Tài liệu Quỹ BHXH trong hệ thống tài chính ở Việt Nam pptx

Quỹ BHXH trong hệ thống tài chính ở Việt Nam

Nguồn: tapchibaohiemxahoi.org.vn

Hoạt động tài chính diễn ra rất đa dạng và phong phú ở bất kỳ lĩnh vực nào của đời
sống xã hội... ở mỗi lĩnh vực hoạt động, các hoạt động tài chính có cùng một tính
chất, đặc điểm, vai trò; gắn liền với một chủ thể; có những quỹ tiền tệ đặc thù
được hình thành và sử dụng để đáp ứng các nhu cầu và lợi ích khác nhau của đời
sống xã hội, thì ở đó hình thành một khâu tài chính độc lập. Các khâu tài chính tồn
tại một cách độc lập, nhưng giữa chúng có những mối quan hệ ràng buộc, phụ
thuộc lẫn nhau trong quá trình tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ, do đó chúng không
thể tách rời nhau mà cùng nhau hợp thành một hệ thống tài chính thống nhất của
mỗi quốc gia.
Hiện nay, hệ thống tài chính ở Việt Nam bao gồm các khâu tài chính sau:
1. Ngân sách Nhà nước.
2. Tài chính doanh nghiệp.
3. Bảo hiểm.
4. Tín dụng.
5. Tài chính các tổ chức xã hội và tài chính hộ gia đình.
Bảo hiểm là một khâu trong hệ thống tài chính của Việt Nam. Là một dịch vụ tài
chính, bảo hiểm được hình thành với mục đích bù đắp những tổn thất. Có nhiều
hình thức bảo hiểm, mỗi một hình thức có một cách thức tạo lập và sử dụng quỹ
cũng như tính chất bồi hoàn khác nhưng chúng có chung một mục đích là các quỹ
bảo hiểm được tạo lập và sử dụng để bù đắp tổn thất cho những người tham gia
bảo hiểm góp phần hạn chế những rủi ro nhằm ổn định xã hội. Theo mục đích hoạt
động, hiện nay ở Việt Nam có hai loại hình bảo hiểm là bảo hiểm thương mại và
BHXH.
Bảo hiểm thương mại hoạt động kinh doanh với mục đích kiếm lời trên cơ sở huy
động các nguồn tài lực thông qua việc thu phí bảo hiểm của những người tham gia
bảo hiểm để tạo lập quỹ và sử dụng chúng để bồi thường tổn thất cho các đối
tượng tham gia bảo hiểm khi xẩy ra rủi. ở Việt Nam, Bảo hiểm thương mại đang

hoạt động với hai loại hình bảo hiểm là Bảo hiểm phi nhân thọ và Bảo hiểm nhân
thọ. Tương ứng với mỗi loại hình bảo hiểm có rất nhiều sản phẩm khác nhau. Bảo
hiểm phi nhân thọ có các sản phẩm như: bảo hiểm hàng hoá, bảo hiểm tàu, bảo
hiểm xe cơ giới, bảo hiểm sức khoẻ, tai nạn, con người, bảo hiểm trách nhiệm, bảo
hiểm dầu khí, hàng không, bảo hiểm hoả hoạn, kỹ thuật - tài sản. Bảo hiểm nhân
thọ có các sản phẩm như: An sinh giáo dục, an khang thịnh vượng, an bình hưu trí,
an hưởng hưu trí...
BHXH hoạt động không vì mục đích kinh doanh tìm kiếm lợi nhuận mà phục vụ
cho lợi ích xã hội, vì quyền lợi của người tham gia BHXH, BHYT. ở Việt Nam,
BHXH được triển khai dưới hai hình thức là BHXH bắt buộc và BHXH tự
nguyện. Sản phẩm của BHXH bắt buộc là trợ cấp hưu trí, tử tuất, mai táng phí, ốm
đau, thai sản, nghỉ dưỡng sức phục hồi sức khoẻ, TNLĐ- BNN, khám chữa bệnh.
Loại hình BHXH tự nguyện chưa được triển khai đầy đủ nên mới chỉ có một sản
phẩm duy nhất là khám chữa bệnh.
Quỹ BHXH là quỹ độc lập với Ngân sách nhà nước, Quỹ hoạt động theo cơ chế
quản lý tài chính do Chính phủ ban hành và được quản lý tập trung thống nhất
trong hệ thống BHXH Việt Nam, được thực hiện hạch toán riêng và cân đối thu
chi theo từng quỹ thành phần. Theo quy định hiện hành Quỹ BHXH có ba quỹ
thành phần là: Quỹ hưu trí và trợ cấp; quỹ khám, chữa bệnh bắt buộc; quỹ khám,
chữa bệnh tự nguyện.
Quỹ BHXH được hình thành từ các nguồn sau:
1. Đóng góp của người sử dụng lao động, người lao động tham gia BHXH, BHYT
bắt buộc;
2. Nhà nước đóng và hỗ trợ để đảm bảo các chế độ BHXH đối với người lao động;
3. Nhà nước hỗ trợ, đóng BHYT đối với người nghèo và đối tượng chính sách
4. Tiền sinh lời do thực hiện các biện pháp bảo toàn và tăng trưởng Quỹ BHXH
5. Các nguồn thu hợp pháp khác.
Quỹ BHXH được sử dụng để chi trả các chế độ:
1. Chi lương hưu, (thường xuyên và một lần)
2. Trợ cấp cho người bị tai nạn lao động và người phục phụ người bị tai nạn lao

động; trang cấp dụng cụ cho người bị TNLĐ
3. Chi trợ cấp ốm đau, thai sản, BNN
4. Tiền tuất (định xuất cơ bản và nuôi dưỡng) và mai táng phí
5. Chi nghỉ dưỡng sức và phục hồi sức khoẻ
6. Đóng BHYT theo quy định
7. Lệ phí chi trả
8. Các khoản khác nếu có
9. Thanh toán chi phí khám chữa bệnh nội, ngoại trú cho đối tượng tham gia
BHYT bắt buộc, tự nguyện gồm tiền khám, chẩn đoán và điều trị, xét nghiệm,
chiếu chụp X quang, thăm dò chức năng, thuộc trong danh mục theo quy định của
Bộ Y tế, máu, dịch truyển, các thủ thuật, phẫu thuật, sử dụng vật tư, thiết bị y tế và
giường bệnh.
Trong quá trình vận động, Quỹ BHXH có thể quan hệ trực tiếp với các khâu tài
Ngân sách Nhà nước, tài chính doanh nghiệp, tài chính tín dụng, tài chính các tổ
chức xã hội và hộ gia đình qua việc tạo lập quỹ dưới hình thức thu BHXH, BHYT
và sử dụng quỹ dưới hình thức chi trả các chế độ BHXH, BHYT. Mặt khác thông
qua thị trường tài chính, Quỹ BHXH có quan hệ gián tiếp với các khâu tài chính
khác trong hệ thống tài chính khi nguồn tài chính của quỹ này tạm thời nhàn rỗi
được sử dụng giống như các quỹ tín dụng khác.
1. Quan hệ với ngân sách Nhà nước:
Ngân sách Nhà nước (NSNN) là khâu tài chính đóng vai trò chủ đạo trong hệ
thống tài chính quốc gia. Hoạt động của NSNN gắn liền với chủ thể là Nhà nước.
ở khâu này, các nguồn tài chính từ các khâu tài chính khác được hút một cách
mạnh mẽ để hình thành nên quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước - quỹ ngân sách.
Với quyền lực của mình, Nhà nước đã ban hành Điều lệ BHXH, Điều lệ BHYT,
Quy chế quản lý tài chính đối với hệ thống BHXH Việt Nam trong đó quy định
việc tạo lập và sử dụng Quỹ BHXH. Quỹ BHXH trong thời gian tạm thời nhàn rỗi
đã trở thành nguồn tài chính được hút vào Quỹ Ngân sách dưới hình thức các
khoản cho NSNN vay. Từ những khoản cho vay này, NSNN có quyền sử dụng,
thông qua chức năng phân phối để tạo lập các quỹ tiền tệ nhỏ ở các khâu tài chính

khác dưới hình thức cấp phát như cấp kinh phí hoạt động cho các đơn vị HCSN,
lực lượng vũ trang, vốn Điều lệ cho Doanh nghiệp Nhà nước...; cho các doanh
nghiệp, các tổ chức kinh tế... vay vốn để hoạt động, hỗ trợ kinh phí hoạt động cho
các tổ chức đoàn thể..., trợ cấp thường xuyên hoặc đột xuất cho nạn nhân chất độc
màu da cam, trợ cấp thương tật, trợ cấp BHXH, người nghèo.... Những khoản cấp
phát, trợ cấp, cho vay này của NSNN lại trở thành một nguồn thu bổ sung vào các
quỹ tiền tệ ở các đơn vị kinh tế khác. Như vậy, một cách gián tiếp Quỹ BHXH đã
tạo lập nên các quỹ tiền tệ ở các khâu tài chính khác như: tài chính doanh nghiệp,
tín dụng, tài chính các tổ chức xã hội và tài chính hộ gia đình.
Đối tượng tham gia BHXH, BHYT bắt buộc là các đơn vị thuộc khối hành chính
sự nghiệp, lực lượng vũ trang sử dụng kinh phí do NSNN cấp, hỗ trợ để hoạt động
trong đó có khoản trích nộp BHXH, BHYT. Hàng tháng, các đơn vị này phải trích
từ khoản kinh phí do NSNN cấp, hỗ trợ để nộp BHXH, BHYT. Đối tượng đang
hưởng chế độ trợ cấp BHXH hàng tháng do nguồn NSNN đảm bảo; người có
công, thân nhân sỹ quan quân đội tại ngũ, người nhiễm chất độc màu da cam và
con đẻ của họ, người nghèo... hàng tháng được hưởng các khoản trợ cấp từ NSNN
cũng là đối tượng tham gia BHXH, BHYT do đó NSNN cũng dành một phần kinh
phí của mình để nộp BHYT cho họ. Như vậy, hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp quỹ
NSNN lại đuợc hút vào quỹ BHXH dưới hình thức nộp BHXH, BHYT để hình
thành nên quỹ BHXH.
2. Quan hệ với tài chính doanh nghiệp:
Tài chính doanh nghiệp là khâu cơ sở trong hệ thống tài chính quốc gia. Trong quá
trình tạo lập, phân phối và sử dụng các quỹ tiền tệ của mình, doanh nghiệp phát
sinh các quan hệ tài chính trong đó có quan hệ với cơ quan BHXH về thu, nộp
BHXH, BHYT và nhận về các khoản trợ cấp cho người lao động trong trường hợp
họ bị ốm đau, tai nạn lao động- BNN, nghỉ thai sản, nghỉ dưỡng sức phục hồi sức
khoẻ.
Lao động là một yếu tố tham gia vào quá trình sản xuất của doanh nghiệp, do đó
cùng với việc trả lương, doanh nghiệp phải thực hiện việc trích nộp BHXH,
BHYT cho người lao động theo quy định của pháp luật. Khi thực hiện nghĩa vụ

nộp BHXH theo tỷ lệ quy định cho cơ quan BHXH, doanh nghiệp sẽ phải sử dụng
tiền từ nguồn vốn kinh doanh của mình làm chuyển dịch nguồn tài chính của
doanh nghiệp vào quỹ BHXH. Các khoản trích nộp BHXH, BHYT khi chưa đến
hạn phải nộp sẽ được doanh nghiệp khai thác, huy động và sử dụng tạm thời để
đảm bảo có đủ nguồn tài chính cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và như vậy
gián tiếp quỹ BHXH đã được bổ sung các quỹ tiền tệ của doanh nghiệp.
Mặt khác khi tham gia BHXH, trong trường hợp người lao động nữ nghỉ sinh con,
người lao động không may bị ốm, bị tai nạn không tham gia được vào quá trình
sản xuất tạo ra sản phẩm cho doanh nghiệp lúc này người lao động sẽ được quỹ
BHXH chi trả các chế độ BHXH ốm đau, thai sản, nghỉ dưỡng sức, tai nạn lao
động- BNN. Như vậy bằng cơ chế sử dụng quỹ của mình, Quỹ BHXH đã trực tiếp
tạo nên nguồn thu cho khâu tài chính hộ gia đình và gián tiếp tham gia vào khâu
tài chính doanh nghiệp.
3. Quan hệ với tín dụng:
Tín dụng là khâu quan trọng trong hệ thống tài chính. Quỹ tín dụng được tạo lập
bằng cách huy động các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong dân cư, các tổ chức
kinh tế, vốn tự có và sử dụng để cho vay, đầu tư chứng khoán, trả lãi theo nguyên
tắc hoàn trả có thời hạn và có lợi tức.
Cơ chế quản lý tài chính của BHXH cho phép BHXH Việt Nam được thực hiện
các hoạt động bảo toàn và tăng trưởng quỹ. Trong thời gian nhàn rỗi chưa sử dụng
đến, quỹ BHXH được phép cho các Ngân hàng thương mại nhà nước, Ngân hàng