mdng 1 t h a n g 5. Ban nghi le
chuan hi mdt m a m xdi ga dang len Dflc

t h a n h xin dupc k h a i hpi ddng thdi bao vdi
Ngai ve ke hoach le rUdc.

- Le rUdc: Nghi Ie n a y dUdc dien r a vao
7 gid sang ngay mdng 2 t h a n g 5, keo dai
thdi gian n h t, t h u h i t sU q u a n t a m t h a m
gia c i a nhieu ngUdi thupc ba xa: Mai Phu,
Thach Kim, T h a c h Ban, dd la nhflng xa
cflng thd d a n h tUdng Le Khoi. Chinh vi
vay le hpi den Le Khoi cd qui md ldn, dd la
Ie hpi lien xa, t h a m chi dupc coi la le hpi
v i n g . So' ngudi t h a m gia doan rUdc r t
dong, rieng viec bd' tri cac t h a n h vien
trong doan rUdc da cd tdi 150 ngUdi, ngoai
ra cdn cd du k h a c h va ngU d a n di t r e n
thuyen c i a gia dinh ngU dan. T h u y e n
t h a m gia trong doan rUdc cd n a m len tdi
20-30 t h u y e n . T r e n t h u y e n cd kieu rUdc,
thuyen rUdc dupe t r a n g tri kieu t h u y e n
rdng, cd hoa long lay, t r e n doan rUdc cd dpi
nhae, cd mfla sU t i . Vao 10 gid ngay mdng
2 t h a n g 5 doan t h u y e n rUdc ve den cdng
den chinh, cac t h u y e n rUdc bdi dao ba
vong trudc cdng den thd chinh rdi cap ben
trudc cdng den thd T h a n h m a u (each de
thd Le Khoi 500m). T i den thd T h a n h
mau doan rUdc rUdc kieu ve den Le Khdi
de thuc h a n h nghi le te t h i n .

- Le Yet (le te t h a n ) : Khi le rUdc ve den

den chinh t r e n dinh Long N g a m cflng la
Iflc Ban Ie nghi lam Ie Yet (le te), le nay
keo dai trong 3 gid, Ie v a t dang cflng bao
gdm: hUdng, hoa, dang, t r a , qua, va mpt
mam cdm de cflng. Trong m a m cdm bao
gid cflng cd mpt dia c l r a n vdi nUdc m i m
(hoac t h i t ludc vdi nUdc m a m ) dd la nhflng
s a n v a t gan vdi ddi sd'ng cua ngUdi dan
vflng bien. Ca va nUdc m i m la ngudn thUc

p h a m dupc che bien tfl b a n tay lao dpng
c i a cU dan vflng song nUdc ndi day, s i n
p h a m nay cflng la t h a n h q u i lao dpng c i a
cU dan vung C i a Sdt dang Ien te D i e
T h a n h trong ngay Ie hpi. Bdi muc dich c i a
viec tao r a le vat trUdc bet la de dang mdi
t h i n Iinh, sau nfla la de cao t r i n h viec Iam
an c i a dan l a n g trong v i n g .

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

<b>72 </b> <i>Nghiin cdu Ddng Nam A 8/2010 </i>

chi cd mpt ngUdi, khong tay eheo m a chi
dflng sflc m a n h t o a n t h a n de l i e day
t h u y e n di. Tuy nhien, cupc thi t h u y e n
t h i n g khong p h a i n a m nao cflng td chflc,
viec khong td chflc dUdc cupc thi nay p h u
thupc vao nhieu yeu to', trong dd cd yeu t d
thupc ve n h u d u c i a cpng ddng va cflng
cd mpt yeu to' la do dieu kien c i a bien
khdng t h u a n Ipi cho viec td c h i c cupc thi.

Sd ngUdi t h a m gia cupc thi t h u y e n t h i n g
khong dong n h u dua t h u y e n rdng va
quang dudng trong cupc thi nay cflng
khong dai nhU cupc dua t r e n . Cd the n h a n
t h y, t h u y e n thflng la mpt phUdng tien m a
ngU dan bien thUdng s i dung de di cau
Hai san g i n bd va chu yeu la cau mUc,
chinh bang phUdng tien nay da m a n g Iai
mpt ngudn hai s a n quy gia cho ngudi dan,
gdp p h l n n a n g cao ddi song k i n h te c i a
ngU dan ndi day, ddng thdi cung tao r a sU
da dang trong d i n h b i t h a i s a n c i a cU
dan vung bien Lpc H a , T h a c h Ha, Ha
Tinh. Trong p h l n hpi c i a le hpi den Le
Khdi cdn cd cupc thi di ca kheo, di ca kheo
la mpt net sinh h o a t v a n boa dac trUng
c i a cU d a n ven bien, ngudi t h a m gia cupc
thi c i n p h a i cd ky n a n g di kheo va ddi hdi
phai cd b a n Iinh d i n g trUdc bien. Nhflng
doi kheo dUdc lam b a n g tre nhUng dieu
quan trpng d day p h a i chpn dUpc nhflng
cay tre nhd vfla p h a i / d a n gian gpi la cay
tre due, dac, khong rong rupt, tay t r e p h a i
chac, dam bao a n t o a n cho ngudi di kheo.
Cupc thi di ca kheo khdng to c h i c dUpc
h a n g nam, t h u d n g dupe td c h i c vao nhflng
n a m chinh hpi. N h i n c h u n g nhflng n a m
g i n day, viec td chflc t h i t h u y e n thflng va
di ca kheo khdng dUdc td chflc t h u d n g
xuyen. Tuy n h i e n ben c a n h nhflng yeu td'

truyen thd'ng, trong Ie hdi cdn td chflc cac
trd chdi m a n g t i n h thdi dai nhU: hdi thi
bdng chuyen bai bien dupc td chflc h a n g
nam, so' dpi bdng t h a m gia r t ddng, cd
n a m It n h t k h o a n g 10 dpi, day cflng la net
sinh hoat v a n hda t h u bflt dupc nhieu

ngudi dan q u a n t a m , dac biet la t h e he tre
Men nay. Hien tupng nay cd t h e n h i n
n h a n t r e n q u a n diem bao tdn va thich
nghi, bao tdn va p h a t trien, p h l n hpi c i a
le hpi den Le Khoi ngay nay da m a n g hdi
thd c i a cupc song Men dai, nhflng boat
dpng van nghe da s i d u n g cac phUPng
tien am t h a n h , a n h sang vdi nhflng ca tfl
mdi, dap flng dupc n h u c l u c i a ddng dao
q u i n chflng dU hpi. Nhin tdng the le hpi
den Le Khoi la l l hpi vfla m a n g tinh
t r u y e n tho'ng Iai vfla m a n g t i n h hien dai,
le hpi dupc td chflc vdi quy mo Idn, la mpt
boat dpng v a n hda m a n g t i n h cpng ddng
lang xa, la diem hpi tu, giao lUu va p h i t
trien d ve gia t r i vat ch t va t i n h t h i n cua
cU dan v i n g bien C i a Sdt va cac v i n g Ian
can. Le hpi da tao r a ngudn mach van hda,
mdt ddng c h i y v a n boa khong n g i n g dUdc
b i o tdn va bdi d i p .