Đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp tại ba xã thí điểm dồn điền đổi thửa của huyện phú bình tỉnh thái nguyên giai đoạn 2016 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
------------------------------

DƯƠNG NGỌC YÊN

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG
NGHIỆP TẠI BA XÃ THÍ ĐIỂM DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA
CỦA HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN
GIAI ĐOẠN 2016- 2018

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Thái Nguyên, 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
-------------------------------

DƯƠNG NGỌC YÊN
ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT NÔNG NGHIỆP
TẠI BA XÃ THÍ ĐIỂM DỒN ĐIỀN ĐỔI THỬA CỦA
HUYỆN PHÚ BÌNH, TỈNH THÁI NGUYÊN
GIAI ĐOẠN 2016-2018
Ngành: Quản lý đất đai
Mã số ngành: 8. 85. 01. 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI
Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Lan

Thái Nguyên, 2019


i

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu,
kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ
một học vị nào.
Tôi cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được
cảm ơn và các thơng tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc./.
Phú Bình, ngày.... tháng.... năm 2019
Tác giả luận văn
Dương Ngọc Yên


ii

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Quản lý Tài
nguyên, đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giảng dạy, hướng dẫn tơi
trong suốt q trình học tập và nghiên cứu luận văn. Đặc biệt, tôi xin gửi lời
cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Đỗ Thị Lan, là người trực tiếp hướng dẫn khoa
học, đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tơi hồn thành luận văn này.
Tơi xin trân trọng cảm ơn Ủy ban nhân dân huyện Phú Bình, tập thể
Phịng Tài ngun và Mơi trường, phịng tài chính- kế hoạch, Chi cục Thống
kê, cấp uỷ chính quyền và nhân dân các xã Tân Đức, Úc Kỳ, Xuân Phương đã
giúp đỡ tơi trong q trình thực hiện đề tài.
Cuối cùng, tôi xin trân trọng cám ơn các bạn học viên cùng lớp, những
người thân trong gia đình và bạn bè đã giúp đỡ và động viên tơi trong q trình

học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn.
Một lần nữa tơi xin trân trọng cảm ơn!
Phú Bình, ngày.... tháng.... năm 2019
Tác giả luận văn
Dương Ngọc Yên


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii
MỤC LỤC ......................................................................................................... iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ vi
DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ vii
DANH MỤC HÌNH ......................................................................................... viii
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................. 1
2. Mục tiêu của đề tài .......................................................................................... 2
3. Ý Nghĩa của đề tài .......................................................................................... 2
3.1. Ý nghĩa khoa học ......................................................................................... 2
3.2. Ý nghĩa thực tiễn.......................................................................................... 3
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ........................................................ 4
1.1.Cơ sở lý luận của đề tài................................................................................. 4
1.1.1. Chính sách quản lý và sử dụng đất nông nghiệp ở Việt Nam .................. 4
1.1.1.1. Giai đoạn từ năm 1945 – 1985 .............................................................. 4
1.2. Cơ sở thực tiễn của dồn điền đổi thửa ......................................................... 9
1.2.1.1 Khái niệm................................................................................................ 9
1.2.2. Tình hình nghiên cứu dồn điền đổi thửa ở Việt Nam ............................. 10
1.2. Cơ sở pháp lý của việc thực hiện dồn điền đổi thửa.................................. 18

1.3. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp và phân loại hiệu quả sử dụng đất ....... 22
1.3.1. Khái niệm hiệu quả sử dụng đất ............................................................. 22
1.3.2. Phân loại hiệu quả sử dụng đất ............................................................... 23
1.3.2.1. Hiệu quả kinh tế ................................................................................... 23
1.3.2.3. Hiệu quả môi trường ............................................................................ 23
1.4. Đặc điểm và phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp..... 24
1.4.1. Đất nông nghiệp và quan điểm sử dụng đất nông nghiệp ...................... 24


iv

1.4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ............... 26
1.4.3. Đặc điểm, tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất nôngnghiệp ......... 28
1.5. Đánh giá chung .......................................................................................... 30
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU ................................................................................................ 31
2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 31
2.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 31
2.3. Nội dung nghiên cứu.................................................................................. 31
2.3.1. Sơ lược một số đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của
huyện Phú Bình có liên quan đến sản xuất nơng nghiệ. ................................... 31
2.3.2. Thực trạng sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Bình. .......................... 31
2.3.3. Đánh giá hiệu quả của các loại hình sử dụng đất sản xuất nơng
nghiệp sau dồn điền đổi thửa. ........................................................................... 31
2.3.4. Đánh gia những thuận lợi, khó khăn và đề xuất giải pháp. .................... 31
2.4. Phương pháp nghiêncứu ............................................................................ 32
2.4.1. Phương pháp chọn địa điểm nghiên cứu ................................................ 32
2.4.2. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu .................................................... 32
2.4.3. Phương pháp đánh giá hiệu quả sử dụngđất ........................................... 32
2.4.4. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu, tài liệu .............................. 34

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ................................................ 35
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế-xã hội của huyện Phú Bình ............................ 35
3.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên ............................................. 35
3.1.2. Dân số và nguồn lao động ...................................................................... 39
3.2. Hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp huyện Phú Bình ................................. 43
3.3. Kết quả thực hiện chính sách dồn điền đổi thửa tại huyện Phú Bình ........ 49
3.3.1. Tổ chức triển khai thực hiện công tác dồn điền đổi thửa trên địa bàn
huyện Phú Bình....................................................................................... 49


v

3.3.2. Kết quả thực hiện công tác dồn diền đổi thửa đất nơng nghiệp trên
địa bàn huyện Phú Bình .......................................................................... 54
3.4.1 Những ưu điểm khi thực hiện công tác dồn điện đổi thửa và nguyên nhân......... 68
3.4.2 Đánh giá những tồn tại, hạn chề và nguyên nhân.................................... 69
3.4.3 Một số giải pháp để thực hiện có hiệu quả cơng tác dồn điền đổi thửa ............... 71
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 75
1. Kết luận: ........................................................................................................ 75
2. Kiến nghị....................................................................................................... 76
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 77
PHIẾU ĐIỀU TRA NÔNG HỘ ..................................................................... 79
MỘT SỐ HÌNH ẢNH TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI ...... 85


vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt

Diễn giải

BTNMT

Bộ Tài nguyên và Mơi trường

CP

Chính phủ

CPTG

Chi phí trung gian

DN

Doanh nghiệp

GTSX

Giá trị sản xuất

HĐND

Hội đồng nhân dân

HTX

Hợp tác xã

KCN

Khu công nghiệp

LĐ

Lao động

MTTQ

Mặt trận tổ quốc

NĐ

Nghị định

QĐ

Quyết định

QSDĐ

Quyền sử dụng đất

TĐC

Tái định cư

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

TNHH

Thu nhập hỗn hợp

UBND

Ủy ban nhân dân


vii

DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1.

Tổng hợp diện tích đất nơng nghiệp ..................................................... 43

Bảng 3.2.

Kết quả bình qn sản xuất nơng nghiệp một số loại cây trồng chính từ
năm 2015-2018 ..................................................................................... 45

Bảng 3.3.

Một số chỉ tiêu kinh tế ngành nông nghiệp qua các năm ...................... 46

Bảng 3.4.

Biến động diện tích đất nơng nghiệp qua 03 năm................................. 47

Bảng 3.5.

Kết quả dồn điền đổi thửa huyện Phú Bình .......................................... 54

Bảng 3.6.

Biến động về số thửa trước và sau dồn điền đổi thửa. .......................... 56

Bảng 3.7.

Biến động về diện tích trước và sau khi dồn điền đổi thửa .................. 57

Bảng 3.8.

Hiệu quả kinh tế các loại cây trồng và nuôi cá trước dồn điền ............. 57

Bảng 3.9.

Hiệu quả kinh tế các loại cây trồng và nuôi cá sau dồn điền ................ 58

Bảng 3.10:

Hiệu quả kinh tế của các LUT trước dồn điền đổi thửa ........................ 59

Bảng 3.11.

Hiệu quả kinh tế của các LUT sau dồn điển đổi thửa ........................... 61

Bảng 3.12.

Mức độ chấp nhận của người dân với các loại hình sử dụng đất.......... 62

Bảng 3.13.

So sánh mức độ đầu tư phân bón với tiêu chuẩn phân bón cân đối hợp lý ... 63

Bảng 3.14.

Mức độ sử dụng một số loại thuốc bảo vệ thực vật .............................. 65

Bảng 3.15.

Đề xuất các loại hình sử dụng đất nông nghiệp những năm tới............ 67


viii

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1:

Xu hướng phát triển tích tụ, tập trung đất đai ............................... 14

Hình 3.1.

Sơ đồ quy trình thực hiện dồn điền đổi thửa đất nông nghiệp ...... 52


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong cơng cuộc cải cách kinh tế nông nghiệp, nông thôn, Đảng và Nhà
nước ta ln có những chính sách mới về đất đai nhằm thúc đẩy nền nơng
nghiệp phát triển, điển hình là Luật Đất đai năm 2013, theo đó đất đai được
giao đến tận tay người nơng dân. Chính sách mới về quyền sử dụng đất đã làm
thay đổi hoàn toàn quan hệ sản xuất ở nông thôn, người nông dân thực sự làm
chủ mảnh đất của mình, đó là động lực cho sự phát triển vượt bậc của nền
nông nghiệp sau ngày thống nhất đất nước, đưa Việt Nam từ một nước phải
nhập khẩu lương thực trở thành một nước xuất khẩu lương thực đứng thứ 2
trên thế giới.
Vai trò to lớn của việc chia ruộng đất cho nông dân là không thể phủ
nhận. Song trong bối cảnh hiện nay, đất nước đang trên đà phát triển theo
hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, ngành nơng
nghiệp khơng những có nhiệm vụ đảm bảo an ninh lương thực quốc gia mà còn
phải đảm nguyên liệu cho ngành công nghiệp, tăng khối lượng, chất lượng
nông sản xuất khẩu. Nhưng trên thực tế, khi chia ruộng đất cho nông dân theo
nghị định 64/NĐ-CP ngày 27/9/1993 của Chính phủ, chúng ta thực hiện theo
phương châm cơng bằng xã hội, ruộng tốt cũng như ruộng xấu, xa cũng như
gần đều được chia đều tính trên nhân khẩu nơng nghiệp, dẫn đến tình trạng
ruộng đất bị phân tán, manh mún không đáp ứng được nhu cầu phát triển của
nền nông nghiệp trong thời kỳ đổi mới.
Sự manh mún ruộng đất gây nên những khó khăn trong quản lý và sử
dụng đất đai, khả năng đổi mới và ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất
hạn chế, dẫn đến tình trạng chung là hiệu quả sản xuất thấp.
Để khắc phục tình trạng manh mún ruộng đất, việc dồn đổi ruộng đất từ
thửa nhỏ thành thửa lớn là việc làm rất cần thiết, đáp ứng địi hỏi của cơng

2

nghiệp hóa, hiện đại hóa nơng nghiệp, nơng thơn trong sự nghiệp đổi mới hiện
nay, tạo điều kiện cho người làm nông nghiệp yên tâm sử dụng và khai thác
đất đai một cách có hiệu quả đồng thời nâng cao hiệu lực công tác quản lý nhà
nước về đất đai.
Phú Bình là huyện thực hiện thí điểm cơng tác dồn điền đổi thửa trên địa bàn
tỉnh Thái Nguyên. Việc dồn điền đổi thửa được Huyện ủy, UBND huyện chỉ đạo
thực hiện thí điểm tại địa bàn ba xã là xã Úc Kỳ, Xuân Phương và Tân Đức.
Để đánh giá thực trạng công tác dồn điền đổi thửa trên địa bàn huyện Phú
Bình. Cơng tác dồn điền đổi thửa tại huyện đã đáp ứng được nhu cầu của
người dân chưa? Công tác dồn điền đổi thửa mang lại hiệu quả gì đối với sản
xuất nông nghiệp? Trước những vấn đề trên, với sự hướng dẫn của PGS.TS Đỗ
Thị Lan, tôi đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu quả sử dụng đất
nơng nghiệp tại ba xã thí điểm dồn điền đổi thửa của huyện Phú Bình, tỉnh
Thái Nguyên giai đoạn 2016-2018”
2. Mục tiêu của đề tài
- Đánh giá thực trạng quản lý, sử dụng đất nông nghiệp của ba xã thí điểm
dồn điền đổi thửa cng

Có

Khơng có ý kiến

3. Sau dồn điền đổi thửa gia đình có muốn chuyển nhượng cho th đất được giao để
chuyển nghề khác khơng?
Khơng

Có

Khơng có ý kiến

4. Sau dồn điền đổi thửa gia đình có muốn nhận thêm đất để phát triển sản xuất
khơng?
Khơng

Có

5. Sau dồn điền đổi thửa gia đình đầu tư thế nào cho sản xuất:
Đầu tư cải tạo đất

Không thay đổi

Mua sắm máy mốc, cơng cụ sx

6. Gia đình đã chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất như thế nào sau dồn điền đổi thửa:
a. Đất trồng lúa sang trồng lúa + cấy vụ đông
b. Ruộng trũng sang lúa – cá hoặc lúa – cá – vịt
c. Không thay đổi
d. Mô hình khác:…………………………………………………………………….
7. Chi phí trực tiếp cho q trình sản xuất tăng hay giảm ở những khâu nào:
Làm đất

Làm đất + thủy lợi

Làm đất + thủy lợi + thu hoạch


80

8. Gia đình có kiến nghị hay nguyện vọng gì để cải thiện điều kiện sử dụng đất nông
nghiệp tại địa phương?
a. Cấp đổi GCNQSD đất
b. Muốn được cấp GCNQSD đất, tư vấn KT và tạo thị trường nông sản
c. Tư vấn về hỗ trợ kỹ thuật trong sử dụng đất
d. Nguyện vọng khác:……………………………………………………………….
III. TƯ LIỆU SẢN XUẤT
Hạng mục

Đơn vị

Số

Giá mua

Năm

lượng

(đồng)

mua

Ghi chú

Máy kéo
Máy bơm nước
Máy xay sát
Trau bò cày kéo
Xe cải tiến

Bình phun thuốc sâu
Máy tuốt lúa

IV. TÌNH HÌNH RUỘNG ĐẤT CỦA HỘ GIA ĐÌNH

Hạng mục

Đất 3 vụ
Đất 2 vụ
Đất 1 vụ
Diện tích đất ao thả cá
Diện tích đất thổ cư
Diện tích đất màu

Trước dồn điền

Sau dồn điền đổi

đổi thửa

thửa

Số

Diện

thửa

tích

đất

(m2)

Số thửa

Diện tích

đất

(m2)

Ghi chú


81

V. TỔ CHỨC SẢN XUẤT
Xin ông (bà) cho biết gia đình có những thay đổi gì về tổ chức sản xuất trước
và sau khi thực hiện công tác “ Dồn điền đổi thửa” đất nông nghiệp:
Hạng mục

Trước dồn điền đổi thửa

Sau dồn điền đổi thửa

Thuê máy cày bừa

Thuê máy cày bừa

Máy của gia đình

Máy của gia đình

Cày bừa trâu bị

Cày bừa trâu bị

Cuốc sới thủ cơng

Cuốc sới thủ cơng

Tưới tiêu theo hệ thống

Tưới tiêu theo hệ thống

thủy lợi:

thủy lợi:

Chủ động

Chủ động

Bán chủ động

Bán chủ động

Theo chỉ đạo của xã

Theo chỉ đạo của xã

Tự bố trí cây trồng

Tự bố trí cây trồng

1. Cơ cấu cây trồng

2. Làm đất

3. Thủy lợi

4. Thời vụ gieo cấy cây trồng

VI. CHI PHÍ ĐẦU TƯ VÀ THU NHẬP TỪ SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP
TRONG 1 NĂM CỦA HỘ GIA ĐÌNH

TT Hạng mục

I

Thơng tin chung

1

Tên giống

2

Diện tích

3

Năng suất

4

Giá bán

II

Chi phí vật chất /

Trước dồn điền đổi thửa

Sau dồn điền đổi thửa

Lúa

Lúa

Vụ

Rau

Lúa

Lúa

Vụ

Rau

xuân

màu

đông

màu

xuân

màu

đông

màu

ĐVT


82

sào
1

Giống
Giá giống

2

Phân chuồng
Tiền

3

Phân đạm
Giá mua

4

Phân kali
Giá mua

5

Phân NPK
Giá mua

6

Phân lân
Giá mua

7

Thuốc trừ sâu

8

Thuốc diệt cỏ

9

Chi phí khác

III

Chi phí lao
động/sào/vụ

3.1 Lao động th
ngồi
1

Làm đất

2

Gieo cấy

3

Làm cỏ, sục bùn

4

Bón phân

5

Phun thuốc

6

Thu hoạch, vận chuyển

7

Tuốt

8

Phơi sấy

9

Công khác

3.2 Lao động tự làm
1

Làm đất

2

Gieo cấy

83

3

Làm cỏ, sục bùn

4

Bón phân

5

Phun thuốc

6

Thu hoạch, vận chuyển

7

Tuốt

8

Phơi sấy

9

Cơng khác

IV

Chi phí khác

1

Dịch vụ BVTV

2

Chi phí khác
Lãi suất/sào

VII. ĐÁNH GIÁ SỰ THAY ĐỔI TRONG KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH
7.1. Mức đầu tư vào sản xuất nông nghiệp sau khi đã thực hiện chính sách
Dồn diền đổi thửa:
- Về giống:………………………………………………………………………
- Phân bón:………………………………………………………………………
- Bảo vệ thực vật:……………………………………………………………….
- Cơng lao động:……………………………………………………………….
- Phí dịch vụ:……………………………………………………………….…..
- Máy móc phục vụ sản xuất:………………………………………..…………
7.2. Kết quả sản xuất kinh doanh:
- Năng suất:…………………………………………………………..……..…
- Sản lượng: ………………………………………………………..……..……
- Tăng vụ, xen canh:……………………………………………………………
7.3. Hiện nay kinh tế gia đình ơng, bà như thế nào?
a. Thuộc diện khá giả
b. Trung bình
c. Nghèo

84

d. Đói khổ
7.4. Tình hình lao động và việc làm của gia đình:
a. Thừa lao động
b. Đủ lao động
c. Thiếu lao động
d. Đủ việc làm quanh năm
e. Đủ việc làm 9 tháng
f. Đủ việc làm 6 tháng
* Trường hợp thừa lao động gia đình giải quyết thế nào:
a. Đi làm th
b. Sản xuất ngành nghề
c. Chạy chợ
d. Khơng làm gì
* Trường hợp thiếu lao động gia đình giải quyết thế nào?
a. Đổi cơng
b. Th lao động
c. Th thời vụ
7.5. Tình hình ruộng đất hiện nay của gia đình sau khi dồn điền đổi thửa
a. Đã phù hợp
b. Chưa phù hợp
c. Cần thay đổi
* Theo ý kiến ơng bà thì biện pháp nào để sử dụng ruộng đất hiện nay
nâng cao được hiệu quả kinh tế…………………………………………….....
..................................................................................................................................
Ngày…… tháng…… năm 20…
Người điều tra

Chủ hộ


85

MỘT SỐ HÌNH ẢNH TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
Hình 1: Đồn cơng tác của Huyện, xã và tiểu ban DĐ ĐT của xóm đi kiểm tra cơng
tác chỉnh trang đồng ruộng và làm đất cấy tại cánh đồng mẫu lớn sau DĐĐT tại xã
Tân Đức, huyện Phú Bình.


86

Hình 2: Nơng dân đang thực hiện cấy bằng máy cấy tại cánh đồng mẫu
lớn tại xã Xuân Phương, huyện Phú Bình.


87

Hình 3: Đồn cơng tác của tỉnh và lãnh đạo xã đi thăm đồng tại cánh
đồng mẫu lớn xã Tân Đức, huyện Phú Bình.

Hình 4: Cánh đồng dưa chuột sau DĐĐT tại xã Tân Đức cho thu hoạch


88

Hình 5: Cánh đồng rau sạch sau D Đ ĐT tại xã Xuân Phương, huyện Phú Bình

89

Hình 6: Mơ hình cánh đồng một giống sau DĐĐT “Nếp Thầu Dầu” tại
xã Úc Kỳ, huyện phú Bình


90