Giao trinh Moi truong Xay dung

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (904.56 KB, 180 trang )

(1)M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Ch¬ng 1:. Các vấn đề chung về khoa häc m«i trêng.. 1.1. §Þnh nghÜa: M«i trêng bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ yÕu tè vËt chÊt nh©n t¹o cã quan hÖ mật thiết với nhau, bao quanh con ngời, có ảnh hởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn t¹i, ph¸t triÓn cña con ngêi vµ thiªn nhiªn (§iÒu 1, LuËt BVMT cña ViÖt Nam, 1993). Từ định nghĩa tổng quát này, các khái niệm về MT còn đợc hiểu theo các nghĩa khác nhau, nhng tựu trung lại không nằm ngoài nội dung của định nghĩa kinh điển trong LuËt BVMT. §Þnh nghÜa l: MT theo nghÜa réng nhÊt lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh hëng tíi mét vËt thÓ hoÆc mét sù kiÖn. BÊt cø mét vËt thÓ, mét sù kiÖn nµo còng tån tại và diễn biến trong một MT. Khái niệm chung về MT nh vậy đợc cụ thể hoá đối với từng đối tợng và từng mục đích nghiên cứu. §èi víi c¬ thÓ sèng th× ''M«i trêng sèng'' lµ tæng hîp nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ảnh hởng tới đời sống và sự phát triển của cơ thể (Lê Văn Khoa, 1995). §Þnh nghÜa 2: MT bao gåm tÊt c¶ nh÷ng g× bao quanh sinh vËt, tÊt c¶ c¸c yÕu tè v« sinh và hữu sinh có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển và sinh s¶n cña sinh vËt (Hoµng §øc NhuËn, 2000). Theo tác giả, MT có 4 loại chính tác động qua lại lẫn nhau: - Môi trờng tự nhiên bao gồm nớc, không khí, đất đai, ánh sáng và các sinh vật. - Môi trờng kiến tạo gồm những cảnh quan đợc thay đổi do con ngời. - Môi trờng không gian gồm những yếu tố về địa điểm, khoảng cách, mật độ, phơng hớng và sự thay đổi trong MT. - M«i trêng v¨n ho¸ - x· héi bao gåm c¸c c¸ nh©n vµ c¸c nhãm, c«ng nghÖ, t«n giáo, các định chế, kinh học, thẩm mỹ học, dân số học và các hoạt động khác của con ngêi. §Þnh nghÜa 3: MT lµ mét phÇn cña ngo¹i c¶nh, bao gåm c¸c hiÖn tîng vµ c¸c thùc thể của tự nhiên,..mà ở đó, cá thể, quần thể, loài,...có quan hệ trực tiếp hoặc gián tiếp bằng các phản ứng thích nghi của mình (Vũ Trung Tạng, 2000). Từ định nghĩa này, ta có thể phân biệt đợc đâu là MT của loài này mà không phải là MT của loài kh¸c. Ch¼ng h¹n, mÆt biÓn lµ MT cña sinh vËt mÆt níc (Pleiston vµ Neiston), song không là MT của những loài sống ở đáy sâu hàng nghìn mét và ngợc lại.. Trang:. 1.

(2) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Đối với con ngời, MT chứa đựng nội dung rộng hơn. Theo định nghĩa của UNESCO (1981) th× MT cña con ngêi bao gåm toµn bé c¸c hÖ thèng tù nhiªn vµ các hệ thống do con ngời tại ra, những cái hữu hình (tập quán, niềm tin,...), trong đó con ngời sống và lao động, họ khai thác các tài nguyên thiên nhiên và nhân tạo nhằm thoả mãn những nhu cầu của mình. Nh vậy, MT sống đối với con ngời không chØ lµ n¬i tån t¹i, sinh trëng vµ ph¸t triÓn cho mét thùc thÓ sinh vËt lµ con ngêi mµ còn là ''khung cảnh của cuộc sống, của lao động và sự vui chơi giải trí của con ngời''. Nh vậy MT sống của con ngời là cả vũ trụ bao la, trong đó hệ Mặt Trời và Trái Đất (T§) lµ bé phËn cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ râ rÖt nhÊt. Theo c¸ch nh×n cña khoa häc MT hiện đại thì TĐ có thể xem nh một con tàu vũ trụ lớn, mà loài ngời là những hµnh kh¸ch. VÒ mÆt vËt lý, T§ gåm th¹ch quyÓn, bao gåm tÊt c¶ c¸c vËt thÓ ë d¹ng thể rắn của TĐ và có độ sâu tới khoảng 60km; thuỷ quyển tạo nên bởi các đại dơng, biÓn c¶, ao hå, s«ng suèi vµ c¸c thuû vùc kh¸c; khÝ quyÓn víi kh«ng khÝ vµ c¸c lo¹i khí khác bao quanh mặt đất. Về mặt sinh học, trên TĐ có sinh quyển bao gồm các cơ thể sống, thuỷ quyển và khí quyển tạo thành MT sống của các cơ thể sống và địa quyÓn t¹o thµnh líp phñ thæ nhìng ®a d¹ng. Kh¸c víi c¸c ''quyÓn'' vËt chÊt v« sinh, trong sinh quyÓn ngoµi vËt chÊt, n¨ng lîng, cßn cã th«ng tin víi t¸c dông duy tr× cấu trúc và cơ chế tồn tại của các vật thể sống. Dạng thông tin ở mức độ phức tạp và phát triển cao nhất là trí tuệ con ngời, có tác dụng ngày càng mạnh mẽ đến sự tồn tại và phát triển của TĐ. Từ nhận thức đó, đã hình thành khái niệm về ''trí quyển'', bao gồm những bộ phận trên TĐ, tại đó có tác động trí tuệ con ngời. Những thành tựu mới nhất của khoa học kỹ thuật cho thấy rằng trí quyển đang thay đổi một cách nhanh chóng, sâu sắc và phạm vi tác động ngày càng mở rộng, kể cả ở ngoài phạm vì TĐ. Về mặt xã hội, các cá thể con ngời họp lại thành cộng đồng, gia đình, bộ tộc, quốc gia, xã hội theo những loại hình, phơng thức và thể chế khác nhau. Từ đó tạo nên các mối quan hệ, các hình thái tổ chức kinh tế xã hội có tác động mạnh mẽ tới MT vËt lý, MT sinh häc. Trong thÕ kû XXI, dù ®o¸n sÏ xuÊt hiÖn tng bõng cña mét nÒn kinh tÕ míi. NÒn kinh tÕ nµy cã tªn gäi lµ ''kinh tÕ tri thøc'' vµ nhiÒu tªn gäi kh¸c nhng néi dung khoa häc kü thuËt cña nã th× vÉn chØ lµ mét. §ã lµ: khoa häc vµ c«ng nghÖ trë thµnh lùc lîng s¶n xuÊt trùc tiÕp ; th«ng tin vµ tri thøc trë thµnh mét nguån tµi nguyªn v« cïng quý gi¸; hµm lîng trÝ tuÖ trong tõng s¶n phÈm ngµy cµng gia t¨ng, nhÊt lµ công nghệ thông tin, đặc biệt là lntemet là phơng tiện lao động phổ biến nhất và có hiÖu qu¶ nhÊt. Trang:. 2.

(3) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Với những đặc trng nh trên, nền kinh tế mới có sức sống mãnh liệt hơn nhiều so víi nh÷ng nÒn kinh tÕ cò: kinh tÕ nguyªn thuû, kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ c«ng nghiệp. Nền kinh tế mới đợc phát triển dựa trên tri thức khoa học cho nên tốc độ tăng trởng của nó tỷ lệ thuận với tốc độ tăng trởng của khối lợng tri thức khoa học mà loài ngời tích luỹ đợc. Các nhà nghiên cứu lịch sử khoa học cho rằng, số lợng tri thøc mµ loµi ngêi s¸ng t¹o ra chØ trong thÕ kû XX b»ng tæng tri thøc khoa häc mµ loài ngời đã tích luỹ trong suốt lịch sử tồn tại hơn năm trăm nghìn năm của mình. Trong thế kỷ XXI, khối lợng tri thức lại có thể đợc nhân lên gấp bội. Do đó, cần phải khôn khéo và tìm mọi cơ hội và mọi phơng thức để nắm lấy cái cốt lõi nhất của vấn đề là tri thức cho sự phát triển “ Phải nắm lấy ngay kẻo muộn. Muộn lần này sẽ ph¶i tr¶ gi¸ gÊp béi so víi nh÷ng lÇn bá lì tríc “ ( Chu H¶o, 2000 ). Nh vËy MT sèng cña con ngêi theo nghÜa réng lµ tÊt c¶ c¸c nh©n tè tù nhiªn vµ x· héi cÇn thiÕt cho sù sinh sèng, s¶n xuÊt cña con ngêi nh tµi nguyªn thiªn nhiªn, không khí, đất, nớc, ánh sáng, cảnh quan, quan hệ xã hội...Với nghĩa hẹp thì MT sèng cña con ngêi chØ bao gåm c¸c nh©n tè tù nhiªn vµ nhãm nh©n tè x· héi trùc tiếp liên quan đến chất lợng cuộc sống của con ngời nh số m2 nhà ở, chất lợng bữa ¨n hµng ngµy, níc s¹ch, ®iÒu kiÖn vui ch¬i gi¶i trÝ. ¥ nhµ trêng th× m«i trêng cña häc sinh gåm nhµ trêng víi thÇy gi¸o, b¹n bÌ, néi quy cña nhµ trêng, líp häc, s©n ch¬i, phßng thÝ nghiÖm, vên trêng, c¸c tæ chøc x· héi nh §oµn, §éi... Tãm l¹i MT là tất cả những gì xung quanh ta, tạo điều kiện để chúng ta sống, hoạt động và phát triÓn. Môi trờng sống của con ngời thờng đợc phân chia thành các loại sau: - M«i trêng tù nhiªn: bao gåm c¸c nh©n tè thiªn nhiªn nh vËt lý, ho¸ häc; sinh häc, tồn tại ngoài ý muốn của con ngời nhng cũng ít nhiều chịu tác động của con ngời. Đó là ASMT, núi, sông, biển cả, không khí, động thực vật, đất và nớc,... MT tự nhiên cho ta không khí để thở, đất để xây nhà cửa, trồng cây, chăn nuôi, cung cấp cho con ngêi c¸c lo¹i tµi nguyªn kho¸ng s¶n phôc vô cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô. - M«i trêng x· héi: lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ gi÷a con ngêi víi con ngêi. §ã lµ luật lệ, thể chế, cam kết, quy định ở các cấp khác nhau. MT xã hội định hớng hoạt động của con ngời theo một khuôn khổ nhất định, tạo nên sức mạnh tập thể thuận lîi cho sù ph¸t triÓn, lµm cho cuéc sèng cña con ngêi kh¸c víi c¸c sinh vËt kh¸c. Ngoµi ra, ngêi ta cßn ph©n biÖt kh¸i niÖm MT nh©n t¹o, bao gåm tÊt c¶ c¸c nh©n tố do con ngời lạo nên hoặc biến đổi theo làm thành những tiện nghi trong cuộc sống nh ô tô, máy bay, nhà ở, công sở các khu đô thị, công viên,... 1.2. §èi tîng vµ nhiÖm vô cña khoa häc m«i trêng: Trang:. 3.

(4) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Khoa häc m«i trêng (KHMT) lµ ngµnh khoa häc nghiªn cøu mèi quan hÖ vµ t¬ng t¸c qua l¹i gi÷a con ngêi víi con ngêi, gi÷a con ngêi víi thÕ giíi sinh vËt vµ MT vật lý xung quanh nhằm mục đích BVMT sống của con ngời trên TĐ. Do đó, đối tợng nghiên cứu của KHMT là các MT trong mối quan hệ tơng hỗ giữa MT sinh vËt vµ con ngêi. Kh«ng gièng nh Sinh häc, §Þa chÊt häc, Ho¸ häc vµ VËt lý häc, vµ nh÷ng ngµnh khoa häc t×m kiÕm viÖc thiÕt lËp c¸c nguyªn lý chung vÒ chøc n¨ng cña thÕ giíi tù nhiªn, KHMT lµ mét ngµnh khoa häc øng dông, mét d¹ng cña c¸c ph¬ng ¸n gi¶i quyết vấn đề là sự tìm kiếm những thay thế cấu trúc đối với tổn thất MT. Khoa học sinh th¸i vµ nh÷ng nguyªn lý sinh häc tËp trung nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ t¬ng hç gi÷a nh÷ng c¬ thÓ sèng vµ MT cña chóng, lµ nh÷ng c¬ së vµ nÒn t¶ng cña KHMT. Chúng ta nghiên cứu chi tiết những vấn đề của sinh thái học, sử dụng những cái gì đã biết về sinh thái học để tập trung giải quyết những vấn đề cụ thể về MT. Khoa häc MT lµ khoa häc tæng hîp, liªn ngµnh, nã sö dông vµ phèi hîp th«ng tin từ nhiều lĩnh vực nh: sinh học, hoá học, địa chất, thổ nhỡng, vật lý, kinh tế, xã hội học, khoa học quản lý và chính trị,..để tập trung vào các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu đặc điểm của các thành phần MT (tự nhiên hoặc nhân tạo) có ảnh hởng hoặc chịu ảnh hởng bởi con ngời, nớc, không khí, đất, sinh vật, hệ sinh thái (HST), khu công nghiệp, đô thị, nông thôn,..Ơ đây, KHMT tập trung nghiên cứu mối quan hệ và tác động qua lại giữa con ngời với các thành phần của MT sống. - Nghiªn cøu c«ng nghÖ, kü thuËt xö lý « nhiÔm b¶o vÖ chÊt lîng, MT sèng cña con ngêi. - Nghiªn cøu tæng hîp c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý vÒ khoa häc kinh tÕ, luËt ph¸p, x· héi nh»m BVMT vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng (PTBV) Tr¸i §Êt, quèc gia, vïng l·nh thæ, ngµnh c«ng nghiÖp. - Nghiªn cøu vÒ ph¬ng ph¸p nh m« h×nh ho¸, ph©n tÝch ho¸ häc,vËt lý, sinh häc phôc vô cho 3 néi dung trªn. Tuy nhiên, không phải chỉ liệt kê một cách ảm đạm các vấn đề MT đi đôi với nh÷ng gi¶i ®o¸n cho mét t¬ng lai hoang v¾ng vµ buån tÎ. Ngîc l¹i, môc tiªu cña KHMT vµ môc tiªu cña chóng ta nh nh÷ng c¸ thÓ, nh÷ng c«ng d©n cña thÕ giíi lµ xác định, thấu hiểu các vấn đề mà tổ tiên của chúng ta và chính chúng ta đã khơi dậy, xúc tiến. Còn nhiều vấn đề phải làm và phải làm nhiều hơn nữa ở mỗi cá thể, mçi quèc gia vµ trªn ph¹m vi toµn cÇu.. Trang:. 4.

(5) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Thực tế cho thấy, hầu hết các vấn đề MT là rất phức tạp và không chỉ giải quyết đơn thuần bằng các khoa học, công nghệ riêng rẽ, vì chúng thờng liên quan và tác động tơng hỗ đến nhiều mục tiêu và quyền lợi khác nhau. 1.3. Chøc n¨ng chñ yÕu cña m«i trêng. §èi víi sinh vËt nãi chung vµ con ngêi nãi riªng th× MT sèng cã c¸c chøc n¨ng chñ yÕu sau: 1.3.1. M«i trêng lµ kh«ng gian sinh sèng cho con ngêi vµ thÕ giíi sinh vËt (habitat) Trong cuộc sống hàng ngày, mỗi một ngời đều cần một không gian nhất định để phục vụ cho các hoạt động sống nh: nhà ở, nơi nghỉ, đất để sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản, kho tàng, bến cảng,... Trung bình mỗi ngày mỗi ngời đều cần khoảng 4m3 không khí sạch để hít thở; 2,5 lít nớc để uống, một lợng lơng thực, thực phẩm tơng ứng với 2000 - 2400 ca lo. Nh vậy, chức năng này đòi hỏi MT phải có mét ph¹m vi kh«ng gian thÝch hîp cho mçi con ngêi. VÝ dô, ph¶i cã bao nhiªu m2, hecta hay km2 cho mỗi ngời. Không gian này lại đòi hỏi phải đạt những tiêu chuẩn nhất định về các yếu tố vật lý, hoá học, sinh học, cảnh quan và xã hội. Tuy nhiên, diÖn tÝch kh«ng gian sèng b×nh qu©n trªn T§ cña con ngêi ®ang ngµy cµng bÞ thu hÑp (b¶ng 1vµ 2). Bảng l. Suy giảm diện tích đất bình quân đầu ngời trên thế giới (ha/ngời) Nguån : Lª Th¹c C¸n, 1996 N¨m D©nsè(TriÖungêi). -106 0,125. -105 1,0. -104 5.0. 0(CN) 1650 1840 1930 1994 2010 200 545 1.000 2.000 5.000 7.000. DiÖn tÝch(ha/ng). 120.000 15.000 3.000 75. 27,5. 15. 7,5. 3,0. 1,88. Bảng 2. Diện tích đất canh tác trên đầu ngời ở Việt Nam N¨m. 1940. 1960. 1970. 1992. 2000. B×nh qu©n ®Çu ngêi 0,2 0,16 0,13 0,11 0,1 Yêu cầu về không gian sống của con ngời thay đổi theo trình độ khoa học và công nghệ. Trình độ phát triển càng cao thì nhu cầu về không gian sản xuất sẽ càng giảm. Trang:. 5.

(6) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Tuy nhiªn, trong viÖc sö dông kh«ng gian sèng vµ quan hÖ víi thÕ giíi tù nhiªn, cã 2 tÝnh chÊt mµ con ngêi cÇn chó ý lµ tÝnh chÊt tù c©n b»ng (homestasis), nghÜa lµ kh¶ n¨ng cña c¸c HST hÖ sinh th¸i) cã thÓ g¸nh chÞu trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n nhÊt. Gần đây, để cân nhắc tải lợng mà MT phải gánh chịu đã xuất hiện những chỉ thị cho tính bền vững liên quan đến không gian sống của con ngời nh: - Kho¶ng sö dông MT (environmental use space) lµ tæng c¸c nguån tµi nguyªn thiên nhiên có thể đợc sử dụng hoặc những ô nhiễm có thể phát sinh để đảm bảo mét MT lµnh m¹nh cho c¸c thÕ hÖ h«m nay vµ mai sau. - Dấu chân sinh thái (ecological footprint) đợc phân tích dựa trên định lợng tỷ lệ giữa tải lợng của con ngời lên một vùng nhất định và khả năng của vùng để duy trì tải lợng đó mà không làm cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên nhiên. Giá trị này đợc tính bằng diện tích đất sản xuất hữu sinh (đất trồng trọt, đồng cỏ, rừng, ao hồ, đại dơng,....) và cộng thêm 12% đất cần đợc dự trữ đề bảo vệ đa dạng sinh học (§DSH). NÕu tÝnh riªng cho níc Mü, trong n¨m 1993 th× mét ngêi d©n Mü trung b×nh s¶n xuÊt mét dÊu ch©n sinh th¸i lµ 8,49 ha. §iÒu nµy cã nghÜa lµ h¬n 8 ha s¶n xuất hữu sinh (tính theo năng suất trung bình của thế giới) phải liên tục sản xuất để hç trî cho mét c«ng d©n Mü. DÊu ch©n sinh th¸i nµy chiÕm diÖn tÝch gÊp h¬n 5 lÇn so víi 1,7 ha trªn mét c«ng d©n cña thÕ giíi. ChØ nh÷ng níc víi dÊu ch©n sinh th¸i cao hơn l,7 ha mới có một tác động toàn cầu, bền vững đối với mọi ngời mà không lµm c¹n kiÖt kho vèn thiªn nhiªn cña T§. - Nh vËy, MT lµ kh«ng gian sèng cña con ngêi vµ cã thÓ ph©n lo¹i chøc n¨ng kh«ng gian sèng cña con ngêi thµnh c¸c d¹ng cô thÓ sau: - Chức năng xây dựng: cung cấp mặt bằng và nền móng cho các đô thị, khu công nghiÖp, kiÕn tróc h¹ tÇng vµ n«ng th«n. - Chøc n¨ng vËn t¶i: cung cÊp mÆt b»ng, kho¶ng kh«ng gian vµ nÒn mãng cho giao thông đờng thuỷ, đờng bộ và đờng không. - Chøc n¨ng s¶n xuÊt: cung cÊp mÆt b»ng vµ ph«ng tù nhiªn cho s¶n xuÊt n«ng l©m - ng nghiÖp. - Chøc n¨ng cung cÊp n¨ng lîng, th«ng tin. - Chøc n¨ng gi¶i trÝ cña con ngêi: cung cÊp mÆt b»ng, nÒn mãng vµ ph«ng tù nhiªn cho viÖc gi¶i trÝ ngoµi trêi cña con ngêi (trît tuyÕt, trît b¨ng, ®ua xe, ®ua ngùa,...).. Trang:. 6.

(7) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 1.3.2. Môi trờng là nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống vµ s¶n xuÊt cña con ngêi. Trong lịch sử phát triển, loài ngời đã trải qua nhiều giai đoạn. Bắt đầu từ khi con ngời biết canh tác cách đây khoảng 14 - 15 nghìn năm, vào thời kỳ đồ đá giữa cho đến khi phát minh ra máy hơi nớc vào thế kỷ thứ XVIII, đánh dấu sự khởi đầu của c«ng cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt trong mäi lÜnh vùc. XÐt vÒ b¶n chÊt th× mäi hoạt động của con ngời để duy trì cuộc sống đều nhằm vào việc khai thác các hệ thống sinh thái của tự nhiên thông qua lao động cơ bắp, vật t công cụ và trí tuệ. Với sự hỗ trợ của các hệ thống sinh thái, con ngời đã lấy từ tự nhiên những nguồn tµi nguyªn thiªn nhiªn cÇn thiÕt phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt nh»m đáp ứng nhu cầu của mình. Râ rµng, thiªn nhiªn lµ nguån cung cÊp mäi nguån tµi nguyªn cÇn thiÕt. Nã cung cÊp nguån vËt liÖu, n¨ng lîng, th«ng tin (kÓ c¶ th«ng tin di truyÒn) cÇn thiÕt cho hoạt động sinh sống, sản xuất và quản lý của con ngời. Nhu cầu của con ngời về các ngụồn tài nguyên không ngừng tăng lên cả về số lợng, chất lợng và mức độ phức tạp theo trình độ phát triển của xã hội. Chức năng này của MT còn gọi là nhóm chức n¨ng s¶n xuÊt tù nhiªn gåm : - Rừng tự nhiên: có chức năng cung cấp nớc, bảo tồn tính ĐDSH và độ phì nhiêu của đất, nguồn gỗ củi, dợc liệu và cải thiện điều kiện sinh thái. - C¸c thñy vùc: cã chøc n¨ng cung cÊp níc, dinh dìng, n¬i vui ch¬i gi¶i trÝ vµ c¸c nguån thñy h¶i s¶n. - §éng thùc vËt: cung cÊp l¬ng thùc vµ thùc phÈm vµ c¸c nguån gen quý hiÕm. - Không khí, nhiệt độ, năng lợng mặt trời (NLMT), gió, nớc: Để chúng ta hít thở, c©y cèi ra hoa vµ kÕt tr¸i. - Các loại quặng, dầu mỏ: cung cấp năng lợng và nguyên liệu cho các hoạt động s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. 1.3.3. Môi trởng là nơi chứa đựng các chất phế thải do con ngời tạo ra. Trong quá trình sản xuất và tiêu dùng của cải vật chất, con ngời luôn đào thải ra các chất thải vào MT. Tại đây, các chất thải dới tác động của các vi sinh vật và các yếu tố MT khác sẽ bị phân huỷ, biến đổi từ phức tạp thành đơn giản và tham gia vào hàng loạt các quá trình sinh địa hoá phức tạp.. Trang:. 7.

(8) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Trong thêi kú s¬ khai, khi d©n sè nh©n lo¹i cßn Ýt, chñ yÕu do c¸c qu¸ tr×nh ph©n huỷ tự nhiên làm cho chất thải sau một thời gian biến đổi nhất định lại trở lại trạng th¸i nguyªn liÖu cña tù nhiªn. Sù gia t¨ng d©n sè thÕ giíi nhanh chãng, qu¸ tr×nh công nghiệp hoá, đô thị hoá làm số lợng chất thải tăng lên không ngừng dẫn đến chøc n¨ng nµy ë nhiÒu n¬i, nhiÒu chç trë nªn qu¸ t¶i, g©y « nhiÔm MT. Kh¶ n¨ng tiếp nhận và phân huỷ chất thải trong một khu vực nhất định đợc gọi là khả năng đệm (buffercapacity) của khu vực đó. Khi lợng chất thải lớn hơn khả năng đệm, hoặc thành phần chất thải có nhiều chất độc, vi sinh vật gặp nhiều khó khăn trong qu¸ tr×nh ph©n huû th× chÊt lîng MT sÏ gi¶m vµ MT cã thÓ bÞ « nhiÔm. Cã thÓ ph©n lo¹i chi tiÕt chøc n¨ng nµy thµnh c¸c lo¹i sau: - Chức năng biến đổi lý - hoá học: pha loãng, phân huỷ hoá học nhờ ánh sáng; hấp thụ ; sự tách chiết các vật thải và độc tố. - Chức năng biến đổi sinh hoá: sự hấp thụ các chất d thừa; chu trình ni tơ và cacbon; khử các chất độc bằng con đờng sinh hoá. - Chức năng biến đổi sinh học: khoáng hoá các chất thải hữu cơ, mùn hoá, amôn ho¸, nitrat ho¸ vµ ph¶n nitrat ho¸,... 1.3.4. Chøc n¨ng lu tr÷ vµ cung cÊp th«ng tin cho con ngêi. Môi trờng TĐ đợc coi là nơi lu trữ và cung cấp thông tin cho con ngời. Bởi vì, chÝnh MT T§ lµ n¬i: - Cung cấp sự ghi chép và lu trữ lịch sử địa chất, lịch sử tiến hoá của vật chất và sinh vËt, lÞch sö xuÊt hiÖn vµ ph¸t triÓn v¨n ho¸ cña loµi ngêi. - Cung cấp các chỉ thị không gian và tạm thời mang tính chất tín hiệu và báo động sớm các hiểm hoạ đối với con ngời và sinh vật sống trên TĐ nh phản ứng sinh lý cña c¬ thÓ sèng tríc khi x¶y ra c¸c tai biÕn tù nhiªn vµ c¸c hiÖn tîng tai biÕn tù nhiên, đặc biệt nh bão, động đất, núi lửa,.... Lu trữ và cung cấp cho con ngời sự đa dạng các nguồn gen, các loại động thực vật, các HST tự nhiên và nhân tạo, các vẻ đẹp cảnh quan có giá trị thẩm mỹ để thởng ngoạn, tôn giáo và văn hoá khác. 1.4. Ph¬ng ph¸p tiÕp cËn trong nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt những vấn đề môi trờng. Để duy trì chất lợng MT hay nói đúng hơn là duy trì đợc cân bằng của tự nhiên, đa tất cả các hoạt động của con ngời đạt hiệu quả tốt nhất, vừa phát triển kinh tế, võa hµi hoµ víi tù nhiªn th× viÖc quy ho¹ch vµ qu¶n lý l·nh thæ trªn quan ®iÓm sinh th¸i - MT lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt: Theo yªu cÇu cña con ngêi, c¸c HST tù nhiªn đợc phân thành 4 loại chính: HST sản xuất, HST bảo vệ; HST đô thị và HSR với các. Trang:. 8.

(9) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. mục đích khác nh giải trí, du lịch, khái thác mỏ,... Quy hoạch sinh thái học cũng có nghĩa là sắp xếp và quản lý cân đối, hài hoà cả 4 loại HST đó. Trong nghiên cứu, nhiều vấn đề MT đang đối mặt với chúng ta hiện nay, điều quan trọng là không đợc phép quên một thực tế là chúng ta có thể làm đợc nhiều việc để cải thiện tình trạng. Vai trò của KHMT không chỉ dừng lại ở việc xác định các vấn đề, các bức xúc mà phải đề nghị và đánh giá các phơng án giải quyết tiềm năng. Mặc dù, việc lựa chọn thực hiện phơng án giải quyết đợc đề nghị luôn luôn là chủ đề của chính sách và chiến lợc của xã hội, KHMT ở đây đóng vai trò chủ chốt trong giáo dục cả hai: các quan chức và cộng đồng. Việc giải quyết thành công những vấn đề MT thờng bao gôm 5 bớc cơ bản sau: Bớc l: Đánh giá khoa học: giai đoạn trớc tiên tập trung vào bất kỳ vấn đề MT nào làsự đánh giá khoa học, thu thập thông tin, số liệu. Các số liệu phải đợc thu thập và các thực nghiệm phải đợc triển khai để xây đựng mô hình mà nó có thể khái quát hoá đợc tình trạng. Mô hình nh vậy cần đợc sử dụng để đa ra những dự báo về tiến tr×nh t¬ng lai cña sù kiÖn. Bíc 2. Ph©n tÝch rñi ro: sö dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc nh mét c«ng cô, nÕu cã thÓ tiÕn hµnh ph©n tÝch hiÖu øng tiÒm Èn cña nh÷ng can thiÖp. §iÒu g× tr«ng đợi sẽ xảy ra nếu hành động đợc kế tiếp, kể cả những hiệu ứng ngợc thì hành động vẫn đợc xúc tiến. Bớc 3. Giáo dục cộng đồng: khi một sự lựa chọn cụ thể đợc tiến hành trong số hàng loạt các hành động luân phiên thì phải đợc thông tin đến cộng đồng. Nó bao gồm giải thích vấn đề đại diện cho tất cả các hành động luân phiên sẵn có và thông báo cô thÓ vÒ nh÷ng chi phÝ cã thÓ vµ nh÷ng kÕt qu¶ cña mçi sù lùa chän. Bớc4: Hành động chính sách: cộng đồng tự bầu ra các đại diện lựa chọn tiến trình hành động và thực thi hành động đó. Bớc 5. Hoàn thiện: các kết quả của bất kỳ hoạt động nào phải đợc quan trắc một cách cẩn thận và xem xét cả hai khía cạnh: liệu vấn đề MT đã đợc giải quyết cha? và điều cơ bản hơn là đánh giá và hoàn thiện việc lợng hoá ban đầu và tiến hành mô hình hoá vấn đề. 1.5. Nh÷ng th¸ch thøc m«i trêng hiÖn nay trªn thÕ giíi. B¸o c¸o tæng quan MT toµn cÇu n¨m 2000 cña Ch¬ng tr×nh M«i trêng Liªn hîp quèc (UNEP) viÕt t¾t lµ ''GEO - 2000'' lµ mét s¶n phÈm cña h¬n 850 t¸c gi¶ trªn khắp thế giới và trên 30 cơ quan MT và các tổ chức khác của Liên hợp quốc đã cùng phối hợp tham gia biên soạn. Đây là một báo cáo đánh giá tổng hợp về MT. Trang:. 9.

(10) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. toàn cầu khi bớc sang một thiên niên kỷ mới. GEO - 2000 đã tổng kết những gì chúng ta đã đạt đợc với t cách là những ngời sử dụng và gìn giữ các hàng hoá và dÞch vô MT mµ hµnh tinh cung cÊp. Báo cáo đã phân tích hai xu hớng bao trùm khi loài ngời bớc vào thiên niên kỷ thø ba. Thứ nhất: đó là các HSR và sinh thái nhân văn toàn cầu bị đe doạ bởi sự mất c©n b»ng s©u s¾c trong n¨ng suÊt vµ trong ph©n bè hµng ho¸ vµ dÞch vô. Mét tû lÖ đáng kể nhân loại hiện nay vẫn đang sống trong sự nghèo khó và xu hớng đợc dự báo là sự khác biệt sẽ ngày càng tăng giữa những ngời thu đợc lợi ích từ sự phát triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ vµ nh÷ng ngêi kh«ng hoÆc thu lîi Ýt theo hai th¸i cùc: sù phồn thịnh và sự cùng cực đang đe doạ sự ổn định của toàn bộ hệ thống nhân văn và cïng víi nã lµ MT toµn cÇu. Thứ ha : thế giới hiện đang ngày càng biến đổi, trong đó sự phối hợp quản lý MT ë quy m« quèc tÕ lu«n bÞ tôt hËu so víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Nh÷ng thµnh quả về MT thu đợc nhờ công nghệ và những chính sách mới đang không theo kịp nhịp độ và quy mô gia tăng dân số và phát triển kinh tế. Mỗi một phần trên bề mặt TĐ đợc thiên nhiên ban tặng cho các thuộc tính MT của riêng mình, mặt khác, lại cũng phải đơng đầu với hàng loạt các vấn đề mang tính toàn cầu đã và đang nổi lên. Những thách thức đó là: 1.5.1. Khí hậu toàn cầu biến đổi và tần xuất thiên tai gia tăng. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1990, møc ph¸t t¸n ®i«xyt cacbon (CO 2) hµng n¨m xÊp xØ bằng 4 lần mức phát tán năm 1950 và hàm lợng CO2 đã đạt đến mức cao nhất trong những năm gần đây. Theo đánh giá của Ban Liên Chính phủ về biến đổi khí hậu thì có bằng chứng cho thấy về ảnh hởng rất rõ rệt của con ngời đến khí hậu toàn cầu. Những kết quả dự báo gồm việc dịch chuyển của các đới khí hậu, những thay đổi trong thµnh phÇn loµi vµ n¨ng suÊt cña c¸c HST, sù gia t¨ng c¸c hiÖn tîng thời tiết khắc nghiệt và những tác động đến sức khoẻ con ngời. Các nhà khoa học cho biết, trong vòng 100 năm trở lại đây, TĐ đã nóng lên khoảng 0,5o C và trong thế kỷ này sẽ tăng từ (1,5 0 - 4,5 0) C so với nhiệt độ ở thế kỷ XX. TĐ nóng lên có thể mang tới những bất lợi đó là: - Mực nớc biển có thể dâng lên cao từ 25 đến 140cm, do sự tan băng và sẽ nhấn chìm một vùng ven biển rộng lớn, làm mất đi nhiều vùng đất sản xuất nông nghiệp, dẫn đến nghèo đói, đặc biệt ở các nớc đang phát triển. - Thời tiết thay đổi dẫn đến gia tăng tần suất thiên tai nh gió, bão, hoả hoạn và lũ lụt. Điều này không chỉ ảnh hởng đến sự sống của loài ngời một cách trực tiếp và Trang:. 1.

(11) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. gây ra những thiệt hại về kinh tế mà còn gây ra nhiều vấn đề MT nghiêm trọng khác. Ví dụ, các trận hoả hoạn tự nhiên không kiểm soát đợc vào các năm từ 1996 1998 đã thiêu huỷ nhiều khu rừng ở Braxin,Canađa, khu tự trị Nội Mông ở Đông Bắc Trung Quốc, lnđônêxia, ltalia, Mêhicô, Liên Bang Nga và Mỹ. Những tác động của các vụ cháy rừng có thể rất nghiêm trọng. Chi phí ớc tính do nạn cháy rừng đối với ngời dân Đông Nam A là l,4 tỷ USD. Các vụ cháy rừng còn ®e do¹ nghiªm träng tíi §DSH.( §a d¹ng sinh häc) Trái Đất nóng lên chủ yếu do hoạt động của con ngời mà cụ thể là: - Do sử dụng ngày càng tăng lợng than đá, dầu mỏ và phát triển công nghiệp dẫn đến gia tăng nồng độ CO2và SO2 trong khí quyển. - Khai thác triệt để dẫn đến làm cạn kiệt các nguồn tài nguyên, đặc biệt là tài nguyên rừmg và đất rừng, nớc là bộ máy khổng lồ giúp cho việc điều hoà khí hậu T§. - NhiÒu HST bÞ mÊt c©n b»ng nghiªm träng ë nhiÒu khu vùc trªn thÕ giíi. TÊt c¶ c¸c yÕu tè nµy gãp phÇn lµm cho thiªn nhiªn mÊt ®i kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh vèn cã cña m×nh. ViÖt Nam tuy cha ph¶i lµ níc c«ng nghiÖp, nhng xu híng gãp khÝ g©y hiÖu øng nhà kính làm biến đổi khí hậu toàn cầu cũng gia tăng theo năm tháng. Kết quả kiểm kª cña dù ¸n M«i trêng toµn cÇu (RETA) c¶nh b¸o m«i trêng toµn cÇu ®ang bÞ ®e do¹ nghiªm träng.. Ch¬ng 2. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ m«i trêng, sinh th¸i vµ hÖ sinh th¸i. 2.1. M«i trêng , tµi nguyªn vµ ph¸t triÓn. 2.1.1. M«i trêng. Môi trờng là tổng hợp tất cả các yếu tố vật chất bao quanh và có ảnh hởng tới đời sèng vµ sù ph¸t triÓn cña mäi sinh vËt. M«i trêng sèng cña con ngêi bao gåm tæng hîp tÊt c¶ cÊc yÕu tè vËt chÊt(tù nhiªn vµ nh©n t¹o) bao quanh vµ cã anh hëng tíi sù sèng vµ sù ph¸t triÓn cña tõng c¸ nh©n và của những cộng đồng con ngời. Môi trờng sống của con ngời là cả vũ trụ bao la, trong đó hệ Mặt Trời và Trái Đất lµ bé phËn cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ râ rÖt nhÊt. VÒ mÆt vËt lý, Tr¸i §Êt gåm cã: Trang:. 1.

(12) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. thạch quyển (lithosphere) chỉ phần rắn của Trái Đất từ mặt đất đến độ sâu khoảng 60 km: thủy quyển (hydrosphere) tạo nên bởi các đại dơng, biển, ao hồ, băng tuyết vµ c¸c vïng níc kh¸c; khÝ quyÓn (atmosphere) víi kh«ng khÝ vµ c¸c lo¹i khÝ kh¸c bao quanh mặt đất.Về mặt sinh học, trên Trái Đất có sinh quyển (biosphere) bao gåm c¸c c¬ thÓ sèng vµ nh÷ng bé phËn cña th¹ch quyÓn, thñy quyÓn vµ khÝ quyÓn lµ c¸c ®iÒu kiÖn vËt lý cña nu«i trêng sèng cña c¸c c¬ thÓ sèng. Sinh quyÓn gåm c¸c thµnh phÇn h÷u sinh vµ thµnh phÇn v« sinh, quan hÖ chÆt chÏ vµ t¬ng t¸c phøc t¹p víi nhau. Kh¸c víi c¸c''quyÓn'' vËt chÊt v« sinh, trong sinh quyÓn ngoµi vËt chÊt, n¨ng lîng, cßn cã th«ng tin víi t¸c dông duy tr× cÊu tróc vµ c¬ chÕ tån t¹i vµ ph¸t triển của các vật sống. Dạng thông tin ở mức độ phức tạp và phát triển cao nhất là trí tuệ con ngời, có tác động ngày càng mạnh mẽ đến sự tồn tại và phát triển củaTrái Đất. Từ nhận thức đó đã hình thành khái niệm về ''trí quyển'' (noosphere)bao gồm những bộ phận trên Trái Đất, tại đó có tác động của trí tuệ con ngời. Nh÷ng thµnh tùu míi nhÊt vÒ khoa häc vµ kü thuËt cho thÊy r»ng trÝ quyÓn ®ang thay đổi một cách nhanh chóng, sâu sắc và phạm vi tác động ngày càng mở rộng, kể c¶ ë ngoµi ph¹m vi cña Tr¸i §Êt. VÒ mÆt x· héi c¸c c¸ thÓ con ngêi häp l¹i thµnh cộng đồng, gia đình, bộ tộc, quốc gia, xã hội theo những loại hình, phơng thức và thể chế khác nhau. Từ đó tạo nên các mối quan hệ, các hình thái tổ chức kinh tế - xã hội có tác động mạnh mẽ tới môi trờng vật lý, môi trờng sinh học. Tùy theo mục đích và nội dung nghiên cứu, khái niệm chung về môi trờng sống của con ngời còn đợc phân thành môi trờng thiên nhiên, môi trờng xã hội, môi trờng nhân tạo. M«i trêng thiªn nhiªn bao gåm c¸c nh©n tè thiªn nhiªn: vËt lý, hãa häc(thêng gäi chung lµ m«i trêng vËt lý), sinh häc, tån t¹i kh¸ch quan ngoµi ý muèn cña con ngêi, hoÆc Ýt chÞu sù chi phèi cña con ngêi. Môi trờng xã hội là tổng thể các mối quan hệ giữa các cá thể con ngời, cộng đồng con ngời hợp thành quốc gia xã hội, từ đó tạo nên các hình thái tổ chức, các thể chế kinh tÕ x· héi. - M«i trêng nh©n t¹o bao gåm c¸c nh©n tè vËt lý, hãa häc, smh häc, x· héi häc do con ngêi t¹o nªn. Ba lo¹i m«i trêng nµy tån t¹i cïng nhau, xen lÉn vµo nhau vµ t¬ng t¸c chÆt chÏ. Môi trờng sống của con ngời có thể đợc hiểu một cách rộng hoặc hẹp.. Trang:. 1.

(13) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Theo nghÜa réng th× m«i trêng bao gåm c¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ c¸c nh©n tè vÒ chất lợng của môi trờng đối với sức khỏe và tiện nghi sinh sống của con ngời. Theo nghĩa hẹp thì môi trờng gồm các nhân tố về chất lợng của môi truờng đối với sức kháe vµ tiÖn nghi sinh sèng cña con ngêi, gäi t¾t lµ chÊt lîng m«i trêng. C¸c nh©n tố đó nh là không khí, nớc, âm thanh, ánh sáng, bức xạ, cảnh quan, thẩm mỹ, đạo đức, quan hệ chính trị - xã hội tại địa bàn sinh sống và làm việc của con ngời. Nh đã trình bày, thuật ngữ môi trờng có nội dung rộng lớn và đa dạng. Để đảm bảo chính xác, nhất quán và tiện lợi trong trình bày, trong tài liệu này thuật ngữ môi trờng sẽ đợc dùng để chỉ môi trờng sống chung của con ngời và các nhân tố thiên nhiên và xã hội của nó, thuật ngữ mồi trờng sống sẽ đợc dùng để chỉ môi trờng hiểu theo nghĩa hẹp với các nhân tố về chất lợng đối với sức khỏe và tiện nghi sinh sèng cho con ngêi. 2.1.2. ¤ nhiÔm m«i trêng. Ô nhiễm môi trờng là sự thay đổi tính chất của môi trờng, vi phạm các tiêu chuÈn cña m«i trêng, g©y ¶nh hëng xÊu tíi sinh vËt vµ m«i trêng thiªn nhiªn. 2.1.3. Tµi nguyªn: HiÓu theo nghÜa réng tµi nguyªn bao gåm tÊt c¶ c¸c nguån vËt chÊt cã trªn Tr¸i §Êt vµ trong kh«ng gian vò trô liªn quan mµ con ngêi cã thÓ sö dông phôc vô cuéc sèng vµ sù ph¸t triÓn cña m×nh. Tài nguyên có thể đợc phân loại theo tài nguyên thiên nhiên gắn liền với các nh©n tè thiªn nhiªn vµ tµi nguyªn con ngêi g¾n liÒn víi c¸c nh©n tè vÒ con ngêi vµ x· héi. Tài nguyên còn đợc phân thành tài nguyên tái tạo đợc và tài nguyên không tái tạo đợc. Tài nguyên tái tạo đợc là những tài nguyên dựa vào nguồn năng lợng đợc cung cÊp hÇu nh lµ liªn tôc vµ v« tËn tõ vò trô vµ Tr¸i §Êt, dùa vµo trËt tù thiªn nhiªn, nguồn thông tin vật lý và sinh học đã hình thành để tiếp tục tồn tại sinh sôi, nảy nở vµ chØ mÊt ®i lóc kh«ng cßn nguån n¨ng lîng vµ th«ng tin nãi trªn. Tµi nguyªn t¸i tạo đợc cũng có thể đinh nghĩa một cách đơn giản hơn, là những tài nguyên có thể tự duy trì hoặc tự bổ sung một cách tên tục nếu đợc quản lý một cách khôn ngoan [JORGENSEN S.E,1981]. N¨ng lîng mÆt trêi, n¨ng lîng níc, giã, kh«ng khÝ, tµi nguyên sinh học là những tài nguyên tái tạo đợc. Trang:. 1.

(14) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Tài nguyên không tái tạo đợc tồn tại một cách hữu hạn, sẽ mất đi hoặc hoàn toàn bị biến đổi, không còn giữ đợc tính chất ban đầu sau quá trình sử dụng. Các loại khoáng sản, nhiên liệu khoáng, các thông tin di truyền bị mai một không giữ đợc cho đời sau là tài nguyên không tái tạo đợc. Về lý thuyết thì với thời gian hàng triệu n¨m c¸c tµi nguyªn nµy còng cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o l¹i mét c¸ch tù nhiªn, nhng xÐt một cách thực tế theo yêu cầu của đời sống con ngời hiện nay thì phải xem là không tái tạo đợc. 2.1.4. Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi . Ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, thêng gäi t¾t lµ ph¸t triÓn, lµ qu¸ tr×nh n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng vÒ vËt chÊt v© tinh thÇn cña con ngêi b»ng ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt, thay đổi quan hệ sản xuất, quan hệ xã hội, nâng cao chất lợng hoạt động văn hóa. Phát triển là xu thế tự nhiên của mỗi cá nhân con ngời hoặc cộng đồng các con nguêi. Đối với một quốc gia quá trình phát triển phải nhằm đạt tới một mục tiêu nhất định, tiêu biểu cho mức sống vật chất và tinh thần của những ngời dân trong quốc gia đó. Các mục tiêu đó thờng đợc cá thể hóa bằng những chỉ tiêu về đời sống vật chất, lơng thực, nhà ở năng lợng, vật liệu, điều kiện sức khỏe là đời sống tinh thần: giáo dục hoạt động văn hoá nghệ thuật, bình đẳng xã hội, tự do chính trị. Mục tiêu ph¸t triÓn tuú thuéc vµo hoµn c¶nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, truyÒn thèng lÞch sö cña tõng quốc gia. Mỗi nớc trên thế giới hiện nay có những đờng lối, chính sách, mục tiêu và chiÕn lîc ph¸t triÓn riªng cña m×nh, ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ rÊt kh¸c nhau, t¹o nªn sù ph©n ho¸ ngµy cµng lín vÒ kinh tÕ - x· héi gi÷a c¸c níc. XÐt rÝªng vÒ kinh tÕ, trong thêi gian h¬n 40 n¨m qua, kÓ tõ sau ChiÕn tranh tÕ giíi lÇn thø hai tíi nay, giữa các nớc vốn đã có nền công nghiệp phát triển đã xảy ra sự phân hóa rõ rệt về tổng sản phẩm xã hội, về trình độ kỹ thuật về hiệu quả của quản lý cũng nh về năng suất lao động. Sự phân hóa này càng đặc biệt rõ rệt giữa các nớc đang phát triển, trong đó một số nớc đã có tiến bộ nhanh chóng, đạt đến tổng sản phẩm xã hội và thu nhập trên đầu ngời gần tơng đơng với các nớc đã phát triển, còn phần đông các níc kh¸c bÞ l©m vµo c¶nh khã kh¨n tr× trÖ triÒn miªn. Tính bất hợp lý của nền kinh tế thế giới, bất công về kinh tế đối với các nớc thu nhËp thÊp ngµy cµng t¨ng, t¹o nªn nhiÒu khã kh¨n míi cho c¸c níc nghÌo vµ g©y nªn nhiÒu t×nh tr¹ng bÊt æn cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Để phần khắc phục những khó khăn đó, một số tổ chức quốc tế đã đúc rút kinh nghiÖm thµnh b¹i trong thùc tÕ, x©y dùng mét lµ m« h×nh chiÕn lîc vµ môc tiªu ph¸t Trang:. 1.

(15) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. triÓn kinh tÕ cho c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Tõ n¨m l960 Liªn HiÖp Quèc ®a ra chiÕn lîc ph¸t triÓn 10 n¨m lÇn thø nhÊt, víi môc tiªu lµ dïng viÖn trî cña c¸c níc ph¸t triển và du nhập kỹ thuật mới để nâng cao thu nhập của các nớc đang phát triển. Những mục tiêu đó nói chung đã không đạt đợc. Tiếp đó trong những năm bảy mơi Liªn HiÖp Quèc l¹i ®a ra chiÕn lîc ph¸t triÓn l0 n¨m lÇn thø hai, bªn c¹nh nh÷ng mục tiêu đã nêu ra trớc đây cho thập kỷ sáu mơi, một số mục tiêu mới đợc bổ sung. Đó là mục tiêu về bình đẳng xã hội, về công bằng trong phân phối thành quả chung cña ph¸t triÓn trong x· héi mµ c¸c t¸c gi¶ cña ChiÕn lîc cho r»ng lµ nguyªn nh©n quan trọng dẫn đến sự không thành công của Chiến lợc của thập kỷ sáu mơi. Những mục tiêu đề ra lần thứ hai này cũng không đạt đợc. Lý do chính là sự bất hợp lý trong trật tự kinh tế thế giới, sự mất cân đối của nền kinh tế thế giới và sự bất bình đẳng trong quan hệ mậu dịch giữa nớc phát triển và nớc chậm phát triển. Bên c¹nh nh÷ng môc tiªu vÒ h×nh thµnh trËt tù kinh tÕ thÕ giíi míi, n¨m l981 Liªn HiÖp Quèc l¹i tiÕp tôc ®a ra ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ 10 n¨m lÇn thø ba. Việc đúc rút kinh nghiệm cụ thể của các quốc gia về phát triển kinh tế trong thời gian qua cho thÊy cã thÓ ph©n biÖt ba m« h×nh chiÕn lîc ph¸t triÓn. M« h×nh ph¸t triÓn cæ ®iÓn kiÓu míi(Neoclassical Grawth Model) lÊy c¬ chÕ thÞ trêng, kÕ ho¹ch hãa theo së h÷u t nh©n, tÝch lòy vèn b»ng tiÕt kiÖm tõ trong níc vµ thu hót vèn tõ níc ngoµi. M« h×nh nµy hiÖn nay tá ra kh«ng hiÖu lùc, do nh÷ng nhîc ®iÓm thêng gÆp vÒ cÊu tróc vµ thÓ chÕ kinh tÕ - x· héi t¹i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn nh thiếu một thị trờng năng động, thiếu hạ tầng cơ sở, thiếu kiến thức quản lý và kiÕn thøc kü thuËt, ¶nh hëng tiªu cùc cña c¸c thÕ hÖ chÝnh trÞ b¶o thñ ë trong vµ ngoài nớc, đã gây những trở ngại lớn cho phát triển. Tình trạng này đòi hỏi những thay đổi cơ bản về cơ cấu kinh tế, cải cách triệt đề về kinh tế - xã hội tại n ớc đang ph¸t triÓn. M« h×nh cÊu tróc kinh tÕ theo kinh tÕ häc M¸c-xÝt cã c¶i tiÕn (Neomarxist Structuralist Model) dùa vµo c¸c nguyªn t¾c kÕ ho¹ch hãa ph¸t triÓn mét c¸ch tËp trung, së h÷u vÒ lùc lîng s¶n xuÊt chñ yÕu cña nhµ níc, thèng nhÊt qu¶n lý cña nhµ níc vÒ kinh tÕ, tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch vÒ cÊu tróc vµ c¬ chÕ x· héi chñ nghÜa, bá qua chế độ phong kiến và t bản chủ nghĩa, xây dựng xă hội xã hội chủ nghĩa. M« h×nh cÊu tróc t b¶n chñ nghÜa chñ tr¬ng kÕ ho¹ch hãa ph¸t tnÓn kmh tÕ, những kế hoạch do nhà nớc xác định chỉ mang tính định hớng, duy trì sở hữu t nhân và cơ chế thị trờng tự do, đồng thời có những cải cách về cấu trúc và thể chế kinh tế nh cải cách ruộng đất tăng cờng một số biện pháp kiểm tra và quản lý của nhà nớc Trang:. 1.

(16) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. đối với công nghiệp có xây dựng một số xí nghiệp quốc gia làm chủ lực cho nền kinh tÕ, chó ý tíi sù c«ng b»ng trong ph©n phèi thµnh qu¶ cña sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ trong x· héi. VÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn; c¸c c¬ quan nghiªn cứu về phát triển của các tổ chức quốc tế đã nói đến lý thuyết về ''tính tùy thuộc trong ph¸t triÓn'' (dependeney). Lý thuyÕt nµy cho r»ng trong hoµn c¶nh hiÖn nay của thế giới, tất cả các quốc gia đều tùy thuộc lẫn nhau trong phát triển, không nớc nào có thể ''độc lập'' hoàn toàn đối với các nớc khác. Nhng trong cộng đồng các quốc gia có những nớc giữ địa vị chủ chốt, có thế lực mạnh và có khả năng thao túng tình hình chung, đồng thời có những nớc ''ngoại vi'' ph¶i phô thuéc vµo níc “chñ chèt''. T×nh tr¹ng nµy lµ nguyªn nh©n quan träng cña sự chậm phát triển của các nớc nghèo trên thế giới, nghèo đói chậm phát triển đã đang ngày càng mở rộng và có tác động sâu sắc làm xấu đi tình hình tài nguyên và môi trờng trên thế giới. Tình trạng đó khiến cho các mô hình phát triển nêu trên đều không đạt kết quả tốt trong cả ba thập kỷ vừa qua, trừ một số trờng hợp riêng. Một nguyên nhân khác của sự thất bại trong các mô hình đó là chủ trơng phát triển thờng là ''từ trên xuống'', do các cơ quan chỉ đạo cấp cao đặt ra và thờng không hoặc ít mang lại kết quả thiết thực cho đa số ngời lao động có thu nhập thấp và phải chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội. Do đó gần đây các tổ chức đã nhấn mạnh đến con đờng phát triển “từ dới lên'', nhằm tiến hành nhữag thay đổi và cải cách ngay từ cơ sở, đáp ứng nhu cầu cơ bản về đời sống của những tầng lớp xã hội nghèo hèn nhất ngay tại từng địa phơng nhỏ, sử dụng mọi tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên con ngêi, nh÷ng thÓ chÕ, phong tôc, tËp qu¸n truyÒn thèng s¶n xuÊt s½n cã t¹i chç. §ã lµ mét t tëng cã tÝnh chiÕn lîc gÇn ®©y vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi t¹i c¸c níc chËm ph¸t triÓn [Bartelmus,Peter,1987] Trên cơ sở những đờng lối và quan điểm chung chỉ đạo toàn bộ sự nghiệp phát triÓn kinh tÕ-x· héi, c¸c níc v¹ch ra chiÕn lttîc ph¸t triÓn cña m×nh. ChiÕn lîc nªu lên những mục tiêu cần thiết nhng đồng thời là hợp lý và khả thi cho từng giai đoạn ph¸t triÓn lín. Tõ chiÕn lîc, c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n, kÕ ho¹ch trung h¹n vµ kÕ ho¹ch ngắn hạn đợc xác định đối với cả nớc, từng vùng lãnh thổ trong nớc và từng ngành kinh tế, văn hóa, kỹ thuật. Các kế hoạch này lại đợc cụ thể hóa một bớc thành các chơng trình hành động, các đề án công trình, hoặc các luật lệ, quy định đảm bảo cho việc thực hiện đúng đắn và nghiêm túc những chỉ tiêu kế hoạch. Đó là những. Trang:. 1.

(17) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ''hoạt động phát triển'' hoặc còn đợc gọi là'''hành động phát triển'', mà tác động đến tài nguyên và môi trờng là chủ đề nghiên cứu của chúng ta. Về phát triển kinh tế - xã hội, Việt Nam có hai đặc điểm cơ bản: là một nớc đang phát triển với thu nhập vào loại rất thấp, là một nớc có thể chế xã hội chủ nghĩa. Đờng lối xây dựng chủ nghĩa xã hội phát triển kinh tế-xã hội của Việt Nam đã đợc xác định qua đại hội Đảng CS Việt nam và các hội nghị của Quốc hội nớc cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Việt Nam(CHXHCN Việt Nam). Đờng lối này đang đợc chế tác hoµn chØnh qua viÖc x©y dùng C¬ng lÜnh cña §CSVN vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ xã hội trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Các kế hoạch hoặc phơng hớng lín, kÕ ho¹ch trung h¹n vµ ng¾n h¹n hiÖn hµnh t¹i CHXHCN ViÖt Nam lµ c¬ së cho nhiều hoạt động phát triển quan trọng. Các sơ đồ phân bố lực lợng sản xuất cuả các nớc, của các tỉnh, các quy hoạch phát tnển kinh tế của các địa phơng cũng là những dự kiến hành động phát triển có ý nghĩa hết sức to lớn. Các đề án công trình, các chơng trình hành động về kinh tế, xã hội, các đề án do nớc ngoài đầu t hoặc liên doanh với các tổ chức, hoặc t nhân Việt Nam, có quy mô lớn, hoặc nhỏ và vừa, nhng phổ biến tại nhiều nơi đều là những hoạt động phát triển có tác động quan trọng lên môi trờng cần đợc phân tích và đánh giá về tác dộng môi trờng thật chuẩn xác. 2.1.5. Mèi quan hÖ gi÷a m«i trêng vµ ph¸t triÓn. Nói một cách cô đọng thì môi trờng là tổng hợp các điều kiện sống của con ngời, phát triển là quá trình cải tạo và cải thiện các điều kiện đó. Giữa môi tr ờng và phát triển dĩ nhiên có môi quan hệ rất chặt chẽ. Môi trờng là địa bàn và đối tợng của phát triÓn. Trong ph¹m vi mét quèc gia, còng nh xÐt trªn toµn thÕ giíi, lu«n lu«n song song tån t¹i hai hÖ thèng: hÖ thèng kinh tÕ - x· héi vµ hÖ thèng m«i trêng. ''HÖ thèng kinh tÕ - x· hél'' cÊu thµnh bëi c¸c thµnh phÇn s¶n xuÊt, lu th«ng ph©n phèi, tiªu dïng vµ tÝch lòy, t¹o nªn mét dßng nguyªn liÖu, n¨ng lîng, chÕ phÈm hµng hãa, phÕ th¶i, lu th«ng gi÷a c¸c phÇn tö cÊu thµnh. ''HÖ thèng m«i trêng'' víi c¸c thµnh phÇn m«i trêng thiªn nhiªn vµ m«i trêng x· héi. Khu vùc giao gi÷a hai hÖ t¹o thµnh ''m«i trờng nhân tạo'', có thể xem nh là kết quả tích lũy một hoạt động tích cực hoặc tiêu cực của con ngời trong quá trình phát triển trên địa bàn môi trờng. Khu vực giao nµy thÓ hiÖn tÊt c¶ c¸c mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn vµ m«i trêng. M«i trêng thiªn nhiên cung cấp tài nguyên cho hệ kinh - tế, đồng thời tiếp nhận chất thải từ hệ kinh tÕ. ChÊt th¶i nµy cã thÓ ë l¹i h¼n trong m«i trêng thiªn nhiªn, hoÆc qua chÕ biÕn råi. Trang:. 1.

(18) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. trở lại nền kinh tế. Một hoạt động kinh tế mà chất phế thải không thể sử dụng trở lại đợc vào hệ kinh tế đợc xem nh là hoạt động gây tổn hại đến môi trờng. Lãng phí tài nguyên không tái tạo đợc, sử dụng tài nguyên tái tạo đợc một cách quá mức khiến cho nó không thể hồi phục đợc, hoặc hồi phục sau một thời gian quá dài, thải ra những chất độc hại đối với con ngời và môi trờng sống của nó là những hoạt động tiêu cực về môi trờng, mà đánh giá tác động môi trờng (ĐTM) có nhiệm vụ phát hiện, đánh giá mức độ nghiêm trọng và đề xuất biện pháp khắc phục hoặc đình chỉ. Các hoạt động phát triển luôn luôn có hai mặt lợi và hại Bản thân thiên nhiên cũng có hai mặt. Thiên nhiên là nguồn tài nguyên và phúc lợi đối với con ngời, nhng đồng thời cũng là nguồn thiên tai, thảm họa đối với đời sống và sản xuất cña con ngêi. Khoa häc kinh tÕ cæ ®iÓn kh«ng gi¶i quyÕt thµnh c«ng mèi quan hÖ phøc t¹p giữa phát triển và môi trờng. Từ đó nảy sinh lý thuyết không tởng về “đình chỉ phát triển'', cụ thể là cho vận tốc phát triển bằng không hoặc âm để bảo vệ nguồn tài nguyªn vËt lý vèn h÷u h¹n cña Tr¸i §Êt. §èi víi tµi nguyªn sinh häc còng cã ''chñ nghĩa bảo vệ'', chủ trơng không can thiệp, động chạm vào thiên nhiên, nhất là tại các địa bàn cha đợc điều tra nghiên cứu đầy đủ. Chủ nghĩa bảo vệ cũng là một điều kh«ng tëng, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn c¸c níc dang ph¸t triÓn, n¬i mµ tµi nguyªn thiên nhiên là nguồn vốn cơ bản cho mọi hoạt động phát triển của con ngời. Một phần đáng kể của nguồn nguyên liệu và năng lợng đợc tiêu thụ một cách quá mức tại các nớc phát triển vốn đợc khai thác tại các nớc đang phát triển. Bên c¹nh hiÖn tîng ''« nhiÔm do thõa th·i'' x¶y ra t¹o c¸c níc c«ng nghiÖp hãa ph¸t triÓn trong những thập kỷ gần đây, tại hầu hết các nớc đang phát triển, thu nhập thấp đã xuất hiện hiện tợng ''ô nhiễm do nghèo đói'. Thiếu lơng thực, nớc uống, nhà ở, thuốc thang, vệ sinh, nghèo đói, mù chữ, bất lực trớc thiên tai là nguồn gốc cơ bản của những vấn đề môi trờng nghiêm trọng đang đặt ra cho nhân dân các nớc đang ph¸t triÓn. Héi nghÞ vÒ m«i trêng sèng cña con ngêi cña Liªn HiÖp Quèc häp n¨m 1972 t¹i Thụy Điển đã đi đến kết luận rằng nguyên nhân của nhiều vấn đề quan trọng về môi trờng không phải là do phát triển mà chính là hậu quả của kém phát triển. T tởng đó đã đợc thể hiện trong Chiến lợc phát triển l0 năm lần thứ ba của Liên Hiệp Quốc: chiến lợc đã đề cập đến mối quan hệ giữa phát triển với môi trờng dân số, tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ đất, bảo vệ rừng, vệ sinh các khu ''ổ chuột'' trong các thµnh phè. Nh÷ng t tëng vÒ “tiÕp cËn tæng hîp vÒ m«i trêng vµ ph¸t triÓn'', ''ph¸t Trang:. 1.

(19) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. triển một cách có thể duy trì và phù hợp với môi trờng'', đã đợc nêu ra một cách rõ ràng. Điều đã trở nên hiển nhiên đối với tất cả các nớc, nhất là các nớc đang phát triển, là các mục tiêu về phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ môi trờng phải đợc gắn bó với nhau trong xây dựng mục tiêu, xác định chiến lợc, kế hoạch hóa, cũng nh điều hành và quản lý thực hiện các mục tiêu đó [Bartelmus Peter, 19871]. ĐTM là hiến pháp để đạt tới yêu cầu đó. Hội nghị thợng đỉnh toàn cầu về môi trờng và phát triÓn bÒn v÷ng do Liªn HiÖp Quèc tæ chøc n¨m l992 t¹o Rao de Janiero (Brasil), víi các công ớc về bảo vệ đa dạng sinh học, biến đổi khí hậuTrái Đất là mốc lịch sử quan trọng trong cuộc đấu tranh bảo vệ môi trờng của nhân dân toàn thế giới. Nh÷ng quan ®iÓm chñ yÕu cña héi nghÞ Reo de Janiero lµ: - KÕt hîp hµi hßa gi÷a m«i trêng vµ ph¸t triÓn. - TiÕn tíi lèi s¶n xuÊt vµ tiªu thô l©u bÒn. - Sö dông hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn thiªn nhiªn. - Giải quyết vấn đề ô nhiễm và bảo vệ môi trờng. §èi víi con ngêi m«i trêng hiÓu theo nghÜa réng cã ba chøc n¨ng: - M«i trêng lµ n¬i sinh sèng cña con ngêi. - Môi trờng là nơi chứa đựng tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con ngêi, n¬i tiÕp nhËn phÕ liÖu th¶i ra tõ qu¸ tr×nh sinh sèng vµ s¶n xuÊt cña con ngêi. Môi trờng có chất lợng cao là môi trờng đồng thời làm tốt cả ba chức năng nói trên. Chất lợng môi trờng bị xem là suy thoái nếu không thực hiện đợc cả ba hoặc một trong các chức năng này. Môi trờng lúc đó sẽ không còn là nơi ở phù hợp với đòi hỏi của con ngời; hoặc sẽ không còn khả năng ung cấp cho con ngời những tài nguyên cần thiết để duy trì cuộc sống và hoạt động của họ; hoặc sẽ không chứa nổi c¸c chÊt th¶i r¾n, láng, khÝ mµ con ngêi muèn ®Èy ra khái n¬i m×nh sèng vµ ho¹t động. Đó chính là bản chất của các vấn đề gay cấn về môi trờng toàn cầu cũng nh t¹i tõng quèc gia, tõng ®ia ph¬ng. - Chøc n¨ng thø nhÊt: yªu cÇu ph¹m vi kh«ng gian thÝch hîp cho mçi con ngêi, vÝ dô ph¶i cã bao nhiªu mÐt vu«ng, hecta hay kil«met vu«ng cho mét ngêi. Kh«ng gian này lại phải đạt những tiêu chuẩn nhất định về nhân tố vật lý, hóa học, sinh häc, c¶nh quan vµ x· héi. - Chøc n¨ng thø ha: yªu cÇu m«i trêng ph¶i cã nguån vËt liÖu, n¨ng lîng, th«ng tin (kể cả thông tin di truyền) cần thiết cho hoạt động sinh sống, sản xuất, quản lý Trang:. 1.

(20) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. của con ngời. Đỏi hỏi này không ngừng tăng lên về số lợng, chất lợng và độ phức tạp theo trình độ phát triển của xã hội. - Chóc n¨ng thø ba - chøc n¨ng t¸i t¹o: tríc ®©y trong c¸c x· héi s¨n b¾t, h¸i lîm, nông nghiệp, lúc dân số nhân loại còn ít, đợc giải quyết theo các chu trình phân huỷ tự nhiên, làm cho phế thải sau một thời gian nhất định lại trở lại thành nguyên liệu thiên nhiên. Sự gia tăng dân số nhanh chóng và quá trình công nghiệp hóa đã làm cho chøc n¨ng thø ba trë thµnh v« cïng quan träng. NÕu m«i trêng kh«ng cßn lµm næi chøc n¨ng nµy th× chÊt lîng cuéc sèng cña con ngêi dï thõa th·i vÒ l¬ng thùc, hàng hóa, thông tin cũng không còn có chất lợng cao. Quá trình ''độc hóa'' môi trờng thậm chí còn có thể dẫn xã hội loài ngời đến diệt vong. ViÖc xem xÐt m«i trêng theo ba chøc n¨ng nãi trªn cho phÐp ta hiÓu râ b¶n chÊt của các vấn đề gay cấn về môi trờng ở mức toàn cầu, từng nớc hay từng địa phơng giúp ta đánh giá và dự báo tình trạng môi trờng nơi này một cách cụ thể và đúng đắn hơn. Ơ Việt Nam năm 1986 chơng trình quốc gia nghiên cứu về tài nguyên và môi trờng, với sự cộng tác của Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN), đã đề xuất víi Nhµ níc CHXHCN ViÖt Nam mét chiÕn lîc quèc gia vÒ b¶o vÖ m«i trêng. Trªn c¬ së chiÕn lîc nµy, trong c¸c n¨m 1990 - 1991 mét kÕ ho¹ch qu«c gia vÒ m«i trêng và phát triển bền vững đã đợc Hội đồng Bộ trởng nớc CHXHCN Việt Nam chấp nhËn vµ chÝnh thøc ban hµnh ngµy 12- 6 -1991. Kế hoạch quốc gia đã xác định bảy mục tiêu lớn và thể chế và tổ chức là: - Thµnh lËp c¬ quan qu¶n lý m«i trêng. - X©y dùng chÝnh s¸ch vµ luËt ph¸p vÒ m«i trêng. - Thµnh lËp m¹ng líi quan tr¾c m«i trêng. - LËp kÕ ho¹ch tæng hîp vÒ sö dông vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn; X©y dùng c¸c chiÕn lîc ph¸t triÓn bÒn l©u cho c¸c ngµnh; - Đánh giá tác động môi trờng, - So¹n th¶o chiÕn lîc m«i trêng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Kế hoạch quốc gia cũng vạch ra bảy chơng trình hành động: - Quản lý phát triển đô thị và dân số,. Trang:. 2.

(21) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Qu¶n lý tæng hîp c¸c khu vùc; - KiÓm so¸t « nhiÔm vµ chÊt th¶i. - Qu¶n lý tæng hîp vïng ven biÓn; - B¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc; - Bảo vệ các vùng đất ngập nớc; - Qu¶n lý c¸c vên quèc gia vµ c¸c khu b¶o vÖ. Bªn c¹nh cßn cã hai ch¬ng tr×nh hç trî: - Gi¸o dôc m«i trêng; - Hîp t¸c quèc tÕ. Một ma trận u tiên của các hoạt động trong chơng trình và một danh mục u tiên về nghiên cứu, điều tra, khảo sát, thực nghiệm cũng đã đợc ghi vào kế hoạch hành động. Chính sách bảo vệ môi trờng đã ghi trong nghị quyết của Đại hội lần thứ bảy của Đảng CSVN. Chiến lợc bảo vệ môi trờng, kế hoạch hành động quốc gia nói trên đang là những chỉ dẫn cho toàn bộ hoạt động bảo vệ môi trờng thực thi phát triển bÒn v÷ng t¹i níc ViÖt Nam hiÖn nay. 2.2. Sinh th¸i häc vµ hÖ sinh th¸i. 2.2.1. Kh¸i niÖm sinh th¸i häc. Sinh th¸i häc lµ khoa häc c¬ së cho c«ng t¸c qu¶n lý tµi nguyªn vµ b¶o vÖ m«i tr êng. ThuËt ng÷ sinh th¸i häc (ecology), b¾t nguån tõ ch÷ Hy L¹p (Oikos) lµ nhµ, nơi ở, đợc Emst Heckel, nhà bác học ngơi Đức đề xớng năm1866 và dùng nó để xác định khoa học về mối quan hệ tơng hỗ giữa sinh vật và môi trờng, là tập hợp tất cả c¸c hiÓu biÕt vÒ kinh tÕ tù nhiªn. Nãi c¸ch kh¸c, sinh th¸i häc nghiªn cøu mèi quan hệ tổng hợp phức tạp mà Đác Uyn gọi là các điều kiện sinh ra đấu tranh sinh tồn. Chính học thuyết tiến hóa của Đác Uyn đợc hình thành trên cơ sở nhận thức về mối quan hÖ chÆt chÏ gi÷a sinh vËt vµ m«i trêng. Sinh th¸i häc lµ khoa häc tæng hîp, nghiªn cøu vÒ mèi quan hÖ t¬ng hç gi÷a sinh vËt vµ m«i trêng. Những năm gần đây, sinh thái học đã trở thành khoa học toàn cầu. Mọi ngời đều c«ng nhËn r»ng con ngêi còng nh c¸c sinh vËt kh¸c kh«ng thÓ sèng t¸ch khái m«i Trang:. 2.

(22) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. trêng cô thÓ cña m×nh. Tuy nhiªn, con ngêi kh¸c víi sinh vËt kh¸c lµ phÇn nµo cã khả năng thay đổi môi trờng cho phù hợp với lợi ích riêng của mình. Mặc dù thế, con ngêi kh«ng nªn cho r»ng m×nh lu«n lu«n cã søc m¹nh v« song mµ kh«ng cã sai lầm. Sai lầm của loài ngời đã nhiều lần dẫn đến sự khủng hoảng sinh thái trầm trọng. Từ thời cổ xa, thung lũng sông Tygô và Ofrat phần vinh đã biến thành hoang m¹c vµ xãi mßn hoÆc hãa mÆn do hÖ thèng tíi tiªu bè trÝ kh«ng hîp lý. Nguyªn nhân sụp đổ của nền văn minh Mozopotami vĩ đại cũng do một tai hoạ sinh thái. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ tan vì nÒn v¨n minh Maja ë Trung Mü, sù diÖt vong của triều đại Khơ me trên lãnh thổ Campuchia là do khai thác rừng nhiệt đới qu¸ møc. Râ rµng khñng kho¶ng sinh th¸i hiÓn nhiªn kh«ng ph¶i lµ ph¸t kiÕn cña thÕ kû thø XX, mµ lµ bµi häc trong qu¸ khø bÞ l·ng quªn. VËy nÕu chóng ta muèn đạt đợc một sự thỏa mãn nào đó, trong phần lớn các trờng hợp phải chấp nhận những điều kiện của tự nhiên. Những điều kiện đó phản ánh thông qua những quy luËt sinh th¸i c¬ b¶n mµ c¸c sinh vËt ph¶i phôc tïng. Heckel cho rằng sinh thái học là khoa học về kinh tế của tự nhiên. Điều đó rất có gi¸ trÞ cho viÖc më réng vµ øng dông biÕt bao nhiªu c«ng tr×nh theo quan ®iÓm sinh thái học về phát triển kinh tế - xã hội. Ông đã khẳng định rằng sinh thái học là môn khoa häc vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¬ thÓ vµ m«i trêng bao gåm mäi ®iÒu kiÖn sèng theo nghĩa rộng của nó, môi trờng đó một phần có bản chất hữu cơ, một phần là vô cơ. Thật vậy, đúng nh Heckel đã khẳng định, bởi vì theo tính toán thì hàng năm do hiệu quả quang hợp, Trái Đất đã sinh sản đợc 83 tỷ tấn chất hữu cơ sinh thái thực vật, trong đó phần lục điạ là 53 tỷ tấn. Nh vậy trớc kia ngời ta chỉ chú ý đến kho b¸u cña nh©n lo¹i lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, cho nã lµ v« tËn th× b©y giê l¹i cã thªm mét kho b¸u n÷a sinh th¸i häc vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ víi viÖc s¶n sinh ra mét khèi lîng khæng lå chÊt h÷u c¬ cho hµnh tinh cña chóng ta. Công lao của sinh thái học chính là ở chỗ nó đã nhận thức đợc tất cả các yếu tố phức tạp nhất. Điều này cha ai làm đợc. §èi tîng nghiªn cøu cña sinh th¸i häc cã c¸c møc tæ chøc kh¸c nhau theo thø tù từ thấp đến cao: - Sinh th¸i häc c¸ thÓ (autoecology): nghiªn cøu mèi quan hÖ cña mét c¬ thÓ víi m«i trêng xung quanh. - Sinh th¸i häc quÇn chñng (demoecology): nghiªn cøu mèi quan hÖ cña mét loµi hoÆc nhiÒu loµi gÇn nhau víi míi trêng sèng cña chóng. Trang:. 2.

(23) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Sinh th¸i häc quÇn thÓ (synecology): nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi víi nhau vµ gi÷a c¸c loµi víi m«i trêng xung quanh. Vào những năm bốn mơi của thế kỷ XX, các nhà sinh thái học đã bắt đầu nhận thøc r»ng c¸c quÇn thÓ sinh vËt vµ m«i trêng kh«ng chØ quan hÖ t¬ng hç víi nhau mà kết hợp với nhau làm thành một đơn vị thống nhất gọi là hệ sinh th¸i(systemecology). - Hệ sinh thái : là đơn vị cơ sở của tự nhiên, đợc mô tả nh một thực thể khách quan, đợc xác định chính xác trong không gian và thời gian. Nó bao gồm không chỉ các sinh vật sống trong đó mà các điều kiện tự nhiên bao gồm khí hậu, đất, nớc còng nh tÊt c¶ c¸c mèi t¬ng t¸c gi÷a sinh vËt víi nhau vµ gi÷a sinh vËt víi m«i trêng. 2.2.2. HÖ sinh th¸i. 1.§Þnh nghÜa. HÖ sinh th¸i lµ hÖ thèng t¸c dông t¬ng hç gi÷a c¸c sinh vËt víi m«i trêng vÖ sinh là một hệ chức năng, đợc mô tả nh một thực tế khách quan, xác định chính xác trong kh«ng gian vµ thêi gian. HÖ sinh th¸i lµ mét kh¸i niÖm réng vµ linh ho¹t, v× thÕ cã thÓ ¸p dông cho tÊt c¶ các trờng hợp có mối quan hệ tơng hỗ giữa sinh vật và nuôi trờng có sự: trao đổi vật chÊt, n¨ng lîng vµ th«ng tin gi÷a chóng víi nhau, thËm chÝ trong c¸c trêng hîp chØ x¶y ra trong mét thêi gian ng¾n. 2. §Æc ®iÓm c¬ b¶n. Tất cả các hệ sinh thái có những đặc điểm cơ bản là xác định về cấu trúc và chức năng. Quan trọng nhất là tất cả các hệ sinh thái đều có các thành phần vô sinh (abiotic) và sinh vật (biotic) và giữa chúng có sự trao đổi chất, năng lợng và thông tin. HÖ sinh th¸i bao gåm bèn thµnh phÇn chñ yÕu sau (bèn t¸c nh©n chñ yÕu): - Thµnh phÇn v« sinh: chÊt v« c¬, níc, kh«ng khÝ, cacbonic, oxy,... Sinh vËt s¶n xuÊt: cã nhiÖm vô tæng hîp c¸c thµnh phÇn h÷u c¬ tõ c¸c chÊt v« sinh, bao gồm: sinh vật có khả năng quang hợp (sử dụng năng lợng Măt Trời để tổng hợp và giải phóng ô xy) một số loài vi khuẩn dùng năng lợng oxy hơn các muối để tổng hîp c¸c chÊt h÷u c¬ (kh«ng gi¶i phãng oxy trong qu¸ tr×nh tæng hîp). Trang:. 2.

(24) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Sinh vËt tiªu thô: lµ loµi kh«ng có kh¶ n¨ng tæng hîp chÊt h÷u c¬ cho m×nh tõ c¸c chất vô sinh, do đó phải dùng sinh vật sản xuất hoặc dùng các động vật khác làm thức ăn. Nó thuộc loài ăn thực vật (ăn sinh vật sản xuất); động vật ăn cỏ, động vật ăn thịt, động vật vừa ăn cỏ vừa ăn thịt (ngời, chó, mèo,...). - Sinh vật hoại sinh: dùng xác thực hoặc động vật làm thức ăn (loại này sống nhờ sự ph©n hñy c¸c chÊt trªn), gåm nÊm mèc, mét vµi loµi vi khuÈn ho¹i sinh (a khÝ vµ không a khí, loài không a khí sẽ tạo ra nhiều chất độc) 3.Ph©n lo¹i hÖ sinh th¸i. Cã nhiÒu c¸ch ph©n loai c¸c hÖ sinh th¸i: *Theo b¶n chÊt: - Hệ sinh thái tự nhiên là hệ sinh thái không có tác động của con ngời tới nó, một hệ sinh th¸i phi nh©n (nonhuman systemecology), vÝ dô, khu rõng nguyªn sinh. - HÖ sinh th¸i nh©n t¹o lµ hÖ sinh th¸i do con ngêi t¹o nªn (cßn gäi lµ hÖ sinh th¸i ngêi), vÝ dô, hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp, rõng trång trät, rõng t¸i sinh. * Theo thêi gian: - HÖ sinh th¸i trëng thµnh. - HÖ sinh th¸i trÎ. *Theo độ lớn: C¸c hÖ sinh th¸i cã quy m« kh¸c nhau: - HÖ sinh th¸i nhá, vÝ dô nh mét bÓ nu«i c¸; - HÖ sinh th¸i võa, vÝ dô nh mét th¶m rõng, mét hå chøa níc; - Hệ sinh thái lớn, ví dụ nh một đại dơng. TËp hîp tÊt c¶ c¸c hÖ sinh th¸i trªn bÒ mÆt Tr¸i §Êt lµm thµnh hÖ sinh th¸i khæng lå: sinh quyÓn (sinh th¸i quyÓn). 4. Ranh giíi. Nãi chung, ranh giíi mét hÖ sinh th¸i chØ lµ íc lÖ; bëi v× do ¶nh hëng réng kh¾p của các nhân tố khí tợng, địa chất sinh vật đặc biệt là tác động của con ngời có tính chÊt toµn diÖn. Mét hÖ sinh th¸i kh«ng bao giê lµ mét hÖ t¸ch biÖt, nã cã mèi quan hệ và tơng quan tác động thờng xuyên giữa các hệ sinh thái. Nh vậy, không có sự ngăn cách tuyệt đối giữa hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo trên nhng nội Trang:. 2.

(25) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. dung cơ bản về quy luật vận động theo cấu trúc và chức năng. Hệ sinh thái nhân tạo chẳng qua là một hệ sinh thái tự nhiên, trong đó con ngời là một tác nhân sinh học có đặc thù văn hoá. Tuy nhiªn, hÖ sinh th¸i trëng thµnh vµ hÖ sinh th¸i trÎ cã mét sè ®iÓm kh¸c nhau: ¥ hÖ sinh th¸i trëng thµnh, phÇn lín c¸c chÊt dinh dìng trong m«i trêng tù nhiªn cã o xy, ni t¬, cacbonic trong khÝ quyÓn. Nitrat, phospho, canxi cã trong níc vµ nhiều chất khác có trong dự trữ hữu cơ tích lại trong sinh khối và mức trao đổi giữa nguån thøc ¨n víi t¸c nh©n sinh häc gi¶m xuèng thÊp. Tr¸i l¹i ë hÖ sinh th¸i trÎ th× c¸c chÊt dinh dìng quay vßng rÊt nhanh. Nh vËy hÖ sinh th¸i trëng thµnh cã nhiÒu nÐt kh¸c víi hÖ sinh th¸i trÎ, kh¶ n¨ng tÝch lòy chÊt dinh dìng lín, chu tr×nh dinh dìng quay vßng chËm. 5. Sù c©n b»ng sinh th¸i (sù c©n b»ng c¬ thÓ - m«i trêng). HÖ sinh th¸i lµ mét chØnh thÓ c©n b»ng mµ kh¶ n¨ng ®iÒu hßa phô thuéc vµo thÓ chÕ cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña hÖ. ThÓ chÕ Êy biÓu hiÖn chøc n¨ng cña hÖ trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn. Tr¸i víi mét hÖ sinh th¸i trëng thµnh, hÖ sinh th¸i trÎ nãi chung đều ít ổn định. Cấu trúc một hệ sinh thái trẻ bao giờ cũng giản đơn, số lợng các thể lo¹i Ýt, sè lîng c¸c c¸ thÓ trong mçi loµi còng thêng kh«ng nhiÒu. Do vËy quan hÖ vµ t¬ng t¸c gi÷a c¸c yÕu tè trong thµnh phÇn kh«ng phøc t¹p, m¹ng líi c¸c d©y chuyền thức ăn cũng giản đơn. Khi hệ sinh thái phát triển và trởng thành lên thì số lîng c¸ thÓ vµ thÓ lo¹i sÏ t¨ng, quan hÖ vµ t¬ng t¸c phøc t¹p hãa vÒ tÝnh chÊt. ¦u thÕ nhiÒu mÆt cña mét hÖ sinh th¸i trëng thµnh so víi mét hÖ sinh th¸i trÎ chÝnh lµ ë chç nµy. Do sè lîng lín vµ tÝnh ®a d¹ng cña c¸c mèi quan hÖ, c¸c t¬ng quan t¸c động và ảnh hởng lẫn nhau nên dù xảy ra một sự tắc nghẽn ở con đờng nào, một hiện tợng mất cân bằng ở khu vực nào đó cũng không dẫn đến sự rối loạn chung của toàn bộ hệ sinh thái và đe dọa đến sự tồn tại của nó . Rừng nguyên sinh là đại điện cho một hệ sinh thái tởng thành (giàu). Nhiều rừng míi kh«i phôc, nh÷ng c¸nh rõng trång Ýt nhiÒu thuÇn lo¹i thêng trÎ h¬n nhiÒu (nghÌo). VÝ dô, mét hÖ sinh th¸i tù nhiªn nh c¸nh rõng nguyªn sinh cã nhiÒu møc tiêu thụ trong dây chuyền thức ăn (động vật ăn cỏ động vật ăn thịt) thì chính bản thân cấu trúc của hệ, qua thời gian, đã điều hòa kích thớc các quần thể sinh vật và năm này qua năm khác đã tạo ra một mô hình về phân phối năng lợng, giữ cho hệ ổn định.. Trang:. 2.

(26) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Nh vậy có mối quan hệ nhân - quả giữa tính ổn định và tính phong phú về tình trạng, về chủng loại trong thành phần hệ sinh thái, đặc biệt đối với giới hữu sinh. Chính sự tồn tại một hệ trong những thời gian tơng đối dài mà ít xẩy ra những biến đổi lớn đã chứng minh sự cân bằng cơ thể - môi trờng và sự trởng thành của nó. Nói chung điều đợc chấp nhận phổ biến là cân bằng cơ thể - môi trờng tùy thuộc mức độ trởng thành của hệ sinh thái. Hệ càng trởng thành thì cân bằng cơ thể - môi trêng cµng lín. 6. Sù thÝch nghi sinh th¸i. Sù thÝch nghi sinh th¸i lµ kh¶ n¨ng vÒ tÝnh phï hîp cña c¸c nh©n tè thµnh phÇn trong hÖ sinh th¸i, nhÊt lµ c¸c nh©n tè h÷u sinh, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn chung cña m«i trêng. ThÝch nghi sinh th¸i t¹o ra vµ biÓu hiÖn qua c©n b»ng c¬ thÓ - m«i trêng. VËy tập hợp những nét đặc trng của hệ sinh thái, dặc biệt đối với quần chủng sinh vật đã hoµn thµnh nh thÕ nµo? TÊt nhiªn chóng kh«ng xuÊt hiÖn mét c¸ch ngÉu nhiªn vµ kh«ng h×nh thµnh theo nh÷ng quy luËt tÜnh t¹i. C©n b»ng c¬ thÓ - m«i trêng vµ thÝch nghi không có nghĩa là bất biến. Trái lại, mọi hệ sinh thái đều là đối tợng chọn lọc của các quá trình biến đổi, đồng thời là kết quả của các quá trình biến đổi đó. Chính áp lực chọn lọc đã tạo ra cơ chế thích nghi của loài, từ đó mà hình thành sau một thời gian nhất định, những đặc trng cá thể và quần thể phù hợp. Sự vận động này dẫn đến một thể cân bằng, một sự ổn định tơng đối. Nếu xảy ra một sự biến đổi lớn về quy mô và tính chất thì phần hợp thành của giới hữu sinh trong hệ cũng thay đổi đến mức thay đổi cả hệ sinh thái. Khi đó sẽ có cân bằng và thích nghi trong điều kiện mới,... cứ nh vậy hệ sinh thái biến đổi, phát triển, tiến hóa (những thuật ngữ này cần đợc hiểu theo nghĩa triết học). Vì vậy đối với mục đích mà con ngời đặt ra th× ph¸t triÓn hay tiÕn hãa kh«ng ph¶i lu«n lu«n cã néi dung tÝch cùc, tr¸i l¹i cã thÓ theo chiều hớng tiến bộ hay thoái bộ tùy theo những yêu cầu của đời sống có đợc thỏa mãn hãy không. Nhng chính các mục đích này không ít các trờng hợp cũng chi là đáp ứng một thực tiễn trớc mắt mà không phải luôn luôn phù hợp với sự phát triÓn l©u dµi. - Trờng hợp đối với hệ sinh thái nông nghiệp: sản xuất có thể vợt nhu cầu tiêu thụ cho động vật (chủ yếu gia súc) và cho ngời. Ơ đây tính ổn định của hệ đợc bảo đảm nhê n¨ng lîng nh©n t¹o ®a thªm vµo hÖ nh kü thuËt gieo trång, gièng, ph©n bãn, thuèc trõ s©u,... - Trờng hợp đối với hệ sinh thái ngời: nh ta đã biết, hệ sinh thái ngời chẳng qua là một hệ sinh thái tự nhiên, trong đó con ngời là một tác nhân sinh học có đặc thù văn Trang:. 2.

(27) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. hóa. Do vậy thực sự đã xuất hiện sự đối lập giữa nhu cầu của đời sống với khả năng ứng đáp của tự nhiên mà con ngời đã giải quyết bằng thành tựu văn hóa. Trung tâm cña nhu cÇu lµ thøc ¨n vµ n¨ng lîng, dÇn dÇn næi lªn m©u thuÉn vÒ chiÒu híng tù nhiªn cña n¨ng suÊt vµ chÊt dinh dìng cña nh÷ng hÖ sinh th¸i trëng thµnh víi thùc tiÔn vÒ suy tho¸i hÖ sinh th¸i do con ngêi g©y nªn (m©u thuÉn kh«ng béc lé trong x· héi nguyªn thñy, nhng xuÊt hiÖn ngµy cµng mét râ nÐt sau cuéc c¸ch m¹ng n«ng nghiÖp ®Çu tiªn trong lÞch sö loµi ngêi). 2.2.3 Hệ sinh thái đô thị. I. Khái niệm về hệ sinh thái đô thị. Cũng nh hệ sinh thái cơ bản cho đến nay ngời ta cha đa ra đợc một khái niệm, một định nghĩa chuẩn xác về hệ sinh thái đô thị. Chính vì lẽ đó đòi hỏi phải có sự nghiên cứu sâu sắc và công phu hơn, đồng thời phải trải qua quá trình nhiều năm để kiểm nghiệm và kết luận. Ta hãy đa ra một định nghĩa đợc nhiều nhà nghiên cứu hệ sinh thái đô thị chấp nhËn nhÊt : ''Hệ sinh thái đô thị 1à một hệ thống chức năng đô thị nh làm việc, sinh hoạt và nghỉ ngơi, đợc cấu trúc theo không gian và thời gian theo một quy luật nhất định trong đó con ngời đóng vai trò quan trọng và quyết định nhất”. Hệ sinh thái đô thị là một hệ thống đặc biệt mà trong đó môi trờng xây dựng với những hệ thống hạ tÇng kü thuËt vµ h¹ tÇng x· héi cu¶ nã céng thªm m«i trêng x· héi:(d©n c) rÊt lín. Tất eả những hoạt động đô thị đã gây ra những tác động mạnh mẽ đối với môi trờng xung quanh (và môi trờng thiên nhiên ít ỏi). Dù vậy phải giải quyết: mật độ ở, chất thải, giao thông cũng nh các hệ thống hạ tầng, kỹ thuật sản xuất sao cho lập đợc cân bằng mà không tác động đến sức khỏe và tâm sinh lý con ngời. NÕu nh hÖ sinh th¸i tù nhiªn, theo quan ®iÓm sinh häc, lÊy môc tiªu c©n b»ng cao nhất là hệ sinh thái cho năng suất sinh khối (biomass) tối đa, thì hệ sinh thái đô thÞ l¹i lÊy môc tiªu c©n b»ng cao nhÊt lµ hÖ sinh th¸i ®a l¹i ®iÒu kiÖn sèng tèt nhÊt, có đủ công ăn việc làm, tiện nghi sống đầy đủ, quan hệ xã hội tốt đẹp, vui chơi giải trí thoả đáng, lành mạnh,..cho mọi ngời dân đô thị . Rõ ràng đối tợng nghiền cứu quan trọng nhất của hệ sinh thái đô thị là Con ngời. Con ngời vừa là đối tợng nghiên cứu của hệ sinh thái đô thị vừa là đối tợng khai thác môi trờng tự nhiên, tạo ra môi trờng nhân tạo và môi trờng xã hội. Do đó cũng có khả năng tiếp cận sinh thái đô thị để tìm biện pháp tạo ra cơ chế điều chỉnh hoặc Trang:. 2.

(28) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ®iÒu chØnh cã ®iÒu kiÖn mét c¸ch hîp lý nhÊt. §ã chÝnh lµ viÖc t¹o ra mét sù c©n bằng cao giữa đầu vào (imput) và đầu ra(output) của một đô thị. Đơng nhiên cũng chỉ có sự cân bằng tơng đối và cũng chỉ đạt đợc sự cân bằng ấy sau một thời gian thÝch nghi mµ th«i. §ã còng lµ biÖn ph¸p tÝch cùc, céi rÔ nhÊt trong viÖc b¶o vÖ m«i trờng đô thị đầy đủ và có hiệu quả nhất. II. Các phơng pháp tiếp cận hệ sinh thái đô thị. C¸c xu híng tiÕp cËn: - Xu hớng thứ nhất: Tiếp cận hệ sinh thái đô thị theo năm quan điểm của Nga. - Xu thế thứ hai: coi hệ sinh thái đô thị thực chất là hệ sinh thái xã hội, vì thế ngời ta nhấn mạnh trạng thái xã hộicủa quần thể dân c đô thị, trong đó khai thác tối đa quan hệ xã hội, con ngời và môi trờng đô thị. - Xu hớng thứ ba: coi hệ sinh thái đô thị nằm trong phạm trù của quan hệ “sinh th¸i ph¸t triÓn”( eco-devenlopment). TiÕp cËn nµy g¾n rÊt chÆt chÏ, trùc tiÕp nhÊt mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a sinh th¸i vµ m«i trêng. Ngày nay vận tốc đô thị hóa đang rất mạnh và ngày một tăng lên, nhu cầu phát triển đô thị theo hớng tối u hóa là một nhu cầu cấp bách. Một số khái niệm về phơng pháp nghiên cứu tiếp cận của nhiều nhà khoa học, sinh thái, xã hội , kinh tế,thế giíi nh sau: - Ơ Nga: ngời ta đa ra năm nguyên tắc để tiếp cận hệ sinh thái đô thị: - B¶o vÖ sinh th¸i tøc lµ: chèng tiÕng ån, chèng « nhiÔm, chèng tai n¹n giao th«ng, b¶o vÖ c¶nh quan thiªn nhiªn, b¶o vÖ di tÝch v¨n hãa, c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, sö dụng năng lợng không độc hại, ... - Cất trúc sinh thái hạ tầng, tức là : ''Khoảng cây xanh đô thị” vì nó là nơi dự trữ và b¶o vÖ cho kh«ng khÝ trong s¹ch. - Quy mô không gian đô thị tức là: không gian chuyển tiếp hài hòa từ cái “tôi” sang cái ''chúng ta''. Căn hộ riêng tới không gian đô thị không thể tách rời. Nghĩa là nhiệm vụ làm sao cho sự độc lập của mỗi cá nhân trong mọi không gian đợc kẽt hợp hài hòa trong các hình thức hoạt động trong toàn đô thị. - Phạm vi thời gian, tức là : ''Cái mới chỉ đợc coi là mới khí so với cái cũ'', thiếu nó sÏ mÊt ®i chØnh thÓ cña thêi gian tån t¹i vµ sù hµi hßa vÒ kh«ng gian biÓu hiÖn b»ng c¸c khu chøc n¨ng cò bªn c¹nh c¸i míi. Trang:. 2.

(29) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Thiªn nhiªn trong kiÕn tróc, tøc lµ: ph¶i biÕn c¸c kh«ng gian thiªn nhiªn hÕt søc phong phó, t¬i m¸t vµo thËt s©u trong kh«ng gian kiÕn tróc, tïy thuéc c«ng tr×nh, mỗi khu chức năng và cả đô thị. * ở Đức : đây là một nớc tiếp cận sớm và đã xây dựng đợc nhiều mẫu hình về sinh thái và môi trờng, theo các nhà sinh thái đô thị Đức thì : ''Sinh thái theo nghĩa của nó đã hình thành các mô hình quy hoạch và quy hoạch chính là việc sắp xếp tổng hîp c¸c hÖ sinh th¸i. Môc tiªu cña quy ho¹ch sinh th¸i còng lµ quy ho¹ch vïng, quy hoạch đô thị. Đó là việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, phát triển kinh tế xã hội . Đây là nuột cách tiếp cận có hiệu quả, đợc áp dụng nhiều nơi trên thế giới giúp cho các nhà sinh thái học hớng tới một giải pháp hữu hiệu nhất để giải quyết các nội dung sinh thái - imput, output, cân bằng, ổn định, chu trình. * Bulgary: ngời ta đã đề ra nguyên lý và giải pháp cơ bản nghiên cứu sinh thái các đặc điểm dân c là: tính tổng thể của một điểm dân c, tính cấu trúc giữa không gian và con ngời. Mối quan hệ tác động qua lại giữa chức năng về môi trờng, địa hình, địa chất công trình, nớc, đất, hệ thực vật và động vật, công, nông nghiệp, giao thông, những điều kiện môi trờng,... bằng các phơng pháp khác nhau để tính toán và đánh giá hiện trạng và dự báo sinh thái đô thị cho các đô thị. *ở Mỹ : hệ snh thái đô thị theo quan điểm của nhóm Holistic là : những mục tiêu của hệ sinh thái đô thị các cấu trúc và chức năng lý tính, tài nguyên, nớc, năng lợng, vật chất. Quá trình phát triển dân số, tổ chức cấu trúc trong đô thị và vùng đô thị hóa. Các chi tiết về chất lợng và chức năng hệ sinh thái đô thị. Khả năng hệ thống, giíi h¹n vµ sù kÕt hîp trong néi bé hÖ thèng. Mục đích nghiên cứu là đáp ứng các vấn đề: hệ sinh thái đô thị là gì ? Về mặt lý luận, quan điểm Holistic cho rằng: hệ sinh thái đô thị đợc đa số coi là một môi trờng tự nhiên và là hoàn cảnh văn hóa xà hội mà con ngời đã xây đựng nên cho bản thân trong đô thị. Với cách nhìn nh vậy: đô thị là biểu hiện cao nhất cña t×nh h×nh ph¸t triÒn kinh tÕ vµ x· héi cña loµi ngêi tiªu chuÈn nµo th× còng lµ một thực tế vô cùng phức tạp. Từ đó có thể định nghĩa: '' Hệ sinh thái đô thị đợc đặc trng bằng hai loại cơ chế khống chế : “tự nhiên và xã hội”. Trong đó cơ chế xã hội dần chiếm u thế. Các giới hạn của hệ sinh thái đô thị xác định rõ ràng phạm vi vận động của con ngời trong hệ sinh thái đô thị''. Có bốn vấn đề mà quan điểm Holisic đề cập là: Trang:. 2.

(30) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - C¸c xu híng x· héi - d©n sè häc; - Giới hạn phát triển đô thị; C¸c chÊt th¶i (xö lý vµ t¸i sö dông) - Giao thông vận tải ra vào đô thị. Với điều kiệnViệt nam: hệ sinh thái đô thị vừa mang tính chung của khoa học sinh thái thế giới, vừa mang tính đặc thù của nớc ta. Có lẽ với quan điểm đó, hệ sinh thái đô thị có thể ứng dụng lý thuyết “ngỡng lãnh thổ''(territo rrial threshold) để xem xét thì thích hợp hơn cả là với sinh thái đô thị cho từng vùng lãnh thổ.'' III. M«i trêng vµ con ngêi. 1. Quan hÖ gi÷a m«i trêng vµ con ngêi. Chóng ta biÕt r»ng sù sèng vµ m«i trêng lu«n lu«n g¾n bã víi nhau, phï hîp víi nhau nh bãng víi h×nh. Sinh vật đợc nhào nặn trong môi trờng không ngừng, phải đáp ứng với áp lực của điều kiện sống xung quanh, cộng cả tác động tơng hỗ của các giống loài với nhau. Con ngêi còng kh«ng ngo¹i lÖ chØ kh¸c lµ trong m«i trêng sèng cña con ngêi cã nh÷ng ¸p lùc v¨n hãa x· héi. Nh vËy, ¶nh hëng cña m«i trêng lªn con ngêi tiÕn hành theo hai con đờng: xã hội và sinh học. Tuy nhiên, ranh giới giữa chúng thờng khã v¹ch ra. Nói cụ thể, đặc thù của môi trờng sống của con ngời là sự xen kẽ phức tạp của yếu tố văn hóa xã hội và tự nhiên, tác động hoặc trực tiếp (tác nhân hóa lý) hoặc gián tiếp (chuỗi thức ăn). Mối quan hệ mật thiết giữa sinh học và văn hóa ở con ngời là điều không thể phủ nhận. Cả hai thành phần phát triển song song, biến đổi và tiÕn hãa theo tõng giai ®o¹n lÞch sö. 2. Tác động của con ngời lên môi trờng. Cũng nh mọi sinh vật, từ buổi đầu xuất hiện, con ngời đã tác động vào môi trờng xung quanh để tồn tại. Ơ thời kỳ đầu, tác động này chẳng đáng là bao cha gây biến động gì lớn, cân bằng sinh thái vẫn đợc bảo đảm thời kỳ này kéo dài hơn một triệu năm. Tuy nhiên, con ngời đã trở thành kẻ độc tôn chiếm đoạt nguồn lơng thực và tài nguyên. Khả năng tác động của con ngời vào tự nhiên ngày càng tăng lên, cùng nhÞp víi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o v¨n hãa. §Æc biÖt, nh÷ng chuyÓn biÕn to lín trong x· hội loài ngời đã liên tiếp diễn ra trong 40. 000 năm gần đây. Trang:. 3.

(31) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Ngày nay, con ngời đã làm chủ toàn bộ hành tinh sống ở các hệ sinh thái rất khác nhau về điều kiện tự nhiên (khí hậu, đất đai, tài nguyên, cảnh quan địa lý...). Nh vậy bằng tiến bộ công nghệ, nhân tố xã hội đã tác động làm cho hiệu lực của chọn lọc tù nhiªn dÇn dÇn chuyÓn toµn bé thµnh nh÷ng hÖ sinh th¸i ngêi. Chóng ta biÕt r»ng, một hệ sinh thái không bao giờ độc lập trong phạm vi bên trong của hệ. Không một hệ sinh thái nào lại không nhận tác động qua lại của những hệ sinh thái khác và thực tế là đến ngày nay không một hệ sinh thái nào lại không chịu ảnh hởng trực tiếp hay gián tiếp ít hoặc nhiều của con ngời. Theo ý nghĩa đó thì cả hành tinh chóng ta ngµy nay lµ mét phøc hÖ sinh th¸i khæng lå cña nh©n lo¹i. Tøc lµ kh«ng còn cái gọi là hệ sinh thái tự nhiên hiểu một cách tuyệt đối, nghĩa là không chịu ảnh hëng cña con ngêi. Thời đại công nghiệp hoá bắt đầu muộn mằn nhng chỉ trong một thời gian ngắn đã làm toàn bộ hệ sinh thái biến đổi sâu sắc. Công nghiệp hóa liên quan đến tiêu thụ năng lợng. Nhu cầu năng lợng ngày càng tăng. Ngày nay hàng năm con ngời sử dụng cỡ 11-12 tỷ tấn chất đốt tiêu chuẩn dẫn đến ô nhiễm môi trờng. Công nghệ khai thác mỏ là một trong những tác nhân làm ảnh hởng đến địa tầng, phá huỷ từng vùng sinh thái, bao gồm rừng và tài nguyên động vật sinh sống bên trong, dẫn đến gây ô nhiễm môi trờng. Con ngời là tác nhân nối liền có chủ định các hệ sinh thái một cách có hiệu quả nhÊt. Nã s¶n xuÊt ë hÖ sinh th¸i nµy ®em tiªu thô ë hÖ sinh th¸i kh¸c cã thÓ c¸ch nhau nửa vòng trái đất. Rõ ràng hoạt động đặc thù của con ngời có ý nghĩa rất đặc biệt đối với hệ sinh th¸ivµ mét lÇn n÷a l¹i thÊy sù ph©n biÖt gi÷a hÖ sinh th¸i tù nhiªn vµ hÖ sinh th¸i ngời chỉ là tơng đối. Ba vấn đề lớn: tăng dân số, đô thị hoá, công nghiệp hoá là những nguyên nhân chñ yÕu lµm suy tho¸i m«i trêng tù nhiªn. Tóm lại, những vấn đề tổng thể đặt ra về môi trờng sống và tơng lai loài ngời bao gåm c¶ chÊt lîng m«i trêng tù nhiªn vµ m«i trêng x· héi sÏ do b¶n th©n con ngêi quyết định, phù hợp với quy luật chung của tiến hoá xã hội tức là bằng lý trí, bằng bản chất đặc thù của con ngời - đạo lý làm ngời trên cơ sở một nền khoa học kỹ thuật phát triển cao độ. Con ngời trong tơng lai với t cách là một thực thể sinh học – x· héi( biosocial) sÏ hoµn thiÖn c¶ vÒ mÆt sinh häc vµ x· héi trong mét m«i trTrang:. 3.

(32) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ờng trong lành mà bản chất là công bằng, nhân ái, vị tha, quyền con ngời đợc tôn trọng, hạnh phúc của con ngời đợc bảo đảm, mọi khía cạnh tốt đẹp của tiềm năng, tính cách đợc phát huy. 2.2.4. Các vấn đề môi trờng hiện nay ở việt nam. Bảy vấn đề về môi trờng ở Việt nam cần đợc quan tâm. 1.Ph¸ rõng. Suy gi¶m tû lÖ diÖn tÝch rõng. B¶ng 3 Loại rừng và đất đai. N¨m1943. N¨m1983. N¨m1997. Rõng tù nhiªn. 14.664.064. 10.686.699. 9.112.737. 249.763. 269.181. Rõng trång (ha tËp trung). - MÊt tµi nguyªn rõng. - Suy tho¸i ®a ®ang sinh häc; - Xói mòn đất; - Tác động tiêu cực chế độ thảy văn khí hậu,cảnh quan. 2. Suy giảm tài nguyên đất. Giảm sút diện tích đất nông nghiệp / ngời N¨m 1940 Diện tích đất nông nghiệp / ngời(ha). 0,2. B¶ng 4 1960 1970. 1980. 1990. 0,1. 0,13. 0,11. 0,15. - Xãi mßn; - Suy giảm độ màu mỡ; - Laterite hãa, chua phÌn, mÆn. 3. Sö dông tµi nguyªn níc kh«ng hîp lý. TiÒm n¨ng míc ë ViÖt Nam lín 6.400 m3/ ngêi/n¨m,nhng: - Gi÷ níc kÐm hiÖu qu¶; - ThiÕu níc nghiªm träng trong mïa kh«; - Nớc mặt, nớc ngầm đều bị nhiễm bẩn. 4. Sö dông tµi nguyªn kho¸ng s¶n kh«ng hîp lý. - Tæn thÊt trong th¨m dß, khai th¸c (than: 15 - 40%); - Sö dông kh«ng hîp lý sau khai th¸c; - G©y « nhiÔm mèi trêng, hñy ho¹i c¶nh quan. 5. Suy thoái đa đạng sinh học . - Phong phú về tài nguyên sinh vật 12.000 loài thực vật, hàng chục nghìn loài động vật có giá trị, nhng nhiều loài đặc hữu đang có nguy cơ bị tuyệt chủng. - Hệ thống cơ sở bảo vệ khó khăn, thiếu thốn trong hoạt động và quản lý. Trang:. 3.

(33) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Suy tho¸i tµi nguyªn sinh vËt biÓn vµ ven biÓn. 6. ¤ nhiÔm m«i trêng. - Ô nhiễm nớc , không khí,tiếng ồn, rác thải rắn đô thị, khu công nghiệp. - ¤ nhiÔm ho¸ chÊt n«ng nghiÖp t¹i mét sè vïng th©m canh. -ThiÕu níc s¹ch. 7. HËu qu¶ chiÕn tranh. - Rừng đã bị tàn phá nặng nề và các hậu quả sinh thái kèm theo; - Ngêi bÞ tµn phÕ, di chøng di truyÒn. Từ bẩy vấn đề về môi trờng trên dẫn đến môi trờng Việt nam bị suy thoái nặng nÒ. 2.2.5. Hiện trạng môi trờng đô thị và khu công nghiệp nớc ta. 1. §« thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ vµ m«i trêng. a. Vấn đề đô thị hóa ở Việt Nam. Hiện nay dân số sống trong đô thị nớc ta khoảng trên 16 triệu ngời,chiếm hơn 21% tổng số dân cả nớc. Dự báo tỷ lệ dân số đô thị ở nớc ta đến năm 2000 đạt tới 29 - 34% và đến năm 2010 đạt tới 35 - 48%, (35 - 48 triệu ngời). Dự báo khoảng 55 - 60% tổng số dân đô thị tăng lên của toàn quốc sẽ thuộc ba thành phố. Hà Nội, Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh. Đô thị hóa mạnh sẽ tăng trởng dân số đô thị nhanh và kèm theo là nguồn thải gây ô nhiễm môi trờng đô thị càng lớn, càng phức tạp. b. Vấn đề công nghiệp hóa ở Việt Nam. Vận tốc công nghiệp hóa của tớc ta hiện nay và các năm tới ở mức độ cao cha tng thấy và có nơi đạt đến con số 35 - 40% năm (tính Đồng Nai đạt 59 %). Nhiều khu chÕ xuÊt (KCX), nh KCX H¶i Phßng, ( KCX §µ N½ng, KCX T©n ThuËn, Linh Trung (TP Hå ChÝ Minh), vµ c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung nh Nomura (H¶i Phßng), B¾c Th¨ng Long (Hµ Néi), Biªn Hßa II, Amata, Nh¬nTr¹ch (§ång Nai), ViÖt Nam - Singapore, Sãng ThÇn (B×tth D¬ng), HiÖp Phíc, B×nh ChiÓu. (TP Hå ChÝ Minh), Trà nóc(Hậu Giang),... đã và đang hình thành. Theo định hớng quy hoạch đến năm 2010 riêng vùng kinh tế trọng điểm phía Nam sẽ hình thành khoảng 50 khu công nghiệp mới, tập trung trên diện tích đất kho¶ng 23 000ha. Cho đến nay cả nớc đã có 33 khu công nghiệp tập trung đợc hình thành, hàng trăm nhà máy mới nằm trong các khu công nghiệp trên đã đi vào hoạt động. Trang:. 3.

(34) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Công nghiệp càng phát triển thì nguồn thải độc hại gây ô nhiễm môi trờng càng lớn, tài nguyên thiên nhiên càng bị khai thác triệt để, môi trờng tài nguyên bị suy tho¸i vµ sù cè m«i trêng cµng dÔ dµng x¶y ra. Các khu công nghiệp và nhà máy cũ ở nớc ta đều có công nghệ lạc hậu, cha có thiÕt bÞ xö lý khÝ th¶i, níc th¶i, l¹i thêng n»m xen kÏ víi c¸c khu d©n c. V× vËy chúng đang gây ô nhiễm môi trờng lớn, gây ảnh hởng xấu đối với sức khỏe và năng suất lao động của ngời lao động cũng nh cộng đồng nhân dân. Vì vậy khu công nghiệp Biên Hòa cũ đang có kế hoạch chỉnh trang lại quy hoạch và cơ sở hạ tầng để cải thiện môi trờng: Khu công nghiệp Việt Trì sẽ không mở rộng để bảo vệ môi trờg cho thµnh phè ViÖt Tr×. Từ năm 1995 đến nay các thành phố lớn (Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và Hải Phòng) đã tiến hành kiểm tra, kiểm soát tác động môi trờng các cơ sở công nghiệp cũ, đã xác định đợc các nhà máy xí nghiệp gây ra ô nhiễm môi trờng trầm trọng và tiến hành di chuyển một số nhà máy họăc các phân xởng sản xuất độc hại ra eác khu công nghiệp ở ngoại thành, nhằm cải thiện môi trờng đô thị Chính phủ đã quyết định đóng cửa Nhà máy xi măng Hải Phòng trong tơng lai gần. Một số không ít các nhà máy cũ đã đợc bổ xung hoặc nâng cấp hệ thống thiết bị xử lý ô nhiễm môi trờng. Tuy rằng, vấn đề bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trờng trong khai thác mỏ đã đợc chú ý hơn trớc, nhng vẫn cha có tiến bộ đáng kể. Vấn đề giải quyết chất thải cũng nh hoàn nguyên môi trờng đất ở các khu mỏ than ở Quảng Ninh và một số khu mỏ khác vẫn là vấn đề tồn tại bức xúc hiện nay. Môi trờng lao động của công nhân mỏ rất kém, đặc biệt là ô nhiễm bụi và khí độc. Tình trạng khai thác vàng và đá quý kiểu ''thổ phỉ” vẫn cha ngăn chặn đợc, làm ô uế môi trờng đất, nờc và lãng phí tài nguyên có giá trị của quốc gia. 2. Một số vấn đề cấp bách để bảo vệ môi trờng đô thị và công nghiệp ở nớc ta. Môi trờng đô thị và công nghiệp tớc ta đã và đang bị ô nhiễm và ngày càng trở thành vấn đề trầm trọng, cần phải nhanh chóng có các biện pháp hữu hiệu bảo vệ môi trờng đô thị. - N©ng cao nhËn thøc, hiÓu biÕt vµ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng c¬ quan chÝnh quyÒn tØnh thành đối với vấn đề bảo vệ môi trờng đô thị và khu công nghiệp, tăng cờng gi¸oddôc b¶o vÖ m«i trêng cho mçi ngêi d©n, mçi hé s¶n xuÊt, mçi chñ xe, chñ xÝ nghiệp mỗi cấp lãnh đạo chính quyền từ xã, phờng, quận đến thành phố. Trang:. 3.

(35) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Thực hiện đúng trình tự xây dựng và phát triển đô thị trớc tiên là phải u tiên đầu t cải tạo hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị. - Cần phải ngăn chặn việc thu hẹp diện tích cây xanh và lấp dần ao hồ để phát triển đô thị. - Kiªn quyÕt di chuyÓn mét sè nhµ m¸y, xÝ nghiÖp g©y ra « nhiÔm lín ë néi thµnh ra khu c«ng nghiÖp ë ngo¹i thµnh. - Tõng bíc b¾t buéc tÊt c¶ c¸c xÝ nghiÖp ph¶i ¸p dông hÖ thèng thiÕt bÞ läc bôi vµ hấp thụ khí độc hại trớc khi thải vào môi trờng không khí, áp dụng hệ thống xử lỷ níc th¶i tríc khi th¶i níc bÈn vµo s«ng ngßi. DÇn dÇn ¸p dông nguyªn t¾c ''ngêi g©y ô nhiềm phải trả tiền cho ô nhiễm'', mà ở nhiều nttớc trên thế giới đã áp dụng. - Quan t©m b¶o vÖ m«i trêng níc mÆt, b¶o vÖ nguån níc ngÇm- nguån cÊp níc s¹ch cho nhiÒu thµnh phè, khu d©n c trªn c¶ níc. - Đầu t xây dựng các nhà máy xử lý rác thải độc hại ở đô thị, ở các thành phố lớn nh Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng cần xây đựng nhà máy xử lý rác độc hại, đồng thời cần đảm bảo bãi đổ rác, ủ rác đúng kỹ thuật ở mọi thành phố. Mặt khác cần tăng cờng hả năng thu gom rác của các công ty Vệ sinh đô thị. - Nhanh chãng “ tù ho¹i ho¸” tÊt c¶ c¸c lo¹i hè xÝ thïng vµ hè xÝ hai ng¨n ë trong thµnh phè. - Nồng độ bụi trong không khí ở hầu hết các đô thị nớc ta đều vợt quá tiêu chuẩn cho phép nhiều lần, bụi chủ yếu là do hoạt động công nghiệp, xây dựng và giao thông vận tải gây ra. Quản lý xây dựng và phát triển giao thông tốt đề giảm nồng độ bụi trong không khí đô thị nớc ta. - §Ó “b¶o vÖ m«i trêng, ph¸t triÓn bÒn v÷ng'' vµ thùc hiÖn luËt b¶o vÖ m«i trêng cÇn phải tiến hành đánh giá tác động môi trờng đối với các dự án phát triển kinh tế, xã hội, đặc biệt là đối với dự án quy hoạch phát triển đô thị. Môi trờng đô thị và khu công nghiệp là một vấn đề tổng hòa phức tạp của nhiều yếu tố thiên nhiên và nhăn tạo, vì vậy cần phải thực thi nhiều giải pháp đồng bộ, toàn diện và chính xác mới có thể bảo vệ đợc môi trờng đô thị và khu công nghiệp cho ngày nay và mai sau. 2.2.6. Đánh giá tác động môi trờng là công cụ có hiệu lực để quản lý và bảo vệ môi trờng. C¸c c«ng cô qu¶n lý m«i trêng cña nhµ níc.. Trang:. 3.

(36) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Nhµ níc thùc hiÖn nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng (BVMT) vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng (PTBV) b»ng c¸c c«ng cô qu¶n lý m«i trêng. C¸c c«ng cô nµy th«ng thêng lµ: 1. C«ng cô vÕ chinh s¸ch chiÕn lîc: Chính sách BVMT, PTBV là công cụ để chỉ đạo toàn bộ hoạt động BVMT, PTBV trªn mét ph¹m vi l·nh thæ réng lín nh mét quèc gia, mét bang, mét tØnh, trong mét kho¶ng thêi gian dµi thêng tõ 5 - l0 n¨m trë lªn. ChÝnh s¸ch ph¶i nªu lªn mục tiêu BVMT, PTBV và các định hớng lớn để thực hiện mục tiêu Chính sách phải hîp lý, dùa trªn c¬ së v÷ng ch¾c vÒ khoa häc vµ thùc tiÔn. Chiến lợc cụ thể hóa chính sách ở một mức nhất định, chiến lợc xem xét mối quan hệ giữa các mục tiêu do chính sách quyết định và nguồn lực có thể có để thực hiện các mục tiêu này. Trên cơ sở này lựa chọn các mục tiêu khả thi, xác định các phơng hớng, biện pháp lớn để thực thi. Chiến lợc vừa phải có tính hợp lý, vừa phải có tính khả thi. Chiến lợc quốc gia về bảo vệ thiên nhiên và môi trờng của nớc ta đề xuất n¨m 1986 lµ mét vÝ dô vÒ chiÕn lîc BVMT. HiÖn nay trªn thÕ giíi kh«ng nh÷ng cã chÝnh s¸ch, chiÕn lîc quèc gia vÒ BVMT, PTBV mµ cßn cã chÝnh s¸ch chiÕn lîc BVMT cho toµn cÇu, hoÆc cho khu vùc do c¸c tæ chøc quèc tÕ hoÆc khu vùc so¹n th¶o vµ thùc hiÖn. 2. Công cụ về pháp luật, quy định, chế định. HÖ thèng luËt BVMT cua mét quèc gia thêng gåm cã: luËt chung (hoÆc luËt c¬ b¶n) vÒ BVMT vµ c¸c luËt vÒ sö dông hîp lý tõng d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn (TNTN) về bảo vệ chất lợng môi trờng tại một địa phơng, hoặc trong một lĩnh vực hoạt động cụ thể của xã hội. Luật về rừng, biển, tài nguyên, khoáng sản, về bảo vệ sức khỏe của nhân dân, bảo hộ lao động là những ví dụ cụ thể về loại luật sau: Quy định là những văn bản pháp chế dới luật nhằm cụ thể hóa, hoặc hớng dẫn thực hiện các nội dung đã ghi vào luật. Quy đinh có thể do cơ quan lập pháp hoặc c¬ quan hµnh ph¸p ban hµnh theo chøc n¨ng vµ thÈm quyÒn cô thÓ cña c¸c c¬ quan ấy. Quy định về các tiêu chuẩn chất lợng môi trờng của quốc gia, hoặc một tỉnh, thµnh phè thuéc lo¹i v¨n b¶n nµy. - Chế định là các quy định về chế độ, thể lệ, tổ chức quản lý BVMT, PTBV.Tổ chức, chøc n¨ng, nhiÖm vô, lÒ lèi lµm viÖc cña hÖ thèng Bé, Së Khoa häc, C«ng nghÖ vµ Môi trờng là một chế định về BVMT. 3. C«ng cô kÕ ho¹ch hãa. Trang:. 3.

(37) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Bảo vệ MT là việc làm trên quy mô lãnh thổ lớn, thời gian dài, quan hệ đến mọi ngành, mọi ngời trong xã hội, vì vậy chỉ có thể thực hiện tốt lúc đợc kế hoạch hóa. Kế hoạch hoá môi trờng là kế hoạch trong đó các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội đợc xem xét một cách tổng hợp với các mục tiêu về môi trờng nhằm đảm bảo khả n¨ng thùc tÕ cho viÖc thùc hiÖn ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Các công cụ kế hoạch hóa thờng gồm có các quy hoạch xem xét các vấn đề TNMT mét c¸ch kh¸i qu¸t, dµi h¹n; c¸c kÕ ho¹ch dµi h¹n, trung h¹n (n¨m n¨m) vµ ngắn hạn (một vài năm). Kế hoạch phải đảm bảo sự đồng bộ, cân đối giữa mục tiêu và nguồn lực, mối quan hệ hợp lý giữa các hoạt động và thời gian biểu của các hoạt động đó. Trong kế hoạch có thể có các chơng trình hành động, trong chơng trình lại cã c¸c dù ¸n cô thÓ. 4. C«ng cô th«ng tin, d÷ liÖu. Các công cụ này bao gồm; hệ thống quan trắc, đo đạc(monitoring) các yếu tố tài nguyªn m«i trêng (TNMT hÖ thèng thu thËp, xö lý, lu tr÷ vµ cung cÊp t liÖu vÒ TNMT t¹o nªn c¬ së d÷ liÖu (database):thèng nhÊt cña quèc gia. Công cụ này quyết định sự đúng đắn và độ chính xác nhận định hiện trạng, dự b¸o diÔn biÕn t×nh tr¹ng TNMT vµ cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch vµ kÕ ho¹ch. 5. KÕ to¸n m«i trêng. Kế toán một trờng (environmental accounting) là khái niệm mới đợc đem vào gÇn ®©y trong qu¶n lý m«i trêng. KÕ to¸n m«i trêng lµ sù ph©n tÝch, tÝnh to¸n nh»m xác định một cách định lợng với độ chính xác nhất định về sự gia tăng hoặc suy thoái của dự trữ tài nguyên thiên nhiên của một quốc gia. Sự thay đổi về số lợng và chất lợng của tài nguyên thiên nhiên do các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội mang lại, mà kế toán môi trờng sẽ đem ra, cần đợc xem xét trong quá trình quyết định các mục tiêu và chơng trình phát triển của quốc gia. Trong kế toán môi trờng thờng phải làm hai việc. Một là đo đạc số lợng và chất lợng của tài nguyên, việc này không dễ dàng, nhng nếu có phơng tiện kỹ thuật tốt có thể làm đợc. Hai là xác định giá trị của dự trữ tài nguyên nói trên làm thành ''tiền tệ'', để đánh giá ''đợc, mất” về tài nguyên, và so sánh với cái ''đợc, mất'' khác lúc sử dụng các tài nguyên đó theo những phơng án khác nhau. Việc thứ hai gặp rất nhiều khó khăn, tuy nhiên đối với một số tài nguyên cũng có nơi đã làm đợc. Các nớc nh Na Uy, Pháp trên cơ sở những dữ liệu quan trắc tết về TNMT đã đa ra phơng pháp. Trang:. 3.

(38) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. kế toán đơn giản hóa đối với mộ số dạng tài nguyên.Trung Quốc, Philippin, Thái Lan cũng đã có những thí điểm về kế toán môi trờng. 2.2.7. Qu¶n lý tai biÕn m«i trêng. Tai biến môi trờng là những tổn hại to lớn về môi trờng, diễn ra một cách đột ngét do thiªn tai hoÆc do nguyªn nh©n nh©n t¹o. Qu¶n lý tai biÕn m«i trêng (environmental risk assessment) gồm bốn hoạt động: - Xác định tai biến. - §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thiÖt h¹i. - §¸nh gi¸ x¸c xuÊt x¶y ra tai biÕn. - Xác định đặc trng tai biến. C¸c tæ chøc quèc tÕ nhø UNEP (Ch¬ng tr×nh m«i trêng Liªn HiÖp quèc) WHO (Tæ chøc y tÕ ThÕ giíi), FAO (Tæ chøc L¬ng thùc vµ Thùc phÈm) trong nhiÒu n¨m qua đã xây dựng các định hớng và các tiêu chuẩn giúp cho các nớc cha có nhiều kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý tai biÕn m«i trêng x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý c¸c hóa chất độc hại, các phế thải độc hại, các tai nạn trong sản xuất công nghiệp. Để qu¶n lý tai biÕn m«i trêng cã hiÖu qu¶ cÇn cã t 1iÖu vÒ kh¶ n¨ng t¸c h¹i cña c¸c lo¹i tai biÕn, ¶nh hëng tíi søc kháe cña con ngêi, x¸c suÊt x¶y ra tai biÕn. 2.2.8. Giáo dục, đào tạo, nâng cao nhận thức của nhân dân. BVMT, PTBV chỉ có thể thành công nếu huy động đợc đông đảo nhân dân tham gia mét c¸ch tù gi¸c. V× vËy, nªn gi¸o dôc m«i trêng trong hÖ thèng nhµ trêng, n©ng cao nhËn thøc vÒ BVMT, PTBV cña mäi ngêi d©n, tríc hÕt lµ cña nh÷ng ngêi cã quyền ra quyết định, là việc có tầm quan trọng hàng đầu trong sự nghiệp BVMT. BVMT đòi hỏi phải có đội ngũ cán bộ khoa học, cán bộ quản lý am hiểu về môi trờng và PTBV. Đội ngũ này cần đợc đào tạo trong các khóa đào tạo đại học, chuyªn nghiÖp dµi h¹n, trong c¸c líp huÊn luyÖn ng¾n ngµy, trong c¸c héi th¶o, héi nghÞ khoa häc. 2.2.9. Nghiªn cøu vµ triÓn khai khoa häc, c«ng nghÖ. Hoạt động BVMT Và PTBV đợc tiến hành trên cơ sở khoa học và công nghệ liên ngành, ở trình độ trên tiến. Ơ những nớc công nghiệp hóa, khoa học và công nghệ về môi trờng đã phát triển tới trình độ rất cao. Các nớc đang phát triển phải vận dụng một cách sáng tạo những giải pháp khoa học, công nghệ để giải quyết các vấn Trang:. 3.

(39) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. đề đặc thù do điều kiện thiên nhiên và xã hội cụ thể của đất nớc mình. Bản thân việc tạo lập các công cụ quản lý môi trờng nêu tại đây cho một quốc gia, một địa phơng cũng đòi hỏi những nghiên eứu, thực nghiệm nhất định về khoa học và công nghÖ m«i trêng.. Ch¬ng III.. C¸c h×nh thøc « nhiÔm m«i trêng BiÖn ph¸p phßng chèng « nhiÔm. 3.1. M«i trêng kh«ng khÝ. 3.1.l. Thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña khÝ quyÓn. 1. CÊu tróc khÝ quyÓn. KhÝ quyÓn lµ mét líp kh«ng khÝ dµy kho¶ng 1000km, bao bäc quanh Tr¸i §Êt cña chóng ta. Khèi lù¬ng cña khÝ quyÓn cì 5 x 1015 tÊn (b»ng 0,05% khèi lîng vá Trái đất) nhng có vai trò rất to lớn đối với sự sống trên trên Trái Đất. Khí quyển là mµn khÝ b¶o vÖ sù ph¸ huû sù sång tõ bªn ngoµi kho¶ng kh«ng: nã hÊp thô hÇu hÕt c¸c tia vò trô vµ mét phÇn lín c¸c bøc x¹ ®iÖn tõ MÆt Trêi. Nã c¶n l¹i c¸c tia tö ngo¹i bíc sãng ng¾n cã t¸c dông ph¸ hñy tÕ bµo sèng ( < 300nm) vµ chØ truyÒn mét phÇn c¸c tia tö ngo¹i vµ hång ngo¹i gÇn vïng quang phæ nh×n thÊy, tia nh×n thấy vào Trái ĐấT. Thông qua lớp khí quyển Trái Đất duy trì đợc cân bằng nhiệt. Trái Đất tiếp nhận năng lợng Mặt Trời và hoàn trả lại vũ trụ năng lợng mà nó đã tiếp nhËn tõ MÆt Trêi vµ mét phÇn n¨ng lîng cã nguån gèc tõ Tr¸i §Êt (dßng n¨ng lîng từ các đới sâu, năng lợng do sự phân rã của các chất phóng xạ trong lòng đất) đều qua líp khÝ quyÓn. KhÝ quyÓn lµ nguån cung cÊp O 2 cho sù sèng C02 cho sù quang hîp c©y xanh, N2 cho c«ng nghiÖp ph©n bãn vµ khÝ quyÓn lµ vËt chuyªn chë h¬i níc từ đại dơng vào đất liền. Ranh giới của khí quyển rất khó xác định, càng xa mặt đất, khí quyển càng loãng và dần dần đi vào khoảng không giữa các hành tinh. Mật độ khí quyển giảm liên tục theo độ cao vật lý khác nhau. Tầng đối lu, tầng bình lu, tầng ion và nhiệt quyển đợc m« t¶ nh trong b¶ng 5. B¶ng5l. C¸c tÇng chñ yÕu cña khÝ quyÓn TÇng cña khÝ quyÓn Tầng đối lu (troposphere). §é cao Km. Nhiệt độ o C. 0 11. 15(-56). C¸c chÊt quan träng N2,O2,CO2,H2 O. TÇng b×nh lu (Stratosphe re). 11  50. (-56)  (-2). O3. Trang:. 3.

(40) M«n häc: M«i trêng x©y dùng TÇng trung lu ( Mesosphere). 5085. (-2)  (-92). O2+ , NO+. TÇng nhiÖt quyÓn ( Thermosph re). 85500. (-92)  (1200). O2+, O+ , NO+. Cấu trúc tầng cao hơn của khí quyển còn ít đợc nghiên cứu : - Ơ tầng nhiệt quyển thành phần hóa học gồm các ion O +,O+,NO nhiệt độ tăng theo chiÒu cao. - ¥ tÇng trung lu (tÇng ion, tÇng ®iÖn ly) díi t¸c dông cña bøc x¹ tö ngo¹i sãng cùc ng¾n, c¸c ph©n tö bÞ ion hãa. O + h.v  O+ + e O + hv O2++ e. v.v. TÇng ion cã t¸c dông hÊp thô vµ ph¶n x¹ c¸c sãng ®iÖn vµ mét phÇn tia tö ngo¹i cã bíc sãng cùc ng¾n (kh«ng lín h¬n 99nm). Tầng bình lu hấp thụ mạnh các ánh sáng tử ngoại trong vùng 220 - 330nm và do đó bảo vệ đợc cuộc sống trên Trái Đất. Chỉ có một phần ánh sáng tử ngoại xuyên đợc xuống vùng khí quyển dới và mặt đất. Khí ozon tự nhiên đợc hình thành nh sau: các tia tử ngoại chiếu vào phân tử oxy (O 2 ) sÏ ph©n tÝch chóng thµnh nguyªn tö oxy (O), c¸c nguyªn tö oxy nµy l¹i kÕt hîp víi c¸c ph©n tö oxy t¹o thµnh khÝ ozon (O3): . O2 + h v. O+O. 242 nm. O + O2  O3 Ozon l¹i hÊp thô n¨ng lîng bøc x¹ tö ngo¹i vµ ph©n huû thµnh oxy ph©n tö vµ « xy nguyên tử đồng thời tỏa nhiệt, nhiệt độ tăng lên theo độ cao ở tầng bình lu: O3 + hv. . O+O. 220 - 330 nm. Nh vậy ở tầng bình lu ozon tự nhiên luôn luôn bị phân hủy và tái tạo,giữ đợc sự ổn định và đóng vai trò là cái ô bảo vệ sự sống trên Trái Đất. Tầng đối lu là lớp dới cùng của khí quyển, ở đó luôn luôn có chuyển động đối lu do khối không khí bị nung nóng từ mặt đất, vì vậy thành phần khí ở đây khá đồng nhất. Trong tầng đối lu, ngoài thành phần khí chính, còn chứa toàn bộ hơi nớc, vi khuẩn, bụi từ mặt đất. 2. Thành phần của không khí, lớp khí quyển gần mặt đất (tầng đối lu). Trang:. 4.

(41) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Không khí mà chúng ta hô hấp là thuộc tầng đối lu. Thành phần chính của không khí là N2 và O2 có hàm lợng khá ổn định nhờ chuyển động đối lu. Nhng khí CO2 , hơi nớc và các khí thứ yếu khác lại có biên độ dao động với hàm lợng lớn. Trong khí quyển, ôxy tự do xuất hiện cách đây vài trăm triệu năm kể từ khi cã thùc vËt xanh trªn Tr¸i §Êt. Qu¸ tr×nh quang hîp cña c©y xanh lµ yÕu tè quyÕt định cân bằng oxy trong khí quyển giữa sinh thành và tiêu hao và đạt tới mức ổn định nh hiện nay. Hàm lợng CO2 trong lớp đối lu tơng đối ổn định (gần 0,04% thể tích). Khí CO 2 trong khí quyển do nhiều nguồn cung cấp: núi lửa dòng khí từ lòng đất đi lên, do cháy, hoạt động công nghiệp, thối rữa chất hữu cơ. Khí CO 2 của khí quyển bị tiêu thô bëi nhiÒu qu¸ tr×nh: hßa tan trong níc biÓn vµ t¹o thµnh cacbonat, tham gia sù quang hîp cña c©y xanh (bÞ hÊp thô bëi c©y xanh). Hơi nớc có thể dao động từ 4% theo thể tích (khi thời tiết nóng độ ẩm cao) đến 0,04% (khi thêi tiÕt l¹nh kh«). Níc trong kh«ng khÝ cã thÓ ë c¶ ba tr¹ng th¸i: h¬i, lỏng và rắn. Nớc trong khí quyển chủ yếu do sự bốc hơi nớc từ mặt đất trớc hết từ các đại dơng. Giữa khí quyển, thạch quyển và thủy quyển luôn có sự trao đổi nớc. Gi÷a O2, CO2 vµ h¬i H2O cã sù c©n b»ng. Bụi trong khí quyển có nhiều nguồn gốc chủ yếu là do hoạt động của núi lửa, bụi từ mặt đất. Bụi có tác dụng phản xạ và phân tán ánh sáng, hấp thụ năng lợng Mật Trêi vµ lµm nãng khÝ quyÓn, bôi lµ trung tÇm ngng tô h¬i níc. Theo thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt, líp khÝ quyÓn díi còng cã thÓ xem lµ mét hÖ keo, trong đó môi trờng phân tán là không khí, còn hệ phăn tán là các hạt bụi, hạt tinh thể nớc đá, giọt ma. Quá trình làm ngng keo rất đặc trng cho khí quyển. Ví dụ, trong cơn giông, những dòng điện mạnh đã làm phá hủy cân bằng của hệ keo, hơi níc vµ giät níc li ti hîp l¹i thµnh giät lín h¬n biÕn thµnh ma. Khí quyển đóng vai trò then chết trong việc duy trì cân bằng nhiệt trên Trái Đất: Tr¸i §Êt hÊp thô bøc x¹ hång ngo¹i MÆt Trêi vµ hoµn tr¶ l¹i vò trô n¨ng lîng díi dạng bức xạ nhiệt có bớc sóng dài đều thông qua lớp khí quyển. Quá trình tiếp nhận và phân tán năng lợng đạt tới sự cân bằng, do vậy nhiệt trên Trái Đất hầu nh không đổi theo thời gian. Theo tính toán vế hấp thụ và phân tán nhiệt thì nhiệt độ trung bình của Trái ĐấT là -18 o C. Số liệu đo đạc từ các vệ tinh cho thấy thực tế nhiệt độ trung b×nh cña Tr¸i §ÊT lµ +16 0 C.. Trang:. 4.

(42) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Sù chªnh lÖch 300 lµ do kÕt qu¶ cña hiÖu øng nhµ kÝnh tù nhiªn. C¸c chÊt khÝ trong khÝ quyÓn g©y nªn hiÖu øng nµy lµ h¬i H2O , CO2 CH4 vµ O3 . Xu thÕ Tr¸i ĐấT nóng lên trong thời gian hiện tại là do tác động của con ngời. Các khí thải công nghiÖp CFC (cloflocacbon) lµ thñ ph¹m chÝnh trong viÖc lµm thñng tÇng ozon. §ã lµ nguy c¬ g©y ra nh÷ng n¹n b¨ng tan ë B¾c cùc, n¹n hång thñy.v.v Một đặc tính nữa là trong không khí có vi khuẩn từ mặt đất phân tán vào, có siêu vi khuẩn gây bệnh cho ngời (nh bệnh sởi, đậu mùa, quai bị,...) cho động vật và có nấm mốc. Các điều kiện lý học của không khí nh nhiệt độ, độ ẩm và chuyển động của không khí ảnh hởng rất lớn đến khả năng sinh sống của các loại trên. Thµnh phÇn ngÉu nhiªn cña khÝ quyÓn gåm c¸c khÝ kh¸c nhau vµ bôi tõ nguån tù nhiên, nguồn nhân tạo nh khí, bụi thoát ra từ núi lửa, bụi từ mặt đất khí đốt than, khí èng khãi nhµ m¸y, khÝ th¶i giao th«ng, khÝ th¶i tõ nhµ m¸y hãa chÊt, khÝ sinh ra do sù ph©n hñy c¸c chÊt h÷u c¬, bôi v« c¬, h÷u c¬,... 3.1.2. ¤ nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ vµ mét sè tiªu chuÈn vÒ chÊt lîng m«i trêng kh«ng khÝ. 1. ¤ nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ. Theo TCVN 5966 -1995 sự ô nhiễm không khí đợc quy định nh sau: là sự có mặt của các chất trong khí quyển sinh rà từ hoạt động của con ngời hoặc từ các quá trình tự nhiên và nếu nồng độ đủ lớn và thời gian đủ lâu chúng sẽ ảnh hởng đến sự tho¶i m¸i dÔ chiô, søc kháe hoÆc lîi Ých cña ngêi hoÆc m«i trêng. Môi trờng không khí có ý nghĩa rất hệ trọng đối với con ngời, bởi vì ngời ta có thÓ nhÞn ¨n 7 - 10 ngµy, níc uèng 2- 3 ngµy, nhng chØ sau 3 -5ph nhÞn thë th× con ngời có nguy cơ bị tử vong. Môi trờng không khí từ lâu đã bị ô nhiễm và sự ô nhiễm đó ngày càng có chiều hớng gia tăng, nhất là ở các vùng đô thị và khu công nghiệp. ¤ nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ do chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ giao th«ng vËn t¶i g©y ra làm thiệt hại rất lớn về vật chất đối với nền kinh tế quốc dân, gây ra bệnh tật cho ngời, cho vật và nhiều quần thể cây xanh đã bị tiêu diệt hoàn toàn. Các nhà lâm học đã khẳng định rằng: do ô nhiễm môi trờng không khí mà ở châu Âu diện tích cây xanh đã bị thu hẹp 40%. C¸c th¶m häa ®Çu tiªn trong thÕ kû XX do h¬i khãi c«ng nghiÖp g©y ra hiÖn tîng '' nghịch đảo nhiệt'' làm tăng nồng độ hơi khói độc và làm chết hàng trâm ngời ở Manse (BØ) n¨m 1930, t¬ng tù ë thung lòng däc s«ng Mononghela n¨m 1948, ë Trang:. 4.

(43) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Luân Đôn năm 1952 đã có 4000 - 5000 ngời bị chết và bị thơng, ở Los Angeles (Mỹ) cũng đã xảy ra nh vậy, Th¶m häa lín nhÊt trong lÞch sö loµi ngêi lµ vô rß khÝ MIC (metylizocyanau: CH3NCO) ë liªn hiÖp s¶n xuÊt ph©n bãn, thuèc trõ s©u Bhopal Ên §é) n¨m 1984: khoảng 2 triệu ngờl dân Bhopal đã bị nhiễm độc , trong đó có 5000 ngời đã chết và 50.000 ngời bị nhiễm độc trầm trọng, rất nhiều ngời bị mù, thảm họa còn ảnh hởng đến tận ngày nay. Tr¸i §ÊT - Ng«i nhµ cña chóng ta, kh«ng khÝ – bÇu dìng khÝ cña sù sèng, ®ang bÞ chóng ta lµm suy tho¸i vµ chÝnh chóng ta ®ang ph¶i chÞu hËu qu¶ do chÝnh m×nh g©y ra. Bên cạnh đó thiên nhiên cũng góp phần gây ra ô nhiễm không khí. Nh vậy đối tợng nghiên cứu của chúng ta trong lĩnh vực này là các nguồn ô nhiễm nh©n t¹o g©y ra nh: - §èt nhiªn liÖu; - C¸c nguån « nhiÔm c«ng nghiÖp: ngµnh nhiÖt ®iÖn, ngµnh vËt liÖu x©y dùng, ngµnh hãa chÊt vµ ph©n bãn, ngµnh dÖt vµ giÊy, ngµnh thùc phÈm, c¸c xÝ nghiÖp c¬ khÝ, nhµ m¸y c«ng nghiÖp nhÑ.v.v. - C¸c nguån « nhiÔm do giao th«ng g©y ra; - Nguån « nhiªm do sinh ho¹t cña con ngêi g©y ra; - Nguån th¶i tõ c¸c nguån kh¸c. 2. Những chỉ tiêu chính đánh giá chất lợng môi trởng không khí. Môi trờng không khí hiện nay thờg ô nhiễm, đặc biệt là môi trờng không khí ở đô thÞ vµ khu c«ng nghiÖp. Th«ng thêng, ngêi ta ph©n c¸c chÊt « nhiÔm kh«ng khÝ thµnh bèn lo¹i c¬ b¶n nh sau: a. Bôi. Lµ kÕt qu¶ cña sù bÎ gÉy c¸c nguyªn vËt liÖu r¾n díi ¶nh hëng cña c¸c lùc tù nhiên hoặc các tác động cơ học khác. Bụi thờng đợc sinh ra từ các trục đờng giao thông, các mỏ, trong sản xuất công nghiệp nh( quá trình đất nhiên liệu, phân xởng đúc, nhà máy dệt, các thao tác nghiền, các quá trình vận chuyển nguyên vật liÖu,...Dùa vµo kÝch thíc h×nh häc, ngêi ta ph©n chia thµnh c¸c lo¹i bôi nh sau: - Bụi nặng (còn gọi là bụi lắng đọng) là loại bụi có đờng kính d > 100m. Trang:. 4.

(44) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Díi t¸c dông cña lùc träng trêng, lo¹i bôi nµy thêng cã vËn tèc r¬i lín h¬n kh«ng (Wr > 0). Các loại bụi nặng nh bụi đất, đá, bụi kim loại: (đồng, chì sắt,kẽm , niken, thiÕc, cadmi.v.v.). - Bụi lơ lửng: là loại bụi có đờng kính d 100m. Loại bụi này chịu ảnh hởng không đáng kể của lực trọng trờng, có thể xem nh Wr= 0 vì vậy chúng thờng bay lơ löng trong kh«ng gian trong mét thêi gian rÊt l©u t¬ng tù nh c¸c ph©n tö khÝ kh¸c. Vì vậy đợc gọi là bụi lơ lửng. C¸c lo¹i bôi nhÑ l¬ löng (bôi r¾n, bôi láng, bôi vi sinh vËt) nh bôi nitrat, bôi sulfat, c¸c ph©n tö cacbon, solkhÝ, muéi, khãi, s¬ng mï, phÊn hoa.v.v. Bụi hố hấp (còn gọi là bụi phổi) là bụi lơ lửng có đờng kính d <10m. Với kích thớc bé, loại bụi này xuyên qua mũi và xâm nhập vào trong phổi của chúng ta. Vì vậy đợc gọi là bụi phổi. Dựa vào hình dáng bụi đựơc phân thành hai loại: - Bôi h¹t lµ lo¹i bôi cã tû lÖ a b. - Bôi sîi lµ lo¹i bôi cã tû lÖ. 3 ;. a > 3 , (trong đó: a là chiêu rộng hạt bụi b là chiều dài b. h¹t bôi). Ngời ta định nghĩa nồng độ bụi trong không khí là khối lợng xác định của bụi trong một đơn vị thể tích không khí. Đơn vị tính : g/ m3, mg/ m3 Lợng bụi lắng đọng đợc tính bằng: mg/m2/ 24h, tấn/km2/năm, Lu ý r»ng trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n còng nh khi kh¶o s¸t trªn hiÖn trờng, phơng pháp xác định bụi lơ lửng và bụi nặng rất khác nhau. b. KhÝ, h¬i. C¸c chÊt « nhiÔm nh©n t¹o chÝnh d¹ng h¬i, khÝ trong m«i öêng kh«ng khÝ bao gåm: - C¸c lo¹i khÝ oxyt cña ni t¬ (ni t¬ 0xyt - NO, ni t¬ ®ioxyt - N0 2 ), SO2 , H2S, CO, c¸c lo¹i khÝ halogen (clo, brom, iot), v.v. ) - C¸c hîp chÊt flo; - C¸c chÊt tæng hîp x¨ng. c. Mï. Trang:. 4.

(45) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Mù có thể tạo ra từ các chất lỏng dới ảnh hởng của các tác động cơ học, tạo ra ở d¹ng ph¸n t¸n hoÆc do sù bay h¬i vµ ngng tô cña c¸c h¬i. - Mù thờng gặp trong các ngành công, nông nghiệp hiện đại nh mạ, phun sơn, phun thuèc trõ s©u. Trong thiªn nhiªn thØnh tho¶ng thêng cã hiÖn tîng "trêi mï", nÕu bÇu kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm nÆng th× cã thÓ x¶y ra hiÖn tîng mï axÝt rÊt nguy hiÓm. d. Khãi. Khói hình thành từ thể lỏng và thể rắn bé nhỏ sinh ra từ sự đốt cháy các nguyên liÖu cacbon. Trong môi trờng, khói đợc xem là rất nguy hiểm. Đơn vị tính nồng độ của hơi và khí là : g/m3, mg/m3, ng/m3,... hoặc ppm (phÇn triÖu), ppb (phÇn tû),v.v. 3.1.3. C¸c tiªu chuÈn nhµ níc ViÖt Nam vÒ chÊt lîng kh«ng khÝ Tiêu chuẩn về chất lợng không khí đợc chia làm ba loại: tiêu chuẩn chất lợng kh«ng khÝ xung quanh (cho c¶ khu d©n c); tiªu chuÈn khÝ th¶i c«ng nghiÖp (qua èng khãi, cöa trêi); tiªu chuÈn m«i trêng trong c¸c ph©n xëng s¶n xuÊt . (xem Phô lôc IA,lB IC, I§ ). 3.1.4. C¸c chÊt « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ vµ h¹i cña chóng. Phần lớn các chất ô nhiễm đều gây tác hại đối với sức khỏe của con ngời và ảnh hởng xấu tới môi trờng. Bảng 2.3 cho thấy tác hại đốt với sức khỏe con ngời và môi trêng cña mét sè hîp chÊt khÝ « nhiÔm trong m«i trêng kh«ng khÝ 1. Nguån th¶i « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ. ¥ níc ta cha cã sù thèng kª cô thÓ tû lÖ c¸c lo¹i nguån g©y « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ. Tõ hai lo¹i nguån g©y « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ lµ nguån thiªn nhiªn vµ nguån nh©n t¹o, ta cã thÓ liÖt kª nh sau: - Giao thông vận tải (nguồn ô nhiễm di động): giao thông bộ, giao thông thuỷ, hàng kh«ng. - Các cơ sở công nghiệp đốt nhiên liệu (than, dầu, khí) - nguồn thải cố định; - Các quá trình sản xuất công nghiệp, đặc biệt là quá trình sản xuất hóa chất, sản xuÊt vËt liÖu, luyÖn kim vµ khai th¸c má;. Trang:. 4.

(46) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Các nguồn ô nhiễm khác: sinh hoạt của nhân dân (đun bếp), đốt chất thải, sản xuất n«ng nghiÖp, « nhiÔm níc mÆt, bèc h¬i; - Nguån thiªn nhiªn nh lµ ch¸y rõng, nói löa, c¸c phÊn hoa, h¬i muèi tõ níc biÓn,... Các nguồn ô nhiễm nhân tạo lớn nhất là do quá trình thiêu đốt nhiên liệu sinh ra. Ô nhiễm không khí thông thờng tập trung ở các đô thị và khu công nghiệp. Ơ nớc ta đang diễn ra quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa tơng đối nhanh, đặc biÖt lµ ë ba vïng träng ®iÓm ph¸t tnÓn kinh tÕ : Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh, TP Hồ Chí Minh - Biên Hòa - Nha Trang. Vì vậy hiện trạng chất lợng môi trờng đô thị và khu công nghiệp nớc ta biến đổi hàng năm, theo chiều hớng bất lợi, vì chất thải ồ nhiễm từ sản xuất công nghiệp, giao thông vận tải và sinh hoạt đô thị ngày càng tăng về lợng, chủng loại và tính độc hại. Có nhiều khu chế suất đang hình thành, đó là các khu công nghiệp mới, nguồn thải tập trung trong phạm vi lãnh thổ không nhỏ, chúng sẽ hởng sẽ gây ô nhiễm các vùng xung quanh, do đó sẽ mở rộng diÖn tÝch c¸c vïng bÞ ¶nh hëng cña « nhiÔm s¶n xuÊt. 2. Nguån th¶i « nhiÔm do c«ng nghiÖp. Sản xuất công nghiệp và sinh hoạt đô thị hàng ngày thải ra các chất độc hại ở dạng khí (khí độc và bụi), dạng lỏng (nớc thải) và dạng rắn(bùn, đất, phân). Các chÊt th¶i nµy lµ nguån gèc g©y « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ, m«i trêng níc vµ m«i trờng đất. Các khí thải (bụi và khí độc hại) thì các nhà máy ở nớc ta thải ra ngày càng lớn và càng đa dạng, ngày càng gia tăng về số lợng và tính độc hại. Vì vậy xử lý chất thải sản xuất công nghiệp ở nớc ta hiện nay là một vấn đề cấp bách và nóng bỏng, đòi hái sù ®Çu t rÊt lín vÒ c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i níc, chÊt th¶i khÝ vµ r¸c th¶i th× mới có thể giảm nhẹ đợc hiện trạng ô nhiễm môi trờng đô thị và công nghiệp ở nớc ta. 3. Nguån « nhiÔm giao th«ng vËn t¶i. Ô nhiễm do giao thông vận tải gây ra là một nguồn lớn, đặc biệt ở các nớc phát triển. Những số liệu thống kê cho thấy, chúng đã sản sinh ra gần 2/3 khí cacbon monoxyt vµ l/2 khÝ hydrocacbon vµ khÝ nit¬ oxyt. §Æc biÖt « t« cßn g©y « nhiÔm bôi đất đá đối với môi trờng (bụi thứ cấp) và bụi rất độc hại qua ống xả là bụi hơi chì và. Trang:. 4.

(47) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. tµn khãi. Tµu háa, tµu thñy ch¹y b»ng nhiªn liÖu than hay x¨ng dÇu còng g©y ra « nhiÔm m«i trêng t¬ng tù nh « t«. §Æc ®iÓm næi bËt cña nguån « nhiÔm do giao th«ng vËn t¶i g©y ra lµ nã lµ nguån ô nhiễm rất thấp, nếu cờng độ giao thông lớn thì nó giống nh nguồn đờng (nguồn tuyến), chủ yếu chúng gây ô nhiễm cho hai bên đờng. Khả năng khuếch tán các chất ô nhiễm giao thông vận tải rất phụ thuộc vào địa hình và quy hoạch kiến trúc các phố hai bên đờng. Máy bay cũng là nguồn gây ô nhiễm bụi, hơn độc hại và tiếng ồn (tiếng ồn sẽ đợc xét đến ở chơng sau). Bụi và hơi độc hại do máy hay thải ra, nói chung là nhỏ, tính tỷ lệ trên lợng nhiên liệu tiêu hao trên đờng bay cũng ít hơn ô tô. Tổng số chất thải do m¸y bay g©y ra chØ chiÕm kho¶ng 2,5% tæng chÊt th¶i cacbonmonoxyt vµ l% chÊt th¶i hydrocacbon. ChÊt th¶i cña m¸y bay kh¸c víi khu c«ng nghiÖp lµ nã g©y ra trên đờng bay cao, không chỉ bó hẹp trong một tiểu khu hay một thành phố. Khói phụt của máy bay phản lực làm giảm độ nhìn rõ và thờng gây phiền lòng cho mọi ngời dới tuyến đờng hàng không và xung quanh sân bay. Một điều đáng chú ý là máy bay siêu âm bay ở độ cao lớn thải ra nitơ oxyt, chất này sẻ gây nguy hiểm đối víi c¸c ph©n tö ozon trªn thîng tÇng khÝ quyÓn. 4. Nguån « nhiÔm do sinh ho¹t cña con ng¬i g©y ra. Nguån « nhiÔm do sinh ho¹t cña con ngêi chñ yÕu lµ bÕp ®un vµ lß sëi sö dông nhiởn liơu than ợĨ, cĐi, dđu háa vÌ khÝ ợèt. NhÈn chung nguạn ỡ nhưởm nÌy lÌ nhá, nhng đặc điểm của nó là gây ô nhiễm cục bộ trong một nhà hay trong một buồng. Hiện nay việc dùng than để đun nấu lan tràn trong đô thị đó cũng là điều đáng quan tâm đối với các nhà tập thể có hành lang kín và các căn hộ khép kín. Đun bếp than tổ ong sẽ thải ra nhiều chất thải độc hại nh S02,CO, CO2 và bụi. Nồng độ khí CO tại bếp đun thờng là lớn, có thể gây hại đối với con ngời và các sinh vật. Cèng r·nh vµ m«i trêng níc mÆt nh ao, hå, kªnh r¹ch, s«ng ngßi bÞ « nhiÔm còng bốc hơi, thoát khí độc hại và gây ô nhiễm môi trờng không khí, ở các đô thị cha thu gom vµ xö lý r¸c th¶i th× sù thèi r÷a, ph©n huû r¸c h÷u c¬ vÊt bõa b·i hoÆc ch«n ñ không đúng kỹ thuật cũng là một nguồn gây ô nhiễm môi trờng không khí. C¸c khÝ « nhiÔm tõ c¸c nguån th¶i sinh ho¹t trªn chñ yÕu lµ khÝ mª tan, urª vµ mùi hôi, thối. Các khí ô nhiễm này đã làm ô uế không khí các khu dân c ở đô thị. Các hố xí thùng, xí hai ngăn ở đô thị nớc ta tuy có giảm dần, ớc lợng mỗi năm giảm 5 - 7%, nhng đến nay vẫn tồn tại phổ biến. Trang:. 4.

(48) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Qu¸ tr×nh ''tù ho¹i hãa'' xÝ thïng hiÖn nay ë c¸c thµnh phè rÊt chËm, bëi v× kh«ng những gặp khó khăn về kinh phí đầu t, mà còn gặp khó khăn về hạ tầng kỹ thuật đô thÞ liªn quan, nh hÖ thèng cèng r·nh tho¸t níc, hÖ thèng cÊp níc, kiÕn tróc khu phè cổ cha cải tạo đợc. 5. Nguån « nhiÔm thiªn nhiªn. Ma bão bào mòn đất sa mạc, đất trồng trọt tạo thành bụi tung lên trời . Núi lửa phun ra bụi nham thạch và nhiều hơi, khí từ lòng đất. Nớc biển bốc hơi mang theo bôi, muèi lan truyÒn vµo kh«ng khÝ. C¸c qu¸ tr×nh hñy ho¹i thèi r÷a thùc vật và động vật tự nhiên cũng thải ra các khí làm ô nhiễm môi trờng 3.1.5. C¸c biÖn ph¸p chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng kh«ng khÝ. Bảo vệ môi trờng cần phải có biện pháp tổng hợp, thực hiện đồng thời nhiều biện pháp từ giáo dục, thực hiện luật, nghị định và các quy chế bảo vệ môi trờng, đến việc đầu t kinh phí và áp dụng các biện pháp kỹ thuật thích đáng mới có thể phòng ngừa đợc ô nhiễm và bảo vệ môi trờng. 1. Qu¶n lý vµ kiÓm so¸t m«i trêng b»ng ph¸p luËt. Nhà nớc ta đã ban hành Luật Bảo vệ Môi trờng và nhiều văn bản dới luật về bảo vÖ m«i trêng. §· thµnh lËp c¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch vÒ qu¶n lý m«i trêng, c¸c tæ chøc thanh tra vµ kÓm so¸t b¶o vÖ m«i trêng; ®ang h×nh thµnh dÇn m¹ng líi tr¹m quan trắc môi trừơng và báo động kịp thời về tình trạng ô nhiễm quá giới hạn cho phÐp cho c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ nh©n d©n biÕt. Đó là các cơ sở pháp lý và tổ chức nền tảng rất quan trọng để bảo vệ môi trờng. 2. Qu¶n lý nguån th¶i tõ c«ng nghiÖp Trong nÒn s¶n xuÊt hµng hãa theo c¬ chÕ thÓ trêng, mèi quan t©m tríc hÕt cña ngêi s¶n xuÊt lµ lîi Ých kinh tÕ, chø kh«ng ph¶i lµ b¶o vÖ m«i trêng, b¶o vÖ søc kháe cña nh©n d©n. V× vËy ph¶i tiÕn hµnh kiÓm so¸t vµ ®¨ng ký c¸c nguån g©y « nhiễm môi trờng. Mỗi nhà máy đều phải đăng ký chất thải, hình thức thải các chất độc hại, cũng nh các biện pháp phòng tránh sự cố về ô nhiễm môi trờng. Tiến hành thu thuế, xử phạt, thậm chí là bắt ngừng sản xuất nếu nhà máy thải ra các chất độc h¹i g©y « nhiÔm m«i trêng qu¸ giíi h¹n cho phÐp. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch c¸c nhµ m¸y ¸p dông c¸c c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi, cã tÝnh chÊt ''s¹ch'' (th¶i ra Ýt hoÆc Trang:. 4.

(49) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. không thải chất độc hại) và thay thế các công nghệ sản xuất cũ thải nhiều ô nhiễm, nh lµ chÝnh s¸ch gi¶m tû lÖ dßng thuÕ doanh thu vµ thuÕ lîi tøc cho hä. ViÖc ®¨ng ký nguån th¶i sÏ thóc ®Èy c¸c nhµ m¸y ph¶i tù ¸p dông mäi biÖn ph¸p xö lý « nhiÔm m«i trêng, gi¶m bít chÊt th¶i « nhiÔm, tù kiÓm tra kiÓm so¸t m«i trêng. §ång thêi c¬ quan qu¶n lý m«i trêng cña Nhµ níc sÏ kh«ng cÊp giÊy phÐp s¶n xuất cho các nhà máy gây ô nhiễm môi trờng nghiêm trọng, thậm chí yêu cầu đình chỉ sản xuất hoặc di chuyển nhà máy đến địa điểm khác. §Ó qu¶n lý m«i trêng vµ gi¶m thiÓu « nhiÔm tríc tiªn cÇn ph¶i kiÓm to¸n nguån thải. Tức là phải xác định hình thức nguồn thải, kích thớc hình học nguồn thải, nh đối với ống khói là kích thớc chiều cao, đờng kính miệng ống khói, các tham số của nguồn thải: lợng thải chất ô nhiễm vào khí quyển trong một đơn vị thời gian, lu thông khí thải (luồng khói), cũng nh nhiệt độ của khí thải. 3. Qu¶n lý nguån th¶i tõ giao th«ng. Việc quản lý kiểm soát xe cộ giao thông cũng cần đợc thực hiện nghiêm ngặt. Ví dô kh«ng cho s¶n xuÊt hoÆc kh«ng cho nhËp c¸c lo¹i xe g©y « nhiÔm m«i trêng. Chất thải từ giao thông thông thờng đợc đánh giá từ số lợng và chất lợng nhiên liệu đến, kiểu và chế độ làm việc của động cơ xe. Động cơ ô tô phân làm hai loại cơ bản. Một loại là các động cơ làm việc với cacbuaratơ (bộ chế hòa khí) hoạt động với loại dầu xăng nhẹ, cổu yếu là xăng, thông thờng đợc gọi là động cơ xăng hay động cơ chế hòa khí. Loại động cơ thứ hai là động cơ chạy bằng. dầu nặng, cụ thể là dầu điezen hay là động cơ điezen. Hiện nay đã có các thiết bị đo lờng xác định các nồng độ khí CO, NO2 và các khí thải khác chứa trong khí thải của xe ôtô các tỷ số trung bình các khí thải từ các xe sản xuất ở châu Âu. Đối với động cơ xăng và động cơ điezen thải ra 9% CO2 và tơng ứng với hai loại động cơ trên lần lợt là 0,06 và 0,4% khÝ NOX; 0,05 vµ 0,02% khÝ hydrocacbon; 4 vµ 0,l khÝ CO. Ch¹y vËn tèc chËm vµ dõng xe th× sÏ th¶i ra chÊt « nhiÔm lín h¬n lóc ch¹y nhanh tõ 3 - 5 lÇn. V× vËy « nhiễm môi trờng không khí ở đô thị còn phụ thuộc vào chiều rộng đờng phố, số làn xe, số lợng ngời đi bộ sang đờng, số lợng ngã ba ngã t của đờng đó.. Chất thải của các xe'có động cơ cũ, chất lợng kém hoặc chạy sai chế độ có thể gấp nhiều lần xe. Trang:. 4.

(50) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. mới, động cơ mới. Vì vậy cần phải thờng xuyên kiểm tra xe trên đờng phố, bãi đỗ xe, còng nh xe xuÊt xëng. Tính trung bình đối với xe ôtô thì cứ đốt cháy 1 kg nhiên liệu cần khoảng 15 kg kh«ng khÝ. C¨n cø vµo lîng kh«ng khÝ tiªu thô vµ hµm lîng chÊt th¶i « nhiÔm tÝnh toán đợc gần đúng lợng thải các chất ô nhiễm môi trờng không khí của các xe ô tô. Ơ một số nớc ngời ta còn quy định mức cho phép chất thải của xe trên 1 km xe chạy. Tiêu chuẩn của Mỹ năm 1974: khi xe chạy trên đờng phố đô thị mỗi một ô tô tối đa cho phép thải là 47 g CO/ km, 4,5 g chất hữu cơ/km, 3,5g/km đối với khí NOx. Để quản lý môi trờng tốt, trớc tiên cần đánh giá hiện trạng ô nhiễm môi trờng, đánh giá chính xác trạng thái nồng độ của các chất ô nhiễm và vai trò tác động của mỗi nguồn ô nhiễm đối với sự biến đổi bức tranh ô nhiễm môi trờng ở mỗi đìa phơng. Tức là cần phải thiết lập các bản đồ atlas phân bố các chất ô nhiễm trong mỗi thành phố hoặc mỗi vùng. Ơ các nớc ngời ta đã thiết lập xong các bộ atlas về ô nhiễm môi trờng, làm căn cứ để quản lý môi trờng. Đô thị và sản xuất luôn luôn phát triển, do đó trạng thái môi trờng của đô thị cũng biến đổi theo, cho nên hàng năm hoặc ít nhất 5 năm một lần, cần phải bổ sung các số liệu điều tra cơ bản và hiệu chỉnh các bản đồ ô nhiễm cho sát với thực tế của hiện trạng chất thải độc hại đợc thải ra từ ống khói hay các miệng thổi thông gió, cần phải đặt các thiết bị phân tích khí và máy đo lu lợng để xác định nồng độ các chất độc hại và lu lợng hỗn hợp khí thải ra. Có hệ thống kiểm soát kiểm tra cẩn thận nh vậy thì mới có thể xác định chính xác nguồn ô nhiễm nào là ''thủ phạm'' chính gây ra ô nhiễm môi trờng, từ đó mới có biện pháp đúng đắn để giảm ô nhiễm môi trờng. Ơ các nớc Anh, Pháp, Đức, Mỹ , Nhật Bản và Thụy Điển đều thi hành nghiêm túc luật kiểm soát chất thải công nghiệp và giao thông. Ai vi phạm đều bị phạt hành chính và phạt kinh tế để giữ cho môi trờng không khí không bị ô nhiễm. 4. C¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t (xö lý vµ gi¶m thiÓu) nguån « nhiÔm c«ng nghiÖp. Rất nhiều chất ô nhiễm môi trờng không khí do sản xuất công nghiệp đốt nhiên liÖu than, dÇu, khÝ g©y ra, nhÊt lµ c«ng nghiÖp n¨ng lîng vµ vËt liÖu x©y dùng. V× vậy để bảo vệ chất lợng môi trờng không khí trớc hết phải quan tâm đến xử lý và gi¶m thiÓu nguån th¶i « nhiÔm c«ng nghiÖp. KiÓm so¸t nguån th¶i « nhiÔm c«ng nghiÖp th«ng thêng b»ng hai hÖ thèng biÖn ph¸p c¬ b¶n lµ: gi¶m thiÓu tiªu dïng nhiên liệu và sau đó là giảm thiểu chất thải khí đốt nhiên liệu (dùng nhiên hệt ít gây « nhiÔm h¬n). Trang:. 5.

(51) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Hai c¸ch tiÕp cËn víi biÖn ph¸p gi¶m thiÓu tiªu dïng nhiªn liÖu. - T¨ng cao hiÖu suÊt sö dông nhiªn liÖu trong c«ng nghiÖp n¨ng lîng còng nh c«ng nghiệp có sử dụng nhiên liệu (ví dụ nh các nhà máy nhiệt điện cũ đạt hệ số hiệu suÊt sö dông nhiªn liÖt ho¶ng 0,33 c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn míi hiÖn nay do cã c¶i tiến công nghệ nên đã đạt hệ số hiệu suất sử dụng nhiên liệu trên 0,4 tức là đã giảm lợng thải ô nhiễm là 21%, giảm tiêu hao năng lợng, do đó giảm sản xuất năng lợng, giảm lợng đốt nhiên liệu và kết quả là giảm nguồn thải (ví dụ nh tăng cờng cách nhiÖt cho nhµ, gi¶m tæn thÊt n¨ng lîng, c¶i thiÖn vµ n©ng cao hiÖu suÊt hÖ thèng chiếu sáng dân dụng và đờng phố, nâng cao hiệu suất các động cơ, giảm nhu cầu sử dông n¨ng lîng cña x· héi). - T¨ng cêng sö dông tµi nguyªn n¨ng lîng s¹ch, nh n¨ng lîng mÆt trêi, n¨ng lîng gió, thuỷ điện, địa nhiệt và nguồn năng lợng nguyên tử, v.v. để giảm sản xuất nhiệt ®iÖn dïng nhiªn liÖu than, dÇu. Ba c¸ch xö lý, gi¶m thiÓu chÊt th¶i c«ng nghiÖp. - Dïng nhiªn liÖu cã Ýt chÊt « nhiÔm hoÆc gi¶m bít hµm lîng chÊt « nhiÔm trong nhiên liệu trớc khi đốt. Ví dụ nh giảm hàm lợng lu huỳnh trong than, dùng dầu nhẹ thay dÇu nÆng, thay nhiªn liÖu cò b»ng nhiªn hÕu míi nh etanol, metanol, khÝ tù nhiªn, v.v. - Cải tiến quá trình đốt nhiên liệu để giảm thiểu chất thải. Ví dụ nh cải tiến lò ghi đốt nhiên liệu khô bằng lò ghi đốt nhiên liệu ớt nhiều tầng để vừa giảm khí thải SO 2 vµ NO2 hay lµ dïng tu«cbin gas thay cho tu«cbin x¨ng dÇu v.v. - Sử dụng các thiết bi lọc bụi, thiết bị hấp thụ hay hấp phụ khí thải độc hại trớc khi th¶i khÝ ra èng khãi. 5. BiÖn ph¸p c¶i tiÕn c«ng nghÖ s¶n xuÊt. Biện pháp công nghệ cần đợc coi là biện pháp cơ bản, bởi vì nó cho phép đạt hiệu quả cao nhất để hạ thấp và đôi khi loại trừ chất thải độc hại thải ra mồi trờng. Néi dung biÖn ph¸p nµy lµ: - Hiện đại hóa công nghệ sản xuất; - Lµm kÝn d©y chuyÒn vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt. 6. Các phơng pháp giảm thiểu khí độc hại trong khí thải Cã nh÷ng ph¬ng ph¸p sau: Trang:. 5.

(52) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Ph¬ng ph¸p thiªu hñy. - Ph¬ng ph¸p hÊp thô (hÊp thô hoµ tan) - Ph¬ng ph¸p ngng tô. - Ph¬ng ph¸p ho¸ sinh- vi sinh. 7. C¸c ph¬ng ph¸p xö lý bôi trong khÝ th¶i. Tùy theo nồng độ, tính chất vật lý, hóa học của bụi và tính chất quay vòng sử dụng kh«ng khÝ mµ chia thµnh ba møc lµm s¹ch: * Làm sạch thô (dùng ở cấp lọc sơ bộ) chỉ tách đợc các hạt bụi to (kích thớc lớn hơn 100m). *Làm sạch trung bình giữ lại đợc không những các hạt bụi to mà bụi trung bình và một phần hạt nhỏ. Nồng độ bụi trong không khí sau khi làm sạch chỉ còn khoảng 50 - 100mg/m3. *Làm sạch tinh: các hạt bụi nhỏ dới 10m cùng đợc lọc ra tới 60 - 90%. Nồng độ bôi cßn l¹i trong kh«ng khÝ sau khÝ lµm s¹ch lµ l – l0 mg/m3. Theo tÝnh n¨ng cã thÓ chia thiÕt bÞ läc bôi thµnh hai lo¹i: thu t¸ch bôi vµ mµng läc kh«ng khÝ. 8. KiÓm so¸t nguån th¶i giao th«ng. Nguồn thải giao thông có thể chia thành nguồn thải tầu thủy, đờng sắt, đờng hàng không, đờng ô tô. Trong đó đờng ô tô là nguồn ô nhiễm lớn nhất và có tác động đối với sức khỏe con ngời nhiêu nhất. Ơ Mỹ năm 1986 đã thống kê đợc 186 triệu xe tô chạy (trong đó có 135 triệu xe khách), đă tiêu thụ khoảng l,3 tỷ ganon xăng dầu. Chúng đã sản sinh ra khoảng 58% tổng khí thải CO, 38% lợng thải chì 34% lîng th¶i NO, 27% lîng th¶i VOC vµ 16% lîng bôi th¶i trong tæng lîng th¶i cña níc Mü (theo tµi liÖu cña Côc b¶o vÖ m«i trêng Mü). ¥ níc ta lîng xe t« vµ xe m¸y ngµy cµng t¨ng, nguån th¶i « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ vµ tiÕng ån giao th«ng g©y ra ngµy cµng lín. Theo sè liÖu cña c¸c Së Giao th«ng th× ë Hµ Néi n¨m 1985 cã kho¶ng 40.000 xe m¸y c¸c lo¹i, 3500 xe t« c¸c lo¹i, n¨m 1990 cã 170. 000 xe m¸y vµ 21. 500 xe t«, n¨m 1995 cã gÇn 500. 000 xe máy và gần 47. 300 xe ô tô hiện nay số xe máy đã đạt gần 600. 000 xe. Ơ thành phè H¶i Phßng hiÖn nay cã kho¶ng l07. 000 xe m¸y vµ 11. 600 xe t« c¸c lo¹i. ¥ thành phố Hồ Chí Minh hiện nay đã lên tới trên 800. 000 xe máy. Trang:. 5.

(53) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. V× vËy viÖc kiÓm so¸t nguån th¶i tõ giao th«ng ngµy cµng quan träng. Díi ®©y lµ kinh nghiÖm kiÓm so¸t nguån th¶i giao th«ng cña Mü: - §¨ng kiÓm nguån th¶i tõ « t«; - Vấn đề động cơ đốt trong ảnh hởng đến khí thải và cải thịên để giảm thiểu ô nhiÔm; - KiÓm so¸t hÖ thèng th¶i cña xe; - Thay thÕ nhiªn liÖu. 3.1.6. Quy hoạch xây dựng đô thị và bố trí khu công nghiệp chống ô nhiễm m«i trêng kh«ng khÝ. 1. Bè trÝ khu c«ng nghiÖp. Quy hoạch mặt bằng đô thị và bố trí khu công nghiệp trong đô thị có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc bảo vệ môi trờng. Đối với bất kỳ nhà máy nào, khi làm luận chứng kinh tế - kỹ thuật để quyết định đầu t xây dựng, đề phải quan tâm đến việc bảo vệ môi trờng. Cần phải tiến hành tính toán dự báo tác động của công trình đó đối với môi trờng, phải đảm bảo trong tơng lai khi đa nhà máy vào sản xuất thì nồng độ chất thải của nhà máy đó thải ra cộng với nồng độ của “nền” ô nhiễm khu vực không đợc vợt quá tiêu chuẩn cho phép giảm bớt vùng ảnh hởng của các chất độc hại do nhà máy thải ra, địa điểm xây dựng nhà máy cần đạt cuối hớng gió, cuối nguån níc so víi khu d©n c. C¸c nguån g©y « nhiÔm m«i trêng nh èng khãi, c¸c phân xởng thải chất độc hại, cần tập trung để dễ dàng xử lý. Ơ nớc ta, khi lựa chọn địa điểm xây dựng các nhà máy, cũng nh quy hoạch xây dựng khu công nghiệp trớc đây thờng không chú ý đến việc bảo vệ môi trờng, cho nên đã gâyra tình trạng ô nhiễm môi trờng không khí ở các khu dân c. Việc chọn lựa và xác định địa điểm xâydựng các nhà máy cũng nh quy hoạch khu công nghiệp, quy hoạch đô thị ở nớc ta đã mắc nhiều sai lầm về bảo vệ môi trờng. Sai lÇm lo¹i nµy thêng g©y ra t¸c h¹i rÊt lín vµ rÊt khã kh¾ phôc, khi quy ho¹ch thành phố Việt Trì đã bố trí khu công nghiệp sát bờ sông, đầu hớng gió chủ đạo của thành phố. Khu dân c đặt ở cuối hớng gió chính, nên phải hứng chịu các chất độc h¹i do khu c«ng nghiÖp hãa chÊt th¶i ra. Gi÷a khu c«ng nghiÖp vµ khu d©n c kh«ng cã vïng c¸ch ly.. Trang:. 5.

(54) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Quy hoạch Nhà máy nhiệt điện Ninh Bình có sai lầm là đặt ở đầu hớng gió chính của thị xã, ống khói lại nằm trong ''bóng khí động'' sau núi, nên bụi khói và hơi độc hại của nhà máy thải ra đã gây ô nhiễm môi trờng không khí hết sức nặng nề đối víi thÞ x· Ninh B×nh. Khu c«ng nghiÖp Biªn Hoµ còng cã sai lÇm t¬ng tù vÒ quy ho¹ch. Sau khi chuÈn bị đất đai và đờng sá, đă cho các xí nghiệp đấu thầu các lô đất để xây dựng cấc nhà máy. Do đó mật bằng khu công nghiệp hỗn độn, nhà máy có nhiều độc hại nh luyện kim, hóa chất, sản xuất giấy,....nằm lẫn với các xí nghiệp ít hoặc không độc hại nh may mÆc ®iÖn tö,... Đối với các nhà máy đã đặt sai vị trí thì trớc hết phải tìm cách giảm bớt công suất nguồn thải chất độc hại, nh là dùng nhiên liệu dầu khí thay cho nhiên liệu than, dïng d©y chuyÒn s¶n xuÊt kÝn thay cho d©y chuyÒn s¶n xuÊt hë, bæ sung c¸c thiÕt bÞ lọc, khử chất độc hại hoặc thu hồi chất thải, nâng cao nguồn thải, hoặc thay đổi sản phẩm chế tạo để loại bỏ công đoạn sản sinh chất thải độc hại,... Sau khi dùng các biện pháp trên mà vẫn không loại trừ đợc ô nhiễm môi trờng thì phải di chuyển nhà m¸y ®i n¬i kh¸c. Bè trÝ s¾p xÕp c«ng tr×nh trong mÆt b»ng chung cña nhµ m¸y hay khu c«ng nghiệp cần phải đáp ứng một 1oạt yêu cầu nh cần phải đảm bảo thông thoáng cho c¸c c«ng tr×nh, còng nh kh«ng gian n»m gi÷a c¸c c«ng tr×nh. H¹n chÕ hay lo¹i trõ sự lan truyền chất ô nhiễm độc hại từ công trình này sang công trình khác. Đáp ứng yªu cÇu s¶n xuÊt kh«ng g©y nhiÔm bÈn cho b¶n th©n nhµ m¸y, còng nh gi¶i quyÕt vấn đề tổ chức một cách chính xác hệ thống các ống thải khí tập trung và các trung t©m lÊy giã vµ cña c¸c hÖ thèng th«ng giã. Để đạt đợc các yêu cầu nêu trên cần tuân theo các nguyên tắc sau đây khi thiết kÕ mÆt b»ng chung cho khu c«ng nghiÖp cña nhµ m¸y: - Hîp khèi trong thiÕt lËp mÆt b»ng chung; - Ph©n khu theo c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn nhµ m¸y hîp ]ý: - Tập trung hóa các hệ thống đờng ống công nghệ. - Bảo đảm đủ diện tích cây xanh, mặt nớc và thông thoáng trong khu vực nhà máy. Ph©n khu sö dông trong nhµ m¸y cÇn ph¶i tån t¹i trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhµ máy. Xếp đặt bố trí các thiết bị công nghệ cũng nh các bộ phận phù trợ của nhà máy. Trang:. 5.

(55) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. dùa trªn c«ng n¨ng sö dông cña chóng. CÇn ph¶i ph©n thµnh khu hµnh chÝnh, khu s¶n xuÊt, khu phï trî s¶n xuÊt vµ khu kho tµng. Trên mặt bằng chung các dòng công nghệ nên đặt song song giữa chúng với nhau và vuông góc với khu dự trữ phát triển của nhà máy. Điều đó bảo đảm khi xây dựng mở rộng, không ảnh hởng đến khu vực sản xuất, cho phép tập trung hệ thống giao thông vận tải và hệ thống năng lợng, bảo đảm điều kiện thuận lợi khi khai thác nhµ m¸y còng nh dÔ dµng tËp trung c¸c nguån th¶i, thiÕt bÞ lµm s¹ch, hÖ thèng thông gió và thiết bị kiểm tra, kiểm soát và báo động ô nhiễm môi trờng. Để bảo đảm điều kiện thông gió tự nhiên cho khu nhà máy nên phân chia mặt b»ng chung thµnh c¸c « vu«ng, thµnh c¸c khèi vµ c¸c nhãm c«ng tr×nh. Khu c«ng nghiệp có một số công trình có chiều cao nhà khác nhau thì nên đặt các nhà thấp ở đầu gió. Nếu ở địa điểm xây dựng không có hớng gió chính, tần suất gió thổi ở các hớng xấp xỉ nhau thì nên đặt các nhà nhiều tầng nằm ở giữa khu công nghiệp. Việc mở rộng sản xuất hay mở rộng khu nhà máy chỉ đợc tiến hành khi đã tính toán dự báo đảm bảo tổng chất ô nhiễm thải ra thông vợt quá trị số cho phép, tức là có biện pháp kèm theo để giảm nguồn gây ô nhiễm của nhà máy. Nhà hành chính và phục vụ công cộng của nhà máy cần đợc bao bọc xung quanh bằng các dải cây xanh để ngăn ngừa ảnh hởng của hơi độc hại, bụi khói và tiếng ồn, còng nh gi¶m bøc x¹ MÆt Trêi. Còng nªn cã kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c d¶i c©y xanh dµy đặc là để bảo đảm sự thông thoáng. Khi trồng cây xanh ở trong nhà máy nên chọn loại cây có tính năng ngăn ngừa ô nhiễm không khí, đồng thời có khả năng sống và ph¸t triÓn trong m«i trêng cã « nhiÔm ë khu c«ng nghiÖp. 2. Vïng c¸ch ly vÖ sinh c«ng nghiÖp. Tùy theo loại công nghệ sản xuất và mức độ chất thaỉ của nhà máy gây ra ô nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ xung quanh mµ thiÕt kÕ vïng c¸ch ly vÖ sinh c«ng nghiÖp gi÷a nhµ m¸y víi khu d©n c. Kích thớc của vùng cách ly vệ sinh công nghiệp đợc xác định từ khoảng cách nguồn thải chất ô nhiễm đến khu dân c. Ví dụ, ở Liên Xô (cũ) đối với các nhà máy nhiệt điện, khoảng cách ly vệ sinh công nghiệp đợc xác định theo công suất của nhà m¸y, ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ thµnh phÇn chÊt th¶i « nhiÔm. Quy định chiều rộng này cần tính toán đảm bảo nồng độ chất độc hại ở khu dân c kh«ng vît qu¸ trÞ sè cho phÐp. NÕu nh nã vît qu¸ trÞ sè cho phÐp th× ph¶i sö dông các biện pháp kỹ thuật để giảm nguồn ô nhiễm hoặc tăng chiều rộng vùng cách ly, Trang:. 5.

(56) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. nhng không nên tăng quá hai lần, để tránh quá lãng phí đất xây dựng. Khi xác định kích thớc vùng cách ly vệ sinh cụ thể cho một nhà máy ở địa phơng nào đó thì phải tính đến đặc điểm hoa gió của địa phơng. Nhng thiết kế quy hoạch theo quy định khoảng cách ly vệ sinh nh trên thì khu c«ng nghiÖp sÏ chiÕm diÖn tÝch x©y dùng rÊt lín, kh«ng phï hîp víi xu thÕ ph¸t triển công nghiệp hóa và đô thị hóa ngày nay. Để thu hẹp khoảng cách ly vệ sinh, ngêi ta ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt lµm s¹ch khÝ th¶i cña nhµ m¸y hoÆc ¸p dông công nghệ sản xuất ''sạch''. Khoảng cách ly vệ sinh sẽ đợc xác định bằng tính toán kiểm tra nồng độ chất ô nhiễm đo nhà máy thải ra tạo khu dân c gần nhà máy không vợt quá tiêu chuẩn cho phép, do đó khoảng cách ly vệ sinh trong nhiều trờng hợp thực tế có thể nhỏ hơn quy định ở trên. Vì vậy khi tính toán vùng cách ly vệ sinh có thể áp dụng những phơng pháp tính toán mới để thu nhỏ diện tích lại và sẽ có lợi về đất đai hơn. 3. Sử dụng cây xanh để bảo vệ môi trờng không khí. Cây xanh có tác dụng rất có ích đối với khí hậu và môi trờng không khí của thành phè vµ khu c«ng nghiÖp. C©y xanh cã t¸c dông che n¾ng, hót bít bøc x¹ MÆt Trêi, hót bôi vµ gi÷ bôi, läc s¹ch kh«ng khÝ, hót tiÕng ån vµ che ch¾n tiÕng ån, mÆt kh¸c nó còn tạo thẩm mỹ cảnh quan đô thị tạo ra cảm giác êm dịu về màu sắc cho môi trờng đô thịấn a. VÒ mÆt khÝ hËu. - Làm giảm và thay đổi vận tốc gió, làm tăng độ ẩm. - C©y xanh cã t¸c dông gi¶m bøc x¹ nhiÖt cña MÆt Trêi; - Cây xanh có tác dụng giảm nhiệt độ không khí, giảm nhiệt độ bề mặt, tăng độ ẩm vµ t¨ng lîng o xy trong kh«ng khÝ; - Cây xanh có tác dụng cản gió, thay đổi hớng gió, làm giảm vận tốc gió. b. T¸c dông c©y xanh víi chÊt lîng m«i trêng. Môi trờng đô thị thờng bị ô nhiễm bởi các nguồn ô nhiễm công nghiệp, thu công nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i vµ nguån « nhiÔm do sinh ho¹t cña thÞ d©n th¶i ra. Các loại ô nhiễm chính của môi trờng không khí đô thị là: - Bụi (bụi nặng, bụi nhẹ, bụi kim loại, bụi độc hại, bụi vi sinh vật); - Khãi, tro, bå hãng; Trang:. 5.

(57) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Các hóa chất độc hại (chủ yếu là khí S02, CO, CO2 , NO2, H2S , CH4 ); - TiÕng ån. C©y xanh cã t¸c dông hót bít c¸c chÊt « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ, ngoµi ra cßn hút bớt các chất ô nhiễm độc hại trong môi trờng đất, đặc biệt là đối với kim loại nÆng nh ch×. Giảm nồng độ bụi. Cây xanh đối với đô thị giống nh lá phổi đối với con ngời, nó có t¸c.dông läc bôi trong kh«ng khÝ lµm s¹ch m«i trêng. Kh¶ n¨ng gi÷ bôi trªn cµnh l¸ của cây (lọc bụi) phụ thuộc vào đặc thù của lá cây (càng nhám càng bắt bụi dễ), lá to hay nhá, dµy hay tha, lïm c©y hay t¸n c©y,... vµ phô thuéc vµo thêi tiÕt (nÕu cã ma định kỳ đều đặn thì hiệu quả lọc bụi của cây xanh tốt hơn khi trời nắng khô liên tục, vì ma có tác dụng rửa sạch lá để đón nhận bụi mới). Khả năng giữ bụi trung bình của một số cây (gần đúng), cho ở bảng 6. dới đây.. B¶ng 6. HiÖu qu¶ läc bôi cña c©y xanh. TT. C©y. Tæng diÖn tÝch l¸ (m2). Tæng lîng bôi gi÷ trªnc©y (kg). 1 2 3 4 5 6 7. C©y phîng C©y du C©y liÔu C©y phong C©y d¬ng Cana®a C©y tÇn b× Bôi c©y ®inh h¬ng. 86 66 157 171 267 195 11. 4,0 18,0 38,0 20,0 34,0 30,0 1,6. Nguån : Trung t©m Th«ng tin khoa häc kü thuËt, Bé Nhµ ë vµ Kinh tÕ c«ng céng Liªn bang Nga. “ Lôc hãa khu d©n c, tËp 2 (19), Moskva1976”. Khu c©y xanh còng nh nh÷ng th¶m cá cßn cã t¸c dông h¹n chÕ nguån bôi bay lên từ mặt đất. Còn ở các bãi trống, bãi cát thờng sản sinh nhiều bụi, gió sẽ tung các. Trang:. 5.

(58) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. bụi này bay lên gây ô nhiễm bụi đối với các vùng xung quanh. Nól chung cây xanh có thể làm giảm nồng độ bụi trong không khí từ 20 - 65%. Kết quả đo lờng ở một số đờng phố Hà Nội cho thấy khi bên đờng phố có dãy cây xanh thì nồng độ bụi ở tầng hai chỉ bằng 30 - 50% nồng độ bụi ở nhà tầng một. Hấp thụ các chất độc hại trong không khí và tứ dới đất. Trên cơ sở các quá trình hoạt động hóa sinh và vật lý, cây xanh có khả năng hấp thụ các chất khí độc hại, bụi chì, hơi chì trong không khí cũng nh các phần tử kim loại nặng trong đất. Các chất khí độc và kim loại đợc cây hấp thụ và chủ yếu giữ ở phần mô bì của lá cây, một phần đợc chứa ở trong thân cây, cành cây và rễ cây. Nhiều kết quả nghiên cứu ở nớc ngoài đã chứng minh kết hận trên. Vì vậy các cây rau, quả trồng ở vùng mà môi trờng không khí, môi trờng nớc và môi trờng đất bị ô nhiễm thì chúng sẽ hấp thụ các chất ô nhiễm độc hại và chứa các chất độc hại trong bản thân chúng. Con ngời ăn các rau quả này sẽ bị nhiễm độc hại, ví dụ nh bị « nhiÔm ch× do giao th«ng vËn t¶i th¶i ra. Nhng c¸c lo¹i c©y th©n gç hÊp thô c¸c khÝ độc hại và kim loại nặng thì đó là điều rất tốt, vì nó có tác dụng làm giảm nồng độ các chất ô nhiễm độc hại trong môi trờng và không gây độc hại đối với con ngời. B¶ng 7. Giíi thiÖu kÕt qu¶ ph©n tÝch cña mét sè t¸c gi¶ níc ngoµi vÒ hµm lợng lu huỳnh chứa trong lá một số cây trồng và đô thị và khu nghiệp. Lo¹i c©y Hµm lîng chÊt lu huúnh trong l¸ (%) C©y phîng 0,104 C©y såi 0,135 C©y liÔu 0,2 C©y phong 0,244 C©y d©u gia 0,163 C©y ®inh h¬ng 0,103 C©y d¬ng Cana®a 0,176 C©y tÇn b× 0,168 Nguån : Trung t¸m Th«ng tin khoa häc kü thuËt, Bé Nhµ ë vµ Kinh tÕ c«ng céng Liªn bang Nga, ''Lôc hãa khu dµn c tËp 2 (19), Moskva. 1976.. Nhìn chung cây xanh có thể giảm ô nhiễm chất khí độc hại trong môi trờng từ (10 – 35)% HÊp thô tiÕng ån. Sãng ©m thanh truyÒn qua c¸c lïm c©y sÏ bÞ ph¶n x¹ qua l¹i nhiÒu lÇn vµ n¨ng lợng âm sẽ bị giảm đi rõ rệt, do đó cây xanh có khả năng hút âm, giảm nhỏ lợng Trang:. 5.

(59) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ồn, đặc biệt là tiếng ồn giao thông. Các dãy câyxanh dày đặc rộng từ 10 - 15m có thÓ gi¶m tiÕng ån tõ 15 - 18db. Kh¶ n¨ng gi¶m lîng ån cña c©y xanh kh«ng nh÷ng phô thuéc lo¹i c©y mµ cßn phô thuéc vµo c¸ch bè trÝ c©y, phèi hîp c¸c lo¹i c©y cã t¸n, cã lïm, c¸c khãm c©y, bôi c©y. Ngoµi ra cßn cã mét sè c©y xanh cã t¸c dông s¸t trïng, vÖ sinh m«i trêng vµ t¨ng cêng c¸c ion t¬i trong kh«ng khÝ, t¹o ®iÒu kiÖn dễ chịu đối với con ngời. Đó là có loại cây (xếp thứ tự từ các cây có tác dụng mạnh đến thấp): các loại cây thông, sồi đỏ, trắc bá diệp, cây linh sam, sồi đen, cây trăn, c©y d©u da. Một số cây còn tác dụng chỉ thị mức độ ô nhiễm của môi trờng (có thể dùng làm thớc đo hay công cụ kiểm tra mức độ ô nhiễm môi trờng). Ví dụ, tác dụng của một loại thuốc hóa chất độc hại tới một mức độ nào đó thì làm cho cây bị đốm lá, chột l¸ hay vµng l¸. c. Tæ chøc hÖ thèng c©y xanh trong thµnh phè. Ơ mỗi đô thị nên có hệ thống cây xanh hoàn chỉnh bao gồm: - Vµnh ®ai c©y xanh mÆt níc xung quanh thµnh phè(c¸c khu rõng). - Vµnh ®ai c©y xanh c¸ch ly vÖ sinh (phßng hé) xung quanh c¸c khu c«ng nghiÖp và các đờng giao thông chính. - HÖ thèng c«ng viªn cña thµnh phè. - Vên c©y trong c¸c tiÓu khu ë. - Vờn cây trong hàng rào các công trình (đặc biệt là trong các bệnh viện, trờng học, c¬ quan, c«ng tr×nh v¨n hãa, c¸c nhµ m¸y vµ trong c¸c biÖt thù). Về chỉ số đánh giá mật độ cây xanh trong thành phô: Ngời ta thờng nói đến quy định chỉ sốdiện tích đất cây.xanh cho mỗi ngời dân thành phố. Chúng tôi cho rằng chỉ số này cha hoàn thiện và cha phản ánh đúng các hiệu quả tác dụng của cây xanh đối với khí hậu và môi trờng, mặt khác ở thành phố phát triển, mật độ dân c có thể tăng bằng cách phát triển thành phố theo chiều cao, cßn diÖn tÝch c©y xanh th× kh«ng thÓ “lªn tÇng ®ttîc''. Nh vËy sÏ x¶y ra mét ®iÒu phi lý là ở thành phố tha dân thì thừa đất để trồng cây xanh, còn ở thành phố đông dân thì không thể kiếm đâu ra đất trồng cây xanh để cho đạt tiêu chuẩn bình quân diện tích đất cây xanh cho mỗi ngời dân. Vì vậy chúng tôi cho rằng nên bổ sung chỉ tiêu thứ hai là tỷ lệ diện tích đợc phủ cây xanh trên tổng diện tích thành phố làm chỉ số khống chế, để đánh giá mức độ Trang:. 5.

(60) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. tiÖn nghi phôc vô nghØ ng¬i, gi¶i trÝ còng nh tiÖn nghi vi khÝ hËu vµ m«i trêng thành phố. Cần phải tiến hành nghiên cứu để xác định tỷ lệ này cho hợp lý đối với thành phố ở mỗi vùng khí hậu khác nhau (đồng bằng, trung du, miền núi,...) theo tài liệu nớc ngoài tỷ lệ này có thể dao động khoảng 6 -15%. Sở Khoa học, Công nghệ và Môi trờng TP Hồ Chí Minh, Đồng Nai và Sông Bé đã quy đinh diện tích c©y xanh trong c¸c khu c«ng nghiÖp míi Ýt nhÊt ph¶i chiÕm 15% diÖn tÝch toµn khu. Vµnh ®ai cµy xanh ngo¹i vi thµnh phè. Chøc n¨ng chÝnh cña vµnh ®ai c©y xanh nµy lµ tham gia ®iÒu hßa khÝ hËu thµnh phè, cung cÊp kh«ng khÝ t¬i, m¸t, trong s¹ch cho thµnh phè vÒ mïa hÌ vµ che ch¾n gió lạnh về mùa đông và tôn cao giá trị của các danh lam thẳng cảnh, phục vụ cho nhu cÇu gi¶i trÝ ngo¹n môc cña c¸c chuyÕn ®i ch¬i xa cña nh©n d©n thµnh phè. Th«ng thêng ngêi ta thêng kiÕn t¹o c¸c khu rõng ë ngo¹i vi thµnh phè n»m ë híng gió chính đối với thành phố. Nhng riêng với đặc điểm địa lý của Hà Nội thì không thể kiến tạo đợc các khu rừng ở phía Đông - Đông Nam thành phố nh mong muốn. Tuy vậy phía Nam và Đông Nam thành phố Hà Nội đều là đồng ruộng và có nhiều sông hồ. Vùng ngoại vi này có ý nghĩa rất tốt về khí hậu và môi trờng đối víi thµnh phè hµ Néi. HiÖn nay Hµ Néi cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn më réng t«n t¹o c¸c khu rõng ë phÝa T©y vµ phÝa B¾c thµnh phè, nh c¸c vïng Suèi Hai, Ba V×,... Nhng hiÖu qu¶ c¶i thiện khí hậu, môi trờng của các khu rừng này đối với Hà Nội là không đáng kể. Vành đai cây xanh cách ly vệ sinh đối với các khu công nghiệp và giao thông. Hiện nay ở nhiều thành phố nớc ta đã hình thành một số khu công nghiệp. Ơ xung quanh tÊt c¶ c¸c khu c«ng nghiÖp cò ë níc ta hÇu nh kh«ng cã kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh công nghiệp, do đó cũng không có hệ thống cây xanh để cải thiện vi khí hậu và môi trờng, giảm bớt tác động ô nhiễm môi trờng cuả các khu công nghiệp đối víi khu d©n c xung quanh. V× vËy cÇn ph¶i cã quy ho¹ch c¶i t¹o vµnh ®ai c¸c khu c«ng nghiÖp vµ kiÕn t¹o c¸c d¶i c©y xanh bao quanh. ChiÒu réng c¸ch ly vÖ sinh còng nhÊt chiÒu réng c¸c d¶i c©y xanh bao quanh khu c«ng nghiÖp kh«ng nªn đồng đều ở mọi hớng mà nên tỷ lệ với tần suất gió ở từng hớng nh đã trình bày. Giao thông là một nguồn gây ô nhiễm lớn của thành phố, đặc biệt là giao thông ô tô, vì chúng luôn thải ra nhiều chất độc hại nh khí CO, NOx, SO2 bụi chì, hơi chì, tiếng ồn và phát sinh nhiều bụi. Vì vậy ở hai bên đờng ô tô chính cần có các dải cây xanh giảm thiểu ô nhiễm môi trờng. Ví dụ nh ở Hà Nội là các đờng nối Hà Trang:. 6.

(61) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Nội - sân bay Nội Bài, các đờng giao thông cửa ngõ thủ đô, các trục giao thông vµnh ®ai La Thµnh, vµnh ®ai Nam Th¨ng Long – Thanh Xu©n - Ph¸p V©n. Muèn đạt đợc yêu cầu giảm tiếng ồn hấp thụ các khí ô nhiễm và cải thiện vi khí hậu thì c¸c d¶i c©y xanh nµy ph¶i kÕt hîp c¸c c©y cã t¸n, c©y cã lïm c©y vµ c¸c bôi khãm c©y. ChiÒu réng cña chóng tèi thiÓu lµ 6m vµ chiÒu cao 7 – l0 m. Khi trång c©y xanh dọc hai bên đờng giao thông cần chú ý đến tầm nhìn của lái xe, đặc biệt là các chỗ đờng cong vă chỗ đờng rẽ. C¸c d¶i c©y xanh däc theo c¸c s«ng ngßi cña thµnh phè. Trong néi thµnh ë nhiÒu thµnh phè ë níc ta thêng cã nhiÒu s«ng ngßi, hÖ thèng sông ngòi đồng thời cũng là hệ thống thoát nớc bẩn. Vì vậy cần kiến tạo các dải cây xanh hai bên bờ sông ngòi để chúng cộng tác dụng với mặt nớc trong việc cải thiện vi khí hậu thành phố, đồng thời các dải cây xanh này còn có tác dụng hấp thụ một phần các chất ô nhiễm môi trờng nớc thải và môi trờng đất. Mặt khác nó còn có tác dụng bảo vệ dòng chảy, chống dân lấn chiếm đất lu thông. HÖ thèng c«ng viªn néi thµnh. Hiện nay trong nội thành ở nhiều thành phố đã hình thành hệ thống công viên tơng đối hoàn chỉnhh. Ví dụ nh ở Hà Nội bao gồm các công viên: công viên Lênin, Thñ LÖ, B¸ch Th¶o, Tuæi TrÎ(Thanh Nhµn), §èng §a,... Ngoµi ra cßn cã c¸c vên hoa, vên d¹o nh: ChÝ Linh, Lý Tù Träng, T©y Hå, Con Cãc, xung quanh hå G¬m, hå ThiÒn Quang, hå Ba MÉu, hå Ngäc Kh¸nh, hå Gi¶ng Vâ, v.v. Mục đích của các công viên này là kết hợp giữa yêu cầu cải thiện khí hậu môi trêng cña thµnh phè víi nhu cÇu gi¶i trÝ, th gi·n, vui ch¬i héi hÌ vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n. Ta thấy để đảm bảo tối thiểu có :50% dịên tích công viên tiện nghi thì dịên tích công viên phải đạt từ 2ó ha trở lên. Điểm này cần lu ý đối với các công viên đang hoặc sẽ đợc xây dựng ở các thành phố. Chúng tôi cho rằng hệ thống công viên ở Hà Nội đã có sự phân bố rất phong phú nhng chất lợng còn thấp, đặc biệt là hệ thống cây xanh, giao thông và công trình phôc vô trong c«ng viªn. VËy cÇn ph¶i n©ng cÊp vµ t«n t¹o toµn bé hÖ thèng c«ng viªn trong thµnh phè Hµ Néi. HÖ thèng vên c©y trong tiÓu khu nhµ ë.. Trang:. 6.

(62) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Thêi gian qua vµ hiÖn nay do nhu cÇu diÖn tÝch ë bïng næ ë nhiÒu thµnh phè, nªn nhiÒu diÖn tÝch c©y xanh ë c¸c tiÓu khu ë ®ang bÞ thu hÑp vµ xãa dÇn. V× vËy cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch phôc håi vµ ph¸t triÓn diÖn tÝch c©y xanh nµy ë c¸c thµnh phè. HÖ thèng vên c©y trong hµng rµo c«ng tr×nh. C¸c vên c©y trong hµng rµo c«ng tr×nh cã vai trß rÊt quan träng, khéng nh÷ng vÒ mÆt thÈm mü kiÕn tróc mµ cßn vÒ mÆt khÝ hËu vµ trêng. V× c¸c vên c©y nµy n»m r¶i rác khắp nơi và trực tiếp với đời sống, sinh hoạt và làm việc của con ngời. Cần hết sức chú ý đến các vờn cây trong các nhà máy, trờng học, bệnh viện, các công trình công cộng và các biệt thự. Yêu cầu đối với vờn cây trong mỗi công trình có khác nhau, vì vậy cần phải tìm hiêủ đặc tính lí- hóa – sinh của các loại cây xanh. Ví dụ, đối với bệnh viện nên chọn các loại cây có tính sát trùng, đối với nhà máy nên chọn các loại cây có khả năng hấp thụ các chất ô nhiễm môi trờng, đối với c¸c trêng häc nªn chän c¸c lo¹i c©y t¹o bãng m¸t, gi¶m bøc x¹ MÆt Trêi, v.v. 3.2. Ô nhiễm tiếng ồn trong đô thị. 3.2.1.Mét sè kh¸i niÖm vÒ tiÕng ån. 1. §Þnh nghÜa. Tiếng ồn (noise) đợc bắt đầu từ tiếng Latinh: Nausea nghĩa là ồn ào. Tiếng ồn là một dạng ô nhiễm rất phổ biến trong đô thị phần lớn là từ các tuyến đờng giao thông, các tụ điểm dân c, từ các công trình xây dựng, các hoạt động công nghiệp .v.v. Tiếng ồn đợc định nghĩa là tập hợp của những âm thanh tạp loạn với các tần sốvà cờng độ âm rất khác nhau và gây cảm giác khó chịu cho ngời nghe. Có thể một âm thanh hay đối với nguời này nhng lại trở thành tiếng ồn khó chịu đối với ngêi kh¸c. ThËm chÝ cïng mét ©m thanh (mét b¶n nh¹c) vµ cïng mét ngêi nghe nhng khi th× c¶m thÊy khã chÞu vµ khi th× c¶m thÊy thÝch thó( phô thuéc vµo tr¹ng thái tình cảm). Nói cách khác, định nghĩa tiếng ồn có tính tơng đối và thật khó đánh gi¸ nguån tiÕng ån nµo g©y ¶nh hëng xÊu h¬n. 2. Một số đặc tính vật lý chủ yếu của âm thanh. Âm thanh là một loại sóng cơ lan truyền trong môi trờng đàn hồi (môi trờng đàn håi nh lµ kh«ng khÝ, c¸c vËt liÖu r¾n, m«i trêng níc). Các đại lợng trong đặc trng của âm thanh là: a. TÇn sè ©m thanh.. Trang:. 6.

(63) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Là số dao động của âm thanh trong một đơn vị thời gian, ký hiệu là f, đơn vị đo trong hÖ SI lµ Hec (Hz). Cã thÓ biÓu diÔn phæ ©m thanh theo tÇn sè nh sau:. H¹ ©m. Vïng nghe thÊy. Siªu ©m. 16 Hz. 20.000 Hz. Âm thanh mà tai nghe đợc nằm trong phạm vi tần số từ 16 Hz đến 20.000 Hx - Nh÷ng ©m thanh cã f<16 Hz lµ h¹ ©m. - Nh÷ng ©m thanh cã f > 20 000 Hz lµ siªu ©m. Trong dải tần số âm thanh mà tai ngời nghe đợc ngời ta còn chia ra: - Nh÷ng ©m thanh cã f < 300 Hz lµ ©m h¹ tÇn. - Nh÷ng ©m thanh cã f = 300  1000 Hz lµ ©m trung tÇn. - Nh÷ng ©m thanh cã f > 1000 Hz lµ ©m cao tÇn. Tiếng nói bình thờng của con ngời có dải tần từ 30 Hz đến 2000Hz. Nghe râ nhÊt lµ c¸c ©m cã f = 1000 Hz. b. Cờng độ âm thanh. Kí hiệu I , đơn vị trong hệ SI là W/ m. Mỗi âm thanh đều có một năng lợng W xác định, năng lợng đó tỷ lệ với biên độ a cña sãng ©m theo biÓu thöc: W=1/2ka2 Sự truyền âm xảy ra đồng thời với sự truyền năng lợng theo phơng lan truyền của âm. Cờng độ âm thanh là thông lợng âm  gửi qua một đơn vị diện tích đặt vuông góc với phơng truyền sóng trong một đơn vị thời gian: I = / S ; trọng đó :  = W/ t - thông lợng âm thanh. c. Ap suÊt ©m. Kí hiệu P ,đơn vị là N/m2 , pascal. Trang:. 6. (W/ m2).

(64) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Không gian trong đó có sóng âm lan truyền gọi là trờng âm. Trong quá trình truyÒn ©m m«i trêng bÞ nÐn vµ d·n liªn tôc, v× vËy trong trêng ©m xuÊt hiÖn mét ¸p suÊt d (phÇn thªm vµo ¸p suÊt khÝ quyÓn tÜnh), gäi lµ ¸p suÊt ©m. Ap suÊt ©m thanh trong trêng hîp mét sãng ©m h×nh sin cã ph¬ng tr×nh biÓu diÔn P=Pmax sin( ωt+ ϕ)=P max sin(. 2π t + ϕ) T. trong đó áp suất âm cực đại Pmax tính theo công thức: Pmax =k . p . a. ω . v. trong đó: a - biên độ dao động của phần tử môi trờng.  - VËn tèc gãc v – vËn tèc truyÒn sãng ©m k – hệ số phụ thuộc vào đơn vị dùng Công thức liên hệ gữa áp suất âm và cờng độ âm nh sau: I=. P2 pC. trong đó : p - khối lợng riêng của môi trừơng Kg/ m3. C - vËn tèc truyÒn ©m trong m«i trêng m/s . 2. C¸c d¶i tÇn sè ©m thanh. Để tiện cho nghiên cứu, trong âm học ngời ta chia phạm vi tần số âm nghe đợc thành các dải tần số. Mỗi dải tần số đợc đặc trng bởi các tần số gới hạn: f1 và f2 f1 tÇn sè giíi h¹n díi cña d¶i. f2 tÇn sè giíi h¹n trªn cña d¶i. f = f2 - f1 bÒ réng cña d¶i. f tb =√ f 1 f 2. tÇn sè trung b×nh cña d¶i. Theo quy íc: - NÕu f2/ f1= 2 gäi lµ d¶i 1 ècta - NÕu f2/ f1= √ 2. gäi lµ d¶i 1/3 ècta. - NÕu f2/ f1= √ 2. gäi lµ d¶i 1/2 ècta. Trang:. 6.

(65) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Trong ba dải tần số trên thì dải l ôcta là phổ biến nhất, đợc sử dụng nhiều trong kỹ thuật, còn các dải 1/3 ôcta ẵ ốcta ít đợc sử dụng. 3. Mức cờng độ âm và mức áp suất âm. Thính giác của con ngời có đặc tính là cảm thụ cờng độ âm thanh theo hàm logarít, ví dụ cờng độ âm thanh tăng 100 lần nhng ta chỉ cảm thấy to hơn hai lần, hay khi cờng độ âm thanh tăng gấp 1000 lần nhng ta chỉ nghe to gấp 3 lần. Vì vậy có thể dùng nhiều hệ thống đơn vị vật lý khác nhau để đo mức cờng độ âm thanh, nhng đợc dùng phổ biến nhất là đơn vị đêxiben (db). Đó là hệ thống thớc đo đợc chia độ theo hàm số logarit, do Alfred Bell thiết lập nên. Bội số 10 của đêxiben (dB) là Bel. Tơng ứng với cờng độ âm thanh yếu nhất mà con ngời có thể nghe đợc là 1dB. Ngời ta có thể cảm thụ một khoảng mức cờng độ âm thanh rất rộng 0 - 180dB. Ngời ta gọi âm thanh 0 dB là ngỡng bắt đầu nghe thấy còn mức cao nhất mà tai ngời có thể chịu đựng đợc (khi nghe bị chói tai) đợc gọi là ngỡng chói tai, thông thờng ngỡng chói tai là 140đB. Tuy vậy có một số ngời đã cảm thấy chịu khi nghe âm thanh chØ míi ë møc ©m 85db, mét sè ngu c¶m thÊy khã chÞu khi ©m thanh cã møc ©m 115dB. TiÕng nãi chuyÖn th«ng thêng hay tranh luËn víi nhau cã møc ©m biÕn thiên theo các tần số là 30 – 60 dB, trong khi đó tiếng ồn do máy bay lúc cất cánh đạt tới l00 dB. Tác dụng của tiếng ồn đối với con ngời phụ thuộc vào tần số hay các xung cña ©m thanh. Møc ¸p suÊt ©m thanh g©y ra do ©m thanh tÇn sè cao m¹nh h¬n ©m cã tÇn sè thÊp. Thớc đo cờng độ âm thanh. Tổ chức quốc tế về tiêu chuẩn hóa (ISO) xác định mức cờng độ âm nh sau: LI =10 lg. vµ møc ¸p suÊt ©m:. L p=20 lg. I , (dB) I0. P , P0. (dB). trong đó : P - áp suất âm thanh, N/m2 I cờng độ âm thanh, W/m2 P0 - áp suất âm thanh nhỏ nhất mà tai ngời có thể nghe đợc N/m2 I0 - cờng độ âm thanh nhỏ nhất mà tai ngời có thể nghe đợc, W/m2 Trang:. 6.

(66) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Kh¶ n¨ng nghe thÊy tù nhiªn cã thÓ kh¸c nhau gi÷a ngêi nµy vµ ngêi kia. §Ó thèng nhÊt tiªu chuÈn hãa, ngêi ta thõa nhËn trÞ sè P0 = 2. l05 N/m2vµ L0 = l012 W/m2, nghĩa là khi âm thanh có áp suất bằng 2.10 5 N/m2 hay cờng độ 1012 w/m2 thì nã cã møc ©m b»ng 0 dB. 4. Mét sè kh¸i niÖm vÒ møc ån. Trong kü thuËt, dùa theo c¶m thô cña tai ngêi, ngêi ta ph©n ra c¸c thang ©m nh sau: - Thang A øng víi c¸c ©m cã møc thÊp, gÇn gièng víi c¶m thô cña tai ngêi: - Thang B, øng víi c¸c ©m trung b×nh. - Thang C øng víi c¸c ©m cao. Để thuận lợi, trong kỹ thuật nguời ta thờng dùng thang A (đặc tính A) a. Møc ¸p suÊt ©m theo thang A: LPA =20 lg. PA , P0. (dB). b. Møc ©m phÇn tr¨m (nøc ©m ph©n vÞ). Mức áp suất theo thang A đo đợc trong một khoảng thời gian t khi vợt x% của mức áp suất âm đó trong khoảng thời gian đo đạc (cho tới giá trị cực đại) Ký hiÖu :. LAXT, dBA. vÝ dô: LA95,1h lµ møc ©m theo thang A vît 95% trong 1h. Lu ý trong mức âm phần trăm đợc xác định trong một khoảng thời gian nào đó, nói chung kh«ng thÓ ngo¹i suy cho c¸c kho¶ng thêi gian kh¸c. c. Tiếng ồn ổn định và tiếng ồn không ổn định. Tiếng ồn gọi là ổn định trong khoảng thời gian nào đó nếu mức ồn không thay đổi quá 5dB trong khoảng thời gian đó (L =L2 – L1 5dB) Ví dụ, tiếng ồn của các động cơ, của các máy móc thiết bị khi làm việc phát ra tiếng ồn đều đều. Tiếng ồn gọi là không ổn định nếu mức ồn thay đổi quá 5dB trong khoảng thời gian đó (L > 5dB), ví dụ, trong ồn giao thông trên đờng phố các ô tô, xe máy qua lại g©y ra. d. Mức âm tơng đơng. Trang:. 6.

(67) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Đối với tiếng ồn không ổn định, đặc biệt là tiếng ồn giao thông, tiếng ồn từ các công trình xây dựng, các sân khấu,... có thể thay đổi trong một phạm vi rất rộng, vì vậy mức ồn tức thời không có ý nghĩa, không đại diện đợc cho đặc trng của loại tiếng ồn này. Ngời ta đa ra một loại mức ồn chung, đặc trng cho tất cả các loại tiếng ồn trong một khoảng thời gian nào đó, gọi là mức ồn tơng đơng. Thực chất mức ồn tơng đơng của các tiếng ồn không ổn định trong một khoảng thời gian nào đó là một mức ồn ổn định, cùng gây ảnh hởng tới con ngời nh các tiÕng ån kh«ng æn ®inh. e. Mức âm tng đơng liên tục theo thang A. Ký hiệu LAtđ ,T , hoặc LAeq,T đơn vị là đo là dBA Theo TCVN 5964 - 1995 vµ ISO 1996/1 – l982 th× ë giai ®o¹n c«ng nghÖ hiÖn nay, ngời ta thừa nhận mức ồn tơng đơng liên tục theo thang A là một đại lợng chính dùng để đánh giá chất lợng môi trờng tiếng ồn. Các kết quả đợc biểu thị theo đại lợng này ngay cả khi cần hiệu chỉnh, bố sung hoặc cách mô tả khác, trong một sốtrờng hợp vẫn đợc coi là thích hợp. 5. Mức to và độ to. Một số ngời có thể nghe đợe âm thanh có tần số này, nhng cũng tần số đó một số ngời khác lại không thể nghe đợc. Rất nhiều động vật có thể nghe đợc siêu âm mà con ngời không thể nghe đợc. Cũng vì vậy độ nhạy cảm âm thanh của tai ngời phụ thuộc nào tần số âm thanh. Hai âm thanh cùng có mức cờng độ âm đêxiben giống nhau, nhng chúng có tần số khác nhau thì tai ta sẽ nghe thấy độ to khác nhau. Vì vậy trong thực tế còn có đơn vi đo cờng độ âm thanh thứ hai là “mức to” đơn vị là fôn. Theo ISO/R226 - 1961, fôn là đơn vị quốc tế đo độ to của âm thanh. Mức to của âm thanh đợc xác định theo phơng pháp dùng tai ngời đánh giá (so sánh chủ quan) độ to của âm cần đo với âm chuẩn với điều kiện quy ớc mức to của âm chuẩn đúng bằng mức âm của nó. Theo quy định quốc tế, âm chuẩn là âm dao động h×nh sin sãng ph¼ng vµ cã tÇn sè lµ 1000 Hz. VÝ dô ©m A cã tÇn sè 100Hz cã møc âm là 60dB nhng chỉ nghe to tơng đơng với âm tần số l000Hz có mức âm 50dB, thì ta nãi møc to cña ©m lµ 50f«n. B»ng ph¬ng ph¸p so s¸nh nµy D.Robinson vµ R.Dadson đã thiết lập đợc biểu đồ các đờng đồng mức to cho các âm có tần số 2015 000Hz và mức âm 0-140dB.. Trang:. 6.

(68) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Nãi chung tai ngêi ta cã thÓ nh¹y c¶m nhÊt víi ©m thanh cã tÇn sè ©m 1000 – 5000 Hz, v× vËy ©m thanh cã tÇn sè thÊp h¬n 1000 Hz vµ cao h¬n 5000 Hz sÏ cã mức to nhỏ hơn âm 1000Hz tuy chúng có cùng một mức cờng độ âm nh nhau. Độ to của âm còn đợc đánh giá bằng thớc đo thứ ba là độ to, đơn vị đo lờng là sôn. Một sôn là độ to của âm thanh có tần số là 1000Hz, có mức âm là 40dB. Âm 5000Hz có mức âm cũng là 40dB nhng tai ta nghe thấy to gấp đôi âm trên thì nó đợc đánh giá là âm có độ to 2 sôn. Quan hệ giữa độ to sôn và mức to fôn đợc thể hiện bằng biểu thức sau đây: lg S = 0,03 (F- 40) trong đó: S - biểu thị độ to của âm là '' sôn ''. F biểu thị mức âm đã đợc hiệu chỉnh là “ fôn ” 3.2.2.T¸c h¹i cña tiÕng ån . TiÕng ån g©y ¶nh hëng xÊu tíi hÇu hÕt c¸c bé phËn trong c¬ thÓ con ngêi. TiÕng ån còn gây những vấn đề xã hội xung đột trong xã hội, trong gia đình, ở các nơi công céng. Bảng 8. Tác hại của tiếng ồn cờng độ cao đối với sức khoẻ con ngời. Møc tiÕng ån ( dB). Trang:. Tác động đến ngời nghe. 6.

(69) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 0. Ngìng nghe thÊy. 100. Bắt đầu làm đổi nhịp đập tim. 110. KÝch thÝch m¹nh mµng nhÜ. 120. Ngìng chãi tai. 130 –135. G©y bÖnh thÇn kinh vµ n«n möa, lµm yÕu xóc gi¸c vµ c¬ b¾p. 140. §au chãi tai, nguyªn nh©n g©y bÖnh mÊt trÝ , ®iªn.. 145. Giới hạn cực hạn mà con ngời có thể chịu đợc đối với tiếng ồn. 150. Nếu chịu đựng lâu sẽ bị thủng màng nhĩ.. 160. NÕu tiÕp xóc l©u sÏ g©y hËu qu¶ nguy hiÓm l©u dµi.. 190. Chỉ cần tiếp xúc ít đã gây nguy hiểm lớn và lâu dài.. 3.2.3. Tiªu chuÈn giíi h¹n cho phÐp cña tiÕng ån. l. Theo nghi ®inh 175/CP cña ChÝnh phñ 2. Theo tiªu chuÈn ViÖt Nam TCVN 5949 - 1998 : Giíi h¹n tèi ®a cho phÐp tiÕng ån khu vùc c«ng céng vµ d©n c - phô lôc IIIA. 3. Theo tiªu chuÈn t¹m thêi cña Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i trêng n¨m 1993: Giíi h¹n cho phÐp cña c¸c tiÕng ån theo c¸c d¶i 1 «cta – phô lôc IIIB. 3.2.4. C¸c lo¹i nguån ån vµ c¸ch phßng chèng. 1. TiÕng ån giao th«ng. CÇn ph¶i ph©n biÖt râ tiÕng ån giao th«ng do mét xe g©y ra vµ tiÕng ån do mét luång xe g©y ra. a. TiÕng ån cña tõng xe cã thÓ tæng hîp tõ c¸c tiÕng ån nh sau: - Tiếng ồn từ động cơ và do sự rung động của các bộ phận của xe phụ thuộc trình độ thiÕt kÕ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn s¶n xuÊt xe. §éng c¬ cµng chÝnh x¸c, bé gi¶m xãc của xe càng tốt thì tiếng ồn truyền đến vỏ xe, và sau đó truyền ồn ra ngoài càng nhỏ. Trình độ thiết kế và công nghệ sản xuất hiện nay đã đảm bảo có loại xe phát ra tiÕng ån rÊt bÐ.. Trang:. 6.

(70) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. -Tiếng ồn của ống xả khói: giảm tiếng ồn từ ống xả khói phát ra là một vấn đề âm học đơn giản, nó dã đợc giải quyết một cách hòan thiện. Tất nhiên hệ thống tiêu âm càng tốt thì giá thành càng cao, và đòi hỏi chi phí năng lợng nhiều hơn. Vì vậy trong thực tế, đáng tiếc rằng có một số ngời đã lắp ống xả khói không có tiêu âm để tiết kiệm xăng dầu và để đỡ hại máy nên gây ra tiếng ồn rất lớn cho đờng phố. Trờng hợp đặc biệt là loại xe thể thao ngời ta vẫn để tiếng ồn qua ống xả khói tơng đối to trong điều kiện có thể đợc, bởi vì giảm tiếng ồn phụt khói đòi hỏi tiêu hao năng lợng chạy xe nhiều hơn. Tuỳ theo mỗi nớc mà ngời ta quy định mức ồn ống xả khói bao nhiêu đễxiben thì bị phạt vi cảnh, thậm chí không cho chạy trên đờng phố. Tiếng ồn do đóng cửa xe : tiếng ồn do đóng ca xe gây ra cảm giác rất khó chịu, đặc biệt là lúc đêm khuya, bởi vì nó là tiếng ồn gián đoạn, nó làm giật mình khi đang ngủ. Có một số hãng xe đã giải quyết một cách có hiệu quả làm giảm tiếng ồn đóng cửa nhng rất nhiều nhà máy sản xuất ô tô vẫn sản xuất các loại xe có tiếng ồn đóng cửa rất to. Vấn đề này chỉ giải quyết đợc từ giai đoạn thết kế và bằng cách chỉ cho phép các nhà máy đợc đăng ký sản xuất các loaị xe không gây tiếng ồn khi đóng cöa. TiÕng rÝt phanh: tiÕng rÝt cña phanh h·m còng rÊt khã chÞu. Ngµ nay ngêi ta rÊt chú ý giải quyết vấn đề này bằng các đĩa hãm hiện đại, bao gồm cả việc làm giảm tiÕng phanh gâ ®Ëp. b. TiÕng ån cña mét sè lo¹i xe. Không phải tất cả các loại xe đều gây ra tiếng ồn nh nhau. Kết quả điều tra B¶ng 9. Møc ån cña mét sè lo¹i xe.. Trang:. Lo¹i xe. Møc ©m dBA. Xe hßm thanh lÞch. 77. Xe hµnh kh¸ch nhá. 79. Xe hµnh kh¸ch mÞni. 84. Xe thÓ thao. 91. Xe m«t« 2 xilanh 4 th×. 94. Xe m«t« 1 xilanh 2 th×. 80. 7.

(71) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. §é chªnh lÖch gi÷a møc ån cña xe ca nhá chë kh¸ch vµ xe thÓ thao lµ kh«ng Ýt h¬n 12 dB, nã cã ý nghÜa lµ xe thÓ thao cã tiÕng ån lín h¬n xe t« con kho¶ng 12 lÇn. M« t« 2 xilanh bèn th× s¶n sinh ra tiÕng ån lín h¬n xe t« con kho¶ng 30 lÇn, xe m« t« mét xilanh hai th× s¶n sinh ra tiÕng ån t¬ng tù xe t« con. 2. TiÕng ån tõ dßng xe liªn tôc. TiÕng ån tõ dßng xe liªn tôc phô thuéc vµo: - TiÕng ån cña tõng xe. - VËn tèc cña tõng xe. - Hiện trạng đờng: độ nhẵn mặt đờng, độc dốc, bề rộng, chất lợng đờng ... - Các công trình hai bên đờng. - §Ó gi¶m nhá tiÕng ån giao th«ng mét c¸ch tæng thÓ, tríc hÕt lµ lµm gi¶m tiÕng ån do từng xe gây ra. Đồng thời quy hoạch lại đờng cũng có thể hỗ trợ cho việc giảm tiÕng ån giao th«ng. §· ph¸t hiÖn ra r»ng xe sÏ ph¸t sinh ra tiÕng ån lín nhÊt khi chạy số thấp, nh vậy phân giảm bớt số lần xe dừng lại và khởi động thì sẽ làm giảm tiếng ồn giao thông. Các đờng vònng, các đờng xuyên và các đờng cao tốc trong thành phố đều phải có biện pháp giảm tiếng ồn. Đối với các loại đờng này thờng xây tờng che chắn hoặc làm các đê đập nhân tạo và trồng các dãy cây xanh dày đặc ở hai bên đờng để giảm tiếng ồn. 3. TiÕng ån m¸y bay. Loại nguồn ô nhiễm tiếng ồn này trong mấy năm gần đây tăng lên nhanh, đặc biÖt lµ tiÕng ån gÇn c¸c s©n bay quèc tÕ. TiÕng ån do m¸y bay ph¶n lùc g©y ra vît xa loại máy bay cánh quạt, đặc biệt là nó có đỉnh cực đại rất cao. Tiếng ồn máy bay ph¶n lùc sinh ra lµ do sù x¸o trén rÊt m·nh liÖt gi÷a h¬i phôt ph¶n lùc vµ kh«ng khÝ xung quanh. Nã ph¸t ra lín nhÊt khi m¸y bay cÊt c¸nh, vµ khi t¨ng tèc, hoÆc lªn cao trong qu¸ tr×nh bay. Khi m¸y bay h¹ c¸nh, trªn c¶ ®o¹n dµi trong qu¸ tr×nh h¹ c¸nh, tiÕng ån thêng g©y ra sù khã chÞu cho con ngêi h¬n lµ tiÕng ån m¹nh sinh ra trong thêi gian cÊt c¸nh. M¸y bay qu©n sù thêng g©y ra sù than phiÒn kªu ca cña nh©n d©n trong khu vùc bay bởi vì chúng thờng bay ở độ cao thấp theo yêu cầu tập luyện quân sự. Rất khó Trang:. 7.

(72) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. giải quyết vấn đề này, bởi vì vấn đề bảo vệ tổ quốc, thậm chí là trong thời bình, vẫn là vấn đề u tiên hàng đầu của đất nớc. Phơng pháp giảm nhỏ tiếng ồn máy bay: ngời ta có thể dùng bộ phận tiêu âm để gi¶m tiÕng ån cña m¸y bay ph¶n lùc trong lóc cÊt c¸nh, nhng nã sÏ lµm gi¶m søc ®Èy cÊt c¸nh vµ cµng t¨ng chi phÝ nhiªn liÖu. Sù gia t¨ng chi phÝ sö dông do øng dụng máy tiêu âm đối với mỗi máy bay nh loại boeing 707 mất khoảng 16.500 b¶ng mçi n¨m. §éng c¬ cña m¸y bay ph¶n lùc míi nhÊt thêng ¸p dông bé m¸y tiªu âm nên nó có u điểm giảm đợc 12 dB so với động cơ cũ. Có thể áp dụng kỹ thuật hiện đại để giảm tiếng ồn máy bay cất cánh, nhng cha tìm đợc khả năng giải quyết tiếng ồn lúc hạ cánh. Vấn đề này là đề tài khoa học đang đợc tiến hành nghiên cứu ở một số nớc. Một cách tránh tác động xấu của tiếng ồn ở sân bay là làm các lá chắn âm thanh đối với nhà ở, bệnh viện, tr ờng học ở xung quanh sân bay. Tốt nhất là chuyển sân bay đến chỗ xa dân c. Bom ©m thanh: m¸y bay ph¶n lùc bay víi vËn tèc vît qu¸ vËn tèc ©m thanh, tiÕng næ ©m thanh cña nã rÊt to mµ ngêi ta thêng gäi lµ ''bom ©m thanh'' vµ cã thÓ nghe thấy ở độ xa 80km tính từ điểm phát sinh. Máy bay siêu âm chở khách bay ở độ cao 12.000m có thể gây ra áp suất cực đại ở mặt đất tới 100 N/ m2(127dB), nó có thể gây ra nguy hại thực tế đối với nhà cửa và có thê gây khó chịu đối với rất nhiều ngời. Máy bay siêu âm phản lực còn gây t¸c h¹i réng lín kh¸c, bao gåm c¶ sù ph¸ ho¹i tÇng ozon bao bäc khÝ quyÓn. Tuy máy bay siêu âm chở khách hiện nay là một vấn đề quan trọng về kinh tế của nhiều níc, nhng tõ quan ®iÓm b¶o vÖ m«i trêng th× lo¹i m¸y bay ph¶n lùc nµy lµ kh«ng tèt. 4. TiÕng ån tõ thi c«ng x©y dùng. TiÕng ån tõ c¸c n¬i thi c«ng x©y dùng nãi chung lµ xÊu h¬n rÊt nhiÒu so víi tiÕng ồn từ các nhà máy. Thứ nhất là vì ngời ta xây dựng nhà cửa, cầu cống, đờng sá ở khắp nơi, không thể điều khiển đợc. Hai là vì thiết bị dùng trong thi công xây dựng thêng g©y tiÕng ån lín nh trong b¶ng 6 díi ®©y.. B¶ng: TiÕng ån cña c¸c m¸y x©y dùng.. Trang:. 7.

(73) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ThiÕt bÞ. Møc tiÕng ån ë ®iÓm c¸ch m¸y 16m ( dBA). M¸y ñi Máy khoan đá M¸y ®Ëp bª t«ng M¸y ca tay M¸y nÐn diezen cã vßng quay réng Máy đóng cọc búa 1,5T M¸y trén bª t«ng. 93 87 85 82 80 75 75. Tăng hoặc giảm khoảng cách giữa ngời nghe và máy gấp đôi thì sẽ tăng hoặc gi¶m tiÕng ån lµ 6dB. VÝ dô nh ån ë 7,5 m c¸ch m¸y ñi, m¸y kÐo lµ 99dB, trong khi đó mức ồn ở cách 30m cũng đối với máy đó là 87dB (giảm 12 dBA). §ãng cäc lµ mét lo¹i g©y tiÕng ån lín trong thi c«ng x©y dùng. Riªng phÇn bóa đập đã gây mức ồn ở khoảng cách 15m là 70dB. Tiếng ồn của trang thiêt bị gây ra ở trong khu xây dựng còn đợc tăng lên so với khu trèng tr¶i, v× cã bæ sung ©m ph¶n x¹ cña c¸c c«ng tr×nh l©n cËn. Cã thÓ gi¶m møc ån thiÕt bÞ x©y dùng b»ng c¸ch dïng bäc gi¶m ©m, nã cã thÓ gi¶m bít tiÕng ån tới 12dB. Dùng đệm cao su hay là bộ giảm âm có thê giảm tiếng ồn khoảng 4 - 6dB. Mét biÖn ph¸p lµm gi¶m tiÕng ån thiÕt bÞ x©y dùng lµ qu©y têng xung quanh còng có thể giảm đợc 4 –10 dB. 5. TiÕng ån c«ng nghiÖp. Tiếng ồn công nghịệp đợc sinh ra từ quá trình va chạm, chấn động hoặc chuyển động qua lại do sự ma sát của các thiết bị và hiện tợng chảy rối của các dòng không khÝ vµ h¬i. Có thể giảm đáng kể tiếng ồn va chạm và chấn động bằng cách đặt thiết bị trên đệm đàn hồi. Thêm vào đó, có thể giảm tiếng ồn dao động bằng cách tăng trọng lợng hoặc thiết kế các bộ phận máy cẩn thận để tránh xảy ra sự cộng hởng. Khi cần thiÕt th× cã thÓ dïng vËt tiªu hót ©m bao bäc che phñ thiÕt bÞ. Tiếng ồn do dòng khí gây ra có thể loại trừ bằng cách s dụng đờng ống hợp lý, thiết kế và lắp đặt chính xác các miệng hút khí và miệng thổi khí. Để giảm tiếng ồn của nhà máy đối với vùng xung quanh phải chú ý ngay từ khâu xây dựng nhà máy. Trang:. 7.

(74) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Thiết bị gây ồn nhất của nhà máy cần để ở xa khu dân c và xa chỗ công nhân làm việc cần yên tĩnh, vì cờng độ âm thanh giảm theo tỷ lệ bình phơng khoảng cách. giữa nguồn âm đến ngời nghe. Các màng chắn theo các dạng công trình xây dựng, têng cao vµ c©y cèi n»m gi÷a nhµ m¸y vµ khu d©n c cã gi¸ trÞ lµm gi¶m tiÕng ån c«ng nghiÖp. 6. TiÕng ån trong nhµ. Cã hai d¹ng tiÕng ån trong nhµ tiÕng ån kh«ng khÝ vµ tiÕng ån va ch¹m. TiÕng ån va chạm đợc phát sinh và lan truyền trong vật rắn và chỉ có một cách làm giảm nó lµ t¹o ra c¸c ''cÇu'' mÒm xèp gi÷a n¬i ph¸t sinh tiÕng ån vµ n¬i cÇn c¸ch tiÕng ån. VÝ dụ điển hình cho vấn đề nầy tà sự truyền âm trong các căn hộ khi mà ngời ở tầng trên đóng đinh trên tờng hay ở trên sàn, kéo bàn ghế hoặc nhảy múa. Tiếng ồn va ch¹m nµy cã thÓ truyÒn qua líp sµn bª t«ng cèt thÐp, truyÒn qua têng lªn c¸c phßng trong các căn hộ xung quanh. Tiếng ồn va chạm thuộc dạng này phần lớn đợc loại trừ nếu sử dựng kết cấu sàn đựợc gọi là ''sàn nổi', tức là mật sàn không có liên kết cứng với kết cất chịu lực nh là dùng lớp đệm cao su, đệm chất dẻo hay các tấm sợi đá ngăn cách giữa mặt sàn và kết cấu chịu lực của sàn. Điều đặc biệt cần chú ý là đảm bảo sàn hoàn toàn “ nổi ” thậm chí chỉ một chiếc đinh xuyên qua nó xuống kết cất chiu lực đã vô hiệu khả năng cách âm tốt của nó. Nguyªn t¾c c¬ b¶n c¸ch ©m kh«ng khÝ (©m ph¸t sinh trong kh«ng khÝ) lµ dïng träng lîng. BiÖn ph¸p nµy cã ý nghÜa thùc tÕ trong x©y dùng. Ch¼ng h¹n têng ng¨n giữa các căn hộ đợc làm đặc chắc để đảm bảo giảm âm truyền qua. TiÕng ån kh«ng khÝ tõ bªn ngoµi truyÒn vµo nhµ chñ yÕu lµ trutÒn qua c¸c lç trèng ë têng nh cöa sæ, cöa ®i, lç th«ng giã vµ c¸c lç t¬ng tù, cßn truyÒn qua têng rÊt Ýt, điều này phải hết sức chú ý. Cửa đơn một lớp kính có khả năng cách âm khoảng 15 - 18dB. Nếu tăng lên 2 lần kính thì cách âm đợc 18 - 21dB. Cửa kéo bằng 2 lớp kính nÆng, c¸nh cöa cã bäc vËt liÖu hót ©m th× cã thÓ t¨ng kh¶ n¨ng c¸ch ©m cña cöa lªn tíi 40 dB. Các phòng làm việc hiện đại đợc trang trí nội thất phù hợp, có trải thảm xung quanh tờng và làm rèm cửa đặt cây cảnh trong phòng,..không những gây cảm giác dễ chịu khi làm vịêc, mà còn có tác đụng giảm tiếng ồn, tạo nên yên tĩnh trong phßng. 7. KiÓm so¸t « nhiÔm tiÕng ån.. Trang:. 7.

(75) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Theo b¸o c¸o cña Tæ chøc y tÕ thÕ giíi (WHO) ë Héi nghÞ vÒ m«i trêng thÕ giới: tiếng ồn là ô nhiễm dễ kiểm soát nhất trong mọi vấn đề của ô nhiễm môi trờng Nhng chỉ có giáo dục cho mọi ngời hiểu biết sự cần thiết phải kiểm soát giảm nhỏ tiếng ồn mới chống đợc ô nhiễm tiếng ồn. Có thể nêu một số biện pháp phòng « nhiÔm tiÕng ån nh sau: - Đầu tiên là áp dụng các biện pháp có thể đợc để giảm tiếng ồn tại nguồn. Thiết kế và chế tạo các bộ phận giảm âm và ứng dụng chúng trong động cơ máy bay, xe vận t¶i, xe hµnh kh¸ch, m« t«, m¸y mãc c¬ khÝ c«ng nghiÖp vµ c¸c trang thiÕt bÞ ë trong nhà, đó là biện pháp có hiệu qủa nhất. Bảo vệ công nhân làm việc ở môi trờng ồn bằng các dụng cụ nh là nút tai và bao tai. - C¶i tiÕn thiÕt kÕ m¸y vµ quy tr×nh vËn hµnh m¸y, kiÓm so¸t chÊn déng, t¨ng cêng hót bäc nguån ©m b»ng c¸c vËt 1iÖu hót ©m. - Hạn chế tiếng ồn do xe cộ vận chuyển gây ra, quy hoạch tổ chức các đờng giao th«ng hîp lý. ThiÕt lËp khu c«ng nghiÖp, t¨ng cêng vµnh ®ai im lÆng xung quanh khu nhà ở, khu trờng học và bệnh vịện. Thiết kế cách âm để làm cho tiếng ồn không xuyên qua kết cất bao che vào phòng. Giảm cờng độ giao thông trong vùng c¸ch ly. - ThiÕt lËp c¸c vµnh ®ai c©y xanh trong thµnh phè. Ph¸t triÓn trång c©y xanh hai bên đờng, chú ý chọn các cây có khả năng hút âm tốt. KiÓm so¸t tiÕng ån trong nhµ: + BètrÝ c«ng tr×nh ë xa nguån ån trong ®iÒu kiÖn cã thÓ. + Bố trí cây xanh xung quanh nhà để hút âm. + Bè trÝ c¸c phßng phô nh hµnh lang, bÕp, phßng t¾m, phßng phôc vô, ...ë phÝa cã tiÕng ån, c¸c phßng ngñ, lµm viÖc ë phÝa yªn tÜnh. + Phßng t¾m, phßng vÖ sinh, phßng bÕp vµ khu cÇu thang nªn tËp trung vµo mét phÝa vµ t¨ng cêng c¸ch ©m gi÷a chóng vµ phßng ë. + Têng, s©n vµ trÇn phßng t¾m nªn dïng kÕt cÊt c¸ch ©m tÕt. + Khu vệ sinh thờng gây ồn ào, có thể dùng loại hố xí ít tiếng ồn là giảm đợc âm tõ nguån. Lo¹i xÝ bÖt cã hÖ thèng xiph«ng kÐp cã kh¶ n¨ng gi¶m nhá tiÕng ån vÖ sinh.. Trang:. 7.

(76) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Nhµ níc ban hµnh ''LuËt kiÓm so¸t « nhiÔm tiÕng ån”, thiÕt lËp c¬ quan qu¶n lý vµ kÞÓm so¸t « nhiÔm tiÕng ån ë c¸c thµnh phè lín. - Giáo dục mọi ngời dân đều có nhận thức và bảo vệ môi trờng: Không nói to, cãi cọ nhau, gây ồn ào ở nơi công cộng. Không bật radio cassette, tivi quá to, đặc biệt vào các giờ ban đêm. 3.3. Níc vµ « nhiÔm m«i trêng níc. 3.3.1 Níc trong tù nhiªn. Nớc là nguồn tài nguyện chung của toàn thể nhân loại. Nớc đóng vai trò quan trọng trong đời sống của con ngời và của mọi sinh vật trên Trái Đất của chúng ta. Nớc trên hành tinh phát sinh từ ba nguồn: từ bên trong lòng đất, từ các thiên th¹ch ®a l¹i vµ tõ líp trªn cña khÝ quyÓn Tr¸i §Êt. Khèi lîng níc chñ yÕt trªn Tr¸i Đất (nớc mặn, nớc ngọt, hơi nớc) đều bắt nguồn từ lòng đất (lớp vỏ giữa) trong quá trình phân hóa các lớp đá ở nhiệt độ cao. Nớc hình thành trong quá trình này và khi tho¸t dÉn ra líp vá ngoµi th× biÕn thÓ thµnh h¬i níc bèc h¬i, cuèi cïng ngng tô trë lại thành nớc. Các khối nớc ban đầu khi thoát ra và ngng tụ lại đã tràn ngập những miền trũng tạo nên các đại dơng mênh mông và sông hồ nguyên thuỷ. Theo tÝnh to¸n th× khèi lîng níc ë tr¹ng th¸i tù do phñ lªn Tr¸i §Êt lµ trªn 1,4 tØ km3 so với trữ 1ợng ở lớp vỏ giữa (chừng 200 tỉ km3 thì nó chỉ chiếm không đến 1%. Nếu lợng nớc này phủ trên bề mặt Trái Đất sẽ có độ dày 0,3 = 0,4m. Ngoài nguồn nớc sinh ra từ lòng đất, phần còn lại do vũ trụ và từ lớp trên của khí quyển cung cấp chØ lµ phÇn rÊt nhá. Tæng lîng níc tù do hiÖn nay trªn Tr¸i §Êt, theo M.I. Lvotvis vµ A.A. Xokolov (1974) lµ 1.858.900km3. PhÇn níc ngät trªn Tr¸i §Êt (bao gåm c¶ h¬i níc vµ mét phần nớc dới đất chỉ có 2,53%, trong đó phần lớn lại đóng băng tại các miền cực và vïng b¨ng hµ. ChØ mét phÇn rÊt nhá cña lîng níc hµnh tinh (1/7000) cã vai trß quan trọng trong việc bảo tồn sự sống trên hành tinh - đó là lợng nớc ngọt trong các hồ, sông, suối, trong khí ẩm và trong lòng đất. Nớc trong tự nhiên luôn luôn vận động và thay đổi trạng thái. Chu trình nớc là sự vận động của nớc trên Trái Đất và trong khí quyển một cách tự nhiên,theo năm d¹ng c¬ b¶n lµ: ma - dßng ch¶y - thÊm - bèc h¬i - ngng tô thµnh ma. 3.3.2. Tµi nguyªn níc ë ViÖt Nam. Chế độ nớc ở Việt Nam có những nét riêng của vùng nhiệt đới ẩm, gió Trang:. 7.

(77) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. mïa. Hµng n¨m trªn l·nh thæ ViÖt Nam tiÕp nhËn mét lîng ma trung b×nh lµ l.900mm (634 tỉ m3). Trong đó hình thành dòng chảy sông ngòi là 953mm, chiếm 34% hay l07 tØ m3 (hay 324mm) cßn l¹i 66 % lµ dßng ch¶y mÆt b»ng 629mm hay 209 tỉ m3 nớc. Dự trữ ẩm trong đất là 426 tỉ m 3, hoặc 67% của ma (1285mm). Việt Nam thuéc vµo nhãm nh÷ng níc cã tµi nguyªn níc t¹i chç giµu cã, ngoµi ra cßn thu nhËn nguån níc ngo¹i lai tõ Trung Quèc, Lµo vµ Campuchia lµ 132,8 tØ m3/ n¨m. Việt Nam có mạng lới sông ngòi khá dày đặc, phân bố tơng đối đồng đều trên l·nh thæ, cã 2500 s«ng dµi trªn l0 km víi tæng chiÒu dµi trªn 52000 m. Däc bê biÓn trung bình cứ 20km có một cửa sông và mật độ lới sông thay đổi từ 0,5 đến 0,2km/ km2. Tuy nhiên lợng dòng chảy phụ thuộc chặt chẽ vào chế độ ma. Lợng ma trên lãnh thổ Việt Nam lớn nhng lại phân bố không đều, tập trung chủ yếu trong các tháng mùa ma (từ tháng 4, tháng 5 đến tháng 11). Với các tỉnh phía Bắc, lợng ma trong mÊy th¸ng mïa ma chiÕm (80 – 85)% lîng ma c¶ n¨m. ë T©y Nguyªn vµ Nam Bé cßn lín h¬n (90%). Lîng ma lín thêng tËp trung nªn t¹o dßng ch¶y rÊt lớn. Các sông Việt Nam chủ yếu đổ ra vinh Bắc Bộ và Biển Đông. Do tài nguyên nớc phân bố không đồng đều và dao động theo thời gian, nên việc khai th¸c vµ sö dông nguån níc gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ phøc t¹p. Nh÷ng vïng ma lớn có môđun dòng chảy đạt trên 70 thậm chí tới 100 lít/s/km 2, chênh nhau giữa các vïng tíi 20 lÇn. Về chế độ bùn cát, hầu hết các sông ngòi nớc ta có độ đục bình quân từ 50 đến 400g/m3, lòng sông Hồng đạt xấp xỉ 1000g/m3(có khi lên tới10 000 - 20 000g/m3 trong mïa lò). Trung b×nh hµng n¨m s«ng ngßi t¶i ra biÓn mét lîng bïn c¸t kho¶ng 200 trệu tấn (năm lớn nhất đạt 300 trệu tấn), riêng sông Hồng khoảng 100 triệu tấn n¨m. Nớc trong lòng đất là một bộ phận quan trọng của tài nguyên nớc Việt Nam. Từ lâu đời nớc ngầm đã đợc sử dụng cho các mục đích sinh hoạt và hoạt động kinh tế kh¸c. Bªn c¹nh viÖc sö dông níc ngÇm ë n«ng th«n b»ng c¸c biÖn ph¸p th« s¬, viÖc khai thác nớc ngầm bằng biện pháp hiện đại với quy mô tập trung cũng đã đợc tiến hành, tuy còn hạn chế và mới nhằm mục đích chủ yếu là cung cấp cho sinh hoạt và s¶n xuÊt ë c¸c trung t©m c«ng nghiÖp vµ khu d©n c lín. Riªng Hµ Néi, tÝnh s¬ bé tổng cộng của các giếng khai thác nớc thì mỗi ngày đêm thành phố tiêu thụ khoảng 500 ngµn mÐt khèi níc ngÇm. Trong tíi tiªu phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, viÖc khai th¸c níc ngÇm míi chiÕm một tỷ lệ rất nhỏ bé so với nớc mặt, khai thác sử dụng còn thô sơ, nhng đạt hiệu qủa Trang:. 7.

(78) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. tốt, nhất là ở những nơi bị hạn. Những cánh đồng bông, cà phê, hồ tiêu ở Tây Nguyên và một số nơi khác chủ yếu dựa vào nớc dới đất. Nhìn chung nớc ngầm của chóng ta rÊt phong phó vµ ph©n bè réng r·i. Tµi nguyªn níc ViÖt Nam, bao gåm níc mÆt vµ níc ngÇm, trong viÖc khai th¸c vµ sử dụng tài nguyên nớc cần thấy rằng sự d thừa và phân bố không đồng đều trong năm của lợng ma đã gây ra nhiều tai họa cho sản xuất và đời sống nh lũ, lụt, hạn h¸n. §Êy chØ lµ mét khÝa c¹nh m«i trêng cÇn quan t©m cña tµi nguyªn níc ta. So víi nhiÒu níc, ViÖt Nam cã nguån níc kh¸ dåi dµo. Lîng níc b×nh qu©n ®Çu ngời đạt tới 17000m3/ năm. Hệ số bảo đảm nớc là 68, lớn gấp ba lần hệ số đảm bảo níc trung b×nh trªn thÕ giíi. Do nÒn kinh tÕ cha ph¸t triÓn nªn nhu cÇu dïng níc hiện nay cha cao, khai thác chủ yếu nớc các dòng sông chính để phục vụ cho nông nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t. Trong quá trình sử dụng nớc sạch vào các mục đích sinh hoạt và sản xuất, con ngời đã thải ra môi trờng xung quanh một khối lợng nớc gần bằng với lợng nớc sạch đợc cấp. Nớc bẩn thải ra từ sinh hoạt, từ sản xuất công nghiệp, nông nghiệp,... đã đa vào nguồn nớc một lợng khá lớn chất bẩn đa dạng, làm thay đổi bản chất cơ bản của nớc tự nhiên, gây ra hiện tợng nớc bị ô nhiễm. 3.3.3. ¤ nhiÔm m«i trêng níc. Nớc bị coi là ô nhiễm khi thành phần của nớc bị thay đổi hoặc bị huỷ hoại làm cho nớc không thể sử dụng đợc trong mọi hoạt động của con ngời và sinh vật. Các khuynh hớng thay đổi chất lợng và gây ô nhiễm nớc do hoạt động của ngời thờng là: - Gi¶m chÊt lîng cña níc ngät do « nhiÔm bëi H2 SO4 , HNO3 tõ khÝ quyÓn, t¨ng hµm lîng S042- , NO-3 trong níc . -T¨ng hµm lîng c¸c ion Ca, Mg, Si, ... trong níc ngÇm vµ níc s«ng hå do níc ma hßa tan, phong hãa c¸c quÆng cacbonat ; - T¨ng hµm lîng c¸c ion kim lo¹i nÆng trong níctù nhiªn Pb, Cd, Hg, As, Zn vµ c¶ PO3-4, NO-3, NO-2). - T¨ng hµm lîng c¸c muèi trong níc mÆt vµ níc ngÇm do níc th¶i c«ng nghiÖp, níc ma, r¸c th¶i. - T¨ng hµm lîng c¸c hîp chÊt h÷u c¬ do c¸c chÊt khã bÞ ph©n hñy sinh häc, thuèc trõ s©u,... Trang:. 7.

(79) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Giảm nồng độ ôxy hòa tan trong nớc tự nhiên do quá trình ôxy hòa tan có liên quan víi qu¸ tr×nh ph× dìng (eutrophication) c¸c nguån chøa níc vµ kho¸ng hãa c¸c hîp chÊt h÷u c¬; - Giảm độ trong của nớc; -Tăng khả năng nguy hiểm của ô nhiễm nớc tự nhiên do các nguyên tố đồng vị phãng x¹. 3.3.4. Một số chỉ tiêu chính để đánh giá chất lợng nớc thải. 1. §é pH. Độ pH là một chỉ tiêu cơ bản để đánh giá chất lợng của nớc cấp và nớc thoát. Nó là đại lợng đặc trng cho tính chất của môi trờng lỏng và đợc tính theo công thức sau: pH= - lgC+H trong đó: C+H nồng độ ion-gam/l của ion H+ . - Môi trờng axít có độ pH < 7. - Môi trờng trung tính (nớc nguyên chất) có độ pH = 7. - Môi trờng bazơ có độ ph > 7. - Môi trờng có độ pH càng gần 7 thì chất lợng môi trờng càng tốt. Môi trờng càng cã tÝnh a xÝt, hoÆc baz¬ th× chÊt luîng m«i trêng cµng xÊu vµ cµng ¶nh hëng tíi cuộc sống của ngời, động vật, thực vật và các vật liệu. 2. Hµm lîng chÊt r¾n. Tổng lợng chất rắn là tính chất vật lý đặc trng quan trọng của nớc thải, nó bao gåm chÊt r¾n næi, chÊt r¾n l¬ löng (hay huyÒn phï), chÊt r¾n keo vµ chÊt r¾n hßa tan. Theo kích thớc, các loại chất rắn trong nớc đợc chia nh trong bảng 11. B¶ng 11. KÝch thíc h¹t : m. Lo¹i chÊt r¾n. Trang:. ChÊt r¾n tan.  10 -5 10 -3. ChÊt r¾n keo. 10 –3  1,2. 7.

(80) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 1,2   100. ChÊt r¾n l¬ löng. a. Tổng lợng chấtt rắn (TS - totalsolid) đợc xác định là phần còn lại sau khi cho bay hơi mẫu nớc thải trên bếp cách thủy, tiếp đó sấy khô ở nhiệt độ 103 o C cho tới khi khối lợng không đổi. Đơn vị tính là mg/ l. b. ChÊt r¾n l¬ löng (chÊt r¾n huyÒn phï) (SS=suspended solid): lµ chÊt r¾n ë d¹ng lơ lửng trong nớc. Đợc xác định bởi phần còn lại trên giấy lọc sợi thủy tinh khi lọc một lít mẫu nớc rồi sấy khô ở nhiệt độ từ l03 đến l05 o C , tới khi khối lợng không đổi. Đơn vị tính là mg/1. c. Chất rắn tan (DS = dissolved solid) : đợc xác định bằng hiệu số giữa tổng lợng chÊt r¾n vµ chÊt r¾n l¬ löng: DS = TS - SS. 3. Hµm lîng oxy hßa tan (DO - dissolved oxygen) Mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt cña níc lµ hµm lîng oxy hßa tan v× «xy không thể thiếu đợc đối với tất cả các cơ thể sống trên cạn cũng nh dới nớc. Nó duy trì quá trình trao đổi chất, sinh ra năng lợng cho sự sinh trởng, sinh sản và tái sản xuất lại. Nồng độ ôxy hòa tan tối thiểu đối với các loại cá hoạt động mạnh nh cá hồi là 5 - 8mg/l, còn đối với loài cá có nhu cầu ôxy thấp nh cá chép là 3mg/l. Ôxy là loại khí khó hòa tan trong nớc, không tác dụng với nớc về mặt hóa học độ hòa tan của nó phụ thuộc vào các yếu tố nh áp suất, nhiệt độ và các đặc tính của nớc (các thành phần hóa học, vi sinh, thuỷ sinh sống trong nớc...). Nồngg độ bão hòa của ôxy trong nớc ở nhiệt độ cho trớc có thể tính theo định luật Henry. Nồng độ này thờng có giá trị trong khoảng 8 - 15mg/l (ở nhiệt dộ từ 35 o Cđến O o C). C¸c nguån níc mÆt do cã bÒ mÆt tho¸ng tiÕp xóc trùc tiÕp víi kh«ng khÝ nªn thêng cã hµm lîng oxy hßa tan cao. Sù quang hîp vµ h« hÊp cña thñy sinh còng lµm thay đổi làm lợng oxy hòa tan trong nớc mặt. Các nguồn nớc ngầm thờng có hàm lợng oxy hòa tan thấp do các phản ứng oxy hóa khử xảy ra trong lòng đất tiêu hao hÕt oxy.. Trang:. 8.

(81) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. KhÝ th¶i c¸c chÊt th¶i sö dông oxy vµo c¸c nguån níc, qu¸ tr×nh «xy hãa sÏ lµm giảm nồng độ ôxy hòa tan trong các nguồn nớc này, thậm chí có thể đe dọa sự sống cña c¸c loµi c¸ còng nh cuéc sèng díi níc. Việc xác định thông số về hàm lợng oxy hòa tan có ý nghĩa quan trọng trong việc duy tr× ®iÒu kiÖn hiÕu khÝ cña níc tù nhiªn vµ qu¸ tr×nh ph©n huû hiÕu khÝ trong qu¸ tr×nh xö lý níc th¶i. MÆt kh¸c hµm lîng «xy hßa tan cßn lµ c¬ së cña phÐp ph©n tích xác định nhu cầu oxy sinh hóa. Đó là thông số quan trọng để đánh giá mức độ ô nhiễm của nớc thải đô thị Ngoài ra ôxy còn là yếu tố quan trọng trong kiểm soát ăn mòn sắt thép, đặc biệt là hệ thống đờng ống phân phối nớc. 3. Nhu cÇu oxy sinh hãa (BOD - biochemical oxygen demand) Nhu cầu oxy sinh hóa là chỉ tiêu thông dụng nhất để xác đinh mức độ ô nhiễm của nớc thải đô thị và chất thải hữu cơ của công nghiệp và là thông số cơ bản để đánh giá mức độ ô nhiễm của nguồn nớc đô thị và khu công nghiệp. BOD đợc định nghĩa là lợng oxy, tính bằng miligam, hoặc gam, dùng để oxy hóa các chất hữu cơ nhê vi khuÈn hiÕu khÝ ë ®iÒu kiÖn 20 o C. BOD cã ý nghÜa biÓu thÞ lîng c¸c chÊt h÷u c¬ trong níc cã thÓ bÞ ph©n huû b»ng c¸c vi sinh vËt. Trong thực tế ngời ta không thể xác định lợng oxy cần thiết để phân huỷ hòan toàn chất hữu cơ vì nh thế tốn quá nhiều thời gian (mất 20 ngày), mà chỉ xác ịinh lợng ôxy cần thiết trong 5 ngày đầu ở nhiệt độ ủ 20 o C, ký hiệu BOD5 ,vì lúc này đã có khoảng 70 đến 80% các chất hữu cơ đã bị oxy hóa. Đơn vị tính là mg/l. 4. Nhu cÇu oxy hãa häc (COD = chemical oxygen ®eman®) Chỉ số COD đợc định nghĩa là lợng oxy cần thiết tính bằng gam hoặc miligam cho qu¸ tr×nh oxy hãa häc c¸c chÊt h÷u c¬ trong mÉu níc thµnh cacbonic vµ níc. Chỉ số COD biểu thị lợng chất hữu cơ có thể oxy hóa bằng hoá học, bao gồm cả lợng các chất hữu cơ không thể bị ôxy hóa bằng vi sinh vật, do đó giá trị COD cao h¬n BOD, nãi c¸ch kh¸c COD/BOD >1. Phép phân tích COD có u điểm là cho kết quả nhanh (hết khoảng 3h) nếu đã khắc phục đợc nhợc điểm của phép đo BOD. Ngoài COD và BOD ngời ta còn dùng một và thông số khác để đo hàm lợng các chất hữu cơ trong nớc nh tổng cacbon hữu cơ (total organic carbon TOC) vµ nhu cÇu oxy theo lý thuyÕt (theoretical oxygen demand, thOD). TO chỉ đợc dùng khi hàm lợng các chất hữu cơ trong nớc rất nhỏ. Còn ThOD chính là lợng oxy cần thiết để oxy hóa hoàn toàn phần hữu cơ trong chất thải thành cacbonic và nớc và chỉ có thể tính đợc khi biết công thức hóa học của các Trang:. 8.

(82) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. chất hữu cơ. Vì thành phần của nớc thải rất phức tạp nên không thể tính đợc nhu cầu oxy theo lý thuyết. Trong thực tế thông số này có thể tình gần đúng trên cơ sở thông số COD. Từ đó cho ta thấy luôn có dãy: ThOD> COD >BOD cuèi > BOD5 4. C¸c chÊt dinh dìng. a. Hµm lîng nit¬ trong níc. Nit¬ vµ phospho lµ nh÷ng nguyªn tè chÝnh cÇn thiÕt cho c¸c sinh vËt nguyªn sinh và thực vật phát triển, chúng đợc biết tới nh là những chất dinh dỡng hoặc kích thÝch sinh häc. Nit¬ cã thÓ tån t¹i ë c¸c d¹ng chÝnh sau: nit¬ h÷u c¬, amoniac, nitrit, nitrat. V× ni t¬ lµ nguyªn tè chÝnh x©y dùng tÕ bµo tæng hîp protein nªn sè liÖu vÒ chØ tiêu nitơ sẽ rất cần thiết, để xác định khả năng có thể xử lý một loại nớc thải nào đó bằng các quá trình sinh học. Trong trờng hợp không đủ nitơ, có thể bổ sung thêm để chất thải đó trở nên có khả năng xử lý bằng phơng pháp sinh học (ví dụ pha thêm nớc thải sinh hoạt). Chỉ tiêu hàm lợng nitơ trong nớc cũng đợc xem nh là chất chỉ thị tình trạng ô nhiÔm cña níc v× NH3 tù do lµ s¶n phÈm ph©n huû c¸c chÊt protein, nghÜa lµ ë ®iÒu kiÖn hiÕu khÝ x¶y ra qu¸ tr×nh «xy hãa theo tr×nh tù sau: Protein  NO3-  NO –2  NH3 Ni tơ không những chỉ có thể gây ra các vấn đề phì dỡng (eutrophication) nở hoa bùng nổ tảo, mà khi lợng nitrat trong nớc cấp cho sinh hoạt vợt quá 45mg NO-3/ l cũng có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con ngời loại vi khuẩn ë ruét cã thÓ chuyÓn hãa nitrat thµnh nitrit. Nitrit nµy cã ¸i lùc víi hång cÇu trong m¸u m¹nh h¬n oxy, khi nã thay thÕ oxy sÏ t¹o thµnh methemogobin. Hîp chÊt nµy g©y ra bÖnh xanh xao, thiÕu m¸u, thËm chÝ cã thÓ g©y tö vong. b. Hµm lîng phospho trong níc. Nguyªn tè nµy lµ mét trong nh÷ng nh©n tè chÝnh g©y ra sù bïng næ cña t¶o (ph× d÷¬ng) trong mét sè nguån níc mÆt. Phospho trong níc vµ níc th¶i thêng tån t¹i ë c¸c d¹ng orthophosphat (PO-4,HPO2-4, H2PO4, H3 PO4), polyphosphat (Na3 (PO3)6) vµ phosphat h÷u c¬. ChØ tiªu phospho cã ý nghÜa quan träng trong cÊp níc, kiÓm so¸t sù h×nh thµnh cÆn rØ vµ ¨n mßn vµ xö lý níc th¶i b»ng c¸c ph¬ng ph¸p sinh häc. Trang:. 8.

(83) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. c. Hµm lîng sulfat trong níc. Ion sulfat thêng cã trong níc cÊp cho sinh ho¹t còng nh trong níc th¶i. Lu huỳnh cũng lâ một nguyên tố cần thiết cho tổng hợp protein và đợc giải phóng ra trong qu¸ tr×nh ph©n hñy chóng. Sulfat bÞ khö sinh häc ë ®iÒu kiÖn kþ khÝ. Vi khuÈn kÞ khÝ. ChÊt h÷u c¬ + SO 2-4 S 2- + 2H. S2- + H2O + CO2 H2S+. KhÝ H2S thãat vµo kh«ng khÝ trªn bÒ mÆt níc th¶i trong cèng, mét phÇn khÝ nµy bÞ tÝch tô t¹i c¸c hèc bÒ mÆt nh¸m cña èng dÉn vµ cã thÓ bÞ oxy hãa sinh hîp thµnh H2SO4. Axit nµy sÏ ¨n mßn c¸c èng dÉn. MÆt kh¸c, khÝ H 2S g©y ra mïi h«i th«i vµ độc hại cho công nhân các nhà máy xử lý nớc thải. Hàm lợng sulfat cao trong rớc sẽ ảnh hởng tới việc hình thành H2S gây mùi khó chịu, nhiễm độc đối với các loài c¸. Khi nớc ở trong ống dẫn có chứa sulfat ở hàm lợng cao sẽ có tác động là thuốc tẩy nhẹ đối với ruột ngời, vì vậy nồng độ giới hạn của SO2-4 trong nớc cấp cho sinh hoạt cần ít hơn 250mg/1. Ngoài ra nó cũng là nguyên nhân gây đóng cặn cứng trong các nồi đun và thiết bị trao đổi nhiệt. 5. ChØ tiªu vi sinh cña níc. Níc lµ mét lo¹i ph¬ng tiÖn lan truyÒn c¸c nguån bÖnh vµ trong thùc tÕ c¸c bÖnh lây lan bằng đờng nớc là một nguyên nhân chính gây ra ốm đau và tử vong. Chất lợng về mặt vi sinh của nớc thờng đợc biểu thị bằng nồng độ của vi khuẩn chỉ thị, đó là những vi khuẩn dạng trực khuẩn hay coliform. Coliform đợc đặc trng bởi Ecoli (Escherichiacoli) và streptococci(enterococco). Chúng sống trong đờng ruột của ngời và đợc thải ra với số lợng lớn trong phân ngời và các động vật máu nóng kh¸c (trung b×nh kho¶ng 50 triÖu coliform trong 100ml. Níc th¶i sinh ho¹t chøa qua xử lý thờng chứatrên 3 triệu coli/100 ml. Các tiêu chuẩn nớc uống thờng định rõ sự an toàn bằng một phơng pháp xét nghiệm xác định phát hiện ra mứa trung b×nh lµ kh«ng vît qu¸ l coliform/100 ml. Trong khảo sát chất lợng nớc, điều cần thiết là xác đinh số vi khuẩn coliform để xem liệu có đạt tiêu chuẩn hay không. Ơ đây thờng sử dụng kỹ thuật lên men để đếm đoán chừng và xác nhận những kết quả dơng và các xét nghiệm Feacal coliform (co1iform trong phân). Kết quả của phép phân tích này đợc biểu thị nh là Trang:. 8.

(84) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. số xác suất cao nhất (most proable number - MFN). Theo định nghĩa MPN có liên quan tới một thể tích mẫu bằng 100ml. Điều đó có nghĩa là nếu MPN bằng l0 tức là cã l0 co1iform trong 100 ml níc. Tuy tổng số co1iform thờng đợc sử dụng nh một chỉ thị chất lợng của nớc về mặt sinh học nhng ở điều kiện khí hậu nhiệt đới tham số này cha có đầy đủ ý nghĩa về mÆt vÖ sinh do mét sè nguyªn nh©n kh¸ch quan kh¸c, nhng ta kh«ng xÐt kü ë ®©y. 6. C¸c kim lo¹i nÆng. HÇu hÕt kim lo¹i nÆng tån t¹i trong níc ë d¹ng ion lµ cã nguån gèc ph¸t sinh do con ngời. Các chất này bao gồm: arsen, bari, cadimi, crom, đồng, chì, thủy ngân, niken, selen, b¹c vµ kÏm (do c¸c nhµ m¸y s¬n, mùc in), thñy ng©n vµ kÏm (do thuèc trõ s©u),v.v. Do chóng kh«ng thÓ ph©n hñy nªn c¸c kim lo¹i nÆng tÝch tô trong c¸c chuỗi thức ăn của hệ sinh thái. Quá trình này bắt đầu với đồng độ thấp của các kim loại nặng tồn tại trong nớc hoặc cặn lắng, rồi sau đó đợc tích tụ nhanh trong các thực vật và động vật. Cuối cùng đến sinh vật bậc cao nhất trong chuỗi thức ăn, nồng độ kim loại nặng đủ lớn để gây ra độc hại. Trờng hợp nhiễm độc hàng loạt đầu tiên trong lịch sử hiện đại là bệnh Minimata xảy ra năm 1950 ở Nhật Bản do ng dân ở vừng vịnh Minamata đã ăn phải cá có chứa hàm lợng thuỷ ngân cao do một nhà máy nhựa đã thải vào vịnh. 7. C¸c thuèc b¶o vÖ thùc vËt. C¸c thuèc trõ dÞch bao gåm : thuèc trõ s©u. (insecticide), thuèc trõ nÊm(fungicide), thuèc diÖt cá (herbicide) lµ thuèc diÖt t¶o (algicide). MÆc dÇu vËy, trong thực tế thuật ngữ thuốc bảo vệ thực vật thờng đợc hiểu và gọi là thuốc trừ sâu. a. Thuèc trõ s©u gåm . - C¸c hydrocacbon clo hãa: el®rin, toxaphen, DDT dieldrim, heptaclo, methoxyclor, lindane, toxaclorohexane (HCH). - C¸c phosphat h÷u c¬: diazinon, malathion, parathion, v.v. b. Thuèc diÖt cá gåm. - Cacbamat : carbyl. - C¸c hydrocacbon clo hãa : 2,4 - D: l,3,5 - T; silvex, v.v. c. Thuốc diệt nấm gồm đồng sulfat, ferbam, zoram, v.v. d. Thuốc diệt tảo : chủ yết là các hợp chất đồng. Trang:. 8.

(85) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. RÊt nhiÒu c¸c lo¹i thuèc trõ s©u tríc ®©y nh DDT, toxaphene vµ dieldrin lµ c¸c hîp chÊt hydrocacbon bÞ clo hãa. Chóng lµ mét hîp chÊt bÒn. C¸c nhuyÔn thÓ ¨n b»ng c¸ch läc mét lîng níc lín, v× vËy ngêi ta thÊy chóng chøa mét hµm lîng DDT cao h¬n hµng triÖu lÇn so víi hµm lîng DDT trong m«i trêng níc xung quanh. S¶n lîng DDT trong nh÷ng n¨m s¸u m¬i kho¶ng l0.000 tÊn/n¨m. Do thêi gian b¸n ph©n hủy của DDT có thể tới 20 năm, do đó mặc dù trên thực tế thuốc DDT đã bị cấm sử dông ë nhiÒu níc nhng mét lîng lín thuèc nµy sÏ vÉn cßn trong m«i trêng nhiÒu năm về sau. Trong lúc đó có dấu hiệu cho thấy các hệ sinh thái đợc phục hồi khi không sử dụng thêm thuốc DDT nữa. Sô lợng các loại chim ở Mỹ đã tăng lên đáng kÓ tõ khi ngêi ta ngõng sö dông thuèc trõ s©u DDT. Từ đầu những năm năm mơi đã có những nghiên cứu bắt đầu xác định bản chất của các vấn đề chất lợng nớe do các thuốc bảo vệ thực vật của nông nghiệp gây ra. Nớc từ các vùng đất canh tác nông nghiệp đã là một nguồn gốc chính gây ra sự nhiễm bẩn thuốc trừ sâu dịch ở mức thấp đối với nớc mặt. 8. DÇu mì. DÇu mì lµ chÊt láng khã tan trong níc, tan trong c¸c dung m«i h÷u c¬. DÇu mì cã thành phần hóa học rất phức tạp. Độc tính và tác động sinh thái của dầu mỡ phụ thuéc vµo tõng lo¹i dÇu. DÇu th« cã chøa hµng ngµn ph©n tö kh¸c nhau nhng phÇn lớn là các hydrocacbon có số cacbon từ 4 đến 26. Trong dầu thô còn có các hợp chÊt lu huúnh, nit¬, kim lo¹i (nh vanadi). C¸c lo¹i dÇu nhiªn liÖu sau khi tinh chÕ (dầu DO, FO) và một số sản phẩm dầu mỡ còn chứa các chất độc nh hydrocacbon thơm đa vòng (PAH), polyclobiphenyl (PCB), kim loại (chì). Do đó dầu mỡ có độc tính cao và tơng đối bền vững trong môi trờng nớc. Cuộc sống cửa hầu hết các loài động, thực vật đềtt bị tác động xấu do nớc bị ô nhiÔm dÇu mì. C¸c lo¹i thñy sinh vµ c©y ngËp níc dÔ bÞ chÕt do dÇu mì ng¨n c¶n qu¸ tr×nh h« hÊp, quang hîp vµ cung cÊp dinh dìng. C¸c loµi t¶o kÐm nh¹y c¶m víi tác động trực tiếp của dầu so với các loài thủy sinh khác, tuy nhiên tảo lại nhạy cảm với các tác động thứ cấp. Trong điều kiện ô nhiễm dầu trong nguồn nớc, một số loài t¶o l¹i ph¸t triÓn m¹nh. Hµng lo¹t c¸c sù kiÖn dÇu trµn trªn thÕ giíi (vô tµu Exon Valdez ë Alaska n¨m 1989 g©y trµn 48000m3 dÇu th«...), ë ViÖt Nam (vô tµu Humanity g©y trµn hµng tr¨m tÊn dÇu FO trªn s«ng Lßng Tµu n¨m 1993 vµ vô tµu Neptune Ariens n¨m 1994 g©y trµn trªn 1500 tÊn dÇu nhiªn 1iÖu trªn s«ng §ång Nai g©y thiÖt h¹i cho hµng Trang:. 8.

(86) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. trăm hecta ruộng tôm và hàng trăm hecta ruộng lúa), đã chứng minh cho tác động nghiêm trọng của dầu mỡ đối với môi trờng. 9. Mµu. Níc tù nhiªn cã thÓ cã mµu v× c¸c lý do sau: - C¸c chÊt h÷u c¬ trong c©y cá bÞ ph©n r·. - Níc cã s¾t vµ mangan d¹ng keo hoÆc d¹ng hßa tan: - Níc cã chÊt th¶i c«ng nghiÖp (chøa crom, tanin, lignin) Màu thực của nớc là màu đợc tạo nên do các chất hòa tan hoặc ở dạng hạt keo. Màu bªn ngoµi cña níc lµ mµu do c¸c chÊt l¬ löng trong níc t¹o nªn. Trong thùc tÕ ngêi ta xác định màu thực cua nớc, nghĩa là sau khi đã lọc bỏ các chất không tan. 10. Mïi. Níc cã mïi lµ do c¸c nguyªn nh©n: - Cã chÊt h÷u c¬ tõ cèng r·nh khu d©n c, xÝ nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm. - Cã níc th¶i c«ng nghiÖp hãa chÊt, chÕ biÕn dÇtl më: - Có các sản phẩm từ e,ự phân hủy cây cỏ, rong, tảo, động vật. Mïi thêng g©y khã chÞu cho con ngêi. 3.3. 5. C¸c nguån g©y « nhiÔm m«i trêng níc. Cã nhiÒu nguån g©y « nhiÔm níc bÒ mÆt vµ níc ngÇm. HÇu hÕt c¸c nguån g©y « nhiễm là do hoạt động sản xuất công nghiệp, thủ công nghiệp, nông, ng nghiệp, giao th«ng thuû, dÞch vô vµ sinh ho¹t cña con ngêi t¹o nªn. ¤ nhiÔm do c¸c yÕu tè tù nhiªn (nói löa, b·o, lôt) cã thÓ lµ nghiªm träng nhng không thờng xuyên và không phải là nguyên nhân chính gây suy thoái chất lợng nớc toàn cầu; Đặc điểm các nguồn gây ô nhiễm đựơc tóm tắt nh sau: 1. Níc th¶i tõ khu d©n c. Nớc thải từ các hộ gia đình, bệnh viện, khách sạn, trờng học, cơ quan chứa các chất thải trong quá trình sinh hoạt, vệ sinh của con ngời đợc gọi chung là nớc thải sinh ho¹t, hay níc th¶i tõ khu d©n c hoÆc níc th¶i vÖ sinh. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña níc thải sinh hoạt là trong đó có hàm lợng cao của các chất hữu cơ không bền vững, dễ bÞ ph©n hñy sinh häc (nh cacbohydrat, protem, mì), chÊt dinh dìng (phospho, ni t¬), chÊt r¾n vµ vi trïng. Trang:. 8.

(87) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ khèi lîng trung b×nh c¸c t¸c nh©n « nhiÔm do con ngêi lµ kh¸c nhau ë c¸c ®iÒu kiÖn sèng kh¸c nhau. Hµm lîng t¸c nh©n « nhiÔm trong níc th¶i phô thuéc vµo chÊt lîng b÷a ¨n, lîng níc sö dông vµ hÖ thèng tiÕp nhËn níc thải. Do vậy để đánh giá chính xác cần phải khảo sát đặc điểm nớc thải từng vùng dân c (đô thị nông thôn, miền núi, miền đồng bằng,...). Từ hết quả nghiên cứu ở nhiều nớc cho thấy các thông số đặc trng nhất để đánh giá đặc điểm nớc thải sinh hoạt là chất hữu cơ (qua BOD), các chất dinh dỡng (N, P) và chất rắn. Theo kinh nghiệm, tỉ lệ nồng độ (mg/lít) giữa BOD/N/P cần thiết xử lý sinh häc lµ 100/5/1. Níc th¶i sinh ho¹t cha xö lý cã tØ lÖ lµ 100/7/5 vµ sau khi xö lý lµ 100/23/7. Nh vËy níc th¶i sau khi xö lý cßn d thõa N vµ P t¹o ®iÒu kiÖn cho phát triển vi sinh và rong tảo, do đó việc xử lý tiếp tục N và P (xử lý bậc ba) trớc khi đổ ra sông, hồ là cần thiết. Một đặc điểm quan trọng khác của nớc thải sinh hoạt là không phải chỉ có các chất hữu cơ dễ phân hủy do vi sinh để tạo ra khí cacbonic và nớc mà còn có các chÊt khã ph©n hñy t¹o ra trong qu¸ tr×nh xø lý. Khi níc th¶i sinh ho¹t cha qua xö lý ®a vµo kªnh, r¹ch, s«ng, hå, biÓn sÏ g©y « nhiÔm nguån níc víi c¸c biÓu hiÖn chÝnh lµ: - Gia tăng hàm lợng chất rắn lơ lửng, độ đục, màu. - Gia t¨ng hµm lîng chÊt h÷u c¬, dÉn tíi lµm gi¶m oxy hßa tan trong nớc từ đó có thể gây chết tôm, cá và các thuỷ sinh khác. - Gia t¨ng hµm lîng c¸c chÊt dinh dìng dÉn tíi sù phï dìng hãa, t¹o ra sù bïng næ rong, t¶o, dÉn tíi ¶nh hëng tiªu cùc cho ph¸t triÓn thñy s¶n, cÊp níc sinh ho¹t. - Gia tăng vi trùng, đặc biệt là các vi trùng gây bệnh (tả, lị, thơng hàn,...) Tạo điều kiện phân hủy vi sinh, gây mùi, ảnh hởng đến thẩm mỹ. Với tải trọng chất thải của từng ngừơi dân đa vào môi trờng nh tính toán ở trên, nồng độ các chất ô nhiÔm trong níc cèng r·nh rÊt cao. 2. Níc th¶i c«ng nghiÖp. Níc th¶i c«ng nghiÖp lµ níc th¶i tõ c¸c c¬ së s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tiÓu thñ công nghiệp, giao thông vận tải. Nớc thải công nghiệp không có đặc điểm chung mà phụ thuộc vào đặc điểm của từng ngành sản xuất nớc thải của các xí nghiệp chế biến thực phẩm (đờng, sữa, thịt, tôm, cá, nớc ngọt, bia,...) chứa nhiều chất hữu cơ víi hµm lîng cao, níc th¶i cña c¸c xÝ nghiÖp thuéc da ngoµi chÊt h÷u c¬ cßn cã kim Trang:. 8.

(88) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. loại nặng, sufua, nớc thải của xí nghiệp ắc quy có nồng độ axit, chì cao, nớc thải nhµ m¸y bét giÊy chøa nhiÒu chÊt r¾n l¬ löng chÊt h÷u c¬, mµu ligin, phenol víi hµm lîng lín. Qua c¸c sè liÖu ®iÒu tra ta cã thÓ thÊy r»ng mét sè lo¹i níc th¶i c«ng nghiÖp ( chÕ biÕn thùc phÈm , bia) cã chøa c¸c t¸c nh©n « nhiÔm nh trong níc th¶i sinh hoạt( các chất hữu cơ, dinh dỡng, chất rắn lơ lửng) nhng với nồng độ cao hơn nhiều. Trong khi đó nớc thải một số ngành công nghiệp lại chứa các chất độc hại đặc biệt (kim lo¹i nÆng, phenol, hîp chÊt h÷u c¬ ®a vßng,...). 3.3.6. Nớc chảy tràn trên mặt đất. Nớc chảy tràn mặt đất do nớc ma hoặc do thoát nớc từ đồng ruộng là ngồn gây ô nhiễm nớc sông, hồ ; nớc rửa trôi qua đồng ruộng có thể cuốn theo chất rắn (rác), hóa chất bảo vệ thực vật, phân bón. Nớc rửa trôi qua khu dân c, đờng phố, cơ sở sản xuÊt c«ng nghiÖp cã thÓ lµm « nhiÔm nguån níc do chÊt r¾n, dÇu mì, hãa chÊt, vi trïng,... Khối lợng và đặc điểm của nớc ma chảy tràn phụ thuộc vào diện tích vùng ma và thµnh phÇn, khèi lîng chÊt « nhiÔm trªn bÒ mÆt vïng níc ma ch¶y qua. Lu lợng cực đại của nớc ma chảy tràn đợc tính theo công thức sau: Qmax= 0,278 KIA trong đó : Qmax – lu lợng cực đại của nớc ma chảy tràn. K - hệ số chảy tràn, phụ thuộc vào đặc điểm bề mặt đất. I cờng độ ma trung bình trong khoảng thời gian có lợng ma A - diÖn tÝch lu vùc, km2 3.3.7. Nguồn ô nhiễm nớc từ các hoạt động nông nghiệp. Việc sử dụng nớc cho các mục đích nông nghiệp có tác động tới sự thay đổi sớm một chế độ nớc và sự cân bằng nớc lục địa. Nông nghiệp, trớc hết là để khai thác sử dụng đất, đòi hỏi một lợng nớc ngày càng tăng. Trong tơng lai do thâm canh n«ng nghiÖp), nªn dßng ch¶y tÊt c¶ c¸c con s«ng trªn thÕ giíi sÏ bÞ gi¶m ®i khoảng 700m3/ năm. Phần lớn nớc sử dụng trong nông nghiệp bị tiêu hao mà ít đợc hòan lại (phần hòan lại không quá 25%). Ngoài việc làm thay đổi s cân bằng nớc lục địa, sử dụng nớc nông nghiệp còn dẫn đến việc làm giảm chất lợng nớc nguồn. Nớc tiêu nớc từ đồng ruộng và nớc Trang:. 8.

(89) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. thải từ các chuồng trại chăn nuôi gây nhiễm bẩn đáng kể cho sông hồ. Thành phần khoáng chất trong nớc dẫn từ hệ thống tiêu thuỷ phụ thuộc vào đặc tính đất, chế độ tới, cấu tạo hệ tới tiêu.v.v.Lợng muối hòa tan trong nớc có thể từ l đến 200tÊn/ha. Do viÖc sö dông ph©n hãa häc mét lîng lín chÊt dinh dìng nit¬ vµ pho spho cã thÓ x©m nhËp vµo nguån níc, g©y nªn hiÖn tîng ph× dìng trong níc. 3.3.8. C¸c nguån kh¸c. Hồ chứa nớc và các hoạt động thủy điện. Trong các dạng nớc mất đi không hòan lại quan trọng và ngày càng tăng lên có thể kể đến lợng nớc mất đi do việc điều chØnh dßng ch¶y vµ x©y dùng hå chøa cã diÖn tÝch lín. HiÖu qu¶ sù bèc h¬i tõ lnÆt níc vµ diÖn tÝch ngËp níc cµng lín th× sù mÊt níc cµng t¨ng. Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu nhu cÇu kh¸c vÒ níc: bÖnh viÖn, giao th«ng vËn t¶i, gi¶i trÝ v.v. íc tÝnh 1/4 sè ho¹t động giải trí ngoài gia đình đều cần nớc bơi lội, đua thuyền, câu cá, trợt băng, v.v.). Các hoạc động này gây lên sự nhiễm bẩn nhất định. 3.3.9. T×nh h×nh « nhiªm nguån níc trªn thÕ giíi vµ ViÖt nam. 1. ¤ nhiÔm nguån níc trªn thÕ giíi. Tõ n¨m 1917 Ch¬ng tr×nh M«i trêng cña Liªn HiÖp Quèc (UNEP - United Nations Evironment Programme), Tæ chøc KhÝ tîng ThÕ giíi (WMO - World METEOROLOGICA'' ORGALLIZATIOLL) và tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã thµnh lËp hÖ thèng quan tr¾c M«i trêng toµn cÇu (GEMS - Global Environment Monitoring Systems). Ngày nay GEMS đã có trên 30 trạm quan trắc trên 2lo sông, 40 hå vµ trªn 60 tr¹m quan tr¾c níc ngÇm ë trªn 50 quèc gia. Kho¶ng 50 th«ng sè chọn lọc về chất lợng nớc đã đợc quan trắc. Các thông số cơ bản là - Vi khuÈn coliform trong ph©n. - Nhu cÇu oxy sinh hãa BOD. - Nitrat vµ phospho. - ChÊt r¾n l¬ löng. - C¸c kim lo¹i nÆng. - C¸c chÊt h÷u c¬ vi lîng. - §é axit. - §é mÆn . 2. ¤ nhiÔm do chÊt h÷u c¬. Trang:. 8.

(90) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ChÊt h÷u c¬ lµ t¸c nh©n « nhiÔm phæ biÕn nhÊt trong c¸c s«ng hå. T¸c nh©n « nhiễm có nồng độ lớn trong nớc thải sinh hoạt và nớc thải của một số ngành công nghiÖp : chÕ biÕn thùc phÈm, thuéc da, dÖt, nhuém...). . Ô nhiễm hữu cơ đợc đánh giá qua các chỉ số cân bằng oxy COD, BOD và DO. Từ sè liÖu cña hµng tr¨m tr¹m quan tr¾c cho thÊy trÕn thÒ giíi cã kho¶ng 10% sè dßng s«g bÞ « nhiÔm h÷u c¬ râ rÖt ( BOD >65 mg/ l hoÆc COD > 44mg/l), 5% sè dßng sông có nồng độ DO thấp (< 55% bão hòa); 50% dòng sông trên thế giới bị ô nhiễm h÷u c¬ nhÑ . Trong các thập kỷ gần đây ở các nớc phát triển, mức độ ô nhiễm hữu cơ trong s«ng hå gi¶m râ rÖt. T¹i Thôy §iÓn, tæng t¶i lîng BOD tõ c«ng nghiÖp ®a vµo dßng sông là 600 000 tấn năm 1950, tăng đến 700 000 tấn vào năm 1960, nhng chỉ còn trªn 300 000 tÊn vµo n¨m 1980. Tại một sơ quốc gia đáng phát triển, nhờ sự quan tâm xử lý ô nhiễm, tải trọng BOD ®a vµo nguån níc còng gi¶m dÇn. T¹i Malaysia, t¶i lîng BOD tõ c«ng nghiÖp chế biến dầu đợc xử lý 76% vào năm 1978, 96% vào năm 1980 và 99% vào năm 1982. Tuy nhiªn ë nhiÒu quèc gia ®ang ph¸t triÓn, t¶i lîng BOD ®a vµo nguån níc ngµy cµng t¨ng. 3. Vi sinh vËt g©y bÖnh. Do c¸c dßng s«ng nhËn khèi lîng lín níc th¶i sinh ho¹t tõ c¸c trung t©m d©n c nªn « nhiÔm do vi trïng x¶y ra thêng xuyªn. Theo tiªu chuÈn cña WHO tæng vi sinh coliform trong níc uèng kh«ng qu¸ 1/100ml và Feacal coliform không đợc có trong 100ml nớc uống. Tuy nhiên chỉ có dới l0% số trạm quan trắc đạt tiêu chuẩn này. S«ng Yamune tríc khi ch¶y qua New Delhi cã 7500 Feacal coliform, sau khi qua thành phố, nồng độ Feacal coliform lên tới 24 000 000/100ml do ảnh hởng của lu lợng nớc cống rãnh đổ vào sông đến 200000m3 /ngày. 4. ¤ nhiÔm do dinh dìng. Khoảng l0% số con sông trên thế giới có nồng độ nitrat rất cao (9-25mg/l), vợt nhiÒu lÇn so víi tiªu chuÈn níc uèng cña WHO (10% mg/1). Kho¶ng 10% c¸c s«ng có nồng độ phospho 0,2-2,O mg/l tức là cao hơn 20-200 lần so với các sông không bÞ « nhiÔm.. Trang:. 9.

(91) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Nguån níc giµu c¸c chÊt dinh dìng N,. P cã kh¶ n¨ng bÞ ph× dìng hãa. HiÖn nay, trªn thÕ giíi cã 30 – 40% sè hå chøa bÞ ph× dìng hãa. Trªn 30% trong sè 800 hå ë T©y Ban Nha vµ nhiÒu hå Nam Phi, ¤xtr©ylia vµ Mchic« còng bÞ ph× dìng hãa. Tuy nhiªn, c¸c hå cùc lín nh hå Baikal (chøa 20% lîng níc ngät toµn cÇu) cha bÞ ph× dìng. 5. ¤ nhiÔm do kim lo¹i nÆng. Nguån chñ yÕu ®a kim lo¹i nÆng vµo níc lµ tõ c¸c má khai th¸c, c¸c c«ng nghiÖp sö dông kim lo¹i nÆng vµ tõ c¸c b·i ch«n lÊp chÊt th¶i c«ng nghiÖp. ¤ nhiÔm do kim lo¹i nÆng chñ yÕu ë c¸c níc c«ng nghiÖp. Trong níc s«ng Rhine t¹i Hµ Lan, nồng độ kim loại nặng không hòa tan trong nớc tăng dần từ đầu thế kỷ đến năm 1960, sau đó giảm dần nhờ các biện pháp xử lý nớc thải. Nồng độ thủy ngân cadmi, crom vµ ch× trong c¸c n¨m 1900 t¬ng øng lµ l mg/l, 2 mg/l, 80 mg/l vµ 200 mg/l. Nồng độ các nguyên tố này vào năm 1960 tơng ứng là 8mg/l, 10 mg/l, 600 mg/l và đến năm 1980 nồng độ thủy ngân cadmi, crom và chì trong nớc sông Rhine là 5 mg/l, 20 mg/l, 70 mg/l vµ 400 mg/l. 6. ¤ nhiÔm do c¸c chÊt h÷u c¬ vi lîng. C¸c chÊt h÷u c¬ vi lîng lµ c¸c hãa chÊt h÷u c¬ bÒn v÷ng nhÊt( clo h÷u c¬, polyclobiphenyl (PCB) và dung môi công nghiệp đợc đa vào nguồn nớc từ các nhà máy lọc dầu; dệt, giấy, hóa chất và nguồn nớc chảy tràn từ ruộng đợc phun hóa chất trõ s©u bÖnh. Trong các năm 1979-1984 khoảng 25% số trạm quan trắc phát hiện đợc hóa chất hữu cơ chứa clo nh DDT, aldrin, dieldrin và PCB với nồng độ thờng nhỏ hơn 10 ng/l (nanogamll). Tuy nhiên, ở một số dòng sông nồng độ các hóa chất này khá cao( 100- 1000 mg/l) nh s«ng Trent ë Anh.v.v. NhËt B¶n « nhiÔm do clo h÷u c¬ nÆng nhÊt (trªn 100 mg/l) lµ ë mét sè s«ng thuéc Côlumbia (DDT và dleldrin), Inđônêsia (PCB) Malaysia (dieldrin) và Tanzania (dieldrin). C¸c s«ng ch©u ¢u, B¾c Mü kh«ng bÞ « nhiÔm nÆng do hãa chÊt b¶o vÖ thùc vËt. 7. ¤ nhiÔm nguån níc ë ViÖt Nam . M«i trêng ViÖt Nam ®ang chÞu søc Ðp cña viÖc gia t¨ng d©n sè, s¶n xuÊt n«ng nghiệp, công nghiệp, khai thác khoáng sản, dịch vụ với vận tốc cao, đặc biệt ở lu vực sông Hồng, sông Đồng Nai Sài Gòn, đồng bằng sông Cửu Long và ven biển miền Trung. Ơ các vùng này mật độ dân c cao nhng cha có hệ thống xử lý chất thải, Trang:. 9.

(92) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. phần lớn lợng nớc thải sinh hoạt, công nghiệp và một phần chất thải rắn đổ vào sông, hồ gây ô nhiễm nguồn nớc. Mức độ ô nhiễm càng tăng khi thảm thực vật bị suy giảm, gia tăng các quá trình xói mòn và ảnh hởng của chế độ thủy văn. Còng t¬ng tù nh c¸c quèc gia kh¸c ®ang ph¸t triÓn, c¸c nguån chØnh g©y « nhiÔm níc ë ViÖt Nam lµ chÊt th¶i sinh ho¹t, ph©n bãn, hãa chÊt b¶o vÖ thùc vËt vµ giao thông thuỷ. Do đó các thông số ô nhiễm đặc trng là DO, BOD, COD, NH +4 , NO-3 , tổng P, đầu mỡ, vi trùng. Ô nhiễm do công nghiệp chỉ tập trung ở một số đô thị, khu c«ng nghiÖp. Kết quả quan trắc môi trờng nớc ở các địa phơng trong năm 1995 do hệ thống quan trắc môi trờng quốc gia thực hiện đợc tóm tắt dới dới đây. 8. ¤ nhiÔm nguån níc mÆt ë Hµ Néi. Nớc sông Hồng không đạt tiêu chuẩn Việt Nam về nguồn nớc phục vụ cho mục đích cấp nớc sinh hoạt (TCVN 5942-1995) về phơng diện hóa học, vi trùng và độ đục. Tuy nhiên, chất lợng nớc sông Hồng thay đổi không đáng kể từ điểm ở đầu đến ®iÓm ë cuèi thµnh phè, chøng tá ë ®o¹n s«ng Hång nµy kh«ng cã nguån níc th¶i lớn xả vào, đồng thời khả năng tự làm sạch của sông Hồng cao. Nớc ở các sông thoát nớc ở Hà Nội nh sông Tô Lịch, sông Kim Ngu đã bi ô nhiễm nặng. Các thông số BOD, COD đều cao hơn tiêu chuẩn cho phép từ I,2 đến 3 lần, tồng số coliform cao hơn tiêu chuẩn cho phép từ hàng chục đến hàng trăm lần. Nớc hồ Tây hiện nay bị ô nhiễm nhẹ, nhng đang biến đổi theo chiều hớng xấu do qúa trình đô thị ở khu vực này tơng đối nhanh, nớc thải rác bẩn đổ vào hồ ngày cµng nhiÒu. §é nhÔm bÈn cña hå B¶y MÉu kh«ng cao, hå cã kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch lín. Tuy nhiªn vïng ®Çu hå bÞ nhiÔm nÆng do qu¸ tr×nh x¸o trén níc trong hå yÕu. 9. ¤ nhiÔm nguån níc mÆt ë H¶i Phßng. PhÇn lín c¸c th«ng sè quan tr¾c trong nguån níc ë H¶i Phßng kh«ng tháa m·n yêu cầu của nguồn nớc loại A, B nhng đều nằm dới giới hạn cho phép đôi với nguồn nớc mặt sử dụng cho mục đích A, B (theo TCVN 5942- l995). Nớc trong hồ Am Biên, hồ Tam Bạc có nồng độ các chất gây ô nhiễm rất cao. Nhất là các thông số BOĐ, COD và coliform đặc biệt ở hồ Am Biên đã bị ô nhiễm rÊt nÆng: pH > 9, gi¸ trÞ c¸c th«ng sè BO§ vµ COD cao h¬n tiªu chuÈn cho phÐp tõ 3 đến 8 lần. Nớc thải tại cống ngăn triều tại nhà máy đền có hàm lợng cặn lợ lửng, COD, BOD và coliform đều vợt quá chỉ tiêu cho phép từ 2 đến 3 lần đối với nguồn x¶ níc th¶i vµo nguån níc mÆt lo¹i A, B. Trang:. 9.

(93) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 3.3.10. C¸c tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ chÊt lîng m«i trêng níc. l. Tiªu chuÈn chÊt lîng níc mÆt. TCVN 5942-1995 - Phô lôc II 2. Tiªu chuÈn chÊt lîng níc ngÇm . TCVN 5944 – 1995. Phô lôc IIL 3. Tiªu chuÈn ViÖt Nam cho níc th¶i c«ng nghiÖp . TCVN - 5945 - 1995 - Phô lôc II 4. Tiªu chuÈn chÊt lîng níc uèng. TC – 20TCN - Phô lôc II 3.3.11. Anh hởng của ô nhiễm nớc tới môi trờng, đời sống con ngời và các động thùc vËt. 1. Anh hëng cña « nhiÔm níc tíi søc kháe con ngêi. a. Các loại bệnh liên quan đến thònhphần hóa học trong nớc Khi các chất thải ba phân hủy, các kim loại nặng và các chất độc trong nớc sẽ gây ung th, kh«Ý u. Flo, Ý«t lµ c¸c vi lîng trong níc, thiÕu nã sÏ g©y s©u r¨ng, bíu cæ, thõa sÏ són r¨ng,... b. Các bệnh lây lan theo đờng nớc. Giun sán, giun kim, gan móc, bệnh đờng ruột. Các loại bệnh do nấm: hắc lào, tổ đỉa, eczema. C¸c lo¹i bÖnh do thiÕu níc : ghÎ, lë,... 3.3.12. C¸c biÖn ph¸p xö lý b¶o vÖ m«i trêng níc. 1. C¸c ph¬ng ph¸p xö lý níc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp. Xử lý nớc thải là một trong những việc cần phải làm đầu tiên để bảo vệ nguồn nớc. Xö lý níc thaØ lµ lo¹i bá hoÆc h¹n chÕ nh÷ng thµnh phÇn g©y nhiÔm cã trong níc thải, để khi thải ra sông, hồ nớc thải không làm nhiễm bẩn nguồn nớc. Do nớc đợc sử dụng vào nhiều mục đích khác nhau, nên yêu cầu về chất lợng, mức độ và biện pháp xử lý cũng khác nhau. C¬ së chän c¸c ph¬ng ph¸p xö lý lµ : - Dùa vµo sè lîng, thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña níc th¶i. Trang:. 9.

(94) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Dùa vµo tÝnh chÊt vµ c¸c ®¨c trng cña nguån níc, n¬i tiÕp nhËn níc th¶i: s«ng, hå hoặc biển. Cu thể dựa vào lu lợng nớc, đặc điểm về thuỷ văn, dòng chảy, đặc điểm h¶i v¨n vµ kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch cña nguån níc. Trên cơ sở đó chúng ta xác định mức độ cần thiết làm sạch nớc thải. - Chọn yếu tố dặc thù của địa phơng : địa chất công trình, địa chất thuỷ văn, điều kiện vật liệu địa phơng. HiÖn nay theo yªu cÇu xö lý níc th¶i ngiêi ta chia ra c¸c bíc sau: - Xö lý s¬ bé (bËc I). - Xö lý tËp trung (bËc II). - Xử lý triệt để (bậc III ). Theo b¶n chÊt qu¸ tr×nh lµm s¹ch, ngêi ta chia lµm c¸c ph¬ng ph¸p xö lý c¬ häc, ph¬ng ph¸p xö lý ho¸ häc, ph¬ng ph¸p xö lý sinh häc.v.v. Do níc th¶i chøa nhiÒu t¹p chÊt kh«ng hoµ tan vµ nhiÒu lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh, vÒ nguyªn t¾c níc th¶i cÇn đợc tách cặn và khử trùng trớc khi xả vào nguồn nớc. Đối với nớc thải thành phố, ngời ta dùng các trạm tập trung để xử lý nớc thải. Trong sơ đồ có các bộ phận sau: - Ngăn tiếp nhận: đón nhận nớc thải, tạo điều kiện cho các công trình phía sau làm việc ổn định và đảm bảo chế độ tự chảy. - Song chắn rác: thu vớt rác và các tạp chất rắn không tan lớn. Các tạp chất này đợc nghiÒn nhá vµ ®a ®i xö lý cïng bïn cÆn. - BÓ l¾ng c¸t: t¸ch c¸c t¹p chÊt v« c¬ lín nh c¸t, xØ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸cc«ng tr×nh xử lý tiếp theo và xử lý bùn cặn làm việc ổn định. - Bể lắng đợt I: tách các tạp chất không hòa tan (phần lớn là cặn hữu cơ), đảm bảo cho c¸c qu¸ tr×nh sinh häc phÝ sau (trong c¸c c«ng tnnh xö lý sinh häc hoÆc trong nguồn nớc) diễn ra ổn định. - C¸c c«ng tr×nh xö lý sinh häc níc th¶i trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh hå sinh vËt, cánh động tới, cánh động lọc,... trong điều kiện nhân tạo nh aeroten, biophil, kênh oxy hóa tuần hoàn,... dùng để loại bỏ các chất hữu cơ hòa tan hoặc ở dạng keo trong níc th¶i.. Trang:. 9.

(95) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Bể lắng đợt II : tách bùn đợc tạo thành trong quá trình xử lý sinh học nớc thải. Một phần bùn tách đợc đa trở về bể aeroten (bùn hoạt tính tuần hoàn). Phần còn lại là bùn hoạt tính d đợc tách nớc ở bể nén bùn và xử lý cặn của bể lắngđợt I ở bể metan. - Kh©u khö trïng níc th¶i víi c¸c c«ng tr×nh nh tr¹m clorat¬, m¸ng trén níc th¶i víi clo, bÓ tiÕp xóc clo víi níc th¶i. - Khâu xử lý bùn cặn với các công trình nh bể ổn định hiếu khí bùn, bể metan lên men bùn cặn, sân phơi bùn để tách nớc bùn cặn sau khi lên men. Ng¨n tiÕp nhËn. R¸c nghiÒn Song ch¾n r¸c. BÓ l¾ng c¸t. c¸t kh«. S©n ph¬i c¸t. CÆn ( S¬ cÊp ) Bể lắng đợt I. KhÝ nÐn. BÓ earoten. BÓ mªtan. S©n ph¬i bïn. Bïn ho¹t tÝnh tï©n hoµn Bể lắng đợt II. BÓ nÐn bïn Bïn ho¹t tÝnh d. Bùn đã lên men khô ( dïng lµm ph©n bãn). M¸ng trén ChÊt khö trïng. & bÓ tiÕp xóc. N ớc đã xử lý. S«ng. Sơ đồ dây chuyền công nghệ trạm xử lý n ớc.. Trang:. 9.

(96) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Các công trình xừ lý bằng phơng pháp sinh học trong điều kiện nhân tạo cần đợc cÊp khÝ cìng bøc nh: cÊp khi nÐn, khuÊy trén c¬ häc,...§Ó c¸c c«ng tr×nh xö lý sinh học nớc thải và lên men bùn cặn làm việc ổn định, các quá trình sinh hóa trong đó diễn ra bình thờng, nớc thải trớc khi đa đến công trình phải đảm bảo các yêu cầu nh : 6,5 < pH < 8,5 lµm lîng cÆn l¬ löng bÐ h¬n 150mg/ml, tØ lÖ gi÷a BOD 5 : N : P là 100 : 4 : l, không chứa các chất độc hại và các chất hoạt tính bề mặt v.v. Vì thế trong trêng hîp xö lý tËp trung níc th¶i khu d©n c víi níc th¶i c«ng nghiÖp, cÇn ph¶i xö lý s¬ bé níc th¶i s¶n xuÊt tríc khi chóng th¶i vµo hÖ thèng cèng chung. C¸c c«ng tr×nh xö lý níc th¶i s¬ bé cã thÓ lµ: - Bể trung hoà: trung hòa các loại nớc thải chứa axit hoặc chứa kiềm để đảm bảo độ pH theo yªu cÇu. - Bể ôxy hoá: ỗy hoá các chất muối kim loại nặng, chuyển chúng từ dạng độc thành dạng không độchoặc lắng cặn. - BÓ tuyÓn næi: t¸ch c¸c chÊt l¬ lng, chÊt ho¹t tÝnh bÒ mÆt, dÇu mì... trong níc th¶i b»ng bät khÝ næi. - Bể lọc hấp phụ: khử màu và một số chất độc hại hòa tan trong nớc thải... Trong trêng hîp níc th¶i sau xö lý tËp trung cßn chøa nhiÒu mu«Ý ni t¬ hoÆc phospho, cã thÓ g©y hiÖn tîng ph× dìng trong níc nguån, hoÆcn nguån tiÕp nhËn níc th¶i cã kh¶ n¨ng tù lµm s¹ch yÕu, còng nh tronng trêng hîp sö dông l¹i níc th¶i cho cấp nớc tuần hoàn hoặc cho mục đích khác, cần thiết phải tiếp tục xử lý triệt để níc th¶i sau khi xö lý tËp trung. C¸c c«ng tr×nh trong giai ®o¹n nµy cã thÓ lµ: - C¸c c«ng tr×nh xö lý sinh häc trong ®iÒu kiÖn nh©n t¹o nh aeroten. - Biophil bậc II để ôxy hóa hoàn toàn các chất hữu cơ trong nớc thải. - Hồ sinh vật đê ôxy hoá hoàn toàn các chất hữu cơ và khử N và P trong nớc thải nhê qu¸ tr×nh quang hîp nitrat hãa vµ khö nitrat. - C¸c bÓ «xy hãa khö nitrat vµ phosphat. - Các bể lọc cát đẻ tách cặn lơ lửng. Chọn các phơng pháp, giai đoạn và các công trình xử lý nớc thải phải đợc dựa vào mức độ xử lý nớc thải cần thiết, lu lợng nớc thải khả năng xử lý tập trung nớc thải sinh hoạt với nớc thải sản xuất, các điều kiện địa phơng, các yêu cầu sử dụng nớc th¶i .v.v. Trang:. 9.

(97) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 2. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt lµm gi¶m « nhiÔm nguån níc. Cã nh÷ng biÖn ph¸p sau: a. Gi¶m khèi lîng níc th¶i nghÜa lµ ph¶i híng tíi c¸c d©y chuyÒn sö dông Ýt níc hoÆc kh«ng sö dông níc. b.Ph©n lo¹i níc th¶i trong xÝ nghiÖp tríc khi xö lý. c. Tµng tr÷ níc th¶i, t¨ng cêng pha lo·ng níc th¶i víi níc s«ng hå b»ng c¸ch bæ sung níc s¹ch tõ c¸c nguån níc kh¸c. d . Thay đổi công nghệ. e. T¨ng cêng qn¸ tù lµm s¹ch níc. g. Gi¶m lîng chÊt bÈn trong níc th¶i, cã n¨m biÖn ph¸p: -Thay đổi dây chuyền cônn nghệ. - C¶i tiÕn thiÕt bÞ; - Ph©n le¹i, t¸ch c¸c lo¹i níc th¶i kh¸c nhau ra; - Điều hòa lu lợng và nồng độ. - Thu håi s¶a phÈm quý. f. Vấn đề quy hoạch hệ thống xử lý nớc thải chống ô nhiễm môi trờng, trạm xử lý nớc thải thờng đợc bố trí cuối dòng chảy và cuối hớng gió để không ảnh hởng đến việc sử dụng nớc và các hoạt động kình tế xã hội và sinh hoạt của nhâa dân.. 3. 4. Chất thải rắn trong đô thị. 3.4.1.Më ®Çu. Xa kia khi con ngời trên Trái Đất còn tha thớt: cuộc sống xã hội còn đơn giản chÊt th¶i r¾n cßn rÊt Ýt c¶ vÒ sè lîng lÉn thÓ lo¹i vµ kh«ng ai quan t©m tíi chóng. Khi con ngời đã trở nên đông đúc, qua các quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa thì chất thải rắn lại trở thành vấn đề không thể bỏ qua đợc. Chất thải rắn gây ô nhiễ mmôi trờng không khí, môi trờng nớc mặt , môi trờng nớc ngầm, môi trờng đất.v.v. Ơ các nớc đang phát triển, đặc biệt là các nớc có mật độ dân số lớn, chất thải rắn đã trở thành vấn đề trầm trọng. Ngời ta đã thống kê tình hình ở các nớc đó và cho thấy có hơn 40% số bệnh tật sinh ra từ chất thải rắn. Vấn Trang:. 9.

(98) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. đề đặt ra cho các nớc này là xử lý chất thải rắn làm sao để bảo vệ đợc môi trờng, đặc biệt là môi trờng sống của con ngời. Đối với các nớc phát triển thì chất thải rắn là một vấn đề đã và đang đợc tất cả mọi ngời quan tâm.Ơ các nớc này đa số chất thải rắn đợc xử lý triệt để. Ví dụ nh ở Hà Lan ngời ta đã có những biện pháp xử lý chất thải rắn từ năm 1932. Hiện nay một sè ngêi sèng b»ng thu gom, xö lý r¸c th¶i chiÕm tíi 2% tæng sè d©n toµn quèc. Trong số 2% số ngời đó gồm các nhà kỹ thuật chế biến rác, công nhân trong các nhà máy chế biến rác, những ngời nhặt rác, bới đống rác.v.v. ¥ ViÖt Nam « nhiÔm m«i trêng sèng nãi chung vµ chÊt th¶i r¾n nãi riªng t¹i c¸c đô thị lớn đang thực sự là mối quan tâm chung của nhà nớc, chính quyền các cấp và ngời dân đang sinh sống tại đó. Công cuộc đổi mới đang tác động tích cực đến mức độ đô thị hoá ở Việt nam, cơ sở hạ tầng kỹ thuật quá yếu kém và không đợc phát triển đồng bộ với quá trình đô thị hoá, lại ít đợc chăm sóc nên tình trạng vệ sinh môi trờng bị sa sút nghiêm trọng. Tình hình ứ đọng phân rác do thiếu các trang thiết bÞ kü thuËt cÇn thiÕt vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý kÐm ®ang g©y trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn kinh tế trong nớc và chính sách mở cửa của kinh tế đối với nớc ngoài. Trong năm 1996, tổng lợng rác sinh hoạt thải ra hàng ngày ở các đô thị vào khoảng 16.237 m3, nhng mới chỉ thu gom đợc 50-55 %. Lợng rác thải thu gom đợc chủ yếu đổ vào các bãi rác một cách tạm bợ mà không theo quy định vệ sinh hiện hành của nhà nớc, hầu hết chất thải rắn sinh hoạt không đợc xử lý. Các thiết bị thu gom và vận chuyển rác thải ở hầu hết các đô thị Việt Nam còn lạc hậu và ít ỏi không đáp ứng đợc nhu cầu thu gom hiện tại. Trong lÜnh vùc qu¶n lý ph©n còng vËy, ë t¹i ba thµnh phè lín: Hµ néi – Tp Hå chÝ Minh – H¶i Phßng, tØ lÖ nhµ d©n sö dông c¸c lo¹i hè xÝ thïng, hè xÝ hai ng¨n còn cao, khối lợng phân thu dọn hằng ngày chỉ đạt khoảng 37% , còn lại là do dân tự quản lý thu gom và sử dụng để bón ruộng nuôi cá…điều này tạo ra những nguy c¬ g©y nªn c¸c lo¹i bÖnh nh t¶, th¬ng hµn, bÖnh giun s¸n…..¶nh hëng nghiªm träng tới sức khoẻ của cộng đồng . 3.4.2. Kh¸i niÖm vÒ chÊt th¶i r¾n ( R¸c th¶i). 1. §Þnh nghÜa: Chất thải rắn là những vật ở dạng rắn do hoạt động của con ngời( sinh hoạt, sản xuất, tiêu dùng.v.v) và động vật gây ra. Đó là những vật đã bỏ đi thờng ít đợc sử dông hoÆc Ýt cã Ých vµ kh«ng cã lîi cho con ngêi. Trang:. 9.

(99) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 2. Nguån sinh ra chÊt th¶i r¾n. Cã thÓ ph©n ra c¸c nguån sinh ra chÊt th¶i r¾n: - Tõ mçi c¬ thÓ - Tõ c¸c khu d©n c ( mét hé , nhiÒu hé...) phÇn lín do sinh ho¹t. - Tõ th¬ng m¹i( c¸c cöa hµng, chî.v.v.) - Từ các khu trống của đô thị( bến xe, công viên.v.v) - Tõ khu c«ng nghiÖp (c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp nhÑ, c«ng nghiÖp ho¸ häc, c«ng nghiÖp n¨ng lîng, c«ng nghiÖp x©y dùng vµ vËt liÖu x©y dùng) - Tõ n«ng nghiÖp. -Tõ c¸c nhµ m¸y sö lý r¸c.v.v. 3.4.3. Ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n: ChÊt th¶i r¾n rÊt ®a d¹ng. Cã nh÷ng c¸ch xö lý ph©n lo¹i nh sau: 1. Theo c«ng nghÖ qu¶n lý –xö lý: Ngêi ta ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n: - Các chất cháy đợc: Giấy, hàng dệt, đồ gỗ, cao su, chất dẻo, rác thải.v.v. - Các chất không cháy đợc: Các kim loại là sắt, các kim loại không phải là sắt, thuỷ tinh, đá sành sứ.v.v.v - C¸c chÊt hçn hîp: VËt liÖu kh«ng n»m trong 2 nhãm trªn. 2. Theo quan ®iÓm th«ng thêng: Ngêi ta ph©n ra c¸c lo¹i r¸c nh sau: - Rác thực phẩm: rác thực phẩm bao gồm phần thừa thãi, không ăn đợc sinh ra trong c¸c kh©u chuÈn bÞ, dù tr÷ nÊu ¨n... §Æc ®iÓm quan träng cña lo¹i r¸c nµy lµ ph©n huû nhanh trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt nãng Èm. Qu¸ tr×nh ph©n huû thêng g©y m×nh khã chÞu (nÆng mïi). - R¸c bá ®i: r¸c nµy bao gåm c¸c chÊt th¶i ch¸y vµ kh«ng ch¸y sinh ra tõ c¸c hé gia đình, các công sở, hoạt động thơng mại...Các chất thải cháy nh giấy, bìa plastic, vải, cao su, da, gç ...ChÊt th¶i kh«ng ch¸y: thuû tinh, vá hép kim lo¹i , nh«m ,.... - Tro , xỉ: vật chất còn lại trong quá trình đốt củi , than, rơm, rạ, lá ... ở các gia đình, c«ng së, nhµ hµng, nhµ m¸y, xÝ nghiÖp. Trong ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n cña G.Tochobanoglous, Hilary Theisen th× phÇn d thõa (cã thÓ lµ xØ) cña nhµ m¸y nhiÖt. Trang:. 9.

(100) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ®iÖn kh«ng n»m trong ph©n h¹ng nµy. Theo hä, tro tµn, phÇn d thõa trong ph©n h¹ng nµy lµ vËt chÊt cã h¹t nhá, bét.... - Chất thải xây dựng: rác từ các nhà đổ vỡ, h hỏng gọi là rác đổ vỡ (demolition), còn r¸c tõ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, söa ch÷a nhµ cöa, nhµ hµng lµ r¸c x©y dùng. R¸c lo¹i nµy thêng xÕp vµo lo¹i r¸c bá ®i. - Chất thải đặc biệt: liệt vào loại rác này có rác quét phố, rác từ các thùng rác công cộng, xác động vật, vôi gách đổ nát.... - ChÊt th¶i tõ c¸c nhµ m¸y xö lý « nhiÔm: chÊt th¶i nµy cã r¸c tõ hÖ thèng xö lý n íc th¶i, nhµ m¸y xö lý chÊt th¶i c«ng nghiÖp. - Chất thải nông nghiệp: vật chất loại bỏ từ các hoạt động nông nghiệp nh gốc rơm rạ, cây trồng, chăn nuôi. Hiện nay chất thải nông nghiệp cha đợc quản lý tốt ngay cả ở những nớc phát triển vì đặc điểm phân tán về số lợng và khả năng tổ chức thu gom . - ChÊt th¶i nguy hiÓm: chÊt th¶i ho¸ chÊt, sinh häc, dÔ ch¸y, dÔ næ hoÆc mang tÝnh phóng xạ theo thời gian có ảnh hởng đến đời sống của con ngời , động vật , thực vËt. Nh÷ng chÊt th¶i nguy hiÓm nªu trªn thêng xuÊt hiÖn ë d¹ng láng, khÝ vµ thÓ rắn. Đối với chất thải này thì việc thu gom, chôn vùi đòi hỏi phải cẩn thận. Nguån chÊt th¶i r¾n cã thÓ kh¸c nhau ë n¬i nµy vµ n¬i kh¸c, kh¸c nhau vÒ sè lîng , vÒ kÝch thíc , ph©n bè vÒ kh«ng gian . Trong nhiÒu trêng hîp thèng kª, ngêi ta thêng ph©n chÊt th¶i thµnh hai lo¹i chÝnh: chÊt th¶i c«ng nghiÖp vµ chÊt th¶i sinh ho¹t. ¥ c¸c níc ph¸t triÓn còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn , tû lÖ chÊt th¶i sinh ho¹t thêng cao h¬n chÊt th¶i c«ng nghiÖp . ë mét sè níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn , tû träng cña hai lo¹i chÊt th¶i nªu trªn cã lóc xÊp xØ nhau(1/1), cßn ë c¸c níc ph¸t triÓn th× lîng chÊt th¶i sinh ho¹t cao h¬n nhiÒu so víi chÊt th¶i c«ng nghiÖp ( tû lÖ 3/1 –3/1). ¥ thµnh phè Hµ néi chÊt th¶i sinh ho¹t (chiÕm 80% vµ r¸c c«ng nghiÖp chiÕm 20% tæng lîng chÊt th¶i hµng n¨m, ë Singapore : h¬n 55% r¸c sinh ho¹t, 8% r¸c x©y dựng, 6% rác đặc biệt ... 3.4.4. Tác hại của rác thải trong đô thị. Cã thÓ tËp hîp thµnh ba t¸c h¹i lín sau: - Làm nhiễm bẩn môi trờng và tổn hại sức khỏe con ngời: đối với 70% số dân sống trong thành phố ở các nớc đang phát triển mắc bệnh nhiễm trùng, nhất là bệnh đờng ruét, 30% m¾c bÖnh ung th. - Lµm phÝ ph¹m tµi nguyªn: theo sè liÖu cña Uû ban KÕ ho¹ch nhµ níc Liªn X« (cò), trong kÕ ho¹ch n¨m n¨m lÇn thø 12, khèi lîng kim lo¹i ®en vôn vµ phÕ liÖu kim loại trong năm là 106 triệu tấn, nhng kế hoạch thu hồi đã không đạt yêu cầu. Trang:. 1.

(101) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Do quá chú ý đến lợi nhuận kinh tế lên các xí nghiệp dù không có sự quan tâm đầy đủ tới việc thu hồi và giao nộp phế liệu cho nhà nớc, để lãng phí tài nguyên rất lớn. - Kinh phÝ ®Çu t cho xö lý r¸c th¶i rÊt lín níc th¶i vµ r¸c th¶i lµ tèn kÐm nhÊt: Ngêi ta đă tính, việc đổ rác không có kiểm soát còn tốn ít hơn 5 frăng/tấn nếu đổ có kiểm so¸t tèn 5 fr¨ng, chØ riªng xö lý r¸c th¶i ph¶i tèn 35 fr¨ng, nÕu c¶ thu dän vµ vËn chuyÓn ph¶i tèn 70fr¨ng/tÊn. Hiện nay để thiêu đốt l tấn rác và chất thải công nghiệp phải tốn tới 200 đô la Mü. ChØ tÝnh riªng viÖc xö lý chÊt th¶i r¾n cña c«ng nghiÖp « t« (300 triÖu tÊn/n¨m) phải tốn l,3 tỉ đô la Mỹ. Đó chính là nguyên nhân vì sao các nớc t bản công nghiệp đang tìm mọi cách để đổ chất thải rắn rất khó phân hủy này sang các nớc chậm phát triển. Bởi vì theo tính toán thì để đổ l tấn chất thải này sang nớc khác chỉ cần tốn 40 đô la Mỹ. ViÖc qu¶n lý chÊt th¶i r¾n kh«ng tèt sÏ g©y ra hµng lo¹t c¸c hËu qu¶ xÊu nh sau: - Thu gom và vận chuyển không hết sẽ dẫn đến tình trạng tồn đọng chất thải trong các đô thị làm mất mỹ quan , gây cảm giác khó chịu cho cả dân c trong các đô thị. - Chất thải rắn đổ bừa bãi xuống cống rãnh, ao, hồ, kênh rạch,.. làm quá tải thêm hệ thống thoát nớc đô thị, là nguồn gây ô nhiễm cho nguồn nớc mặt và nớc ngầm . Khi có ma lớn sẽ gây ô nhiễm trên diện rộng đối với cáe đờngg phố bị ngập. - Trong môi trờng khí hậu nhiệt đới: gió mùa, nóng ẩm, chất thải bị thôí rữa nhanh là nguyên nhân gây ra dịch bệnh, nhất là chất thải độc hại, chất thải bệnh viện. Đội ngũ lao động của các đơn vị làm vệ sinh đô thị phải làm việc trong điều kiện nặng nhọc ô nhiễm nặng. Cụ thể nồng độ bị vợt quá mức tiêu chuẩn cho phép từ 1,5 đến 1,9 lần khí độc (tác dụng phối hợp của bốn loại khí NH, CO, H 2S, NO3) vợt tiêu chuÈn cho phÐp tõ 0,5 - 0,9 lÇn c¸c lo¹i vi trïng, siªu vi trïng, nhÊt lµ trøng giun trực tiếp ảnh hởng đến sức khỏe. - Các bãi chứa rác không hợp vệ sinh là các nguồn gây ô nhiễm nặng cho cả đất nớc, không khí. - Không thu hồi và tái chế đợc các thành phần có ích trong chất thải, gây ra sự lãng phÝ vÒ cña c¶i vËt chÊt cho x· héi. 3.4.5. C¸c tiªu chuÈn vÒ sè lîng chÊt th¶i r¾n.. Trang:. 1.

(102) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Cho đến nay ở Việt Nam cha có những tiêu chuẩn cụ thể về chất thải rắn trong đô thị. Tuy nhiên ngời ta có thể dùng phơng pháp xác định chất thải rắn trong một thời gian nào đó, sau đó chia trung bình theo ngày và chia trung bình cho đầu ngời. Ví dụ ở Hà Nội hay một số thành phố lớn ở Việt Nam, đối với một khu vực có 1000 gia đình, đếm số xe vận chyển chất thải rắn từ đó xác định đợc khối lợng chất thải rắn, tính số ngời trong khu vực và sau đó chia trung bình cho đầu ngời. Cũng có thÓ dïng ph¬ng ph¸p ph©n tÝch theo träng lîng. §èi víi chÊt th¶i r¾n c«ng nghiÖp, ngêi ta sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thèng kª. - Mức độ tăng trởng kinh tế - xã hội của từng nựớc. Khi đời sống đợc nâng cao thì lợng rác thải cũng phát triển lên, ngày càng đa dạng về chủng loại, về số lựơng. - §Æc biÖt khi dÞch vô th¬ng m¹i, du lÞch ph¸t triÓn th× lîng r¸c th¶i còng ph¸t triÓn. - Công nghiệp càng phát triển, đặc biệt là công nghiệp hóa chất nh nhà máy hoá chất, nhuộm, giấy,..thì chất thải càng độc hại. - Ngµnh du lÞch còng g©y ra mét lîng r¸c th¶i lín cho c¸c khu du lÞch còng nh c¸c khu d©n c nãi chung. - Từ các số liệu thống kê ta thấy lợng chất thải rắn trên đầu ngời ngày đêm ở các đô thị của Mỹ, đặc biệt của California (Mỹ) lớn hơn của các đô thị Việt Nam rất nhiÒu. 3.4.6. C¸c biÖn ph¸p xö lý vµ sö dông chÊt th¶i r¾n. Xử lý các chất thải rắn là một vấn đề rất phức, tạp con đờng của thế giới đã đi qua cã bèn bíc, còng lµ bèn kh¶ n¨ng lùa chän : - §æ hay th¶i bá kh«ng xö lý; - Thu håi vµ xö lý mét c¸ch tù nhiªn; - Thu håi vµ xö lý nh©n t¹o; - KiÓm so¸t chÊt th¶i vµ phÕ th¶i tù ho¹i. Tõng c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh xö lý chÊt th¶i r¾n nh sau:. Thu gom. Thïng r¸c 1. Thïng r¸c 2. 3.4.7. §Þnh lîng r¸c th¶i. Trang:. 1. B·i r¸c thµnh phè. ChÕ biÕn xö lý.

(103) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Ngời ta sử dụng các loại phân tích sau đây để định lợng rác thải ra ở một khu dân c: - §o khèi lîng; - PhÇn tÝch thèng kª; - Trình bày các đơn vi thu gom rác (ví dụ thùng chứa); - Phơng pháp xác định tỷ lệ rác thải; - Tû lÖ r¸c th¶i ®iÓn h×nh; - Yếu tố ảnh hởng đến tỷ lệ rác thải: độ ẩm, loại, các tính chất khác. Trong các phơng pháp xác định tỷ lệ rác thải ra, đáng chú ý: - Phân tích bốc - đếm; - Ph©n tÝch träng lîng - khèi lîng. Các yếu tố ảnh hởng đến lợng rác thải: - Khu vực địa lý. - Mïa trong n¨m; - TÇn suÊt thu dän (sè lÇn trong tuÇn). - Sử dụng các máy nghiền rác trong khu gia đình. - §Æc ®iÓm d©n c. - LÜnh vùc quay vßng trong s¶n xuÊt. - Quy định, luật lệ; - D luận, ý thức của cộng đồng. 3.4.8. Thu gom, tÝch r¸c, xö lý r¸c s¬ bé . Công đoạn này có ý nghĩa rất lớn đến sức khỏe cộng đồng, tới d luận cộng đồng và có liên quan đến hoạt động của toàn bộ hệ thống. 1. Tích gom rác tại chỗ: đây là hoạt động liên quan đến tích rác cho đến lúc nó đợc chuyển đến thùng rác trớc khi công tác thu dọn rác đợc tiến hành. TÝch gom r¸c t¹i chç gåm c¸c nguån: khu nhµ ë thÊp tÇng, nhµ cao tÇng, c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n, v.v. ë c¸c níc ph¸t triÓn, ngay trong c¸c nhµ tÇng (thÊp, trung b×nh, cao tầng) đều có hệ thống thu rác và xử lý sơ bộ ngay tại chỗ.. Trang:. 1.

(104) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. §èi víi nhµ thÊp tÇng: (thêng Ýt h¬n 6 tÇng), ngoµi phè th× sö dông nh÷ng ph¬ng tiÖn sau ®©y: §æ vµo thïng riªng, x«, tói ni l«ng, hoÆc tËp hîp vµo thïng r¸c c«ng céng hoÆc cã xe thu gom. Đối với nhà cao tầng: (thờng từ 6 tầng trở lên) : các hộ tự tập trung đổ rác vào nơi quy định. ThiÕt kÕ, x©y dùng èng kªnh dÉn r¸c. 2. TÝch r¸c t¹i c¸c ®iÓm: Nh÷ng yÕu tè sau ®©y cÇn ph¶i quan t©m trong kh©u gi÷ rác tại chỗ trớc khi đa đến thùng rác công cộng của điểm nhỏ. - Loại thùng rác (thùng rác gia đình, thùng rác cho nhóm gia đình sử dụng để đựng r¸c - Địa điểm đặt thùng rác chọn địa điểm thích hợp cho gia đình và nhiều hộ gia đình. - Yếu tố sức khỏe cộng đồng và mỹ quan. - TiÖn lîi cho viÖc thu dän. 3.Xử lý rác tại chỗ (xử lý sơ bộ): mộtsố thiết bị đợc sử dụng xử lý rác tại chỗ nh : m¸y nghiÒn, m¸y sµng r¸c, Ðp r¸c, c¾t th¸i nhá r¸c, lµm bét b»ng thuû lùc.v.v. - Lµm gi¶m thÓ tÝch. - Thay đổi hình dạng vặt lý; - Cã thÓ t¸i chÕ nh÷ng r¸c th¶i cã ich. Tïy theo tõng lo¹i nhµ tËp thÓ cao tÇng kh¸c nhau ngêi ta cã thÓ sö dông c¸c lo¹i kü thuËt xö lý r¸c kh¸c nhau. VÝ dô: nghiÒn r¸c, Ðp r¸c, c¾t r¸c.v.v. 3.4.9.Thu dän r¸c. Thu dọn rác trên địa bàn thành phố là một công việc khó khăn và phức tạp vì sự ''s¶n xuÊt'' r¸c ë c¸c khu nhµ ë, nhµ m¸v, th¬ng m¹i, du lÞch lµ qu¸ tr×nh réng kh¾p mọi nơi, mọi nhà, mọi cơ quan, mọi đờng phố, nhà máy, công viên.v.v. Nhiều yếu tố quan trọng trong ảnh hởng đến quá trình thu dọn rác là: - Yếu tố địa hình. - Quy hoạch đô thị, xây dựng nhà ở. - §êng phè( réng hÑp..). Trang:. 1.

(105) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Thêi tiÕt ( n¾ng, ma, nãng , Èm...) - Ph¬ng tiÖn thu dän r¸c(xe, chæi quÐt, quÇn ¸o b¶o hé...) - Quy định luật lệ về vệ sinh công cộng.v.v Chính vì sự phức tạp đó mà để làm tốt công tác này cần động viên sự đóng góp cña quÇn chóng, cña c¸c c¬ quan, xÝ nghiÖp, t¨ng cêng x· héi ho¸ c«ng t¸c vÖ sinh công cộng trên địa bàn công tác. 3.4.10. Một số biện pháp xử lý rác thải đô thị. 1. ñ hiÕu khÝ t¹i b·i tËp trung r¸c. Đối với các đô thị có dân số từ 50 đến đến 500 ngàn ngời, khí có diện tích đất trèng gÇn thµnh phè cã thÓ dïng biÖn ph¸p ñ hiÕu khÝ t¹i b·i tËp trung r¸c. Thêi gian ủ có thể kéo dài vài tháng. Tại đây rác và phế thải rắn đợc xử lý tập trung cùng víi bïn cÆn níc th¶i thµnh phè. Quá trình ủ hiếu khí trên bãi đợc thực hiện theo các giai đoạn sau: - Chuẩn bị phế thải rắn: cân, định loại và định lợng: Trén phÕ th¶i chuÈn bÞ xö lý víi bïn cÆn níc th¶i: - Vun đắp hỗn hợp phế thải rắn và bùn cặn thành luống và quạt khí vào trong. - Nghiền, sấy bùn cặn và phế thải đã xử lý để đa đi sử dụng. - Nhiệt độ ủ thờng từ (30- 40) o C, độ ẩm phế thải sau khi xử lý là (45-50)%. - Phơng pháp này đơn giản nhng phụ thuộc nhiều vào thuộc vào điều kiện khí hậu và cần một diện tích đủ rộng mới tiến hành đợc. 2. Poligon ñ yÕm khÝ phÕ th¶i r¾n. Đây là phơng pháp thông dụng nhất. Phế thải tập trung và phải đáp ứng các điều kiện vệ sinh mộc trờng, không gây ô nhiễm đất, nớc ngầm nớc mặt và không khí. Poligon tËp trung vµ ñ r¸c ph¶i c¸ch li khu ë trªn 500m, c¸ch s©n bay trªn l0 km, cách đờng ô tô trên 500m. Đất nền poligon không đợc thấm nớc (đất sét, á sét, v.v,): mực nớc ngầm trong khu vực phải cách mặt đất trên 2m.. Trang:. 1.

(106) M«n häc: M«i trêng x©y dùng 3 4 2 5. 1. Hìnhvẽ. Sơ đồ mặt cắt poligon ủ rác và phế thải sinh hoạt. 1–Dải cây xanh cách li; 2- lớp phân cách trung gian; 3 - phế thải rắn; 4-Lớp đất trång cá c¸ch li bªn ngoµi; 5- Líp c¸ch níc(nh©n t¹o hoÆc tù nhiªn) . Poligon phải đợc tính toán để tập trung và ủ rác trong thời gian 15-20 năm. Để giảm diện tích poligon phế thải rắn đợc ủ thành nhiều lớp. Khi phế thải chất cao 2m thì cần đắp đất ủ và xung quanh trên đó trồng cây, cỏ.. xung quanh poligon bố trí các rãnh thoát nớc. Nớc thoát đợc đa về trạm xử lý nớc thải hoặc đợc sử dụng để tới ruéng. Diện tích đất sử dụng làm poligon phụ thuộc dân số thành phố và chiều cao chất ủ rác. Nếu chiều cao chất rác trung bình lm/năm thì diện tích đất là 0,4-0,5m 2/ngời. Sau khi lấp đất ủ, phế thải rắn và rác ựi phân hủy yếm khí. Khí sinh học tạo thành có thể sử dụng để làm nhiên liệu. 3. Xö lý c¸c phÕ th¶i r¾n c«ng nghiÖp. C¸c lo¹i phÕ th¶i r¾n t¹o nªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã thÓ sö dụng lại làm nguyên liệu thứ cấp cho quá trình sản xuất đó hoặc ở một quá trình khác. Các phế thải không sử dụng lại đợc, tùy thuộc vào mức độ gây nhiễm bẩn và độc hại đối với môi trờng và con ngời có thể xử lý theo các phơng pháp nêu trong b¶ng 8. B¶ng 12. C¸c ph¬ng ph¸p xö lý phÕ th¶i r¾n c«ng nghiÖp. Mức độc hại. §Æc ®iÓm phÕ th¶i. Ph¬ng ph¸p xö lý. I. Không bẩn và không độc hại. Dùng để san nền hoặc làm lớp phân c¸ch ñ phÕ th¶i sinh ho¹t. Trang:. 1.

(107) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. II. ChÊt høu c¬ dÔ çy ho¸, sinh ho¸. TËp trung xö lý cïng phÕ th¶i sinh ho¹t. III. Chất hữu cơ ít độc và khó hoà tan trong níc. ñ cïng phÕ th¶i sinh ho¹t. IV. C¸c chÊt chøa dÇu mì. §èt cïng phÕ th¶i sinh ho¹t. V. Độc hại đối với môi trờng và không khÝ. VI. §éc h¹i. Tập trung trong các poligon đặc biệt. Chôn hoặc khử độc trong các thiết bị đặc biệt. Hiện nay ngoài các phơng pháp phân hủy hiếu khí, ủ yếm khí. Nh đối với các loại phế thải sinh hoạt ngời ta còn ứng dụng các phơng pháp khử độc và chôn cất phế thải công nghiệp độc hại trong các thiết bị, hòm đặc biệt và đặt các phế thải dễ cháy trong lò đốt. a. Chôn cất và khử độc phế thải công nghiệp độc hại: Các chất độc hại của công nghiệp nh thủy ngân từ các ngành công nghiệp hóa clo, xianua tõ c«ng nghiÖp c¬ khÝ, crom tõ c«ng nghiÖp crom, chÕ biÕn dÇu, chÕ t¹o máy, luyện kim màu, chì từ chế tạo máy đợc trung hòa, xử lý hoặc khử độc trong các công trình thiêt bị đặc biệt đặt trong hoặc ngọài nhà máy. Ngời ta thờng tổ chức các poligon dặc biệt thành hai dạng: riêng rẽ để chôn hoặc oxy hóa phế thải độc hại và tổng hợp để thu nhận xử lý hoặc chôn nhiều loại phế thải rắn khác nhau. Các phế thải đặc biệt độc hại, đợc chôn trong thùng bê tông cốt thép đặt sâu dới đất không thấm nớc l0-12m. Các hoạt tính phóng xạ đợc thu gom riêng vào thùng mặt nhẵn và sau đó vận chuyển đến chỗ chôn trong xe đặc biệt, chống phát xạ. Vấn đề chôn cất các chất đồng vị phóng xạ trong đất hiện nay vẫn cha giải quyết triệt để, ë Mü ngêi ta ch«n nã díi d¹ng dÞch xim¨ng trong líp nham th¹ch, ë Nga ngêi ta chôn nó dới đất giữa hai lớp cách nớc... b. §èt phÕ th¶i r¾n: Đốt phế thải trong các lò đốt không phải là biện pháp u việt vì nó có thể làm nhiễn bẩn môi trờng không khí và năng lợng nhiệt tạo thành không sử dụng đợc. Song trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã diÖn tÝch x©y dùng poligon hoÆc kh«ng vËn chuyÓn đợc phế thải thì phơng pháp này là một phơng pháp hợp ]ý. Trang:. 1.

(108) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Nhiệt độ trong lò đốt thờng 800 – 10000 o C. Để khử hết các mùa hôi và độc hại, nhiệt độ trong lò có thể nâng trên 1000 o C. Khi đốt chung các loại phế thải với nhau cần phải tính toán lợng nhiệt thoát ra, độ tro, khả năng gây nổ, nhiệt độ bắt lửa, nãng ch¶y... cña tõng lo¹i phÕ th¶i. T¸ch c¸c m¶nh vôn kim lo¹i khái tro b»ng c¸c thiÕt bÞ tõ tÝnh. c. Sö dông phÕ th¶i r¾n: Sử dụng lại phế thải công nghiệp rắn là một vấn đề thuộc chiến lợc công nghệ sạch trong sản xuất, tạo điều kiện phát triển bền vững. Hiện nay nhiều nớc đã nghiên cứu đề ra các biện pháp sử dụng lại phế thải rắn. Vấn đề này vừa mang ý nghÜa vÖ sinh võa mang ý nghÜa kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh xö lý r¸c ngêi ta cã thÓ làm ra các loại nhiên liệu lọc, rắn và than cốc. Từ rác thành phố cũng có thể thu đợc metanol, amoniac và ure.v.v. Từ phế thải công nghiệp giấy có thể chế tạo đợc cồn etilic và các loại vật lệu xây dựng. Ngời ta cũng đã ứng dụng nguyên lý pin axit để thu điện năng từ các loại phÕ th¶i c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t: ë Thôy SÜ, tõ phÕ th¶i sinh ho¹t c«ng nghiÖp giÊy ngời ta đã làm ra ván ép phục vụ xây dựng. Ơ Mỹ đã nghiên cứu và ứng dụng các thiÕt bÞ míi ph©n lo¹i r¸c vµ phÕ th¶i céng nghiÖp. Hµng n¨m trong 134 triÖt tÊn phÕ th¶i r¾n cña níc nµy chøa tíi 1- l,3 triÖu tÊn s¾t, 860 ngµn tÊn nh«m, 430 ngµn tÊn kim loại khác, trên 18 triệu tấn thủy tinh và hơn 60triệu tấn giấy. Nếu đốt rác này sẽ thu đợc lợng nhiệt tơng đơng với đốt 20 triệu tấn dầu mỏ. 3.5. Ô nhiễm môi trờng đất. 3.5.1. Hệ sinh thái đất. Đất là t liệu sản xuất đặc biệt, là yếu tố cấu thành của hệ sinh thái trên Trái Đất.Trên quan điểm sinh thái học thì đất là một tài nguyên tái tạo, là “vật mang'' của nhiều hệ sinh thái trên Trái Đất. Con ngời tác động vào đất cũng chính là tác động vào các hệ sinh thái mà đất ''mang'' trên mình nó. Nh vậy tùy thuộc vào phơng thức đối xử của con ngời đối với đất mà đất đai có thể phát triển theo chiều hớng tốt vµ còng cã thÓ ph¸t triÓn theo chiÒu híng xÊu. Cho nên việc bảo vệ môi trờng đất và các giải pháp chống ô nhiễm đất, duy trì tính n¨ng s¶n xuÊt l©u dµi lµ mét trong nh÷ng chiÕn lîc quan träng cña níc ta trong viÖc sö dông hîp lý vµ l©u bÒn c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn. - Xét trên quan điểm cấu trúc và chức năng thì đất đã tự nó hình thành một hệ thống sinh th¸i hoµn chØnh, mét cÊu h×nh cña mét hÖ thèng më. Trang:. 1.

(109) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. + Các cơ thể sống với tác nhân sản xuất. Tác nhân sản xuất là những địa y, tảo rêu. + Tác nhân tiêu thụ và tác nhân phân huỷ là các quần thể sinh vật, động vật đất, nÊm. + Các hợp phần không sống nh : nớc, khoáng chất hữu cơ và không khí trong đất. Giống nh các hệ sinh thái khác: giữa các yếu tố sống và không sống trong đất luôn xảy sự trao đổi năng lợng và vật chất, phản ánh tính chức năng của một hệ sinh thái hòan chỉnh. Dòng năng lợng đi qua hệ sinh thái đất đợc sử dụng trong quá trình tich luỹ, phân huỷ các hợp chất hữu cơ. Lợng chất hữu cơ đợc hình thành trong một đơn vị thời gian, là biểu hiện sức sản xuất của hệ và dòng năng lợng này tuân theo nguyªn t¾c cña mét vßng tuÇn hoµn hë, nglòa lµ gi¶m dÇn qua mçi bËc s¶n xuÊt vµ tiªu thô cña c¸c t¸c nh©n. Ngîc l¹i, vßng tuÇn hoµn c¸c chÊt dinh dìng th× l¹i tu©n theo nguyªn t¾c cña vßng tuÇn hoµn khÐp kÝn. Cũng giống nh các hệ sinh thái tự nhiên khác, hệ sinh thái đất có cách phát triển riêng đó là kết qủa của mối quan hệ qua lại giữa các yếu tố hữu sinh, vô sinh và khả n¨ng tù ®iÒu chØnh riªng, nghÜa lµ kh¶ n¨ng tù lËp l¹i c©n b»ng gi÷a c¸c quÇn thÓ sinh vật đất, giữa vòng tuần hoàn vật chất và dòng năng lợng. Nhờ có khả năng tự điều chỉnh riêng này mà hệ sinh thái đất giữ đợc ổn định mỗi khi chịu tác động của các nhân tố ngoại cảnh. Tuy nhiên sự tự điều chỉnh của hệ sinh thái đất có giới hạn nhất định, nếu sự thay đổi vợt quá giới hạn này, hệ sinh thái đất mất khả năng tự điều chỉnh và kết quả là chúng bị ô nhiễm, giảm độ phì và giảm tính năng sản xuất. Sự tác động của con ngời có thể điều chỉnh và tìm đợc một giới hạn sinh thái hay giới hạn cho phép của môi trờng đất. Nếu các hoạt động của con ngời làm thay đổi các nhân tố sinh thái ra ngoài giới hạn sinh thái của các quần xã sống trong đất thì hậu quả sẽ là sự ô nhiễm môi trờng đất. Muốn kiểm soát đợc môi trờng đất, cần phải biết giới hạn sinh thái của quần xã sống trong đất với từng nhân tố sinh thái. Xử lý ô nhiễm đất tức là điều chỉnh và đa các nhân tố sinh thái trở về giới hạn sinh thái của quần xã sống trong đất. Đây chính lâ nguyên lý sinh thái cơ bản vận dụng vào việc sử dụng hợp lý tài nguyên đất và b¶o vÖ m«i trêng. 3.5.2. Tác động của các hệ thống sản xuất đến môi trờng đất. §Êt lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn quan träng nhÊt trong s¶n xuÊt n«ng- l©m nghiÖp. Ngoài ra đất đợc dùng làm nơi ở, đờng giao thông, kho tàng, mặt bằng sản xuất Trang:. 1.

(110) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. c«ng nghiÖp. Khi d©n sè t¨ng nhanh, nÒn v¨n minh ph¸t triÓn cao, con ngêi t×m mäi cách tăng cờng mức sản xuất và tăng cờng khai thác độ phì của đất nh: - T¨ng cêng sö dông ph©n bãn, thuèc trõ s©u, diÖt cá; - Sö dông chÊt kÝch thÝch sinh trëng c©y trång; - Sử dụng công cụ và kỹ thuật hiện đại; - Më réng m¹ng líi tíi tiªu. Tất cả các biện pháp này tác động mạnh mẽ đến hệ sinh thái và môi trờng, đó là: - Làm đảo lộn cân bằng sinh thái do sử dụng thuốc trừ sâu. - Làm ô nhiễm môi trờng đất do sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu; - Lµm mÊt c©n b»ng dinh dìng; - Làm xói mòn và thoái hóa đất; - Phá hủy cấu trúc đất và các tổ chức sinh học của đất do sử dụng máy móc nặng. - MÆn hãa, phÌn chua do tíi tiªu kh«ng hîp lý. 3.5.3. ¤ NHIÔM M¤I TR¦êNG §ÊT. Ô nhiễm môi trờng đất đợc xem là tất cả các hiện tợng làm hàm lợng các chất tự nhiên trong đất tăng lên đến mức gây độc hại cho môi trờng, sinh vật và làm xấu c¶nh quan. I. Ph©n lo¹i. Phân loại đất bị ô nhiễm theo nguồn gốc phát sinh ô nhiễm và theo các tác nhân gây « nhiÔm: 1. Theo nguån gèc ph¸t sinh. - Ô nhiễm đất do các chất thải sinh hoạt; - Ô nhiễm đất do chất thải công nghiệp; - Ô nhiễm đất do hoạt động nông nghiệp: - Ô nhiễm đất do tác động của không khí ở các khu công nghiệp và đông dân c. 2. Theo c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm: - ¤ nhiÔm do c¸c t¸c nh©n hãa häc; - ¤ nhiÔm do t¸c nh©n sinh häc; - ¤ nhiÔm do t¸c nh©n vËt lý. Trang:. 1.

(111) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. II. Ô nhiễm đất là hậu quả của ô nhiễm khí quyển. Hoạt động công nông nghiệp làm cho không khí bị ô nhiễm SO2, NOx, HCL, HF. Quá trình yếm khí trong đất ngập ntớc là điều kiện để hình thành H2S khí này bay vµo kh«ng trung råi còng bÞ «xy hãa thµnh H 2SO4 tan trong níc ma, tÊt c¶ c¸c khí đó làm chua nớc ma và cũng làm chua đất. Ơ các trung tâm công nghiệp Châu Âu ngời ta tính đến 80% lợng sulfua đi vào khí quyển là do hoạt động của con ngời. Vùng bản đảo Scandinaver trong thời gian 1957 đến 1963 lợng lu huỳnh trong đất tăng gấp đôi. Trong sông ngòi ở Nam Thụy Điển lợng lu huỳnh từ các dòng sông đa vào đồng ruộng trong thời gian 1909 đến cuối những năm 1960 đã tăng gấp ba lần (từ 7kg lên 22kg/ha/năm). Lợng lu huỳnh trong nớc ma biến động theo từng theo từng thời kỳ song nói chung là tăng lên. Các loại axit đổ xuống đất làm đất chua, đỏ. Năm 1956 trong khi đại bộ phận bán đảo Scandinaver hầu nh trung tính thì miền đông nớc Anh, Hà Lan và Bỉ pH < 5,0. Năm 1959 tình hình đã thay đổi, vùng pH < 5,0 đã tỏa rộng theo hớng Đông Bắc châu Âu. Vùng bán đảo Scandinaver pH đã xuống khoảng 5,5 đến 6,0 . Miền Bắc nớc Đức, Hà Lan, Bỉ đã xuất hiện vùng pH dới 4,5. Đến năm 1961 trung tâm đất chua lại mở rộng đáng kể. Từ năm 1961 ma hàng năm ở trung tâm đã có độ pH xuống dới 4 có thời gian xuống đến 3. Ơ Thụy Điển có lúc pH nớc ma hạ xuống đến 2,8. Trong thêi gian 1965 - 1970 níc hå vµ s«ng cña Thôy §iÓn cã pH gi¶m, nhÊt ë miÒn Nam vµ ë miÒn Trung. Ion H+ gây ra độ chua của đất, ngoài ra ion H + còn có khả năng trao đổi ion với c¸c ion kh¸c nh Na+ , Ca+2 , Mg2+ , K+ chóng bÞ H+ thay thÕ vµ níc ma röa tr«i. Do ma axit nặng nề, nhiều vùng ruộng ở bán đảo Scandinaver có tỷ lệ kiềm trong dung dịch hập thụ đất còn rất thấp: V% < l0%. Nghĩa là hơn 90% dung tích hấp thụ là H+ , cây cối mọc rất kém. Muốn khôi phục lại đất, phân bón cho đất ruộng nhiều Ca2+ , Mg2+ việc cải tạo đất trồng phải đợc xem là công việc lâu dài, mất hàng trăm n¨m. Việc ô nhiễm S0 2- nếu cha làm độ chua tăng đáng kể đến mức rửa trôi mất Ca, Mg thì lại làm tăng tổng số muối tan trong đất. Các axit hòa tan các oxit kim loại kiềm, các cacbonat làm hình thành các loại muối trong đất CaSO 4 , Ca HC03 , CaCI2 làm tăng độ mặn của đất.. Trang:. 1.

(112) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Quanh các khu công nghiệp ngoại thành Hà Nội đất đai giàu lu huỳnh hơn trung t©m ch©u thæ s«ng Hång vµ còng cã hµm lîng tæng muèi tan cao h¬n. III. Ô nhiễm đất là hậu quả của ô nhiễm nớc. Nông dân lấy nớc thải tới cho đồng ruộng. Nếu không điều tra chất lợng nớc, có thể làm cho đất bị ô nhiễm ảnh hởng xấu đến sinh trởng cuả cây. Tới nớc có độ mặn cao làm cho đất bị mặn hóa. Việc tới nớc thải chứa kim loại nặng sẽ làm tăng hàm lợng kim loại nặng trong đất và giun đất. Chú ý là Cd và Zn trong giun đất tăng lên rất nhiều. Giun đất tích lũy không nhiều Ni, Cu, Pb. Hàm lợng các kim loại nặng ở trong chim và cá, vịt ăn giun đất lại tăng lên cao hơn nhiều. Cuối cùng các kim loại nặng đợc đa vào chuỗi thức ăn và làm hại cho ngời. Các chất bẩn hữu cơ phenol, benzen, xyanua dần dần đợc vi sinh vật phân giải nhng ngay trong thêi gian ng¾n chóng cã thÓ ¶nh hëng nÆng nÒ lµm gi¶m s¶n lîng c©y trång. Níc bÈn ë má nh níc th¶i tõ má s¾t hay má lu huúnh do qu¸ tr×nh oxy hãa t¹o thành FeSO4, Fe2SO4), H2SO4 hòa tan trong nớc làm đất tích lũy sắt, đất chua dần và diện tích đất ô nhiễm ngày càng lớn. Đất ô nhiễm lu huỳnh trong điều kiện hao phí bị oxy hóa thành sulfat khiến tích lũy muối sulfat, độ mặn tăng lên, H 2SO4 hình thành làm đất có phản ứng chua, thành loại đất chua, mặn gọi là đất phèn. Đồng cỏ bị nớc chứa kim loại nặng tràn qua làm tăng hàm lợng kim loại nặng trong đất và trong cỏ làm cho trâu bò gậm cỏ bị nhiễm độc chết. IV. Ô nhiễm đất do hậu quả của thâm canh nông nghiệp. 1. Sö dông ph©n bãn hãa häc vµ c¸c chÊt kÝch thÝch sinh trëng. Ngời ta ớc tính chỉ có khoảng 50% ni tơ trong phân bón đa vào đất đợc cây trồng sử dụng, lợng còn lại là nguồn gây ô nhiễm môi trờng đất. Chúng làm thay đổi thành phần và tính chất của đất, làm chai cứng đất, làm chua đất, làm thay đổi cân bằng dinh dỡng đất - cây trồng. Các loại phân bón khi xâm nhập vào đất, một phần đợc tich luỹ trong đất, một phần vào nguồn nớc, và một phần bay vào khí quyển dới dạng khí và hơi gây ô nhiễm không khí. Khi nồng độ NO cao trong đất, truyền vào m«i trêng níc, nÕu sö dông níc nµy sÏ t¹o thµnh metemoglobin trong m¾t trÎ em lµm trÎ em dÔ bÞ héi chøng tÝm t¸i vµ tö vong. 2. Sö dông thuèc trõ s©u, diÖt cá, diÖt nÊm, diÖt chuét .... Trang:. 1.

(113) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Tất cả các loại thuốc này đều làm ô nhiễm môi trờng đất, nhất là hợp chất hữu cơ tổng hợp. Có trên khoảng 1000 hợp chất hóa lọc đợc sử dụng trên thế giới, trong đó có DDT. Thuốc trừ sâu diệt cỏ phân huỷ rất chậm và tạo ra những d lợng trong đất. Trung bình có khoảng 50% lợng thuốc trừ sâu đợc phun xuống đất và lôi cuốn vào chu trình đất - cây trồng - động vật – con ngời. Khuynh híng s¶a xuÊt thuèc trõ s©u hiÖn nay lµ chiÕt xuÊt nh÷ng chÊt tõ th¶o, mộc có tác dụng diệt sâu nhag không làm phơng hại đến môi trờng đất hoặc sản xuÊt thuèc trõ s©u b»ng sö dông nh÷ng hîp chÊt ph©n hñy nhanh, rót ng¾n tèi thiÓu thời gian tiếp xúc với đất. Giảm mức độ ô nhiễm môi trờng đất. V. Ô nhiễm đất do chất thải công nghiệp. Từ trớc đến nay đất vẫn đợc coi là chất làm sạch tự nhiên. Do thành phần cơ giới đất, nhất là đất sét có tính hấp phụ cơ học cao đợc xem nh là màng lọc ngăn chặn các chất hữu cơ không thấm xuống sâu đợc. Níc ngÇm do vËy thêng rÊt Ýt chÊt h÷u c¬, kh«ng cã ký sinh trïng g©y bÖnh vµ chỉ có một hàm lợng muối khoáng nhất định bắt nguồn từ đặc tính địa hóa của địa phơng nớc chảy qua ở mức không hại mà còn có khả năng bồi đắp sự thiếu hụt chất kho¸ng cho c¬ thÓ. Do thành phần hoá học, các chất khoáng và mùn sẵn có trong đất làm cho đất có khả năng hình thành những phản ứng cực kỳ phức tạp với chất đợc đa vào đất nh các phản ứng hấp thụ hóa học, các phản ứng hấp thụ trao đổi, các phản ứng tạo chelat làm cho các chất độc mất khả năng di động trong đất và không còn khả năng đi vào cây đợc nữa. Xuất phát từ các nhận thức trên, ngời ta đổ vô tội vạ các chất phế thải vào đất, khiến cho đất lại bị ô nhiễm nặng nề hơn trở thành cái ung nhọt tiềm ẩn những nguy cơ rất lớn. Nếu chủ quan không tính đến khả năng tự làm sạch của đất thì đất sẽ bị ô nhiÔm råi chÝnh níc ngÇm còng bÞ « nhiÔm. C©y cèi sÏ dÇn tÝch lòy nhiÒu h¬n kim lo¹i nÆng g©y nguy h¹i cho ngêi tiªu thô l¬ng thùc, thùc phÈm. Các chất thải này thờng xuyên chứa những sản phẩm độc hại ở dạng dung dịch và d¹ng r¾n. Kho¶ng 50% chÊt th¶i c«ng nghiÖp lµ d¹ng r¾n (than, bôi, chÊt h÷u c¬, xØ quặng...) và trong đó 15% có khả năng gây độc nguy hiểm. Độ pH của đất giảm do ma axit và chất thải công nghiệp. Điều đáng lo ngại là các phế thải công nghiệp thờng làm ô nhiễm đất bởi các hóa chất và kim loại nặng. Phenol là chất thải của công nghiệp đất, luyện kim đen, luyện than cốc - khi thấm vào đất, vào nớc thì làm cho Trang:. 1.

(114) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. đất, nớc có mùi đặc biệt, đặc biệt nguy hiểm là khi phenol kết hợp với clo ở những đất bị nhiễm mặn sẽ tạo thành clophenol rất độc gây buồn nôn , gây ung th. Hàm lợng phenol từ 25-80 mg/l nớc, đất gây độc cho cây và làm cho động vật đất chết. VI. Ô nhiễm đất do tác nhân sinh học. Những tác nhân sinh học làm ô nhiễm đất gây ra bệnh ở ngời và động vật nh trực khuÈn lþ, th¬ng hµn hoÆc amip, ký sinh trïng (giun, s¸n). Sù « nhiÔm nµy xuÊt hiÖn là do phơng pháp đổ bỏ chất thải mất vệ sinh hoặc sử dụng phân bắc tơi hoặc bùn thải sinh hoạt bón trực tiếp cho đất. VII. Ô nhiễm đất do các tác nhân vật lý . 1. Ô nhiêm đất do nhiệt độ . Khí nhiệt độ trong đất tăng đáng kể sẽ gây ảnh hởng lớn đến hệ sinh vật. Sự phân giải hữu cơ và trong nhiều trờng hợp làm đất chai cứng và mất chất dinh dỡng. - Nhiệt độ trong đất tăng làm giảm hàm lợng oxy, mất cân bằng oxy trong nớc, đất vµ qu¸ tr×nh ph©n huû c¸c chÊt h÷u c¬ sÏ tiÕn triÓn theo kiÓu kþ khÝ t¹o ra chiÒu s¶n phẩm trung gian độc cho cây trồng nh NH3, H2S và aldehyt, nhiệt độ tăng làm chết c©y trång. Nguån g©y « nhiÔm nhiÖt lµ do sù th¶i bá níc lµm m¸t c¸c thiÕt bÞ cña nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn, nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö.v.v. 2. Ô nhiễm đất do các chất phóng xạ. Nguồn ô nhiễm đất bởi các chất phóng xạ là những phế thải của các trung tâm khai th¸c c¸c chÊt phãng x¹, trong tÇm nghiªn cøu nguyªn tö, c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn nguyªn tö, c¸c bÖnh viÖn dïng chÊt phãng x¹ vµ nh÷ng vô thö vò khÝ h¹t nh©n. Các chất phóng xạ thâm nhập vào đất và theo chu trình dinh dỡng tới cây trồng, động vật và con ngời. Ngời ta thấy rằng, sau những vụ nổ thử vũ khí hạt nhân, những vùng cách xa trung tâm đó mà chất phóng xạ trong đất cũng tăng lên 10 lần. Sau các vụ nổ nguyên tử, trong đất thờng tồn lu ba chất phóng xạ, chủ yếu là Sr 90 , I131 , Cs 137 . C¸c chÊt nµy theo chu tr×nh dinh dìng sÏ x©m nhËp vµo c¬ thÓ ngêi lµm thay đổi cấu trúc tế bào gây ra những bệnh về di truyền, máu, ung th. 3.5.4. Các biện pháp phòng chống ô nhiễm đất. 1. Làm sạch cơ bản đất. Mục đích là phòng ngừa nguồn nhiễm bẩn đất từ nớc bề mặt và nớc ngầm. Muốn vậy, cần gạn lắng các chất lắng đọng, áp dụng các biện pháp phân hủy chúng,. Trang:. 1.

(115) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. sau đó sử dụng các phơng pháp hóa học, sinh học để kết tủa, làm giảm các chất hòa tan và phân hủy hữu cơ trớc khi thải ra đất. 2.Khö nh÷ng chÊt th¶i r¾n. Cần tập trung chuyển chở các chất thải rắn bằng phơng tiện phù hợp, sau đó có thể đốt cháy, nghiền nỏ .v.v.v. 3. Ph¬ng ph¸p tËp trung vµ tb¶i bá . Tập trung các phế thải cho phép, sau đó chôn vùi chúng hoặc phun; sản phẩm đặc có tỷ trọng lớn có thể sử dụng để lấp bỏ các chỗ cần thiết, nh biện pháp kết hợp ở khu khai th¸c má lé thiªn. 4. Sö dông bîp lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ trong sö dông c¸c chÊt hãa häc cho mục đích nông lâm nghiệp. - Sử dụng phế liệu triệt để hơn. - Tận dụng phế liệu đến mức có thể, đồng hóa chúng bởi các hệ thống sinh thái. - Ơ Việt Nam vấn đề ô nhiễm đất cha có những biểu hiện rõ rệt, tuy nhiên theo từng tác nhân, từng nơi, từng chỗ đã bộc lộ rõ rệt hiện tợng ô nhiễm, gây không ít tác hại cho sản xuất và đời sống. Bởi vậy, vấn đề ô nhiễm đất ngay bây giờ cũng cần phải đặt ra và có những biện pháp phòng ngừa hữu hiệu trong tơng lai, vì ô nhiễm đất sẽ gây ô nhiễm nguồn nớc ngầm, ảnh hởng tới chất lợng sản phẩm động, thực vật và trực tiếp đến sức khỏe con ngời. Ch¬ng 4. B¶o vÖ m«i trêng trong triÓn khai dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh. 4.1. ¤ nhiÔm m«i trêng trong triÓn khai dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh. 4.1.1. Những đặc thù của thi công xây dựng công trình hiện nay. HiÖn nay chóng ta ®ang bíc vµo mét thêi kú ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ, víi c¬ chế thị trờng, nhiều thành phần kinh tế cùng tồn tại, nó đã thúc đẩy sự phát triển hơn nữa của các ngành nghề trong cơ cấu kinh tế định hớng XHCN. Ngành XDCB cũng đang trên đà phát triển mạnh mẽ, sự phát triển rõ nét nhất là sự thay đổi công nghệ xây dựng: Từ công nghệ XD kém phát triển đã chuyển sang thời kỳ sử dụng các công nghệ hiện đại để đáp ứng đợc với đặc điểm của các công trình XD hiện nay lµ cao tÇng, kiÕn tróc ®a d¹ng phong phó: vÝ dô nh c¸c c«ng tr×nh ë c¸c khu chung c cao tÇng trªn Tp Hµ néi, Tp Hå chÝ Minh .v.v c«ng tr×nh cÇu d©y v¨ng Mü Trang:. 1.

(116) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. ThuËn, cÇu d©y v¨ng B·i Ch¸y H¹ Long.v.v C¸c c«ng tr×nh giao th«ng víi nhiÒu c©y cầu đờng bộ thi công theo phơng pháp đúc hẫng.v.v. đã đem lại cho bức tranh XD của đất nớc chúng ta một phong cảnh mới đầy sức sống. Nhng mặt trái của sự phát triển mạnh mẽ công nghệ XD hiện đại là kéo theo sự « nhiÔm m«i trêng gia t¨ng, nã gãp phÇn lµm cho sù « nhiÔm m«i trêng ph¸t triÓn trên diện rộng, mức độ ô nhiễm không khí, nớc, chất thải rắn, bụi, khói, tiếng ồn .v.v. càng trầm trọng. Nếu không có biện pháp đồng bộ và cấp bách nó sẽ gây ra hậu qu¶ rÊt lín cho m«i trêng. C¸c c«ng tr×nh XD lµ c¸c dù ¸n míi n»m trªn diÖn tÝch réng xa khu d©n c: Nh÷ng c«ng tr×nh nµy thêng lµ c¸c dù ¸n khu c«ng nghiÖp míi nh khu c«ng nghiÖp b¾c Th¨ng Long Hµ néi, khu c«ng nghiÖp Sµi §ång, khu c«ng nghiÖp Thuþ Vân Phú thọ.v.v. Những dự án này khi triển khai cũng để lại những vấn đề về ô nhiễm mới cho khu vực XD: bùn đất rơi vãi, bụi, khói xe máy, tiếng ồn do thiết bị.v.v. Nhng do đợc triển khai trên một diện tích rộng nên chúng ta thấy mức độ ô nhiễm có vẻ mờ nhạt hơn, loãng hơn, cảm giác nh ít ảnh hởng đến cuộc sống của các khu dân c hơn. Thực chất mức độ ô nhiễm là rất lớn nhng nó đợc chia cho một diện tích rộng nên chúng ta cảm giác là không đáng kể. C¸c c«ng tr×nh lµ c¸c dù ¸n XD c¶i t¹o, xen cÊy n»m trªn diÖn tÝch hÑp, trong thµnh phè, thÞ trÊn, thÞ x·, liÒn kÒ khu d©n c: Lo¹i c«ng tr×nh nµy chiÕm mét khèi lîng lín trong tæng sè c¸c dù ¸n XD c«ng trình. Mọi quá trình thi công triển khai dự án đợc thực hiện trên một diện tích hẹp, sát khu dân c, thậm chí có nhiều công trình phải quây cả một phần đờng hè phố phôc vô cho thi c«ng. Nh÷ng dù ¸n lo¹i nµy lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phè, thÞ x· víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. §Ëp c«ng tr×nh cò, xây công trình mới, cứ liên tục nh vậy trong một thời gian dài làm thay da đổi thịt bộ mặt đô thị đất nớc. Nhng cũng chính loại dự án này đã gây ra quá nhiều ô nhiễm cho khu dân c, cho các đô thị nói chung. Nó đang là một bài toán khó cho các nhà quản lý môi trờng, cơ quan chính quyền các cấp của địa phơng. Vấn đề về bụi, nớc thải, bùn đất, rác thải xây dựng, dầu mỡ xe máy xây dựng, tiếng ồn đang là vấn đề nan giải của các đô thị hiện nay. Chúng ta cần có biện pháp cấp bách, đồng bộ, kiên quyết, để giảm thiểu ô nhiễm, tạo cho con ngời trên các khu dân c, các khu đô thị cã cuéc sèng tèt h¬n. Công nghệ thi công hiện đại: Công nghệ thi công hiện đại đã mang lại sự phát triển mạnh mẽ của công tác thi công công trình, có công nghệ hiện đại chúng ta mới có thể thi công đợc các công Trang:. 1.

(117) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. trình cao tầng, các công trình cầu, cảng hiện đại, nhng công nghệ thi công hiện đại cũng đem lại cho chúng ta nhiều phiền toái về ô nhiễm: bùn đất, bụi, rác thải xây dựng, tiếng ồn.v.v. Chính vì vậy mà đi đôi với việc thi công công trình bằng các công nghệ hiện đại chúng ta cần phải có các giải pháp chống ô nhiễm đồng bộ, triệt để mới có thể giảm thiểu ô nhiễm môi trờng, hạn chế gây tác hại đến môi trờng khu d©n c mµ c«ng tr×nh ®ang x©y dùng. 4.1.2. Sự tác động của thi công công trình với môi trờng. Thi c«ng c«ng tr×nh lµ mét qu¸ tr×nh sö dông c¸c c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ hiện đại, nhân công và vật liệu để đa đồ án thiết kế nói chung thành công trình thực tế. Thi công công trình là một quá trình phức tạp, nó đòi hỏi sự hợp tác của nhiều ngành nghề, nhiều thành phần lao động cùng tham gia để cho ra sản phẩm, mặt khác nó cũng tác động tới nhiều mặt của xã hội trong đó có vấn đề môi trờng. Sản xuất xây dựng thờng đợc thực hiện trong một thời gian dài từ vài tháng đến vài năm do đó nếu xảy ra ô nhiễm môi trờng thì sự tác động của nó tới đời sống cộng đồng là không nhỏ. Ô nhiễm môi trờng do sản xuất XD gây ra tác động trực tiếp tới hầu hết các hình thức môi trờng: các loại bụi, bùn đất, khí thải, dầu mỡ, nớc thải, tiếng ồn, rác thải xây dựng.v.v tác động tới môi trờng không khí, môi trờng nớc, môi trờng tiếng ồn, môi trờng đất.v.v.của toàn bộ đời sống xã hội. Vì vậy thực hiện tèt BVMT trong SXXD lµ mét viÖc lµm kh«ng thÓ tr× ho·n, nã cã tÝnh cÊp thiÕt cao trong thêi ®iÓm hiÖn nay. Thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh thêng diÔn ra thêng xuyªn, liên tục, nó thờng tồn tại song song với đời sống xã hội bình thờng trên các khu dân c, các khu đô thị, nhất là trong giai đoạn phát triển chung nh hiện nay. Chúng ta không thể loại bỏ nó, không thể tách riêng nó ra khỏi đời sông xã hội bình thờng: bởi vì đời sống XH bình thờng chính là sự kế thừa cái cũ và sự tiếp nhận cái mới, c¸i ph¸t triÓn phï hîp víi xu thÕ chung cña x· héi vµ thÕ giíi. ChÝnh v× vËy mµ chúng ta chỉ có thể đảm bảo BVMT tốt, khi chúng ta đợc giác ngộ về môi trờng, hiểu biết về môi trờng, có ý thức thực hiện tốt các vấn đề về BVMT nói chung và trong XD nãi riªng. Thùc tÕ c«ng t¸c BVMT trong x©y dùng hiÖn nay ®ang diÔn ra rÊt phøc t¹p vµ cã chiÒu híng xÊu cho m«i trêng. C¸c c«ng trêng më ra lµ kÐo theo mét lo¹t c¸c vÊn đề về ô nhiễm: Bùn đất, nớc thải, bụi dày đặc, dầu mỡ, rác thải xây dựng.v.v Chúng ta đã và đang khắc phục nhng cũng cha đem lại hiệu quả rõ rệt. Các thành phố lớn nh Hµ Néi, Tp Hå chÝ Minh ®ang lµ nh÷ng ®iÓm nãng vÒ MT trong XD hiÖn nay. 4.2. ¤ nhiÔm m«i trêng ë c¸c giai ®o¹n triÓn khai dù ¸n XD c«ng tr×nh- c¸c biÖn ph¸p chèng « nhiÔm. Trang:. 1.

(118) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n XD, tuú theo tõng giai ®o¹n thi c«ng mµ sù « nhiễm môi trờng có khác nhau, mức độ khác nhau. 4.2.1. Giai đoạn đền bù, giải phóng mặt bằng. Ơ giai đoạn này công tác chủ yếu là đền bù và giải phóng mặt bằng theo quy hoạch, trả lại MB cho xây dựng. Giai đoạn này có một số ít dự án là đã hoàn tất trong một thời gian ngắn khi điều kiện MB không phức tạp, đền bù nhanh, giải phóng mặt bằng nhanh. Nhng đại đa số các dự án giai đoạn giải phóng mặt bằng rất chậm, kéo dài nh ở Hà Nội trờng hợp giải phóng mặt bằng để XD cầu vợt Ngã T Vọng, cầu vợt Ngã T Sở, đờng vành đai 2 Láng – Pháp Vân kéo dài trong 2, 3 năm, một số chỗ đã giải toả, phá dỡ ngổn ngang, còn lại đa số không giải toả đợc, ngời dân lợi dụng đổ rác thải lên đó làm cho bùn đất rác thải ngập ngụa, tồn tại trong mét thêi gian dµi. Những dự án đợc thực hiện tốt, giải toả nhanh, quá trình phá dỡ công trình cũ tiÕn hµnh th× sù « nhiÔm m«i trêng còng b¾t ®Çu: bôi mï mÞt, g¹ch vì, vËt liÖu phÕ th¶i, tiÕng ån, c©y cèi chÆt ngæn ngang.v.v. Sù « nhiÔm nµy tr¶i dµi theo chiÒu dµi vµ chiÒu réng c«ng tr×nh, cã thÓ kÐo dµi hµng th¸ng, còng cã khi kÐo d¹i vµi th¸ng trêi. Sù « nhiÔm kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi diÖn tÝch dù ¸n mµ cã khi cßn lan to¶ c¶ ra môi trờng xung quanh, làm ảnh hởng đến môi trờng chung trong một thời gian dµi. ChÝnh v× vËy biÖn ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm trong giai ®o¹n nµy lµ cÇn khÈn tr¬ng gi¶i phãng mÆt b»ng cµng nhanh cµng tèt (nÕu ®iÒu kiÖn cho phÐp). NÕu kh«ng thÓ gi¶i phãng mÆt b»ng nhanh th× cÇn khoanh vïng nh÷ng c«ng tr×nh gi¶i phãng sím để có biện pháp rào chắn không cho đổ rác thải lên các vị trí đã đợc giải phóng. Chỗ nào đã đợc giải phóng phải thu dọn sạch sẽ các phế liệu đa đi nơi khác, giai đoạn bèc dì vËt liÖu cÇn tíi níc cho Èm VL phÕ th¶i chèng bôi cho khu vùc, c¸c xe chë VL phế thải cần che đậy cẩn thận để tránh rơi vãi trên đờng vận chuyển và không g©y bôi khi vËn chuyÓn. Víi nh÷ng dù ¸n mµ c«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng gÆp nhiÒu khã kh¨n, trËm trÔ trong công tác đền bù, các hộ dân di dời chậm có thể kéo dài hàng năm thì việc bảo vệ môi trờng trên mặt bằng đã đợc giải phóng cần phải là đồng bộ: -Tuyên truyền, giáo dục, vận động ngời dân xung quanh thực hiện tốt việc vệ sinh công cộng, không đổ rác thải, không cho vật nuôi phóng uế bừa bãi lên mặt bằng đã đợc giải phóng. - Dùng các tấm tôn, nhựa.v.v. quây kín xung quanh các vị trí mặt bằng đã đợc giải phãng. Trang:. 1.

(119) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - Tíi níc gi÷ Èm cho mÆt b»ng chèng bôi. - Yêu cầu các đơn vị chính quyền địa phơng, các tổ chức đoàn thể khu vực cùng tham gia vµo c«ng t¸c BVMT khu vùc. Với các mặt bằng có chặt phá các cây xanh để giải phóng MB thì sau khi chặt phá c©y xanh cÇn thu dän ngay c¸c cµnh l¸ , rÔ c©y ®a ®i n¬i kh¸c tr¸nh v¬ng v·i trªn mặt bằng. Không cho phép ngời dân vào đánh gốc cây sẽ làm nham nhở mặt bằng ,đất cát đào lên sẽ gây bụi cho môi trờng. 4.2.2. Giai ®o¹n san lÊp mÆt b»ng. Sau khi gi¶i phãng mÆt b»ng, tuú theo yªu cÇu cña dù ¸n mµ cã thÓ cÇn san ñi mÆt b»ng theo mét sè trêng hîp sau: + Lấp đất hoặc cát tôn cao mặt bằng theo cốt thiết kế. + Chỉ ủi mặt bằng bằng phẳng là đợc. + Dùng các loại máy làm đất bạt đồi núi tạo mặt bằng xây dựng. Trong giai đoạn này tuỳ theo biện pháp san ủi mặt bằng mà mức độ ô nhiễm có kh¸c nhau: 1. Lấp đất hoặc cát tôn cao mặt bằng theo cốt thiết kế. Trờng hợp này phải dùng nhiều xe vận chuyển đất, cát từ nơi khác đến công trờng san lấp mặt bằng. Xe chở đất cát sẽ tạo ra trên mặt bằng và khu lân cận một sự ô nhiễm không khí nặng nề do bụi đất rơi vãi hàng ngày. Nhiều nơi bụi dày đặc bám cả vào cây cối, ngời đi đờng, khiến ngời qua lại rất khó thở. Khi ma xuống các lớp bụi này biến thành một thứ bùn sánh đặc cuốn theo dòng nớc nhuộm đỏ cảc một quãng đờng dài. Nhiều dự án có thể dùng tàu hút cát sông đa qua nhiều khu dân c để lấp mặt bằng (Khu công nghiệp Bắc Thăng Long), biện pháp này mức độ ô nhiÔm cã thÓ Ýt h¬n nhng nhiÒu n¬i c¸t r¬i v·i còng t¹o ra sù « nhiÔm bôi cho khu vùc. Víi trêng hîp nµy biÖn ph¸p xö lý nh sau: - Xe vận chuyển đất cát từ nơi khai thác về công trình bắt buộc phải có tấm che chắn, nắp đậy tránh rơi vãi đất cát trên đờng. - Khi xe ra khỏi nơi khai thác đất cát hoặc sau khi đổ đất xong vào MB nền phải có vòi nớc rửa sạch xe khi chuẩn bị lu thông trên đờng. - Trong quá trình san ủi, đầm đất trên MB cần thực hiện nghiêm túc quy trình tới nớc để chống bụi cho khu dân c và tạo điều kiện đầm đất thuận lợi. 2. ChØ san ñi mÆt b»ng b»ng ph¼ng tríc khi thi c«ng mãng. Trờng hợp này chỉ cần dùng máy ủi, các loại máy làm đất san lấp sơ bộ tạo mặt bằng. Với hình thức san ủi mặt bằng nh trên, mức độ ô nhiễm không quá nghiêm Trang:. 1.

(120) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. trọng, nó có thể gây ra bụi cho khu dân c ở mức độ nhẹ hơn. Để khắc phục tình tr¹ng « nhiÔm trªn cã thÓ dïng gi¶i ph¸p tíi níc Èm cho mÆt b»ng tríc khi san ñi, khi khô lại tới ẩm mặt bằng, cứ tiếp tục nh vậy cho đến khi san ủi mặt bằng xong. 3. Dùng các loại máy làm đất bạt đồi núi tạo mặt bằng xây dựng. Trêng hîp nµy khi mÆt b»ng cÇn san ñi lµ c«ng tr×nh d©n dông hoÆc c«ng nghiÖp loại nhỏ và vừa, chủ yếu dùng các loại máy làm đất nh máy ủi, cạp chuyển, xe chở đất, đào gầu nghịch .v.v để làm đất. Đất đào có thể vận chuyển trong một phạm vi hẹp của mặt bằng từ taluy dơng đến đổ ở taluy âm, đất đào lên thờng ẩm do vậy ít tạo bụi cho mặt bằng và khu vực. Khi đất đào đợc vận chuyển tới nơi đổ một quãng đờng xa hơn thì có thể gây rơi vãi làm ô nhiễm một khu nào đó trên mặt bằng. Với trờng hợp này cần có biện pháp che chắn xe vận chuyển đất, hạn chế rơi vãi trên mặt bằng. Nếu thi công vào mùa hanh khô, sau một vài ngày đất có thể khô gây bụi cho khu d©n c ta cã thÓ tíi níc lµm Èm mÆt b»ng chèng bôi cho khu d©n c. Trờng hợp mặt bằng san ủi là nền đờng bộ, đờng sắt, nó sẽ trải dài trên một đoạn chiều dài tuyến đờng. Đất cát đợc vận chuyển trên quãng đờng dài nh vậy sẽ rơi vãi nhiều và làm cho mức độ ô nhiễm do bùn đất, do bụi sẽ nhiều hơn, ảnh hởng tới cảc một khu dân c lớn dọc tuyến đờng. Trờng hợp này cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp BVMT bằng cách che chắn xe vận chuyển đất, tránh rơi vãi tới mức thấp nhất. Khi có rơi vãi cần thu dọn các đống đất rơi vãi lớn, đồng thời dùng xe téc chở nớc tới thờng xuyên đảm bảo đủ ẩm cho mặt bằng chống bụi cho khu dân c. 4.2.3. Giai ®o¹n thi c«ng phÇn ngÇm. I. Giai ®o¹n thi c«ng cäc cho c«ng tr×nh. Có nhiều loại cọc đợc thi công trên các công trình: cọc đóng, cọc ép, cọc khoan nhồi, cọc barét.v.v. Tuỳ theo loại cọc mà mức độ ô nhiễm môi trờng trong thi công ở mức độ khác nhau: 1. Cọc đóng, cọc ép BTCT: Các loại cọc này đợc thi công bằng búa máy đóng cọc, hoặc máy ép cọc, nó kh«ng g©y nhiÒu « nhiÔm cho m«i trêng, nhng qu¸ tr×nh thi c«ng nµy thêng g©y ra tiếng ồn lớn, khói đen xả mù mịt, chấn động khu vực xung quanh do máy đóng cọc tạo nên. Nếu số lợng máy đóng cọc nhiều ( nh khu đô thị Mỹ Đình) nó còn thải ra nhiÒu dÇu mì g©y « nhiÔm khu vùc m¸y lµm viÖc, khi ma dÇu mì cã thÓ ch¶y theo dßng níc vµo c¸c cèng tho¸t xung quanh g©y « nhiÔm mét vïng réng. BiÖn ph¸p xö lý:. Trang:. 1.

(121) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Chỉ nên dùng máy đóng cọc khi công trình XD nằm xa khu dân c , nó vừa giảm chấn động cho các công trình lân cận vừa không gây ô nhiễm môi trờng trực tiếp cho khu vùc xung quanh. - Dïng c¸c tÊm ch¾n b»ng nhùa bao quanh c«ng trêng cao kho¶ng 2m nã còng giảm đợc tiếng ồn 8- 10 dB do máy đóng cọc tạo ra. - Khai thông dòng chảy của các mơng tiêu nớc nội bộ công trờng, để thu nớc về hố thu níc n»m trªn vÞ trÝ thÊp nhÊt cña mÆt b»ng vµ cã biÖn ph¸p khö dÇu mì tríc khi đổ nớc ra cống tiêu nớc khu vực. 2. Cäc khoan nhåi, cäc barÐt: Thi c«ng cäc khoan nhåi, cäc barÐt rÊt phøc t¹p nã tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n kh¸c nhau trong đó công đoạn khoan tạo lỗ đối với cọc khoan nhồi, hoặc thi công đào đất ở cọc barét thờng phải đào đất trong môi trờng bentonite là một loại dung dịch sét có tác dụng chống sụt lở thành hố đào. Trong và sau quá trình thi công cọc mặt bằng thi công có thể đọng một lớp bùn thải của dung dịch sét và cặn lắng do quá trình thổi rửa hố khoan, đổ bê tông cọc tạo ra. Nhiều công trình thi công nh công trờng thi công mố cầu vợt “ Cầu Giấy “ trong khi thi công cọc khoan nhồi bùn loãng đã đọng đầy trên mặt bằng dày đến 15cm nhiều chỗ chảy tràn cả ra khu dân c bên cạnh làm ô nhiễm cả một đoạn đờng dài. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy cÇn thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c quy tr×nh thi c«ng cäc khoan nhåi, cäc barÐt: - Nhất thiết khi thi công cọc cần lắp bể thu hồi bentonite ngoài ống vách để khi bentonite tràn ra phải đợc dẫn về bể chứa chung tránh chảy tràn trên mặt bằng gây ô nhiễm mặt bằng Sau khi lọc cặn lắng bentonite đợc đa về xử dụng lại còn các bùn đất, cát thải phải đợc thu gom đa lên xe trở đi nơi đổ. - Tr¸nh cho mÆt b»ng thi c«ng bÞ lÇy thôc do xe m¸y thi c«ng cäc khoan nhåi, cã thÓ dïng c¸c tÊm thÐp dµy 2,5-5cm lãt trªn mÆt b»ng t¹o thuËn lîi cho máy thi công và tránh h hỏng mặt bằng gây ra bùn đất loãng chảy ra bên ngoµi lµm « nhiÔm m«i trêng. - Các xe chở đất cát, cần có che chắn tránh rơi vãi, nếu xe quá bẩn cần rửa trớc khi xe ra khái c«ng trêng. II.Giai ®o¹n thi c«ng mãng cho c«ng tr×nh. ¥ giai ®o¹n thi c«ng mãng cho c«ng tr×nh, kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm m«i trêng lµ rÊt lín. Thi c«ng mãng cho c«ng tr×nh thêng tr¶i qua c¸c giai ®o¹n sau: + Đào đất hố móng. + Bª t«ng lãt mãng, gia c«ng l¾p dùng cèt thÐp, v¸n khu«n mãng. Trang:. 1.

(122) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. + §æ bª t«ng mãng. 1. Đào đất hố móng. Hè mãng cã thÓ lµ hè mãng s©u hoÆc n«ng. NÕu lµ hè mãng n«ng cã thÓ dïng máy ủi, máy đào gầu nghịch để đào, với các loại hố đào này máy thờng hoạt động rộng hơn mặt bằng công trình mới có thể đào và vận chuyển đất ra ngoài đợc vì vậy thờng gây rơi vãi đất ra bên ngoài, làm ô nhiễm bùn đất, bụi cho một khu vực. Máng đổ bê tông. ¤ t« trén bª t«ng KamAZ-5511 (SB-92B). E2508. BÓ thu håi Bentonite Van tr ît ống đổ bê tông ® îc nhÊc dÇn lên khi ống đổ. -40700. dân c. Để khắc phục tình trạng này, cần có biện pháp đào đất phù hợp, quây kín khu vực đào đất hạn chế gây rơi vãi đất ra bên ngoài, trờng hợp đất phải vận chuyển đi nơi khác, các xe vận chuyển nhất thiết phải đợc che chắn cẩn thận, có thể bố trí vời nớc rửa xe trớc khi xe đa đất ra khỏi mặt bằng. Các nớc thải bẩn cần có rãnh thu nớc vào hố thu nớc nội bộ công trờng, sau khi đất cát đọng lại ở hố thu nớc sẽ đợc thoát ra cống ngầm của thành phố hoặc mơng thải của khu dân c. Khi thi công đào đất vào mùa hanh khô, đất cát khô có thể tới nớc tăng độ ẩm chống bụi khi vận chuyÓn.. Trang:. 1.

(123) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Với trờng hợp các hố đào là các hố sâu: có thể 5-6 m, cũng có thể 30m, các loại hố móng này thờng là phải thi công trong thời gian tơng đối dài vì vậy nếu không cã biÖn ph¸p hîp lý cã thÓ g©y « nhiÔm rÊt nhiÒu cho m«i trêng.. giÕng ®iÓm. mùc n íc ngÇm ban ®Çu. thanh neo t êng cõ. Máy đào đến §¸y dÇm gi»ng. Đài móng đào thñ c«ng. ® êng cong gi¶m ¸p sau khi b¬m hót n íc. cäc t êng cõ. Biện pháp đào đất và vận chuyển đất cho hố móng có tầng hầm kích th ớc hố móng rộng : Đào đất bằng máy đến cốt đáy dầm giằng , đài móng đào bằng thủ công .. Đào đất cho hố móng sâu. Với chiều sâu tơng đối lớn nên thờng phải dùng cọc cừ để chống đỡ thành hố đào, máy đào có thể phải đứng dới hố đào đất, có thể sử dụng cần trục đa đất lên xe vận chuyển, nếu mực nớc ngầm cao còn phải dùng bơm hút nớc để hạ mực nớc ngầm. Để chống đất rơi vãi có thể áp dụng biện pháp đã nêu ở trên, còn với nớc ngầm cần ph¶i t×m vÞ trÝ tiÕp nhËn níc b¬m ®i, cã thÓ b¬m níc vµo c¸c hè thu níc néi bé c«ng trờng, sau khi lắng cặn bùn đất nớc mới đợc đổ vào cống tiêu nớc của thành phố đa ®i n¬i kh¸c. NÕu lµ khu d©n c ngoµi thµnh phè kh«ng cã hè thu níc th× cã thÓ b¬m nớc vào các mơng tiêu thoát nớc của khu dân c nhng chú ý không để đất cát cuốn theo dßng níc b¬m lÊp ®Çy c¸c m¬ng tiªu níc lµm óng ngËp níc bÈn g©y « nhiÔm khu dân c. Không để nớc chảy tràn trên mặt đờng gây nguy hiểm cho ngời đi lại và g©y « nhiÔm m«i trêng. Trang:. 1.

(124) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. - NÕu dÇu mì xe m¸y thi c«ng th¶i ra nhiÒu th× cÇn cã biÖn ph¸p khö dÇu mì trớc khi đổ nớc ra ngoài cống tiêu khu vực. - Bao che xung quanh công trờng bằng các tấm nhựa xốp cao >2m để hạn chế bôi, khãi, tiÕng ån ra bªn ngoµi. 2. Thi c«ng bª t«ng mãng. ¥ giai ®o¹n thi c«ng bª t«ng mãng gåm c¸c c«ng ®o¹n: - Gia c«ng l¾p dùng cèt thÐp. - Gia c«ng l¾p dùng v¸n khu«n mãng. - §æ bª t«ng mãng. Tuỳ theo đặc điểm của từng công trình, quy mô công trình mà mức độ phức tạp cña quy tr×nh kü thuËt thi c«ng cã kh¸c nhau. C«ng tr×nh quy m« cµng lín, c«ng nghệ thi công càng hiện đại thì mức độ phức tạp của quá trình thi công càng cao, đồng thời nguy cơ gây ô nhiễm môi trờng càng lớn. §Ó gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i trêng trong giai ®o¹n thi c«ng nµy, trong tõng c«ng đoạn thi công phải triệt để thực hiện các quy trình thi công chung và riêng mới có thể hạn chế đợc ô nhiễm: * Giai ®o¹n gia c«ng l¾p dùng cèt thÐp mãng. ¥ giai ®o¹n nµy chñ yÕu lµ c¸c vËt liÖu Ýt g©y « nhiÔm m«i trêng: s¾t thÐp, d©y thÐp, thÐp thanh.v.v. C¸c c«ng viÖc còng Ýt g©y « nhiÔm m«i trêng, cã thÓ gäi c«ng việc gia công lắp dựng cốt thép là những công việc tơng đối sạch. Mặc dù vậy trong gia công cốt thép cũng có một số công việc cần phải chú trọng tới vấn đề môi trờng: Khi lµm s¹ch cèt thÐp b»ng ho¸ chÊt (H 2SO4 lo·ng 1 ngµn vµ bazo) cÇn ph¶i cã biện pháp thu gom hoá chất sau sử dụng, tránh để chảy ra mặt bằng nó sẽ chảy vào c¸c hÖ thèng tiªu níc cña khu vùc l©n cËn lµm « nhiÔm m«i trêng. NÕu hµn c¸c cèt thÐp b»ng khÝ acetilen cÇn cã biÖn ph¸p gi¶m thiÓu khÝ acetilen g©y ảnh hởng tới môi trờng, nên bố trí vị trí hàn ở cuối gió để giảm mức độ ô nhiễm môi trêng. * Giai ®o¹n gia c«ng l¾p dùng v¸n khu«n mãng. Giai ®o¹n nµy còng Ýt g©y « nhiÔm v× h×nh thøc c«ng viÖc kh«ng sö dông nhiÒu vËt liÖu g©y « nhiÔm m«i trêng. Tuú theo ®iÒu kiÖn vµ yªu cÇu c«ng tr×nh ngêi ta cã thể sử dụng ván khuôn thép định hình hoặc ván khuôn gỗ, hệ thống chống đỡ có thể dïng gç hoÆc thÐp. - Nếu dùng ván khuôn thép định hình khi lắp dựng và trớc khi đổ bê tông dùng sơn chống dính, dầu chống dính cho bề mặt ván khuôn .v.v. cần lu ý không để rơi vãi các vật liệu đó trên mặt bằng, nếu rơi vãi phải thu dọn ngay tránh để chảy tràn trên Trang:. 1.

(125) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. mặt đất có thể gây ô nhiễm đất và nguồn nớc xung quanh. Ván khuôn tháo dỡ xuống phải đa vào kho có mái che, không để ngoài ma các chất chống dính có thể theo dßng níc lµm « nhiÔm m«i trêng xung quanh. - NÕu dïng v¸n khu«n gç cÇn chó ý khi gia c«ng l¾p dùng c¸c ®Çu mÈu gç r¬i v·i trên mặt bằng cần phải thu gom sạch tập trung vào một vị trí để đa đi nơi khác thiêu huû, tr¸nh t¹o ra mét lîng r¸c th¶i r¾n do thi c«ng t¹o nªn. Qu¸ tr×nh gia c«ng l¾p dùng v¸n khu«n gç cã thÓ g©y ra bôi v× bª t«ng b¸m dÝnh vµo bÒ mÆt v¸n khu«n, cã thể tới ẩm ván khuôn để giảm bụi cho môi trờng. * Giai đoạn đổ bê tông móng. §©y lµ giai ®o¹n thi c«ng cã kh¶ n¨ng g©y nhiÒu « nhiÔm cho m«i trêng, v× vËy cÇn chó träng c¸c quy tr×nh quy ph¹m thi c«ng, cè g¾ng gi¶m tíi møc thÊp nhÊt nh÷ng t¸c nh©n g©y « nhiÔm míi cã thÓ h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng. Thêng cã hai trêng hîp: + Trêng hîp 1: Mua bª t«ng th¬ng phÈm cña c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt BT ë bªn ngoài công trờng, vận chuyển bằng xe chuyên dùng đổ vào kết cấu bằng cần trục hoÆc b»ng b¬m. Trêng hîp nµy Ýt g©y « nhiÔm m«i trêng h¬n nhng cÇn chó ý tíi hai t¸c nh©n cã thÓ g©y « nhiÔm: - Bê tông rơi vãi trên mặt bằng khi đổ bê tông. - TiÕng ån do m¸y b¬m, m¸y ®Çm, xe vËn chuyÓn bª t«ng g©y nªn. §Ó kh¾c phôc nh÷ng t¸c nh©n trªn cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p sau: - Để tránh rơi vãi BT: Khi đổ BT từ xe vận chuyển vào thùng chứa hoặc máy bơm có thể trải tấm nhựa xuống dới đất để dễ dàng thu gom đổ lại vào máy b¬m( hoÆc thïng chøa). - §Ó gi¶m tiÕng ån do c¸c m¸y thi c«ng g©y nªn ta còng cã thÓ ¸p dông c¸c giải pháp đã nêu trên: quây xung quanh mặt bằng bằng các tấm vải nhựa cao > 2m, h¹n chÕ tiÕng ån. + Trêng hîp 2: Dïng m¸y trén t¹i hiÖn trêng, vËn chuyÓn bª t«ng b»ng thñ c«ng, hoặc bằng cần trục(cố định hoặc di động). Trờng hợp này có thể gây ra ô nhiễm môi trêng rÊt lín do hai nguån sau: - Ô nhiễm không khí do bụi xi măng, cát , đá trong quá trình trộn bê tông gây nªn. - ¤ nhiÔm tiÕng ån do c¸c m¸y trén bª t«ng, m¸y ®Çm, m¸y vËn chuyÓn bª t«ng g©y nªn. - Bê tông rơi vãi trên mặt bằng khi vận chuyển đổ bê tông. Trang:. 1.

(126) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. BiÖn ph¸p chèng « nhiÔm: - Để chống tiếng ồn có thể áp dụng biện pháp đã nêu trên. - §Ó chèng bôi cã mét sã c¸ch gi¶i quyÕt sau: + Tíi Èm c¸t nÕu c¸t qu¸ kh«. + Khi đổ xi măng vào thùng trộn có thể dùng cát nhanh chóng lấp lên chỗ xi măng vừa đổ để hạn chế bụi. + Tới ẩm đá trớc khi trộn giảm bụi cho môi trờng. Để tránh rơi vãi bê tông khi vận chuyển BT tới nơi đổ, các phơng tiện vận chuyển phải kín, lót ván làm đờng cho xe đi (nếu vận chuyển bằng xe cải tiến, xe cút kít) h¹n chÕ r¬i v·i BT. Kh«ng chë qu¸ ®Çy sÏ r¬i v·i nhiÒu trªn mÆt b»ng. Trong khi thi c«ng mãng nÕu mùc níc ngÇm qu¸ cao cÇn ph¶i b¬m hót níc liªn tôc trong quá trình thi công thì chú ý nớc bơm lên phải tập trung vào hố thu nớc để lắng bùn đất, khử dầu mỡ trớc khi đổ nớc thải ra cống tiêu khu vực. 3. Thi công lấp đất móng công trình. Tuỳ theo từng công trình: có hoặc không có tầng hầm, độ sâu của móng.v.v mà biện pháp lấp móng tôn nền công trình có khác nhau. Có thể dùng đất của công trình đào lên để lấp móng hoặc có thể đa cát nơi khác về lấp móng. Trong giai đoạn này chủ yếu phải chuyên chở đất cát lấp móng công trình, vì vậy ô nhiễm nói chung là bụi đất cát khi chuyên chở, rơi vãi đất cát trên đờng.v.v Biện pháp chống ô nhiễm cũng giống nh các trờng hợp trên khi tác nhân gây ô nhiễm chung là đất cát. III. Thi c«ng phÇn th©n c«ng tr×nh. Thi c«ng phÇn th©n c«ng tr×nh cã thÓ chia ra lµm ba phÇn viÖc chÝnh: -Thi công phần thô: đổ BT khung sàn các tầng công trình. Xây tờng chèn khung. - Thi c«ng hoµn thiÖn bªn trong, bªn ngoµi c«ng tr×nh. - S¬n v«i toµn bé c«ng tr×nh. 1.Thi c«ng phÇn th«: Quá trình đổ bê tông kết cấu khung các tầng, tác nhân gây ô nhiễm giống nh giai ®o¹n thi c«ng bª t«ng mãng do vËy ta cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p chèng « nhiÔm m«i trêng còng gièng nh c¸c giai ®o¹n thi c«ng bª t«ng mãng. Nhng cÇn lu ý lµ thi công phần thân công trình thờng làm trên cao do vậy vấn đề ô nhiễm môi trờng do bôi lµ rÊt lín, nã cã thÓ ph¸t t¸n bôi ®i rÊt xa lµm ¶nh hëng c¶ mét khu vùc réng. V× vËy khi thi c«ng phÇn th©n c«ng tr×nh ta cã thÓ dïng biÖn ph¸p l¾p dùng gi¸o ngoµi cho toµn bé chu vi c«ng tr×nh, bªn ngoµi hÖ gi¸o dïng c¸c tÊm v¶i nhùa che ch¾n toàn bộ công trình: nó vừa có tác dụng tăng độ an toàn cho công nhân làm việc trên cao, võa chèng bôi cho khu vùc d©n c xung quanh. Trang:. 1.

(127) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. * C«ng t¸c x©y têng chÌn khung thêng cã khèi lîng kh¸ lín, hai lo¹i vËt liÖu chÝnh trong giai đoạn này là gạch và vữa xây, trong đó vữa xây có thể là vữa xi măng hoặc v÷a tam hîp. T¸c nh©n g©y « nhiÔm m«i trêng trong c«ng t¸c nµy chÝnh lµ bôi cã thÓ ph¸t sinh trong c¸c kh©u vËn chuyÓn g¹ch, vËn chuyÓn c¸t, xi m¨ng, trén v÷a. §Ó chèng « nhiÔm do bôi trong c¸c kh©u trªn ta cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p sau: - Tới ẩm gạch trớc khi vận chuyển đến chỗ xây. - NÕu c¸t qu¸ kh« cã thÓ tíi Èm c¸t tríc khi trén. - Khi nạp vật liệu vào thùng trộn vữa xây, đổ xi măng ra kết hợp hất cát chùm lªn chèng bôi do xi m¨ng g©y nªn. 2. Thi c«ng hoµn thiÖn bªn trong vµ bªn ngoµi c«ng tr×nh. Thi c«ng hoµn thiÖn c«ng tr×nh thêng bao gåm c¸c c«ng viÖc: tr¸t trong ngoµi, trát granitô trang trí, ốp gạch đá các kết cấu, lát nền toàn bộ công trình.v.v. Trong công tác này các thao tác đục đẽo chuẩn bị mặt trát, dọn mặt nền trớc khi lát, tôn nền theo cốt thiết kế.v.v. các thao tác đó thờng thải ra một lợng rác thải rắn khá lớn dồn đống xuống chân công trình: vữa, gạch vỡ, đầu mẩu gỗ, đất cát... Ô nhiễm do bôi tõ c¸c r¸c th¶i x©y dùng th¶i ra, céng víi mét khèi lîng r¸c th¶i rÊt lín còng lµ một vấn đề cần đợc giải quyết một cách hợp lý, triệt để tránh gây ô nhiễm môi trờng. §Ó chèng bôi cho c«ng trêng vµ khu vùc xung quanh cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p: - Che chắn toàn bộ công trình bằng các tấm nhựa để chống bụi phát tán. - Giải phóng toàn bộ các phế thải đợc thải ra trong công tác hoàn thiện bằng cách thu gom trªn tõng vÞ trÝ lµm viÖc, tíi Èm, vËn chuyÓn xuèng b»ng th¨ng t¶i hoÆc cÇn trục, không đợc đẩy từ trên cao xuống từ các cửa sổ, cửa đi. - R¸c th¶i nµy ph¶i chuyÓn ®i khái mÆt b»ng cµng sím cµng tèt, khi vËn chuyÓn phÕ th¶i ra ngoµi cÇn che ch¾n kÝn ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn vµ tíi Èm phÕ th¶i chèng bụi trong khi xe lu thông trên đờng. 3. Thi c«ng s¬n v«i toµn bé c«ng tr×nh. C«ng t¸c s¬n v«i cho c«ng tr×nh thêng kh«ng cã nh÷ng biÓu hiÖn râ rÖt vÒ t¸c nhân gây ô nhiễm môi trờng. Mức độ gây ô nhiễm cũng mờ nhạt hơn, nhng trong c«ng t¸c nµy thêng dïng c¸c vËt liÖu nh: - S¬n níc dïng s¬n têng trÇn vµ c¸c kÕt cÊu. - S¬n chèng rØ cho kÕt cÊu thÐp. - Sơn các loại để làm đẹp bề mặt các kết cấu. - C¸c phô gia, dung m«i dïng pha s¬n ë d¹ng bét hoÆc láng.v.v. Trang:. 1.

(128) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Với các vật liệu nh trên trong quá trình thi công sơn vôi cần chú ý bảo đảm không g©y « nhiÔm m«i trêng trong c¸c kh©u sau: - Khi pha sơn bằng các dung môi không đợc đổ các cặn dung môi lên mặt đất nó sẽ ngấm vào đất hoặc trôi theo dòng nớc gây ô nhiễm môi trờng. - Không đổ các nớc rửa thùng sơn vào các cống rãnh khu vực, các vỏ hộp sơn cần thu gom ®a ®i n¬i kh¸c kh«ng vít bõa b·i trªn mÆt b»ng. - Mïi s¬n, mïi dung m«i pha s¬n thêng g©y c¶m gi¸c khã chÞu cho c«ng nh©n vµ khu vực xung quanh, do đó cần chú ý hớng gió khi bố trí sơn kết cấu, nên bố trí các tæ s¬n lµm ë phÝa cuèi giã h¹n chÕ mïi s¬n g©y « nhiÔm. 4.3. C¸c gi¶i ph¸p chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiÕt kÕ kü thuËt vµ tæ chøc thi c«ng. 4.3.1. Chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng. Trong qu¸ tr×nh thi c«ng c«ng tr×nh, gi¶i ph¸p kü thuËt thi c«ng cã ¶nh hëng rÊt lớn đến vấn đề ô nhiễm môi trờng xây dựng. Một biện pháp kỹ thuật thi công tốt , hîp lý, cã quan t©m tíi b¶o vÖ m«i trêng trong gi¶i ph¸p kü thuËt lu«n lu«n lµ mét môc tiªu cho c¸c nhµ s¶n xuÊt x©y dùng. VËy biÖn ph¸p kü thuËt thi c«ng lµ g×? Biện pháp kỹ thuật thi công là các giải pháp kỹ thuật cụ thể để triển khai xây dùng c¸c bé phËn c«ng tr×nh, cña toµn bé c«ng tr×nh hay triÓn khai x©y dùng mét nhãm h¹ng môc c«ng tr×nh. VÝ dô: Thi công cọc khoan nhồi cho cầu Mỹ Thuận sâu 100m bằng phơng pháp khoan đào đất trong môi trờng bentonite giữ thành đất và ống vách chống sập vách hố đào. Thi c«ng èng khãi BTCT nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn Ph¶ L¹i b»ng ph¬ng ph¸p dïng v¸n khu«n trît. Thi công đài nớc Hà nội bằng phơng pháp kích kéo.v.v. Tríc khi thi c«ng x©y dùng c«ng tr×nh bao giê còng ph¶i thiÕt kÕ biÖn ph¸p kü thuËt thi công, biện pháp đó đợc duyệt mới triển khai thi công XD công trình. Vì vậy ngay từ khi thiết kế biện pháp kỹ thuật thi công chúng ta đã phải quan tâm tới vấn đề môi trờng, giải quyết vấn đề môi trờng ngay ở các khâu sử dụng máy móc thiết bÞ thi c«ng, biÖn ph¸p triÓn khai thi c«ng mét kÕt cÊu cô thÓ. VÝ dô: * Công trình A nằm xen kẽ trong khu dân c có nên dùng biện pháp đóng cọc không? Nó sẽ gây chấn động cho công trình lân cận, gây tiếng ồn lớn cho khu dân c xung quanh. Cuối cùng quyết định chọn giải pháp cọc ép.. Trang:. 1.

(129) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. * Đào đất hố móng nông dùng máy ủi để đào có đợc không? Máy ủi phải đào rộng hơn mặt bằng công trình ra các phía, đất không trực tiếp đổ lên xe đợc mà phải đổ đống trên bờ xung quanh hố đào, có thể gây bụi, bùn đất chảy tràn trên mặt bằng gây ô nhiễm môi trờng. Cuối cùng chọn máy đào gầu nghịch để đào đất, thao tác đào nhanh gọn, đất đào đổ lên xe đa đi nơi khác..v.v. Nh vậy chọn loại máy gì , ván khuôn gì, đổ bê tông theo phơng pháp nào, đào đất công trình ra sao, đều phải quan tâm tới vấn đề ô nhiễm môi trờng: nớc, bụi, tiếng ồn, đất , rác thải mới có thể giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm môi trờng. Nếu xem nhÑ b¶o vÖ m«i trêng trong giai ®o¹n thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng th× nh÷ng gi¶i ph¸p chèng « nhiÔm trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n chØ lµ c¸ch gi¶i quyÕt phÇn ngän, mét c¸ch gi¶i quyÕt hËu qu¶ mµ th«i. 4.3.2. Chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiÕt kÕ tæ chøc thi c«ng. I. Chống ô nhiễm bảo vệ môi trờng trong thiết kế tiến độ thi công. Tiến độ thi công là một thiết kế tổ chức thi công mà dựa vào đó để điều hành sản xuất từng công việc cụ thể, một quá trình sản xuất trên công trờng. Tiến độ thi công thÓ hiÖn mét d©y chuyÒn, mét tËp hîp d©y chuyÒn s¶n xuÊt thi c«ng x©y dùng c«ng trình. Vì vậy nếu thiét kế tiến độ thi công hợp lý, có quan tâm tới vấn đề môi trờng thì các giải pháp chống ô nhiễm mới đạt hiệu quả cao, nếu không mọi biện pháp chống ô nhiễm trong quá trình sản xuất sau này chỉ là cách giải quyết thiếu triệt để, hiÖu qu¶ thÊp. - Khi thiết kế TĐTC bố trí các công việc cần quan tâm đến ảnh hởng của thời tiết đến thi công, đến môi trờng khu vực triển khai dự án.Thi công đào đất nếu triển khai vào mùa ma sẽ gặp rất nhiều khó khăn về thao tác đào đất, vận chuyển đất: bùn đất, trơn trợt, nớc ma chảy tràn, nớc ngầm cao gây ô nhiễm m«i trêng nÆng nÒ, nÕu thi c«ng vµo mïa kh« sÏ hiÖu qu¶ h¬n. - Mïa kh« hanh c¸c phÕ th¶i x©y dùng dÔ g©y « nhiÔm bôi cho c«ng trêng vµ xung quanh, khi bè trÝ c¸c d©y chuyÒn SX cã thÓ gi¶m bít nh©n c«ng, gi¶m bớt nhịp độ sản xuất của các công việc sản sinh ra nhiều phế thải để dễ thu gom, gi¶m thiÓu « nhiÔm bôi cho m«i trêng. Nh vậy trong thiết kế tiến độ thi công, cần điều hành SX, bố trí dây chuyền SX cần quan t©m tíi c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng trong tõng c«ng viÖc cô thÓ, qu¸ tr×nh SX cô thể dới con mắt bảo vệ môi trờng thì quá trình sản xuất đó sẽ đem lại hiệu quả cao c¶ vÒ yÕu tè kinh tÕ vµ m«i trêng. II. Chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng thi c«ng.. Trang:. 1.

(130) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Tæng mÆt b»ng thi c«ng lµ mÆt b»ng thÓ hiÖn mét giai ®o¹n hoÆc toµn bé qu¸ tr×nh thi c«ng c«ng tr×nh. Trªn TMB thi c«ng thÓ hiÖn vÞ trÝ c«ng tr×nh chÝnh cÇn thi c«ng, c¸c thiÕt bÞ thi c«ng, c¸c l¸n tr¹i ë vµ lµm viÖc cña CBCNV, c¸c kho b·i cÊt chứa nguyên vật liệu, các xởng sản xuất, hệ thống đờng cung cấp điện tạm, nớc tạm phục vụ thi công, hệ thống đờng giao thông trên công trờng.v.v. Thiết kế TMB thi công có ảnh hởng rất lớn, ảnh hởng trực tiếp đến chống ô nhiễm bảo vệ môi trờng. Nếu thiết kế TMB thi công không tốt sẽ làm cho vấn đề ô nhiễm không những không giải quyết đợc mà có thể còn làm cho nó trở nên trầm trọng hơn. Theo một khía cạnh nào đó, ảnh hởng của TMBTC tới môi trờng còn rõ nét hơn tiến độ thi công. Chính vì vậy mà khi thiết kế TMBTC cần nắm rõ đặc điểm kiến trúc, kỹ thuật chung của công trình, cần phải nắm rõ các đặc điểm về địa chất, thuỷ văn của công trình, hớng gió chủ đạo tại thời điểm thi công công trình, đờng xá vận chuyển vật t thiết bị vào công trình.v.v. để từ đó có các giải pháp hợp lý trong thiÕt kÕ TMBTC, gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i trêng. Khi thiÕt kÕ TMBTC cÇn chó ý c¸c ®iÓm sau ®©y: - Theo hớng gió chủ đạo chúng ta cần xếp các công trình nhà ở, nhà làm việc cña CBCNV ë phÝa ®Çu giã, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ yÕu tè vi khÝ hËu cho sinh ho¹t vµ lµm viÖc cña hä trªn c«ng trêng. - C¸c b·i tËp kÕt g¹ch cÇn bè trÝ gÇn ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn lªn cao (th¨ng t¶i, cần trục tháp..), các bái cát, đá cần bố trí gần máy trộn bê tông, trộn vữa, nếu điều kiện cho phép thì nên bố trí các bãi cát đá ở phía cuối gió tránh gây bụi cho c«ng trêng. - Khu trung t©m s¶n xuÊt, cô thÓ h¬n lµ c¸c tr¹m trén BT, trén v÷a thêng hay gây ra nhiều bụi khói và tiếng ồn nên bố trí cuối gió( nếu có thể đợc), để gi¶m « nhiÔm bôi vµ tiÕng ån cho m«i trêng. - C¸c xëng gia c«ng c¬ khÝ, thÐp Ýt g©y ra bôi khãi cã thÓ bè trÝ tuú ý, nhng nªn bố trí đầu gió, gần đờng giao thông, tạo điều kiện thuận lợi cho CN làm việc. - Các xởng gia công gỗ gây nhiều bụi, tiếng ồn, ngoài ra có thể còn gây độc h¹i do thuèc ng©m tÈm chèng mèi mät trong kh©u xö lý b¶o qu¶n gç g©y nªn. Víi c«ng tr×nh nµy nhÊt thiÕt ph¶i bè trÝ cuèi giã, c¸ch xa khu s¶n xuÊt chính, có bố trí quạt gió, hút bụi để giảm ô nhiễm bụi, tiếng ồn cho môi trờng. - Các lò nấu bitum, chế tạo bê tông atphan, sân đúc bê tông bọt, bê tông chịu axit .v.v cần bô trí gần đờng giao thông để dễ dàng tập kết nguyên vật liệu, Trang:. 1.

(131) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. nhng cÇn bè trÝ cuèi giã, bè trÝ t¸ch biÖt víi khu s¶n xu©t chÝnh cña c«ng trêng, h¹n chÕ « nhiÔm bôi, khãi, ho¸ chÊt cho c«ng trêng vµ khu d©n c. - C¸c kho chuyªn dïng nh kho ho¸ chÊt, kho thuèc næ, kho x¨ng dÇu, mì.v.v. đều là những chất độc hại, có thể gây ô nhiễm mạnh cho môi trờng xung quanh, vì vậy cần quan tâm đặc biệt đến các loại kho bãi này. Chúng cần đợc bè trÝ thµnh mét khu riªng biÖt, phÝa cuèi giã, cã c¸c rµo ch¾n b»ng c¸c tÊm tôn cao >2m để hạn chế ô nhiễm cho môi trờng. Nớc ma chảy qua các kho này (nếu kho chứa ngoài trời) cần đựơc dẫn về một hố thu riêng để xử lý dầu, mỡ, hoá chất trớc khi đổ chúng ra mơng tiêu nớc bên ngoài khu vực thi công. - C¸c b·i xe m¸y cña c«ng trêng thêng cã mét lîng dÇu mì th¶i ra trong khi söa ch÷a m¸y thi c«ng, v× vËy níc ma qua khu vùc nµy hoÆc níc röa xe, t¾m giặt của CN cần đa về hố thu riêng để xử lý nh trờng hợp trên. - Trªn TMBTC cÇn bè trÝ hÖ thèng tiªu níc ma, thu níc vÒ phÝa thÊp cña TMB để lắng bùn đất trớc khi đổ nớc ra cống tiêu chung. Mặt khác mặt bằng đợc tiªu níc tèt sÏ tr¸nh lÇy thôc, kh«ng g©y bÈn xe cé khi lu th«ng, h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng. - Trong thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng cÇn chó ý tíi m«i trêng d©n c xung quanh, c¸c l¸n tr¹i kho b·i, xëng s¶n xuÊt, trung t©m s¶n xuÊt, khi bè trÝ chó ý kh«ng những đảm bảo đợc yếu tố vệ sinh môi trờng bên trong khu vực thi công mà còn phải đảm bảo cho môi trờng bên ngoài khu vực thi công, nếu không thể bố trí hợp lý đợc thì cần có biện pháp khắc phục kèm theo giải pháp tổng mặt b»ng.. Ch¬ng V. LuËt b¶o vÖ m«i trêng. Quèc héi Céng hoμ x∙ héi chñ nghÜa ViÖt Nam LuËt sè /2005/QH §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc Quèc héi N−íc céng hoμ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam Kho¸ XI, kú häp thø … (Từ ngμy ... tháng .... đến ngμy ... tháng ... năm 2005) LuËt Bảo vệ môi trờng (sửa đổi) Trang:. 1.

(132) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. C¨n cø vμo HiÕn ph¸p n−íc Céng hoμ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 đã đ−ợc sửa đổi, bổ sung theo Nghị quyết số 51/2001/QH10 ng μy 25 tháng 12 n¨m 2001 cña Quèc héi kho¸ X, kú häp thø 10; Luật nμy quy định về bảo vệ môi trờng. Ch−¬ng I. Những quy định chung §iÒu 1. Ph¹m vi ®iÒu chØnh Luật nμy quy định về bảo vệ môi trờng, các biện pháp vμ nguồn lực để bảo vệ môi trêng; quyÒn vμ nghÜa vô cña tæ chøc, c¸ nh©n trong b¶o vÖ m«i trêng. §iÒu 2. §èi t−îng ¸p dông Luật nμy áp dụng đối với cơ quan nhμ n−ớc, đơn vị lực l−ợng vũ trang, tổ chức, cộng đồng dân c−, hộ gia đình, cá nhân trong n−ớc, tổ chức v μ cá nhân n −ớc ngoμi (gọi chung lμ tổ chức, cá nhân) sinh sống, hoạt động trên lãnh thổ n −ớc Céng hoμ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam. §iÒu 3. Gi¶i thÝch tõ ng÷ Trong LuËt nμy, c¸c tõ ng÷ d−íi ®©y ®−îc hiÓu nh− sau: 1. M«i trêng bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn vμ vËt chÊt nh©n t¹o bao quanh con ng−ời, có ảnh h−ởng đến đời sống, sản xuất, sự tồn tại, phát triển của con ng−ời vμ sinh vËt. 2. Thμnh phần môi trờng lμ yếu tố vật chất tạo thμnh môi trờng nh− đất, n−íc, kh«ng khÝ, ©m thanh, ¸nh s¸ng, sinh vËt, hÖ sinh th¸i vμ c¸c h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c. 3. Phát triển bền vững lμ phát triển đáp ứng đ−ợc nhu cầu của thế hệ hiện tại mμ không lμm tổn hại đến khả năng đáp ứng các nhu cầu đó của các thế hệ t −ơng lai trªn c¬ së kÕt hîp chÆt chÏ, hμi hoμ gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ, gi¶i quyÕt c¸c vÊn đề xã hội vμ bảo vệ môi trờng. 4. Tiªu chuÈn m«i trêng lμ chuÈn mùc, giíi h¹n ®−îc c¬ quan nhμ n−íc cã thẩm quyền hoặc ng−ời đứng đầu tổ chức quy định, lμm căn cứ để quản lý v μ bảo vÖ m«i trêng. 5. Ô nhiễm môi trờng lμ trạng thái của thμnh phần môi trờng bị biến đổi do chÊt g©y « nhiÔm g©y ra ë møc v−ît tiªu chuÈn m«i trêng. 6. Suy tho¸i m«i trêng lμ sù suy gi¶m vÒ chÊt l−îng vμ sè l−îng cña thμnh phần môi trờng, gây ảnh h−ởng xấu đối với con ng−ời vμ sinh vật.. Trang:. 1.

(133) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 7. Sự cố môi trờng lμ các tai biến hoặc rủi ro xẩy ra trong quá trình hoạt động của con ng−ời hoặc biến đổi thất th−ờng của tự nhiên, gây ô nhiễm, suy thoái môi trêng nghiªm träng. 8. ChÊt g©y « nhiÔm lμ chÊt hoÆc yÕu tè vËt lý khi t−¬ng t¸c víi m«i tr êng cã kh¶ n¨ng lμm cho m«i trêng bÞ « nhiÔm. 9. ChÊt th¶i lμ vËt chÊt ë thÓ r¾n, láng, khÝ, mïi, chÊt phãng x¹ hoÆc d¹ng vËt chất khác đ−ợc thải ra từ một quá trình cụ thể của hoạt động sản xuất, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác, không đ−ợc tái sử dụng cho quá trình đó. Chất thải ®−îc ph©n thμnh chÊt th¶i nguy h¹i, chÊt th¶i th«ng th−êng. 10. Chất thải nguy hại lμ chất thải chứa chất hoặc hợp chất nguy hiểm, độc hại (dễ cháy, dễ nổ, lμm ngộ độc, dễ ăn mòn, dễ lây nhiễm vμ các đặc tính nguy hại khác) hoặc t−ơng tác với chất khác gây nguy hại đối với môi tr ờng, sức khoẻ con ng−êi vμ sinh vËt. 11. PhÕ liÖu lμ chÊt bÞ lo¹i ra tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vμ tiªu dïng, ® −îc thu håi để tái sử dụng hoặc dùng lμm nguyên liệu sản xuất. 12. Tái chế chất thải lμ quá trình chuyển hoá hoặc chế biến chất thải để tiếp tôc sö dông. 13. Søc chÞu t¶i cña m«i trêng lμ giíi h¹n kh¶ n¨ng cho phÐp tiÕp nhËn vμ hÊp thu của môi trờng đối với các nguồn gây ô nhiễm, suy thoái môi trờng. 14. HÖ sinh th¸i lμ hÖ thèng c¸c quÇn thÓ sinh vËt sèng chung vμ ph¸t triÓn trong một môi trờng nhất định, có tác động qua lại với nhau vμ với môi trờng đó. 15. §a d¹ng sinh häc lμ sù phong phó vÒ nguån gen, vÒ gièng, loμi sinh vËt vμ hÖ sinh th¸i. 16. Sinh vËt l¹ x©m h¹i lμ sinh vËt xuÊt hiÖn t¹i khu vùc, vïng kh«ng ph¶i l μ nơi xuất xứ của chúng, có khả năng gây hại đối với ng−ời, sinh vật vμ môi tr ờng tại khu vực, vùng đó. 17. Quan trắc môi trờng lμ quá trình đo đạc th−ờng xuyên các thông số về môi trờng, các yếu tố tác động lên môi trờng để cung cấp các thông tin phục vụ đánh giá hiện trạng vμ diễn biến môi trờng. 18. Chỉ thị môi trờng lμ thông số đ−ợc chọn lọc hoặc xử lý, tổng hợp để phản ánh khái quát một khía cạnh đặc tr−ng của môi trờng. 19. Th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng bao gåm th«ng tin, d÷ liÖu vÒ chÊt l−îng c¸c thμnh phÇn m«i trêng; vÒ tr÷ l−îng, gi¸ trÞ sinh th¸i, gi¸ trÞ kinh tÕ cña c¸c nguồn tμi nguyên thiên nhiên; về các tác động đối với môi tr ờng; về chất thải; về mức độ môi trờng bị ô nhiễm, suy thoái vμ thông tin về các vấn đề môi trờng khác. Trang:. 1.

(134) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 20. Đánh giá môi trờng chiến l−ợc lμ việc phân tích, đánh giá vμ dự báo một cách có hệ thống các vấn đề môi trờng của các quyết định mang tính chiến l−ợc nh− chiến l−ợc, quy hoạch, kế hoạch phát triển nhằm bảo đảm tính bền vững về mặt môi trờng của các quyết định đó. 21. Đánh giá tác động môi trờng lμ việc xem xét, phân tích, dự báo cụ thể các tác động trực tiếp vμ gián tiếp, tr−ớc mắt vμ lâu d μi của dự án đầu t − đối với môi trờng, đề xuất các biện pháp bảo vệ môi trờng khi thực hiện dự án. 22. C¶nh quan m«i trêng lμ tæng hoμ c¸c yÕu tè tù nhiªn vμ nh©n t¹o cã gi¸ trị cao về đa dạng sinh học, cảnh đẹp, đ−ợc hình thμnh trong không gian vμ thời gian xác định. §iÒu 4. Nguyªn t¾c chung vÒ b¶o vÖ m«i trêng 1.B¶o vÖ m«i trêng lμ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô vμ quyÒn lîi cña mäi tæ chøc, c¸ nh©n. 2.B¶o vÖ m«i trêng ph¶i ®−îc g¾n kÕt chÆt chÏ víi ph¸t triÓn kinh tÕ vμ x· héi nhằm phát triển bền vững đất n−ớc; gắn bảo vệ môi tr ờng trong nớc với bảo vệ môi trêng toµn cÇu. 3. Bảo vệ môi trờng phải lấy phòng ngừa, hạn chế tác động xấu đối với môi trờng lμ chính, kết hợp xử lý ô nhiễm với phục hồi môi trờng các khu vực bị ô nhiễm, suy tho¸i vμ c¶i thiÖn, n©ng cao chÊt l−îng m«i trêng. 4. M«i trêng lμ tμi s¶n quèc gia; Nhμ n−íc thèng nhÊt qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trờng; quy định trách nhiệm, nghĩa vụ bảo vệ môi trờng của tổ chức, cá nhân. §iÒu 5. Tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i trêng cña Nhμ n−íc Trong c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng, Nhμ n−íc cã tr¸ch nhiÖm: 1. Ban hμnh vμ tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng; 2. Ban hμnh hệ thống tiêu chuẩn vμ bộ chỉ thị về môi tr ờng; thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng; 3. Xây dựng vμ chỉ đạo thực hiện chiến l−ợc, kế hoạch quốc gia về bảo vệ môi trêng; 4. Xây dựng, quản lý hệ thống quan trắc môi trờng; đánh giá hiện trạng, dự báo diÔn biÕn m«i trêng vμ qu¶n lý thèng nhÊt th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng; 5. Ban hμnh vμ tæ chøc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, phÝ vÒ b¶o vÖ m«i trêng; 6. Bảo đảm ngân sách đầu t− cho công tác quản lý nhμ n−ớc về bảo vệ môi trờng, các kết cấu hạ tầng quan trọng về môi trờng vμ các dịch vụ bảo vệ môi tr ờng mμ khu vùc ngoμi nhμ n−íc kh«ng thÓ ®Çu t−;. Trang:. 1.

(135) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 7. Tæ chøc nghiªn cøu vμ ¸p dông tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ vμ kinh nghiÖm qu¶n lý trong b¶o vÖ m«i trêng; 8. Tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc vÒ m«i trêng vμ ®μo t¹o nguån nh©n lùc cho hoạt động bảo vệ môi trờng; 9. Hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc b¶o vÖ m«i trêng; 10. Gi¸m s¸t, thanh tra, kiÓm tra viÖc chÊp hμnh ph¸p luËt vμ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ m«i trêng; 11. Gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o, tranh chÊp, båi th −êng thiÖt h¹i vÒ m«i tr êng. §iÒu 6. Tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i trêng cña tæ chøc, c¸ nh©n 1. Mäi tæ chøc, c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm t×m hiÓu ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr êng vμ bảo vệ môi trờng theo quy định của Luật nμy vμ các quy định của pháp luật có liªn quan. 2. Tæ chøc, c¸ nh©n lμ chñ dù ¸n ®Çu t−, c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô hoÆc ho¹t động (trong Điều nμy gọi chung lμ cơ sở) có nguy cơ gây tác động xấu đối với môi trờng có trách nhiệm thực hiện các quy định sau đây về bảo vệ môi trờng: a) Chấp hμnh các quy định về đánh giá tác động môi tr ờng, tuân thủ tiêu chuẩn m«i trêng; b) Phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu đối với môi trờng do mình gây ra; c) Phục hồi môi trờng nếu để xẩy ra ô nhiễm, suy thoái; bồi th−ờng theo quy định của pháp luật nếu lμm thiệt hại đối với tổ chức, cá nhân khác; d) Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức bảo vệ môi trờng cho ng−ời lao động t¹i c¬ së; đ) Bố trí lực l−ợng lao động vμ ph−ơng tiện, điều kiện bảo vệ môi tr ờng t−ơng øng víi yªu cÇu, khèi l−îng c«ng viÖc vÒ b¶o vÖ m«i trêng t¹i c¬ së; e) Tự quan trắc vμ định kỳ hằng năm tổ chức đánh giá, phân tích hiện trạng môi trêng vμ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng t¹i c¬ së; g) Chấp hμnh chế độ kiểm tra, thanh tra bảo vệ môi trờng theo quy định của pháp luËt; h) Thùc hiÖn b¸o c¸o vÒ m«i trêng theo LuËt nμy vμ theo h−íng dÉn cña c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 3. Tæ chøc, c¸ nh©n x¶ chÊt th¶i ra m«i trêng ph¶i nép phÝ b¶o vÖ m«i trêng, sö dông thμnh phÇn cña m«i tr êng ph¶i nép thuÕ m«i trêng, ®−îc h−ëng dÞch vô b¶o vÖ m«i trêng ph¶i chi tr¶ cho tæ chøc, c¸ nh©n cung cÊp dÞch vô b¶o vÖ m«i trêng theo quy định của pháp luật. §iÒu 7. Nh÷ng hμnh vi ®−îc khuyÕn khÝch Trang:. 1.

(136) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 1. Trong hoạt động bảo vệ môi trờng, những hμnh vi sau đây đ−ợc khuyến khÝch: a) Tuyên truyền, vận động mọi ng−ời tham gia bảo vệ môi trờng; b) B¶o vÖ vμ sö dông hîp lý, tiÕt kiÖm tμi nguyªn thiªn nhiªn; c) Thu gom, tái chế vμ tái sử dụng chất thải theo quy định của pháp luật; d) Ph¸t triÓn n¨ng l−îng s¹ch, n¨ng l−îng t¸i t¹o; ®) Nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn vμ chuyÓn giao c«ng nghÖ vÒ m«i trêng; e) §Çu t− x©y dùng c¬ së s¶n xuÊt thiÕt bÞ, dông cô b¶o vÖ m«i tr êng hoÆc cung cÊp dÞch vô b¶o vÖ m«i trêng; g) Gi÷ g×n vÖ sinh m«i trêng; b¶o vÖ, t«n t¹o c¶nh quan m«i trêng vμ b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc; h) Bảo tồn vμ phát triển nguồn gen bản địa; lai tạo, nhập nội các nguồn gen có gi¸ trÞ kinh tÕ vμ cã lîi cho m«i trêng; i) Ho¶ t¸ng thi thÓ vμ hμi cèt ng−êi chÕt; k) Xây dựng lμng, bản, cơ quan, xí nghiệp, đơn vị sinh thái, phù hợp với yêu cÇu b¶o vÖ m«i trêng; l) Ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc tù qu¶n, tù gi¸m s¸t viÖc b¶o vÖ m«i trêng; m) Đóng góp công sức, tiền vμ các hình thức đóng góp khác cho hoạt động bảo vÖ m«i trêng; n) Phát hiện các hμnh vi gây tác động xấu đối với môi tr ờng; tố giác các hμnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 2. Chính phủ quy định các chính sách khuyến khích vμ hỗ trợ, hình thức khen th−ởng, động viên đối với các hμnh vi đ−ợc quy định tại khoản 1 Điều nμy. §iÒu 8. Nh÷ng hμnh vi bÞ nghiªm cÊm 1. Nh÷ng hμnh vi cã h¹i cho m«i trêng sau ®©y bÞ nghiªm cÊm: a) §èt, ph¸, khai th¸c rõng tr¸i phÐp; b) Sử dụng ph−ơng tiện, công cụ, ph−ơng pháp huỷ diệt trong khai thác, đánh b¾t c¸c nguån tμi nguyªn sinh vËt; c) Khai thác, kinh doanh, tiêu thụ các loμi thực vật, động vật quý hiếm thuộc danh mục do cơ quan nhμ n−ớc có thẩm quyền quy định hoặc có tên trong “Sách §á ViÖt Nam”; d) Chôn vùi, thải vμo đất các chất độc hại quá giới hạn cho phép, chất thải ch−a qua xử lý đạt tiêu chuẩn môi trờng; đ) Thải vμo nguồn n−ớc hoặc thải ra biển các loại dầu mỡ, hoá chất độc hại, chất phóng xạ, chất thải ch−a qua xử lý đạt tiêu chuẩn môi tr ờng, rác thải, xác Trang:. 1.

(137) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. động vật, sản phẩm động vật nhiễm bệnh, bệnh phẩm vμ các chất gây ô nhiễm kh¸c; e) Thải vμo không khí khói, bụi, khí có chất hoặc mùi độc hại; phát bức xạ, phãng x¹ v−ît giíi h¹n cho phÐp ra m«i trêng xung quanh; g) Gây tiếng ồn, độ rung v−ợt tiêu chuẩn cho phép; h) Nhập khẩu máy móc, thiết bị, ph−ơng tiện vận tải đã qua sử dụng không đạt tiªu chuÈn m«i trêng; i) NhËp khÈu, xuÊt khÈu, qu¸ c¶nh chÊt th¶i d−íi mäi h×nh thøc; k) Nhập khẩu, quá cảnh động vật, thực vật ch−a qua kiểm dịch; l) S¶n xuÊt, nhËp khÈu, l−u gi÷, kinh doanh, sö dông s¶n phÈm hoÆc bao b× s¶n phẩm có chứa chất gây độc hại đối với con ng−ời vμ sinh vật; thuốc bảo vệ động vật, thực vật, thức ăn cho động vật hoặc phân bón ngo μi danh mục đ −ợc pháp luật cho phép hoặc đã hết hạn sử dụng; sản xuất, mua bán, đốt pháo nổ; m) X©m h¹i c¶nh quan m«i trêng, khu b¶o tån thiªn nhiªn, v−ên quèc gia, di s¶n tù nhiªn; n) L−u hμnh ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, vËn hμnh m¸y mãc, thiÕt bÞ qu¸ h¹n sö dông g©y « nhiÔm hoÆc cã nguy c¬ g©y sù cè m«i trêng; o) Che giấu các hμnh vi huỷ hoại môi tr ờng, cản trở hoạt động có lợi cho môi trờng, lμm sai lệch thông tin dẫn đến gây hậu quả xấu đối với môi trờng; p) Các hμnh vi có hại khác đối với môi trờng theo quy định của pháp luật. 2. Chính phủ quy định hình thức xử phạt vi phạm h μnh chính đối với các h μnh vi đ−ợc quy định tại khoản 1 Điều nμy. Trêng hîp c¸c vi ph¹m cã cÊu thμnh téi ph¹m th× bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sự theo quy định của pháp luật về hình sự. §iÒu 9. Ap dông ph¸p luËt. 1. Ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng vμ ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan ®−îc ¸p dông đồng thời để điều chỉnh các quan hệ xã hội liên quan đến khai thác, sử dụng, bảo vệ tμi nguyên thiên nhiên vμ các thμnh phần môi trờng. Trờng hợp có quy định khác nhau th× viÖc ¸p dông sÏ ®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c sau ®©y: a) ViÖc khai th¸c, sö dông tμi nguyªn thiªn nhiªn vμ c¸c thμnh phÇn m«i tr êng đ−ợc áp dụng theo các quy định của pháp luật về tμi nguyên; b) ViÖc b¶o vÖ tμi nguyªn thiªn nhiªn vμ c¸c thμnh phÇn m«i tr êng ®−îc ¸p dụng theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trờng. 2. Trêng hîp ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng vμ ph¸p luËt vÒ tμi nguyªn kh«ng quy định thì áp dụng các quy định của pháp luật khác có liên quan. Trang:. 1.

(138) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. Ch−¬ng II. Phòng ngừa, hạn chế tác động xấu đối với môi trờng. Môc 1 Đánh giá môi trờng chiến l−ợc, Đánh giá tác động môi tr ờng vμ cam kết bảo vệ m«i trêng Điều 10. Đối t−ợng phải lập báo cáo đánh giá môi tr ờng chiến l−ợc, báo cáo đánh giá tác động môi trờng 1. Các loại dự án sau đây phải lập báo cáo đánh giá môi trờng chiến l−ợc: a) Dù ¸n chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn quèc gia, ngμnh, vïng lãnh thổ vμ địa ph−ơng; b) Dự án quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất các cấp; quy hoạch, kÕ ho¹ch khai th¸c c¸c nguån tμi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c; c) Dự án quy hoạch xây dựng đô thị, quy hoạch điểm dân c − nông thôn có quy m« lín. 2. Các loại dự án đầu t− có nguy cơ gây tác động xấu đối với môi tr ờng sau đây phải lập báo cáo đánh giá tác động môi trờng: a) Dù ¸n ®Çu t− x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng; b) Dù ¸n ®Çu t− ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, quèc phßng, an ninh. 3. Chính phủ quy định cụ thể các loại dự án phải lập báo cáo đánh giá môi tr ờng chiến l−ợc, các loại dự án phải lập vμ phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi tr ờng. 4. Các chiến l−ợc, quy hoạch, kế hoạch, dự án đầu t− quy định tại khoản 1 v μ kho¶n 2 §iÒu nμy chØ ®−îc phª duyÖt, cÊp phÐp ®Çu t−, cÊp phÐp x©y dùng, cÊp phép khai thác khoáng sản sau khi đã đ−ợc cơ quan quản lý nhμ n−ớc có thẩm quyền thẩm định báo cáo đánh giá môi trờng chiến l−ợc, thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng theo quy định tại khoản 1 vμ khoản 2 Điều 12 của LuËt nμy. Điều 11. Nội dung báo cáo đánh giá môi trờng chiến l−ợc, báo cáo đánh giá tác động môi trờng 1. Nội dung của báo cáo đánh giá môi trờng chiến l−ợc đối với các loại dự án quy định tại khoản 1 Điều 10 bao gồm: a) Mô tả các nội dung của dự án có liên quan đến môi trờng;. Trang:. 1.

(139) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. b) §¸nh gi¸ tæng qu¸t hiÖn tr¹ng m«i trêng trong vïng thuéc ph¹m vi cña dù ¸n vμ cña vïng kÕ cËn; c) Dù b¸o diÔn biÕn cña m«i trêng khi dù ¸n ®−îc thùc hiÖn; d) Đề xuất ph−ơng h−ớng, giải pháp chính giải quyết các vấn đề môi tr ờng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n; 2. Nội dung báo cáo đánh giá tác động môi trờng đối với các dự án đầu t− quy định tại khoản 2 Điều 10 bao gồm: a) M« t¶ chi tiÕt c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh cña dù ¸n kÌm theo quy m« vÒ kh«ng gian, thêi gian vμ khèi l−îng thi c«ng; c«ng nghÖ vËn hμnh cña tõng h¹ng môc c«ng tr×nh vμ cña c¶ dù ¸n; b) §¸nh gi¸ chung vÒ hiÖn tr¹ng c¸c thμnh phÇn m«i trêng tù nhiªn vμ c¸c yÕu tố kinh tế, xã hội thuộc vùng dự án vμ vùng kế cận; xác định cụ thể các thμnh phần môi trờng vμ các yếu tố kinh tế, xã hội chịu tác động trực tiếp của dự án; mức độ nhạy cảm vμ sức chịu tải của môi trờng vμ các yếu tố đó. c) Đánh giá tác động môi trờng do hoạt động của dự án tạo ra; d) Đề xuất cụ thể các biện pháp giảm thiểu tác động xấu đối với môi trờng. Điều 12. Thẩm định báo cáo đánh giá môi trờng chiến l−ợc, thẩm định vμ phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng 1. Báo cáo đánh giá môi trờng chiến l−ợc đối với dự án quy định tại khoản 1 Điều 10 do cơ quan quản lý nhμ n−ớc về bảo vệ môi tr ờng thực hiện đồng thời với việc thẩm định vμ phê duyệt dự án. 2. Báo cáo đánh giá tác động môi trờng đối với dự án đầu t− quy định tại khoản 2 Điều 10 đ−ợc thẩm định vμ phê duyệt theo quy định sau đây: a) Thủ t−ớng Chính phủ phê duyệt đối với dự án đầu t− quan trọng thuộc thẩm quyền quyết định chủ tr−ơng đầu t− của Quốc hội hoặc tiềm ẩn nguy cơ cao có hại lớn về nhiều mặt đối với môi trờng theo kết quả thẩm định vμ đề nghị của Bộ Tμi nguyªn vμ M«i trêng; b) Bộ Tμi nguyên vμ Môi trờng thẩm định vμ phê duyệt đối với dự án đầu t− liên ngμnh, liên tỉnh, dự án đầu t− có quy mô lớn hoặc có nguy cơ tác hại lớn đến m«i trêng; c) Bộ Quốc phòng, Bộ Công an thẩm định vμ phê duyệt đối với dự án đầu t − thuéc lÜnh vùc quèc phßng, an ninh cã yªu cÇu b¶o vÖ bÝ mËt nhμ n−íc; d) Uỷ ban nhân dân tỉnh, thμnh phố trực thuộc Trung −ơng phê duyệt đối với dự án đầu t− trên địa bμn quản lý không thuộc các tr ờng hợp quy định tại các điểm. Trang:. 1.

(140) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. a, b, c khoản nμy theo kết quả thẩm định vμ đề nghị của cơ quan chuyên môn quản lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng cïng cÊp; đ) Cơ quan thẩm định báo cáo đánh giá tác động môi trờng có trách nhiệm lấy ý kiến của Uỷ ban nhân dân tại địa ph−ơng có dự án sẽ triển khai; đối với dự án đầu t− nằm xen trong khu dân c− còn phải lấy ý kiến của cộng đồng dân c−. Các ý kiến không tán thμnh việc đặt dự án đầu t− tại địa ph−ơng hoặc không tán th μnh với các giải pháp bảo vệ môi trờng nêu trong báo cáo đánh giá tác động môi trờng đều phải đ−ợc báo cáo đầy đủ, trung thực cho cơ quan hoặc ng −ời có thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng; e) Trong thời hạn tối đa lμ bốn m−ơi lăm ngμy, đối với dự án lớn có nhiều phøc t¹p vÒ m«i trêng th× trong thêi h¹n tèi ®a lμ chÝn m−¬i ngμy kÓ tõ ngμy nhËn đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan có thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng có trách nhiệm ra quyết định phê duyệt; trờng hợp không phê duyệt thì trong thêi h¹n tèi ®a lμ ba m−¬i ngμy ph¶i tr¶ lêi b»ng v¨n b¶n vμ nªu râ lý do. 3. Chính phủ quy định cụ thể việc thẩm định báo cáo đánh giá môi trờng chiến l−ợc, thẩm định vμ phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng. Điều 13. Trách nhiệm thực hiện vμ kiểm tra việc thực hiện quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng 1. Tổ chức, cá nhân lμ chủ dự án đầu t− đ−ợc phê duyệt báo cáo đánh giá môi trêng cã tr¸ch nhiÖm: a) Thông báo nội dung phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng cho Uû ban nh©n d©n huyÖn, quËn, thÞ x·, thμnh phè thuéc tØnh n¬i dù ¸n ® −îc triÓn khai vμ niêm yết tại địa điểm đặt dự án, trừ những nội dung thuộc danh mục bí mật nhμ n−ớc do các cơ quan có thẩm quyền quy định; b) Thực hiện đúng vμ đầy đủ các yêu cầu của quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng, báo cáo cho cơ quan đã ra quyết định phê duyệt về tình hình thực hiện các yêu cầu của quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động m«i trêng; c) ChØ ®−îc ®−a c«ng tr×nh vμo sö dông sau khi ®−îc c¬ quan cã thÈm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng đã ra quyết định phê duyệt tiến hμnh kiểm tra vμ lập biên bản xác nhận lμ đã thực hiện đúng vμ đầy đủ các yêu cầu của quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng. 2. Cơ quan có thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng có tr¸ch nhiÖm:. Trang:. 1.

(141) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. a) Kiểm tra việc thực hiện quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trêng cña tæ chøc, c¸ nh©n cã dù ¸n ®Çu t−. Tr êng hîp qua kiÓm tra ph¸t hiÖn tæ chức, cá nhân có dự án đầu t− ch−a thực hiện đúng vμ đầy đủ các yêu cầu theo quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng thì yêu cầu tổ chức, cá nhân phải thực hiện đúng vμ đầy đủ; b) Trong thêi h¹n tèi ®a lμ m−êi l¨m ngμy lμm viÖc kÓ tõ ngμy nhËn ® −îc báo cáo của tổ chức, cá nhân có dự án đầu t − về việc đã thực hiện đúng v μ đầy đủ các yêu cầu của quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng, phải kiÓm tra vμ lËp biªn b¶n x¸c nhËn. Ng−êi kiÓm tra vμ ký x¸c nhËn vμo biªn b¶n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ néi dung x¸c nhËn. NÕu qu¸ thêi h¹n nªu trªn m μ kh«ng cử ng−ời có trách nhiệm đến kiểm tra, xác nhận thì công trình đ−ợc đ−a vμo sử dông. §iÒu 14. Cam kÕt b¶o vÖ m«i trêng 1. Tổ chức, cá nhân lμ chủ dự án đầu t− không thuộc các tr ờng hợp quy định tại khoản 1 vμ khoản 2 Điều 10 của Luật nμy hoặc có hoạt động sản xuất, dịch vụ có nguy cơ gây tác động xấu đối với môi trờng lập vμ nộp bản cam kết bảo vệ môi tr ờng tại cơ quan chuyên môn quản lý về bảo vệ môi trờng theo quy định sau đây: a) Tæ chøc kinh tÕ nép b¶n cam kÕt b¶o vÖ m«i trêng t¹i c¬ quan chuyªn m«n qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng; b) Tæ chøc kh¸c vμ c¸ nh©n nép b¶n cam kÕt b¶o vÖ m«i tr êng t¹i c¬ quan chuyªn m«n qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng huyÖn, quËn, thÞ x·, thμnh phè trùc thuéc tØnh. 2. Néi dung b¶n cam kÕt b¶o vÖ m«i trêng bao gåm: a) LiÖt kª c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh cña dù ¸n, c«ng nghÖ vËn h μnh tõng h¹ng môc c«ng tr×nh vμ cña toμn bé dù ¸n. b) Liệt kê các tác động môi trờng; c) Liệt kê các biện pháp giảm thiểu tác động xấu đối với môi trờng; d) Cam kết thực hiện các biện pháp giảm thiểu tác động xấu đối với môi trờng vμ cam kết đạt tiêu chuẩn môi trờng. 3. Tổ chức, cá nhân cam kết bảo vệ môi trờng có trách nhiệm thực hiện đúng vμ đầy đủ các nội dung đã ghi trong bản cam kết, định kỳ vμo quý IV hằng năm báo cáo tình hình thực hiện cam kết cho cơ quan đã tiếp nhận bản cam kết bảo vệ môi trêng vμ chÞu sù kiÓm tra, thanh tra cña c¬ quan qu¶n lý nhμ n −íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. Trang:. 1.

(142) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 4. C¬ quan chuyªn m«n qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng tiÕp nhËn b¶n cam kÕt b¶o vÖ m«i trêng cã tr¸ch nhiÖm gióp Uû ban nh©n d©n cïng cÊp theo dâi, kiÓm tra, thanh tra việc thực hiện các nội dung đã ghi trong bản cam kết bảo vệ môi trờng của tổ chức, cá nhân; yêu cầu tổ chức, cá nhân thực hiện đúng vμ đầy đủ các nội dung đã cam kết. 5. Chính phủ quy định cụ thể đối t−ợng, thủ tục thực hiện cam kết bảo vệ môi trêng. Môc 2 phòng ngừa, hạn chế tác động xấu từ các hoạt động kinh tế, x∙ hội §iÒu 15. Quy ho¹ch kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ b¶o vÖ m«i trêng 1. Quy ho¹ch kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ b¶o vÖ m«i trêng ph¶i ®−îc x©y dùng vμ thùc hiện đồng thời với quy hoạch phát triển vùng, quy hoạch phát triển khu kinh tế, quy hoạch xây dựng vμ các dự án đầu t− có nguy cơ gây tác hại xấu đối với môi trờng. 2. Quy ho¹ch kÕt cÊu h¹ tÇng vÒ b¶o vÖ m«i trêng bao gåm: a) Quy ho¹ch hÖ thèng c¸c tr¹m quan tr¾c m«i trêng; b) Quy ho¹ch hÖ thèng c«ng tr×nh thu gom vμ xö lý n−íc m−a, n−íc th¶i; c) Quy ho¹ch hÖ thèng c¬ së thu gom, t¸i chÕ, xö lý chÊt th¶i r¾n th«ng th−êng; d) Quy ho¹ch hÖ thèng c¬ së thu gom, tiªu huû, ch«n lÊp chÊt th¶i nguy h¹i; ®) Quy ho¹ch c©y xanh, c«ng viªn, nghÜa trang; e) Quy ho¹ch c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ m«i trêng kh¸c. §iÒu 16. Sö dông bÒn v÷ng tμi nguyªn thiªn nhiªn, x©y dùng thãi quen tiªu dïng th©n thiÖn víi m«i trêng 1. Các nguồn tμi nguyên thiên nhiên phải đ−ợc điều tra, đánh giá về trữ l−ợng, chất l−ợng, giá trị sinh thái vμ l−ợng hoá giá trị kinh tế để l μm căn cứ lập quy hoạch khai thác, sử dụng hợp lý vμ để xác định mức chi trả cho việc sử dụng tμi nguyªn hoÆc båi th−êng thiÖt h¹i khi lμm suy tho¸i, c¹n kiÖt tμi nguyªn. 2. Các nguồn tμi nguyên thiên nhiên phải đ−ợc xác định mức độ, giới hạn cho phép khai thác trong một thời gian nhất định. Mức độ, giới hạn cho phép khai thác đ−ợc xác định dựa trên trữ l−ợng, giá trị sinh thái v μ khả năng tái sinh của nguồn tμi nguyªn. H¹n chÕ tèi ®a viÖc khai th¸c, sö dông c¸c nguån t μi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o.. Trang:. 1.

(143) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 3. Nhμ n−ớc có chính sách, biện pháp bảo đảm sử dụng hợp lý, tiết kiệm t μi nguyªn thiªn nhiªn vμ c¸c s¶n phÈm lμm ra tõ t μi nguyªn thiªn nhiªn, h×nh th μnh trong x· héi thãi quen tiªu dïng th©n thiÖn víi m«i trêng. 4. ViÖc khai th¸c, sö dông tμi nguyªn thiªn nhiªn ph¶i g¾n víi b¶o vÖ m«i tr êng, b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc. §iÒu 17. Ph¸t triÓn n¨ng l−îng s¹ch, n¨ng l−îng t¸i t¹o 1. Trong chÝnh s¸ch n¨ng l−îng quèc gia ph¶i coi träng ph¸t triÓn n¨ng l −îng s¹ch, n¨ng l−îng t¸i t¹o. 2. ¦u tiªn trong ph¸t triÓn c¸c lo¹i n¨ng l−îng s¹ch, n¨ng l−îng t¸i t¹o thay thÕ n¨ng l−îng g©y « nhiÔm m«i trêng . §iÒu 18. Sö dông c«ng nghÖ s¹ch, d©y chuyÒn s¶n xuÊt ph¸t t¸n Ýt chÊt th¶i 1. Nhμ n−íc khuyÕn khÝch tæ chøc, c¸ nh©n ¸p dông c«ng nghÖ s¹ch, d©y chuyÒn s¶n xuÊt ph¸t t¸n Ýt chÊt th¶i. 2. −u tiªn nhËp khÈu c«ng nghÖ, m¸y mãc, thiÕt bÞ th©n thiÖn víi m«i tr êng, sö dông tiÕt kiÖm nhiªn liÖu vμ ph¸t t¸n Ýt chÊt th¶i. trêng. §iÒu 19. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ m«i trêng, x©y dùng n¨ng lùc dù b¸o, c¶nh b¸o vÒ m«i trêng 1. Nhμ n−íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Çu t− ph¸t triÓn c«ng nghÖ m«i tr êng, cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch tæ chøc, c¸ nh©n ®Çu t− ph¸t triÓn, chuyÓn giao c«ng nghÖ m«i trêng phôc vô viÖc gi¶m thiÓu vμ xö lý chÊt th¶i. Tæ chøc, c¸ nh©n së h÷u c«ng nghÖ m«i trêng ®−îc quyÒn chuyÓn nh−îng, ký kÕt hợp đồng dịch vụ thực hiện việc giảm thiểu vμ xử lý chất thải. 2. Nhμ n−íc cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng lùc l−îng, trang bÞ, thiÕt bÞ dù b¸o, c¶nh báo về thiên tai, thời tiết; khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động dự báo, cảnh báo về các thảm họa môi trờng nhằm phòng ngừa vμ hạn chế tác động xấu của thiên tai vμ sự cố đối với môi trờng. Điều 20. Bảo vệ môi trờng đối với khu vực có hoạt động sản xuất công nghiệp, dịch vô 1. Khu kinh tÕ, khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, côm c«ng nghiÖp, lμng nghÒ, khu ch¨n nu«i tËp trung, khu du lÞch vμ khu vui ch¬i gi¶i trÝ tËp trung (trong Điều nμy gọi chung lμ khu vực có hoạt động sản xuất công nghiệp, dịch vụ) phải đáp ứng các yêu cầu sau đây về bảo vệ môi trờng: a) Đ−ợc phân khu theo chức năng, loại hình hoạt động;. Trang:. 1.

(144) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. b) Tuân thủ đúng quy hoạch phát triển đã đ−ợc phê duyệt v μ quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng; c) Cã hÖ thèng tiªu tho¸t n−íc m−a, n−íc th¶i vμ hÖ thèng xö lý n −íc th¶i tập trung đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trờng; d) Có khu tập trung, l−u giữ chất thải rắn theo đúng quy định; ®) Cã hÖ thèng c©y xanh phï hîp. 2. Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, côm c«ng nghiÖp, khu ch¨n nu«i tËp trung vμ c¬ së s¶n xuÊt cã nguy c¬ g©y t¸c h¹i m«i tr êng ph¶i cã khoảng cách an toμn về môi trờng đối với khu dân c−. 3. Dự án đầu t− đối với khu vực có hoạt động sản xuất công nghiệp, dịch vụ chỉ đ−ợc triển khai các hoạt động đầu t− bên trong sau khi đã đáp ứng đầy đủ các yêu cầu quy định tại khoản 1 Điều nμy vμ đ−ợc cơ quan có thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng quy định tại khoản 2 Điều 12 của Luật nμy kiểm tra, x¸c nhËn. Điều 21. Bảo vệ môi trờng đối với các cơ sở sản xuất, dịch vụ 1. Cơ sở sản xuất hoặc kho tμng thuộc các trờng hợp sau đây không đ−ợc đặt trong khu d©n c− hoÆc gÇn khu d©n c−: a) Cã chÊt dÔ ch¸y, dÔ g©y næ; b) Cã chÊt phãng x¹ hoÆc bøc x¹ m¹nh; c) Có chất độc hại đối với sức khoẻ ng−ời vμ gia súc; d) Cã ph¸t t¸n mïi g©y khã chÞu cho ng−êi; đ) Có nguy cơ gây ảnh h−ởng xấu đến nguồn n−ớc; e) Cã nguy c¬ g©y tiÕng ån, bôi qu¸ giíi h¹n cho phÐp. 2. Cơ sở sản xuất, dịch vụ phải đáp ứng các yêu cầu sau đây về bảo vệ môi trờng: a) Có hệ thống kết cấu hạ tầng về thu gom vμ xử lý n−ớc thải đạt tiêu chuẩn m«i trêng. Trêng hîp chuyÓn n−íc th¶i vÒ hÖ thèng xö lý n−íc th¶i tËp trung th× phải tuân thủ các quy định của tổ chức quản lý hệ thống xử lý n −ớc thải tập trung đó; b) Có đủ ph−ơng tiện, thiết bị thu gom, l−u giữ chất thải rắn v μ phải thực hiện phân loại chất thải đối với những nơi có quy định phân loại chất thải rắn tại nguồn; c) Lắp đặt các thiết bị lọc bụi, lọc khí thải vμ xử lý khí thải đạt tiêu chuẩn tr−ớc khi thải ra môi trờng; bảo đảm không để rò rỉ, phát tán khí thải, hơi, khí độc h¹i ra m«i trêng;. Trang:. 1.

(145) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. d) Bảo đảm nguồn lực vμ trang thiết bị cần thiết đủ khả năng phòng, chống vμ ứng phó sự cố môi trờng, đặc biệt lμ đối với các cơ sở sản xuất có sử dụng hoá chất, chÊt phãng x¹, chÊt dÔ g©y ch¸y, næ. 3. C¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô ®−îc x©y dùng kÓ tõ khi LuËt n μy cã hiÖu lùc thi hμnh chỉ đ−ợc hoạt động sau khi thực hiện đầy đủ các yêu cầu về bảo vệ môi tr ờng quy định tại khoản 2 Điều nμy vμ đ−ợc cơ quan có thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng quy định tại khoản 2 Điều 12 của Luật nμy xác nhận. 4. Cơ sở sản xuất, dịch vụ đang gây tác động xấu đối với môi trờng thì phải rμ soát vμ xử lý theo quy định sau đây: a) Chủ cơ sở sản xuất, dịch vụ tự đánh giá tình hình bảo vệ môi trờng vμ thực hiện các yêu cầu về bảo vệ môi trờng theo quy định tại khoản 2 Điều nμy; b) C¬ quan chuyªn m«n, chuyªn tr¸ch qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng dùa trªn kết quả quan trắc, giám sát về môi trờng đối với cơ sở đang hoạt động, có trách nhiệm đánh giá mức độ tác động xấu đối với môi trờng để lμm căn cứ cho việc đề ra c¸c biÖn ph¸p xö lý phï hîp; c) §èi víi c¬ së g©y « nhiÔm m«i trêng nghiªm träng, ph¶i cã kÕ ho¹ch xö lý triệt để bằng cải tạo hệ thống xử lý môi trờng hiện có, xây dựng hệ thống xử lý mới, đổi mới thiết bị, công nghệ đạt tiêu chuẩn môi trờng. Trờng hợp không thể xử lý đ−ợc thì buộc di dời đến nơi có điều kiện xử lý hoặc đình chỉ hoạt động. §iÒu 22. An toμn sinh häc 1. Tổ chức, cá nhân có hoạt động liên quan tới sinh vật biến đổi gen vμ sản phẩm của chúng phải tuân thủ các quy định về quản lý an toμn đối với ng−ời vμ sinh vËt. 2. Tổ chức, cá nhân chỉ đ−ợc phép tiến hμnh hoạt động nghiên cứu, thử nghiệm, s¶n xuÊt, kinh doanh, sö dông, nhËp khÈu, xuÊt khÈu, l−u gi÷ vμ vËn chuyÓn sinh vật biến đổi gen vμ sản phẩm của chúng thuộc danh mục đ−ợc cơ quan có thẩm quyền cho phép vμ khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện về an toμn sinh học vμ thủ tục theo quy định của pháp luật. 3. §éng vËt, thùc vËt nhËp néi vμ qu¸ c¶nh ph¶i ®−îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp vμ ph¶i ®−îc kiÓm dÞch. 4. Chính phủ quy định việc quản lý an toμn sinh học đối với sinh vật biến đổi gen vμ s¶n phÈm cña chóng. §iÒu 23. An toμn ho¸ chÊt. Trang:. 1.

(146) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 1. Tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt, kinh doanh, vËn chuyÓn, l−u gi÷, sö dông hoÆc có hoạt động khác liên quan đến hoá chất (gọi chung lμ hoạt động hóa chất) chỉ đ−ợc phép hoạt động khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện về an to μn hoá chất, các thủ tục theo quy định của pháp luật vμ phải tuân thủ các biện pháp an toμn hoá chÊt. 2. H¹n chÕ sö dông ph©n bãn ho¸ häc, ho¸ chÊt, thøc ¨n vμ thuèc b¶o vÖ thùc vật, động vật trong sản xuất nông nghiệp vμ nuôi trồng thuỷ sản, hải sản có khả n¨ng g©y « nhiÔm m«i trêng hoÆc lμm suy tho¸i ®a d¹ng sinh häc. 3. Chính phủ quy định danh mục hoá chất cấm sử dụng, hạn chế sử dụng vμ các điều kiện, thủ tục để tiến hμnh hoạt động hoá chất. §iÒu 24. An toμn h¹t nh©n vμ an toμn bøc x¹ 1. Tổ chức, cá nhân có hoạt động liên quan đến hạt nhân, bức xạ phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toμn hạt nhân vμ an toμn bức xạ do cơ quan nh μ n−íc cã thÈm quyÒn ban hμnh. 2. Việc xác định địa điểm, thiết kế, xây dựng, vận h μnh nh μ máy thuộc ng μnh c«ng nghiÖp h¹t nh©n, lß ph¶n øng h¹t nh©n, c¬ së nghiªn cøu h¹t nh©n; viÖc s¶n xuÊt, vËn chuyÓn, sö dông, cÊt gi÷, xö lý, tiªu huû chÊt th¶i phãng x¹ ph¶i tu©n theo quy định của pháp luật về an toμn bức xạ, an toμn hạt nhân vμ quy định của Nh μ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 3. Tæ chøc, c¸ nh©n sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt liÖu cã nguån ph¸t t¸n bøc x¹ ®iÖn tõ, bøc x¹ ion ho¸ cã h¹i cho søc khoÎ ng −êi v μ sinh vËt ph¶i tu©n thñ c¸c quy định của pháp luật về an toμn bức xạ, chịu sự kiểm tra, giám sát của cơ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. Điều 25. Thu gom vμ xử lý sản phẩm, bao bì đã qua sử dụng 1. Sản phẩm, bao bì đã qua sử dụng phải đ−ợc thu gom, xử lý đạt tiêu chuẩn môi trờng theo quy định về quản lý chất thải tại Ch−ơng III của Luật nμy. 2. Chính phủ quy định việc cơ sở sản xuất hoặc nhập khẩu tự thu hồi vμ xử lý chÊt th¶i tõ s¶n phÈm, bao b× do m×nh s¶n xuÊt hoÆc nhËp khÈu cã khèi l−îng lín vμ cã nguy c¬ g©y « nhiÔm m«i trêng nghiªm träng. Điều 26. Bảo vệ môi trờng đối với việc nhập khẩu máy móc, thiết bị, ph−ơng tiện vËn t¶i, nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu, phÕ liÖu 1. M¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu tr−ớc khi nhập khẩu phải đ−ợc giám định vμ xác nhận đạt tiêu chuẩn môi trờng. 2. ViÖc nhËp khÈu vμ sö dông phÕ liÖu nhËp khÈu lμm nguyªn liÖu s¶n xuÊt đ−ợc quy định nh− sau: Trang:. 1.

(147) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. a) Chỉ đ−ợc nhập khẩu phế liệu d−ới dạng chất rắn cho mục đích sản xuất, tái chế; nghiêm cấm mọi hμnh vi lợi dụng nhập khẩu phế liệu để đ−a chất thải v μo trong n−íc; b) ChØ cho phÐp c¬ së trùc tiÕp sö dông phÕ liÖu l μm nguyªn liÖu s¶n xuÊt, t¸i chÕ ®−îc nhËp khÈu phÕ liÖu; c) Tr−ớc khi nhập khẩu, phế liệu phải đ−ợc phân loại, lμm sạch đạt tiêu chuÈn m«i trêng; d) Phế liệu nhập khẩu phải đ−ợc đóng gói, vận chuyển, l−u giữ riêng; ®) Tæ chøc, c¸ nh©n nhËp khÈu phÕ liÖu ph¶i ®¨ng ký t¹i c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng vÒ lo¹i phÕ liÖu, xuÊt xø, sè l−îng nhËp khÈu, n¬i sö dông phÕ liÖu trong n−íc; kiÓm tra, x¸c nhËn t×nh tr¹ng phÕ liÖu nhËp khÈu t¹i quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ cã phÕ liÖu tr−íc khi vËn chuyÓn phÕ liÖu vμo trong n−íc. 3.Tæ chøc, c¸ nh©n nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, nguyªn liệu, nhiên liệu, vật liệu, phế liệu không đạt tiêu chuẩn môi trờng bị buộc phải tái xuÊt, bÞ xö ph¹t vi ph¹m hμnh chÝnh hoÆc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo quy định của pháp luật; nếu gây thiệt hại đối với môi trờng thì phải bồi th−ờng. 4. Chính phủ quy định cụ thể việc bảo vệ môi trờng đối với máy móc, thiết bị, ph−¬ng tiÖn vËn t¶i, nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, vËt liÖu, phÕ liÖu nhËp khÈu. Điều 27. Bảo vệ môi trờng đối với hμng hoá, ph−ơng tiện n−ớc ngoμi quá cảnh. Tæ chøc, c¸ nh©n cã hμng ho¸, ph−¬ng tiÖn qu¸ c¶nh qua l·nh thæ ViÖt Nam mμ cã kh¶ n¨ng g©y « nhiÔm, suy tho¸i, sù cè m«i trêng th× ph¶i khai b¸o, xin phÐp vμ chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t vÒ b¶o vÖ m«i trêng cña c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam. Ch−¬ng III Qu¶n lý chÊt th¶i §iÒu 28. Tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chÊt th¶i 1. Quản lý chất thải bao gồm các hoạt động thu gom, l −u giữ, vận chuyển, tái chÕ, t¸i sö dông chÊt th¶i vμ c¸c h×nh thøc xö lý chÊt th¶i nh»m tËn dông kh¶ n¨ng có ích của chất thải vμ hạn chế đến mức thấp nhất tác hại đối với môi tr ờng do chất th¶i g©y ra. 2. Tổ chức, cá nhân có cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc hoạt động có ph¸t sinh chÊt th¶i (gäi chung lμ chñ ph¸t sinh chÊt th¶i) cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý chất thải hoặc hợp đồng chuyển giao trách nhiệm quản lý chất thải cho tổ chức, cá Trang:. 1.

(148) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. nhân khác có đủ điều kiện vμ năng lực quản lý chất thải (gọi chung l μ bên tiếp nhËn qu¶n lý chÊt th¶i). §iÒu 29. T¸i chÕ, t¸i sö dông chÊt th¶i 1. ChÊt th¶i cã kh¶ n¨ng t¸i chÕ, t¸i sö dông ph¶i ®−îc t¸i chÕ, t¸i sö dông ë mức tối đa; hạn chế đến mức thấp nhất l−ợng chất thải phải xử lý bằng các biện ph¸p kh¸c. 2. Nhμ n−ớc có chính sách khuyến khích các hoạt động sản xuất năng l −ợng tõ chÊt th¶i, t¸i chÕ, t¸i sö dông chÊt th¶i ph¸t sinh tõ s¶n xuÊt, tiªu dïng trong n−íc. Điều 30. Lập hồ sơ, đăng ký, cấp phép vμ mã số hoạt động quản lý chất thải nguy h¹i 1. Tæ chøc, c¸ nh©n ph¸t sinh chÊt th¶i hoÆc bªn tiÕp nhËn qu¶n lý chÊt th¶i lËp hå s¬, ®¨ng ký qu¶n lý chÊt th¶i nguy h¹i víi c¬ quan qu¶n lý nh μ n −íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 2. Tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện về năng lực quản lý chất thải nguy hại thì đ−ợc cấp giấy phép, mã số hoạt động quản lý chất thải nguy hại. 3. Bộ Tμi nguyên vμ Môi trờng quy định điều kiện về năng lực quản lý chất thải nguy hại; quy định việc lập hồ sơ, đăng ký, cấp phép, mã số h μnh nghề quản lý chÊt th¶i nguy h¹i. §iÒu 31. Ph©n lo¹i, thu gom, l−u gi÷ t¹m thêi chÊt th¶i nguy h¹i 1. Tæ chøc, c¸ nh©n ph¸t sinh chÊt th¶i nguy h¹i tæ chøc ph©n lo¹i, thu gom hoÆc hợp đồng chuyển giao cho bên tiếp nhận quản lý chất thải thu gom chất thải nguy h¹i. 2. ChÊt th¶i nguy h¹i ph¶i ®−îc l−u gi÷ t¹m thêi t¹i khu vùc thuéc quyÒn qu¶n lý cña chñ ph¸t sinh chÊt th¶i hoÆc cña bªn tiÕp nhËn qu¶n lý chÊt th¶i hoÆc t¹i n¬i đ−ợc cơ quan quản lý nhμ n−ớc về bảo vệ môi trờng cho phép; không đ−ợc để lẫn chÊt th¶i nguy h¹i víi chÊt th¶i th«ng th−êng. 3. N¬i l−u gi÷ t¹m thêi chÊt th¶i nguy h¹i ph¶i cã trang thiÕt bÞ hoÆc hÖ thèng thu gom chất thải nguy hại bảo đảm không rò rỉ, rơi vãi ra môi trờng; phải có ph−¬ng tiÖn, kÕ ho¹ch phßng, chèng sù cè do chÊt th¶i nguy h¹i g©y ra. §iÒu 32. VËn chuyÓn chÊt th¶i nguy h¹i 1. ChÊt th¶i nguy h¹i ph¶i ®−îc vËn chuyÓn b»ng thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn chuyªn dông phï hîp, ®i theo tuyÕn ®−êng vμ thêi gian do c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ ph©n luồng giao thông quy định.. Trang:. 1.

(149) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 2. ChØ nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n cã giÊy phÐp vËn chuyÓn chÊt th¶i nguy h¹i míi ®−îc tham gia vËn chuyÓn. 3. Ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn chÊt th¶i nguy h¹i ph¶i cã trang thiÕt bÞ phßng, chèng rß rØ, r¬i v·i, sù cè do chÊt th¶i nguy h¹i g©y ra. 4. Tæ chøc, c¸ nh©n vËn chuyÓn chÊt th¶i nguy h¹i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ t×nh trạng để rò rỉ, rơi vãi, xẩy ra sự cố môi trờng trong quá trình vận chuyển, xếp dỡ. §iÒu 33. Xö lý chÊt th¶i nguy h¹i 1. Chất thải nguy hại phải đ−ợc xử lý đạt tiêu chuẩn môi tr ờng bằng công nghệ, thiết bị phù hợp với từng loại, đặc tính hoá, lý của chất thải nguy hại. Trờng hợp trong n−ớc không có công nghệ, thiết bị xử lý, thì phải l −u giữ theo quy định của ph¸p luËt vμ h−íng dÉn cña c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr êng cho đến khi chất thải đ−ợc xử lý. 2. ChØ nh÷ng tæ chøc, c¸ nh©n ®−îc c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc cã thÈm quyÒn cấp giấy phép vμ mã số hoạt động quản lý chất thải nguy hại mới đ−ợc tham gia xö lý chÊt th¶i nguy h¹i. 3.Tổ chức, cá nhân xử lý chất thải nguy hại phải lập báo cáo đánh giá tác động m«i trêng vμ thùc hiÖn nghiªm ngÆt yªu cÇu vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 4. ViÖc chuyÓn giao tr¸ch nhiÖm xö lý chÊt th¶i nguy h¹i gi÷a chñ ph¸t sinh chÊt thải vμ bên tiếp nhận trách nhiệm xử lý chất thải đ−ợc thực hiện bằng hợp đồng, có x¸c nhËn cña c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng cã thÈm quyÒn. 5. Hợp đồng chuyển giao trách nhiệm xử lý chất thải nguy hại phải ghi rõ xuất xø, thμnh phÇn, chñng lo¹i, biÖn ph¸p, c«ng nghÖ xö lý, biÖn ph¸p ch«n lÊp chÊt th¶i nguy h¹i sau xö lý. §iÒu 34. Th¶i bá, ch«n lÊp chÊt th¶i nguy h¹i 1. ChÊt th¶i nguy h¹i cßn l¹i sau khi xö lý ph¶i ®−îc th¶i bá hoÆc ch«n lÊp t¹i các khu thải bỏ hoặc chôn lấp tập trung theo quy định của cơ quan quản lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng . 2. VÞ trÝ, thiÕt kÕ, x©y dùng vμ vËn hμnh khu th¶i bá, ch«n lÊp chÊt th¶i nguy h¹i sau xử lý phải bảo đảm an toμn tuyệt đối đối với ng−ời, sinh vật, nguồn n ớc mặt n−ớc d−ới đất, có tính đến bão, lũ, lụt, sự cố khách quan khác có thể ảnh h−ởng đến sự an toμn của khu thải bỏ, chôn lấp chất thải nguy hại. 3. Nhμ n−íc ®Çu t− x©y dùng c¸c khu xö lý tËp trung chÊt th¶i nguy h¹i phôc vụ chung cho nhiều địa ph−ơng, cơ sở; có chính sách hỗ trợ, khuyến khích các cơ së s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng kÕt hîp xö lý chÊt th¶i nguy h¹i víi s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng. Trang:. 1.

(150) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. §iÒu 35. Qu¶n lý chÊt th¶i r¾n th«ng th−êng 1. Tæ chøc, c¸ nh©n ph¸t sinh chÊt th¶i r¾n th«ng th−êng ph¶i thùc hiÖn viÖc thu gom vμ phân loại chất thải tại nguồn để phục vụ mục đích tái chế, tái sử dụng, xử lý hoặc thải bỏ phù hợp vμ l−u giữ chất thải đúng quy định tr−ớc khi xử lý. Tæ chøc, c¸ nh©n qu¶n lý c¬ së h¹ tÇng khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghệ cao, khu kinh tế, khu đô thị, khu dân c−, khu vực công cộng phải bố trí đủ v μ đúng quy định thiết bị thu gom để tiếp nhận chất thải rắn phù hợp với việc phân loại t¹i nguån. 2. Chất thải rắn thông th−ờng phải đ−ợc vận chuyển theo nhóm đã đ −ợc phân loại tại nguồn, trong thiết bị chuyên dụng phù hợp, bảo đảm không rơi vãi, phát tán mïi trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn. Trêng hîp vËn chuyÓn chÊt th¶i ®i qua néi thμnh, nội thị của thμnh phố, thị xã thì chỉ đ−ợc đi qua những tuyến đ−ờng đã đ −ợc cơ quan có thẩm quyền phân luồng giao thông quy định. 3. ChÊt th¶i r¾n th«ng th−êng ®−îc tËn dông ë møc cao nhÊt cho t¸i chÕ, t¸i sö dụng. Trờng hợp phải đốt hoặc chôn lấp thì thực hiện theo quy định của pháp luật vμ h−íng dÉn cña c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. §iÒu 36. Qu¶n lý n−íc th¶i 1. Tæ chøc, c¸ nh©n ph¸t sinh n−íc th¶i ph¶i thu gom, tËp trung n −íc th¶i, không đ−ợc để rò rỉ vμ phải lμm sạch n−ớc thải đạt tiêu chuẩn môi tr ờng tr−ớc khi th¶i ra m«i trêng. 2. N−íc th¶i cña c¬ së c«ng nghiÖp, dÞch vô ë n¬i cã khu xö lý tËp trung ph¶i đ−ợc xử lý sơ bộ để loại bỏ kim loại nặng, hoá chất độc hại khác tr −ớc khi chuyển vÒ khu xö lý tËp trung. 3. Bùn thải từ hệ thống xử lý n−ớc thải phải đ−ợc quản lý theo quy định về quản lý chất thải rắn; nếu có yếu tố nguy hại phải đ−ợc quản lý theo quy định đối víi chÊt th¶i nguy h¹i. §iÒu 37. Qu¶n lý bôi, khÝ th¶i 1. Chủ phát sinh chất thải phải có thiết bị thu gom, lọc bụi, khí thải, bảo đảm đạt tiªu chuÈn m«i trêng. 2. Bôi, chÊt th¶i r¾n thu gom ®−îc tõ c¸c thiÕt bÞ läc, hÊp phô khÝ th¶i ph¶i đ−ợc quản lý theo quy định đối với quản lý chất thải rắn. Trờng hợp có yếu tố nguy hại phải đ−ợc quản lý theo quy định về quản lý chất thải nguy hại. 3. Ph−¬ng tiÖn giao th«ng, m¸y mãc, thiÕt bÞ ph¸t t¸n khÝ th¶i v−ît qu¸ tiªu chuẩn cho phép phải có bộ phận lọc, giảm thiểu khí thải bảo đảm đạt tiêu chuẩn m«i trêng. Trang:. 1.

(151) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 4. Chính phủ quy định việc hạn chế sử dụng các loại nhiên liệu thải ra khí có nhiều độc hại cho môi trờng. Điều 38. Hạn chế tiếng ồn, độ rung, ánh sáng 1. Tæ chøc, c¸ nh©n sö dông m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph−¬ng tiÖn giao th«ng kh«ng đ−ợc gây tiếng ồn, độ rung, ánh sáng v−ợt quá tiêu chuẩn môi trờng. 2. C¸c tuyÕn ®−êng cao tèc ph¶i cã kho¶ng c¸ch an toμn vÒ tiÕng ån hoÆc t−êng ng¨n c¸ch víi khu d©n c−.. Ch−¬ng IV ¦ng phã, kh¾c phôc sù cè m«i trêng; Phôc håi, c¶i thiÖn vμ n©ng cao chÊt l−îng m«i trêng §iÒu 39. øng phã, kh¾c phôc sù cè m«i trêng 1. Trách nhiệm ứng phó, khắc phục sự cố môi trờng đ−ợc quy định nh− sau: a) Tæ chøc, c¸ nh©n g©y ra sù cè m«i trêng cã tr¸ch nhiÖm øng phã, kh¾c phôc sù cè m«i trêng; b) Tæ chøc, c¸ nh©n ph¸t hiÖn dÊu hiÖu sù cè m«i trêng cã tr¸ch nhiÖm thùc hiện hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền thực hiện ngay biện pháp tạm thời loại trừ nguyên nhân gây ra sự cố; biện pháp khẩn cấp bảo đảm an to μn cho ng −ời v μ t μi sản; tổ chức cứu ng−ời, cứu tμi sản vμ kịp thời thông báo cơ quan chức năng để có biÖn ph¸p øng phã; c) Sự cố môi trờng xảy ra ở đơn vị, địa ph−ơng nμo thì ng−ời đứng đầu đơn vị, địa ph−ơng đó có trách nhiệm huy động khẩn cấp nhân lực, vật lực vμ ph−ơng tiện để ứng phó, khắc phục ngay sự cố; Sự cố môi trờng xảy ra trong phạm vi nhiều đơn vị, địa ph−ơng thì ng−ời đứng đầu các đơn vị, địa ph−ơng nơi có sự cố có trách nhiệm cùng phối hợp ứng phó, khắc phôc; Trờng hợp v−ợt quá khả năng ứng phó, khắc phục sự cố của đơn vị, địa ph−ơng thì phải khẩn cấp yêu cầu địa ph−ơng, tổ chức có khả năng chi viện hoặc báo cáo cơ quan cấp trên trực tiếp để kịp thời áp dụng biện pháp ứng phó, khắc phục sự cố môi trêng. §Þa ph−¬ng, tæ chøc ®−îc yªu cÇu kh«ng ®−îc tõ chèi thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p øng phã, kh¾c phôc sù cè m«i trêng trong ph¹m vi kh¶ n¨ng cña m×nh. 2. ViÖc kh¾c phôc hËu qu¶ sù cè m«i trêng ®−îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau ®©y: a) Thực hiện các công việc cấp bách về giúp đỡ ổn định đời sống nhân dân vμ khôi phục các hoạt động tại nơi xảy ra sự cố; Trang:. 1.

(152) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. b) Söa ch÷a c«ng tr×nh bÞ h− h¹i, vÖ sinh m«i trêng, phßng chèng dÞch, bÖnh; c) Điều tra, xác định mức độ thiệt hại do sự cố môi trờng gây ra; d) Cải tạo, phục hồi môi trờng, theo dõi biến động của môi trờng khu vực xảy ra sù cè. 3. Tổ chức, cá nhân huy động nhân lực, vật t−, ph−ơng tiện để ứng phó sự cố môi trờng đ−ợc thanh toán chi phí theo quy định của pháp luật. 4. Việc ứng phó, khắc phục sự cố môi trờng đặc biệt nghiêm trọng đ−ợc thực hiện theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp. §iÒu 40. Phôc håi m«i trêng khu vùc bÞ « nhiÔm, suy tho¸i 1. Khu vực môi trờng bị ô nhiễm, suy thoái phải đ−ợc điều tra, xác định v μ phân loại để có biện pháp khắc phục ô nhiễm, suy thoái, cải tạo vμ phục hồi môi tr ờng. ViÖc ph©n lo¹i khu vùc m«i trêng bÞ « nhiÔm, suy tho¸i ®−îc thùc hiÖn theo quy định sau: a) M«i trêng bÞ « nhiÔm vμ suy tho¸i trong trêng hîp hμm l−îng mét hoÆc nhiÒu chÊt g©y « nhiÔm v−ît qu¸ tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i trêng; b) M«i trêng bÞ « nhiÔm vμ suy tho¸i nghiªm träng khi hμm l−îng cña mét hoÆc nhiÒu ho¸ chÊt, kim lo¹i nÆng v−ît qu¸ tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i tr êng tõ 3 lÇn trë lªn hoÆc hμm l−îng cña mét hoÆc nhiÒu chÊt g©y « nhiÔm kh¸c v −ît qu¸ tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i trêng tõ 5 lÇn trë lªn; c) Môi trờng bị ô nhiễm, suy thoái đặc biệt nghiêm trọng khi h μm l −ợng của mét hoÆc nhiÒu ho¸ chÊt, kim lo¹i nÆng v−ît qu¸ tiªu chuÈn vÒ chÊt l −îng m«i tr êng tõ 5 lÇn trë lªn hoÆc hμm l−îng cña mét hoÆc nhiÒu chÊt g©y « nhiÔm kh¸c v−ît qu¸ tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i trêng tõ 10 lÇn trë lªn. 2. Tr¸ch nhiÖm kh¾c phôc « nhiÔm, suy tho¸i vμ phôc håi m«i tr êng ®−îc quy định nh− sau: a) Tæ chøc, c¸ nh©n g©y « nhiÔm, suy tho¸i m«i trêng cã tr¸ch nhiÖm kh¾c phôc « nhiÔm, suy tho¸i vμ phôc håi m«i trêng. NhiÒu tæ chøc, c¸ nh©n cïng g©y « nhiÔm, suy tho¸i m«i trêng t¹i mét khu vùc th× cïng chÞu tr¸ch nhiÖm kh¾c phôc « nhiÔm, suy tho¸i, phôc håi m«i trêng theo møc độ gây ra tại khu vực đó; b) Uû ban nh©n d©n n¬i cã khu vùc bÞ « nhiÔm, suy tho¸i cã tr¸ch nhiÖm phôc hồi môi trờng trong trờng hợp không xác định đ−ợc đối t−ợng chịu trách nhiệm cụ thÓ hoÆc do thiªn tai g©y ra. Trờng hợp môi trờng khu vực bị ô nhiễm, suy thoái nằm trên địa b μn của nhiều địa ph−ơng thì theo chỉ đạo của cơ quan quản lý nhμ n−ớc về môi tr ờng của cấp trên Trang:. 1.

(153) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. trực tiếp, Uỷ ban nhân dân các địa ph−ơng cùng khu vực bị ô nhiễm, suy thoái có tr¸ch nhiÖm phèi hîp tæ chøc phôc håi. 3. ViÖc kh¾c phôc « nhiÔm, suy tho¸i vμ phôc håi m«i tr êng ®−îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau ®©y: a) Điều tra, xác định mức độ ô nhiễm, suy thoái, nguyên nhân v μ thiệt hại do ô nhiÔm, suy tho¸i g©y ra; b) Công bố phạm vi bị ô nhiễm vμ mức độ ô nhiễm cho nhân dân trong vùng để phòng tránh thiệt hại có thể xảy ra; c) Thùc hiÖn ngay c¸c biÖn ph¸p ng¨n chÆn, h¹n chÕ « nhiÔm, suy tho¸i; d) TiÕn hμnh c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o, phôc håi m«i trêng. §iÒu 41. B¶o vÖ m«i trêng l−u vùc s«ng 1. ViÖc b¶o vÖ m«i trêng l−u vùc s«ng ®−îc thùc hiÖn theo c¸c nguyªn t¾c sau ®©y: a) G¾n b¶o vÖ m«i trêng l−u vùc s«ng víi qu¶n lý l−u vùc s«ng; b) G¾n b¶o vÖ m«i trêng n−íc trªn l−u vùc s«ng víi b¶o vÖ, ph¸t triÓn, khai th¸c, sö dông hîp lý tμi nguyªn n−íc vμ c¸c tμi nguyªn kh¸c trªn l−u vùc s«ng; c) Phát huy vai trò chủ động hợp tác cùng chia sẻ lợi ích do t μi nguyên mang lại vμ cùng chia sẻ trách nhiệm bảo vệ môi tr ờng của các địa ph−ơng trên cùng l−u vùc s«ng. 2. Chính phủ quy định tổ chức, hình thức quản lý môi trờng l−u vực sông theo các nguyên tắc quy định tại khoản 1 Điều nμy. §iÒu 42. B¶o vÖ m«i trêng khu d©n c− 1. Khu dân c− phải bảo đảm các yêu cầu sau đây về bảo vệ môi trờng: a) Có hệ thống tiêu thoát n−ớc, thu gom vμ xử lý n−ớc thải sinh hoạt đạt tiêu chuÈn m«i trêng tr−íc khi th¶i ra m«i trêng; b) Cã hÖ thèng tæ chøc thu gom, vËn chuyÓn, xö l ý chÊt th¶i r¾n sinh ho¹t phï hợp với khối l−ợng, chủng loại chất thải vμ bảo đảm tiêu chuẩn môi trờng; c) Có hệ thống cây xanh theo tỷ lệ quy định của cơ quan quản l ý nh μ n −ớc về quy ho¹ch x©y dùng; d) Giữ gìn chất l−ợng n−ớc vμ duy trì dòng chảy, chế độ điều hoμ nguồn n−íc trong c¸c s«ng, hå, ao thuéc khu d©n c−. 2. Tæ chøc, c¸ nh©n sèng trong khu d©n c− ph¶i thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau ®©y vÒ b¶o vÖ m«i trêng khu d©n c−: a) Gi÷ g×n vÖ sinh m«i trêng trong khu«n viªn;. Trang:. 1.

(154) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. b) Cã c«ng tr×nh hè xÝ hîp vÖ sinh vμ ®−îc bè trÝ kho¶ng c¸ch hîp lý kh«ng g©y « nhiÔm nguån n−íc; c) Rác thải phải đ−ợc phân loại vμ chuyển đến thùng rác tập trung theo quy định; d) N−ớc thải phải đ−ợc thu gom vμ thải đổ vμo hệ thống tiêu thoát n −ớc thải tập trung theo quy định; đ) Vật nuôi phải có chuồng trại với khoảng cách an to μn đối với khu vực sinh sèng cña ng−êi. X¸c vμ chÊt th¶i vËt nu«i ph¶i ®−îc xö l ý hîp vÖ sinh; x¸c v μ chất thải vật nuôi chết do dịch bệnh nguy hiểm phải đ−ợc xử l ý theo quy định đối víi chÊt th¶i nguy h¹i; e) Tham gia đầy đủ hoạt động vệ sinh môi trờng công cộng, lμm sạch khu phố, ®−êng lμng, ngâ xãm; tham gia trång c©y, gi÷ g×n vÖ sinh m«i trêng n¬i c«ng céng; g) Nộp đầy đủ các loại phí vệ sinh, phí bảo vệ môi trờng theo quy định của pháp luËt. 3. Lμng nghề phải có kết cấu hạ tầng về bảo vệ môi tr ờng bảo đảm các yêu cầu về thu gom, xö lý chÊt th¶i. Nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô xen kÏ trong khu d©n c− gây ô nhiễm môi trờng nghiêm trọng thì phải xử l ý theo quy định tại điểm c khoản 4 §iÒu 21 cña LuËt nμy. §iÒu 43. Gi÷ g×n vÖ sinh n¬i c«ng céng 1. Gi÷ g×n vÖ sinh n¬i c«ng céng lμ biÓu hiÖn cña nÕp sèng cã v¨n ho¸, ph¶i ®−îc mäi tæ chøc, c¸ nh©n t«n träng vμ thùc hiÖn. 2. Nhμ n−íc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc, c−ìng chÕ v μ c¸c biÖn ph¸p cÇn thiết khác để hình thμnh thói quen giữ gìn vệ sinh nơi công cộng, khắc phục tệ vứt r¸c, phãng uÕ bõa b·i. 3. Nơi công cộng vμ nơi có đông ng−ời qua lại phải bố trí đủ vμ hợp lý các công tr×nh vÖ sinh vμ ph−¬ng tiÖn thu gom r¸c th¶i. §iÒu 44. Quμn, −íp, mai t¸ng ng−êi chÕt 1. ViÖc quμn, −íp, di chuyÓn, ch«n cÊt thi thÓ, hμi cèt ng−êi chÕt ph¶i b¶o đảm các yêu cầu về vệ sinh môi trờng. 2. N¬i ch«n cÊt ng−êi chÕt ph¶i ®−îc quy ho¹ch c¸ch biÖt khu d©n c − v μ kh«ng lμm « nhiÔm nguån n−íc mÆt, n−íc ngÇm ®−îc dïng cho sinh ho¹t. 3. Nhμ n−íc khuyÕn khÝch vμ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng c¸c c¬ së ho¶ t¸ng hîp vÖ sinh.. Trang:. 1.

(155) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 4. Ng−êi chÕt v× dÞch bÖnh nguy hiÓm ph¶i ®−îc xö lý, vËn chuyÓn v μ mai t¸ng theo quy định của Bộ Y tế. §iÒu 45. B¶o vÖ c¶nh quan m«i trêng 1. C¶nh quan m«i trêng lμ tμi s¶n quèc gia ph¶i ®−îc b¶o vÖ vμ ph¸t triÓn. 2. Các quy hoạch, thiết kế xây dựng công trình vμ các hoạt động khác phải bảo đảm các yêu cầu về cảnh quan môi trờng vμ nhằm tôn tạo cảnh quan môi trờng. 3. Ph¸t triÓn réng r·i c¸c m« h×nh sinh th¸i t¹o ra sù h μi ho μ gi÷a con ng −êi v μ tù nhiªn nh− lμng sinh th¸i, khu c«ng nghiÖp sinh th¸i, khu vui ch¬i sinh th¸i, khu du lÞch sinh th¸i. §iÒu 46. B¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc 1. C¸c khu vùc, hÖ sinh th¸i cã gi¸ trÞ ®a d¹ng sinh häc cao, cã tÇm quan träng quèc gia, quèc tÕ ph¶i ®−îc ®iÒu tra, lËp quy ho¹ch b¶o tån d −íi c¸c d¹ng khu rừng đặc dụng, khu bảo tồn biển hoặc khu bảo tồn đất ngập n −ớc; các hệ sinh thái đặc hữu khác phải đ−ợc giữ gìn sự ổn định vμ bền vững tự nhiên. 2. Các giống, loμi đặc hữu, quý hiếm, có nguy cơ bị tuyệt chủng phải đ −ợc bảo vệ theo chế độ đặc biệt; việc nhập khẩu các giống, lo μi phải đ −ợc kiểm soát nhằm hạn chế sự xâm hại của các sinh vật lạ đối với đa dạng sinh học trong n−ớc. 3. B¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc ph¶i ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së quan t©m v μ chia sÎ lợi ích các bên để bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các đối t−ợng liên quan. Ch−¬ng V Tiêu chuẩn môi trờng quan trắc, đánh giá hiện tr¹ng m«i trêng vμ qu¶n lý th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng §iÒu 47. Tiªu chuÈn m«i trêng 1. Mọi tổ chức, cá nhân phải tuân thủ tiêu chuẩn môi trờng trong các hoạt động có tác động xấu đến môi trờng vμ trong công tác quản lý môi trờng. 2. Tiªu chuÈn m«i trêng bao gåm: a) Tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i trêng; b) Tiªu chuÈn vÒ chÊt th¶i vμ nguån th¶i. 3. Tiªu chuÈn m«i trêng ph¶i thÓ hiÖn c¸c néi dung sau: a) Cấp độ tiêu chuẩn; b) C¸c th«ng sè vÒ m«i trêng vμ gi¸ trÞ giíi h¹n; c) §èi t−îng ¸p dông tiªu chuÈn; d) Quy tr×nh, ph−¬ng ph¸p chØ dÉn ¸p dông tiªu chuÈn; ®) §iÒu kiÖn kÌm theo khi ¸p dông tiªu chuÈn; Trang:. 1.

(156) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. e) Ph−¬ng ph¸p quan tr¾c m«i trêng; g) Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch m«i trêng. §iÒu 48. Tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i trêng 1. Tiêu chuẩn về chất l−ợng môi trờng quy định mức độ ô nhiễm hoặc thay đổi trạng thái môi trờng có thể chấp nhận đ−ợc, phù hợp với mục đích sử dụng thμnh phần môi trờng vμ không gây hại đối với ng−ời vμ sinh vật. 2. Tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i trêng bao gåm: a) Tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng kh«ng khÝ xung quanh; b) Tiêu chuẩn về chất l−ợng n−ớc mặt, n−ớc d−ới đất vμ n−ớc biển ven bờ; c) Tiêu chuẩn về chất l−ợng đất; d) Tiêu chuẩn về tiếng ồn, độ rung, ánh sáng, phóng xạ v μ các tác nhân vật lý kh¸c. 3. Tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng m«i trêng ph¶i thÓ hiÖn c¸c néi dung sau: a) Hμm l−îng tèi ®a vμ tèi thiÓu cña chÊt hoÆc vi sinh vËt v μ c¸c yÕu tè kh¸c trong đất, n−ớc, không khí xung quanh; b) Mức tối đa của tiếng ồn, độ rung, ánh sáng, bức xạ hoặc tác nhân vật lý kh¸c; c) Mức tối đa, tối thiểu liên quan đến mực n−ớc hoặc l−u l−ợng dòng chảy hoÆc mét phÇn cña chóng. §iÒu 49. Tiªu chuÈn vÒ chÊt th¶i vμ nguån th¶i Tiêu chuẩn về chất thải vμ nguồn thải quy định mức độ tối đa cho phép đối với các chÊt hoÆc vi sinh vËt vμ c¸c yÕu tè vËt chÊt kh¸c cã trong chÊt th¶i. 2. Tiªu chuÈn vÒ chÊt th¶i bao gåm: a) Tiªu chuÈn vÒ n−íc th¶i; b) Tiªu chuÈn vÒ chÊt th¶i r¾n; c) Tiªu chuÈn vÒ khÝ th¶i; d) Tiªu chuÈn vÒ tiÕng ån; đ) Tiêu chuẩn về độ rung; e) Tiªu chuÈn vÒ nguån ph¸t th¶i. 3. Trªn c¬ së tiªu chuÈn quèc gia vÒ chÊt th¶i, chñ c¬ së s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô ®−îc ban hμnh tiªu chuÈn c¬ së vÒ chÊt th¶i vμ nguån th¶i ¸p dông trong ph¹m vi qu¶n lý cña m×nh theo nguyªn t¾c kh«ng tr¸i víi tiªu chuÈn quèc gia vμ cã lîi h¬n cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng. 4. Việc điều chỉnh tiêu chuẩn về chất thải vμ nguồn thải đ−ợc quy định nh− sau: Trang:. 1.

(157) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. a) Tiêu chuẩn về chất thải vμ nguồn thải đ−ợc rμ soát để điều chỉnh cho phù hîp víi môc tiªu b¶o vÖ m«i trêng trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. b) C¬ quan nhμ n−íc cã thÈm quyÒn ban hμnh tiªu chuÈn vÒ chÊt th¶i vμ nguồn thải có quyền điều chỉnh tiêu chuẩn đã ban hμnh. §iÒu 50. ChØ thÞ m«i trêng 1. Chỉ thị môi trờng lμ cơ sở để l−ợng hoá chất l−ợng môi tr ờng, theo dõi diễn biÕn chÊt l−îng m«i trêng, lËp b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i trêng. 2. Bộ Tμi nguyên vμ Môi tr ờng ban hμnh bộ chỉ thị môi trờng quốc gia để áp dông trong c¶ n−íc. §iÒu 51. HÖ thèng quan tr¾c m«i trêng 1. HÖ thèng quan tr¾c m«i trêng bao gåm c¸c tr¹m quan tr¾c vÒ chÊt l−îng, trạng thái môi trờng vμ tác động của môi trờng đến đời sống của ng−ời vμ sinh vật, các trạm quan trắc tác động của các hoạt động phát triển kinh tế, xã hội đối với m«i trêng; c¸c phßng thÝ nghiÖm vÒ quan tr¾c, ph©n tÝch m«i trêng vμ c¸c trung t©m l−u gi÷, xö l ý d÷ liÖu m«i trêng. 2. Hệ thống quan trắc môi trờng phải đ−ợc quy hoạch vμ xây dựng đồng bộ, bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trờng trong phạm vi cả n−ớc, từng địa ph−ơng vμ cơ sở có chất thải nguy hại hoặc có khối l−ợng lớn về chất gây ô nhiễm theo quy định cña ChÝnh phñ. 3. Tổ chức, cá nhân có cán bộ chuyên môn vμ đủ năng lực về trang thiết bị đ−ợc phép tham gia hệ thống quan trắc môi trờng, thực hiện hoạt động quan trắc môi trờng vμ đánh giá về môi trờng quy định tại Điều 52 của Luật nμy. Điều 52. Quan trắc môi trờng vμ đánh giá về môi trờng 1. Hiện trạng môi trờng vμ các tác động đối với môi trờng đ−ợc đánh giá thông qua các ch−ơng trình quan trắc môi trờng vμ đánh giá về môi trờng sau đây: a) Quan trắc môi trờng vμ đánh giá về hiện trạng môi trờng quốc gia; b) Quan trắc môi trờng vμ đánh giá các tác động đối với môi tr ờng từ hoạt động của các ngμnh, lĩnh vực; c) Quan trắc môi trờng vμ đánh giá về hiện trạng môi trờng của tỉnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng; d) Tự quan trắc môi trờng vμ đánh giá tác động đối với môi trờng từ hoạt động cña khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô. 2. Trách nhiệm quản lý ch−ơng trình quan trắc môi tr ờng vμ đánh giá về môi trờng đ−ợc quy định nh− sau:. Trang:. 1.

(158) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. a) Bé Tμi nguyªn vμ M«i trêng qu¶n lý ch−¬ng tr×nh quan tr¾c m«i trêng vμ đánh giá về hiện trạng môi trờng quốc gia; b) Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ qu¶n lý ch −¬ng tr×nh quan trắc môi trờng vμ đánh giá các tác động đối với môi tr ờng từ hoạt động của các ngμnh, lÜnh vùc do m×nh phô tr¸ch; c) Uû ban nh©n d©n tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng qu¶n lý ch−¬ng trình quan trắc môi trờng vμ đánh giá về hiện trạng môi trờng của địa ph−ơng m×nh; d) Chñ qu¶n lý, vËn hμnh khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, khu kinh tÕ, chñ c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn v μ b¶o đảm kinh phí cho quan trắc môi trờng vμ đánh giá về hiện trạng môi tr ờng trong ph¹m vi qu¶n lý. 3. Ch−ơng trình quan trắc môi trờng vμ đánh giá về môi trờng đ−ợc thực hiện thông qua hợp đồng giữa cơ quan quản lý ch−ơng trình quan trắc môi tr ờng vμ tổ chức đủ năng lực thực hiện việc quan trắc môi trờng vμ đánh giá về môi trờng. §iÒu 53. B¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i trêng 1. Trách nhiệm lập, trình vμ gửi báo cáo hiện trạng môi tr ờng đ−ợc quy định nh− sau: a) Chñ qu¶n lý, vËn hμnh khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, khu kinh tÕ vμ chñ c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô cã chÊt th¶i nguy h¹i hoÆc cã nguy c¬ gây ô nhiễm môi trờng với khối l−ợng lớn theo danh mục do Chính phủ quy định cã tr¸ch nhiÖm lËp b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i trêng thuéc ph¹m vi qu¶n lý phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý m«i trêng t¹i chç vμ göi b¸o c¸o c¬ quan chuyªn m«n qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng mçi n¨m mét lÇn vμo quý IV h»ng n¨m; b) Uû ban nh©n d©n tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng lËp b¸o c¸o hiÖn trạng môi trờng trình Hội đồng nhân dân cùng cấp đồng thời với kế hoạch phát triển kinh tÕ - x· héi n¨m n¨m vμ göi Bé Tμi nguyªn vμ M«i trêng; c) Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ qu¶n lý ngμnh kinh tÕ, Bé Quốc phòng, Bộ Công an lập báo cáo hiện trạng các vấn đề môi trờng ngμnh, lĩnh vùc do m×nh qu¶n lý n¨m n¨m mét lÇn tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ vμ göi Bé T μi nguyªn vμ M«i trêng; d) Bộ Tμi nguyên vμ Môi trờng lập báo cáo hiện trạng môi trờng quốc gia để Chính phủ trình Quốc hội đồng thời với kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm n¨m. Trang:. 1.

(159) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 2. C¬ quan ®−îc tr×nh b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr êng cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt, kÕt luận về hiện trạng môi trờng vμ đề ra các chủ tr−ơng, giải pháp tăng c−ờng công t¸c b¶o vÖ m«i trêng. 3. C¬ quan nhËn b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i trêng cã tr¸ch nhiÖm kiÓm tra vÒ tÝnh ch©n thùc cña b¸o c¸o vμ cã nhËn xÐt, gãp ý vÒ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr êng cña tæ chức, cá nhân đã gửi báo cáo. 4. C¬ quan lËp, tr×nh, göi b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i trêng ph¶i c«ng bè c«ng khai vμ ph¸t hμnh réng r·i b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr êng, trõ nh÷ng néi dung ®−îc qu¶n lý theo quy định về bí mật nhμ n−ớc. 5. Bộ Tμi nguyên vμ Môi trờng h−ớng dẫn quy trình, quy cách đánh giá hiện trạng môi trờng, biểu mẫu báo cáo hiện trạng môi trờng để sử dụng thống nhất trong c¶ n−íc. §iÒu 54. Thu thËp, xö lý, tæng hîp vμ l−u gi÷ th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng 1. Thông tin, dữ liệu về môi trờng từ các ch−ơng trình quan trắc vμ đánh giá về m«i trêng vμ tõ c¸c b¸o c¸o hiÖn tr¹ng m«i tr êng ph¶i ®−îc thu thËp, xö lý, tæng hîp vμ l−u gi÷ nh»m phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý vμ b¶o vÖ m«i trêng. 2. ViÖc thu thËp, xö lý, tæng hîp vμ l−u gi÷ th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i tr êng đ−ợc quy định nh− sau: a) Bé Tμi nguyªn vμ M«i tr êng thu thËp, xö lý, tæng hîp vμ l−u gi÷ th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng quèc gia; b) Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ thu thËp, xö lý, tæng hîp vμ l−u gi÷ th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng cña ngμnh, lÜnh vùc do m×nh qu¶n lý; c) Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp thu thËp, xö lý, tæng hîp v μ l −u gi÷ th«ng tin, d÷ liệu về môi trờng trên địa bμn; d) Chñ qu¶n lý, vËn hμnh khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao vμ chủ cơ sở sản xuất, dịch vụ thuộc đối t−ợng quy định tại khoản 2 Điều 20 của LuËt nμy cã tr¸ch nhiÖm thu thËp, xö lý, tæng hîp v μ l −u gi÷ th«ng tin, d÷ liÖu vÒ chất l−ợng môi trờng xung quanh, môi trờng lao động nơi thực hiện các hoạt động sản xuất, dịch vụ; thông tin, dữ liệu về các tác động đối với môi trờng, về các nguồn thải, về chất thải từ hoạt động của mình; đ) Chủ cơ sở sản xuất, dịch vụ không thuộc đối t−ợng quy định tại điểm d kho¶n nμy cã tr¸ch nhiÖm thu thËp, xö lý, tæng hîp vμ l−u gi÷ th«ng tin, d÷ liÖu vÒ các tác động đối với môi trờng; về các nguồn thải, về chất thải từ hoạt động của m×nh.. Trang:. 1.

(160) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 3. Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n c¸c cÊp cã tr¸ch nhiÖm ®Çu t− ph¸t triÓn hÖ thèng thu thËp, xö lý, tæng hîp v μ l −u gi÷ th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng, ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin trong thu thËp, xö lý, tæng hîp vμ l−u gi÷ th«ng tin vÒ m«i trêng. §iÒu 55. Cung cÊp, c«ng bè th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng 1. Việc cung cấp thông tin, dữ liệu về môi trờng đ−ợc quy định nh− sau: a) Ban qu¶n lý khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, chñ c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp cho c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ môi trờng theo định kỳ hoặc theo yêu cầu các thông tin, dữ liệu về môi trờng từ các hoạt động của mình; b) C¬ quan chuyªn m«n vÒ qu¶n lý b¶o vÖ m«i trêng c¸c cÊp cã tr¸ch nhiÖm cung cấp các thông tin, dữ liệu về môi trờng trên địa bμn cho cơ quan quản lý nhμ n−ớc về bảo vệ môi trờng cấp trên trực tiếp theo định kỳ hoặc theo yêu cầu; c) Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan trùc thuéc ChÝnh phñ cã tr¸ch nhiÖm cung cấp cho Bộ Tμi nguyên vμ Môi tr ờng thông tin, dữ liệu về môi trờng liên quan đến ngμnh, lĩnh vực mình quản lý theo định kỳ hoặc theo yêu cầu. 2. Tæ chøc, c¸ nh©n së h÷u th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng cã tr¸ch nhiÖm vμ ®−îc quyÒn c«ng khai hoÆc cung cÊp th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng cho c¸c c¬ quan thông tin đại chúng vμ những ng−ời sống, lμm việc trong vùng phát sinh th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng; trêng hîp th«ng tin, d÷ liÖu vÒ m«i trêng thuéc danh mục bí mật nhμ n−ớc thì thực hiện theo quy định của pháp luật về bảo vệ bí mËt nhμ n−íc. Điều 56. Công khai thông tin vμ đối thoại về môi trờng 1. Các thông tin về môi trờng phát sinh trên từng địa bμn, cơ sở sản xuất, dịch vô, trõ c¸c th«ng tin thuéc danh môc bÝ mËt nhμ n−íc, ph¶i ®−îc c«ng khai víi những ng−ời, đang sinh sống, lμm việc tại địa bμn hoặc cơ sở đó. 2. Tæ chøc, c¸ nh©n g©y ra « nhiÔm, suy tho¸i, sù cè m«i trêng cã tr¸ch nhiÖm trao đổi, thảo luận, đối thoại công khai với cộng đồng dân c− hoặc với những ng−êi ®ang lμm viÖc t¹i c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô vÒ t×nh h×nh m«i tr êng vμ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc. Ch−¬ng VI Nguån lùc b¶o vÖ m«i trêng §iÒu 57. Ph¸t triÓn gi¸o dôc, ®μo t¹o, khoa häc, c«ng nghÖ vÒ m«i trêng 1. C«ng d©n ViÖt Nam ®−îc gi¸o dôc toμn diÖn vÒ m«i tr êng nh»m h×nh thμnh xã hội có hiểu biết vμ có ý thức trách nhiệm cao đối với môi trờng. Trang:. 1.

(161) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 2. Gi¸o dôc vÒ m«i trêng ph¶i ®−îc lång ghÐp trong c¸c m«n häc thuéc ch−¬ng tr×nh chÝnh kho¸ cña c¸c cÊp häc vμ ngμnh häc. 3. Nhμ n−íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®μo t¹o nguån nh©n lùc, ph¸t triÓn khoa häc, c«ng nghÖ vÒ m«i trêng; khuyÕn khÝch mäi tæ chøc, c¸ nh©n tham gia ®μo t¹o nguån nh©n lùc, nghiªn cøu khoa häc, ph¸t triÓn c«ng nghÖ vÒ m«i trêng. §iÒu 58. Nguån vèn b¶o vÖ m«i trêng 1. Nguån vèn b¶o vÖ m«i trêng gåm cã: a) Ng©n s¸ch nhμ n−íc; b) Đầu t− của tổ chức, cá nhân để ngăn ngừa ô nhiễm môi trờng trong sản xuÊt, dÞch vô; c) Đầu t− của tổ chức, cá nhân cho các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triÓn c«ng nghÖ, c«ng nghiÖp vμ dÞch vô vÒ m«i trêng; d) Tiền bồi th−ờng thiệt hại về môi trờng theo quy định của pháp luật; ®) §ãng gãp, tμi trî tõ tæ chøc, c¸ nh©n trong n−íc vμ ngoμi n−íc; e) Vốn vay −u đãi vμ tμi trợ từ Quỹ bảo vệ môi trờng; g) Vèn vay tõ c¸c tæ chøc ng©n hμng, tÝn dông vμ c¸c tæ chøc t μi chÝnh theo quy định của pháp luật. 2. Ng©n s¸ch nhμ n−íc cã môc chi th−êng xuyªn cho sù nghiÖp m«i trêng; −u tiên bố trí kinh phí cho hoạt động bảo vệ môi trờng tăng dần theo tốc độ tăng tr−ëng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §iÒu 59. ThuÕ m«i trêng, phÝ b¶o vÖ m«i trêng 1. Thuế môi trờng, phí bảo vệ môi trờng đ−ợc áp dụng đối với các hoạt động khai th¸c vμ sö dông thμnh phÇn m«i tr êng, h−ëng lîi tõ m«i trêng hoÆc c¸c ho¹t động có tác động xấu đối với môi trờng. 2. Mức thu, chế độ thu thuế môi trờng vμ phí bảo vệ môi trờng do pháp luật về thuế vμ phí quy định. 3. Toμn bé nguån thu ng©n s¸ch tõ thuÕ m«i tr êng vμ phÝ b¶o vÖ m«i trêng ®−îc ®Çu t− trùc tiÕp cho c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng. §iÒu 60. Ký quü vÒ phôc håi m«i trêng vμ thu håi chÊt th¶i 1. Tæ chøc, c¸ nh©n khai th¸c kho¸ng s¶n ph¶i thùc hiÖn ký quü c¶i t¹o, phôc hồi môi trờng theo các quy định sau đây: a) Tr−íc khi khai th¸c ph¶i thùc hiÖn viÖc ký quü t¹i tæ chøc tÝn dông trong n−íc hoÆc Quü B¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam; møc ký quü phô thuéc vμo quy m« khai thác, tác động xấu đối với môi trờng, chi phí cần thiết để cải tạo, phục hồi môi trêng sau khai th¸c; Trang:. 1.

(162) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. b) Tæ chøc, c¸ nh©n ký quü ®−îc h−ëng l·i suÊt ph¸t sinh, ® −îc nhËn l¹i sè tiÒn ký quü sau khi hoμn thμnh c¶i t¹o, phôc håi m«i trêng; c) Tæ chøc, c¸ nh©n kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô c¶i t¹o, phôc håi m«i trêng hoặc thực hiện không đạt yêu cầu theo quy định, thì to μn bộ hoặc một phần số tiền ký quỹ đ−ợc sung vμo công quỹ để đầu t− cải tạo, phục hồi môi tr ờng nơi tổ chức, cá nhân đó khai thác khoáng sản. 2. Tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu bao bì, sản phẩm thuộc đối t −ợng phải thu håi, xö l ý sau sö dông cã tr¸ch nhiÖm ký quü thu håi, xö lý chÊt th¶i theo quy định của Chính phủ. §iÒu 61. Ph¸t triÓn dÞch vô m«i trêng vμ c¸c h×nh thøc tù qu¶n vÒ m«i trêng 1. Mọi tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện đ−ợc thực hiện dịch vụ môi tr ờng theo quy định của pháp luật. Chính phủ quy định điều kiện, thủ tục đăng ký, cấp phép hoạt động dịch vụ môi trờng; quy định chính sách khuyến khích các thμnh phần kinh tế tham gia dịch vụ m«i trêng. Nhμ n−íc khuyÕn khÝch vμ hç trî c¸c h×nh thøc tù qu¶n vÒ m«i tr êng dùa trªn cộng đồng dân c−. Ch−¬ng VII ThÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i trêng cña c¸c bé, HéI §åNG NH¢N D¢N, Uû BAN NH¢N D¢N, mÆt trËn tæ quèc vμ c¸c ®oμn thÓ §iÒu 62. ThÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhμ n−íc vÒ m«i trêng 1. ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý nhμ n−íc vÒ m«i tr êng trong ph¹m vi c¶ n−íc. 2. Bé Tμi nguyªn vμ M«i trêng lμ c¬ quan cña ChÝnh phñ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhμ n−íc vÒ m«i trêng, cã thÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm: a) Tr×nh ChÝnh phñ hoÆc ban hμnh theo thÈm quyÒn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng; b) Trình Chính phủ quyết định chính sách, chiến l−ợc, kế hoạch quốc gia về b¶o vÖ m«i trêng; c) Chủ trì giải quyết hoặc đề xuất Chính phủ, Thủ t−ớng Chính phủ giải quyết các vấn đề môi trờng liên ngμnh, liên tỉnh; d) Chỉ đạo xây dựng, quản lý hệ thống quan trắc môi trờng quốc gia vμ quản lý thèng nhÊt sè liÖu quan tr¾c m«i trêng; Trang:. 1.

(163) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. đ) Chỉ đạo tổ chức đánh giá hiện trạng môi trờng cả n−ớc phục vụ cho việc đề ra c¸c chñ tr−¬ng, gi¶i ph¸p vÒ b¶o vÖ m«i trêng; e) Thẩm định, phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng thuộc thẩm quyÒn; g) H−íng dÉn, kiÓm tra, thanh tra viÖc thi hμnh ph¸p luËt vμ xö lý vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng; gi¶i quyÕt tranh chÊp, khiÕu n¹i, tè c¸o, kiÕn nghÞ liên quan đến bảo vệ môi trờng theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo vμ ph¸p luËt cã liªn quan; h) Tr×nh ChÝnh phñ tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ, ký kÕt hoÆc gia nhËp c¸c ®iÒu −ớc quốc tế về bảo vệ môi trờng; chủ trì các hoạt động hợp tác quốc tế về bảo vệ m«i trêng víi c¸c n−íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ. 3. Bé, c¬ quan ngang bé, theo chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n ®−îc giao, cã thÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm: a) Phèi hîp víi Bé Tμi nguyªn vμ M«i trêng trong c«ng t¸c qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng; b) Ban hμnh theo thÈm quyÒn c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn b¶o vÖ m«i trêng phï hîp víi ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng; c) Xây dựng vμ chỉ đạo tổ chức thực hiện ch−ơng trình, kế hoạch bảo vệ môi trờng đối với ngμnh, lĩnh vực đ−ợc giao quản lý; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra công tác bảo vệ môi trờng đối với các cơ sở trực thuộc. §iÒu 63. ThÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i tr êng cña c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ 1. C¸c bé, c¬ quan ngang bé cã thÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i tr êng theo quy định sau đây: a) Bộ Kế hoạch vμ Đầu t− bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi tr ờng trong các chiến l−îc, quy ho¹ch tæng thÓ vμ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¶ n −íc, cña vùng vμ các dự án, công trình quan trọng thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc héi, ChÝnh phñ, Thñ t−íng ChÝnh phñ; b) Bộ Tμi nguyên vμ Môi trờng bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trờng trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của cả n−ớc, chiến l−ợc quốc gia về tμi nguyên n−íc vμ quy ho¹ch tæng hîp l−u vùc s«ng liªn tØnh; chiÕn l −îc tæng thÓ quèc gia vÒ ®iÒu tra c¬ b¶n, th¨m dß, khai th¸c, chÕ biÕn tμi nguyªn kho¸ng s¶n; c) Bộ Nông nghiệp vμ Phát triển nông thôn bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi tr ờng trong chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, thuû lîi, ph¸t triÓn rừng vμ nghề rừng; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc bảo vệ môi tr ờng Trang:. 1.

(164) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. theo quy định của pháp luật đối với các hoạt động nông nghiệp, bảo vệ vμ phát triển rõng, b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc, qu¶n lý nguån gen c©y trång, vËt nu«i, s¶n xuÊt vμ sử dụng sinh vật biến đổi gen vμ sản phẩm của chúng trong nông nghiệp, lâm nghiÖp, cÊp n−íc s¹ch vμ b¶o vÖ m«i trêng n«ng th«n. d) Bộ Thủy sản bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trờng trong chiến l−ợc, quy hoạch, kế hoạch phát triển nuôi trồng, đánh bắt, chế biến thuỷ sản, hải sản; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc bảo vệ môi trờng theo quy định của pháp luật đối với các hoạt động nuôi trồng, đánh bắt thuỷ sản, hải sản, sản xuất vμ sử dụng sinh vật biến đổi gen vμ sản phẩm của chúng trong nuôi trồng v μ chế biến thuỷ sản, hải sản; quản lý đa dạng sinh học, nguồn gen động vật, thực vật d−ới n−ớc; đ) Bộ Xây dựng bảo đảm yêu cầu về bảo vệ môi trờng trong quy hoạch xây dùng, chiÕn l−îc, quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng; chØ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc quy hoạch vμ xây dựng kết cấu hạ tầng cấp n−ớc, thoát n−ớc, xử lý chất thải rắn vμ chất thải lỏng tại đô thị, điểm dân c − n«ng th«n, khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu kinh tÕ, côm c«ng nghiÖp vμ lμng nghề; chỉ đạo việc bảo vệ môi trờng trong sản xuất vật liệu xây dựng vμ hoạt động x©y dùng; e) Bộ Công nghiệp bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trờng trong chiến l−ợc, quy hoạch, kế hoạch phát triển công nghiệp; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra việc ngăn ngừa, kiểm soát ô nhiễm môi trờng trong hoạt động công nghiệp; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra hoạt động công nghiệp hoá chất; chỉ đạo phát triển ngμnh c«ng nghiÖp m«i trêng; g) Bộ Giao thông vận tải bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trờng trong chiến l−ợc, quy hoạch, kế hoạch phát triển giao thông, vận tải; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra công tác bảo vệ môi trờng đối với hoạt động xây dựng công trình giao thông vμ hoạt động vận tải; h) Bộ Y tế chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra việc xử lý chất thải y tế; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra việc bảo vệ môi trờng theo quy định của pháp luật vÒ vÖ sinh an toμn thùc phÈm vμ viÖc xö lý, vËn chuyÓn, mai t¸ng ng−êi chÕt; i) Bộ Khoa học vμ Công nghệ chỉ đạo việc tổ chức nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ trong lĩnh vực môi trờng; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra việc ngăn ngừa ô nhiễm môi trờng trong hoạt động nghiên cứu khoa học; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra theo quy định của pháp luật về an to μn hạt nhân v μ an toμn bøc x¹; ban hμnh hÖ thèng tiªu chuÈn m«i trêng quèc gia;. Trang:. 1.

(165) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. k) Bộ Giáo dục vμ Đμo tạo chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra công tác giáo dục môi trờng trong trờng học; chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra công tác bảo vệ m«i trêng trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n; ph¸t triÓn ®μo t¹o nguån nh©n lùc b¶o vÖ m«i trêng; l) Bộ Quốc phòng, Bộ Công an chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra, thanh tra công tác b¶o vÖ m«i trêng trong lùc l−îng vò trang thuéc thÈm quyÒn qu¶n lý cña tõng Bé; m) Bé V¨n ho¸ Th«ng tin chñ tr× phèi hîp c¸c c¬ quan truyÒn th«ng, b¸o chÝ trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn n©ng cao nhËn thøc vÒ b¶o vÖ m«i trêng. n) Bộ Th−ơng mại chỉ đạo, h−ớng dẫn, kiểm tra công tác bảo vệ môi tr ờng trong hoạt động th−ơng mại; xây dựng vμ bảo đảm thực hiện cơ chế, chính sách thúc đẩy việc đáp ứng yêu cầu về môi trờng trong hội nhập kinh tế quốc tế. o) Bộ Tμi chính chủ trì phối hợp với Bộ Tμi nguyên v μ Môi tr ờng đề xuất việc ban hμnh các quy định về thuế môi trờng, phí bảo vệ môi trờng, các cơ chế, chính sách khuyến khích, hỗ trợ đối với các hoạt động bảo vệ môi trờng. 2. Chính phủ quy định thẩm quyền vμ trách nhiệm bảo vệ môi tr ờng của các cơ quan thuéc ChÝnh phñ. Điều 64. Thẩm quyền vμ trách nhiệm bảo vệ môi trờng của Hội đồng nhân dân, ủy ban nh©n d©n 1. Hội đồng nhân dân các cấp có trách nhiệm ban hμnh các cơ chế, chính sách, v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt theo thÈm quyÒn vÒ b¶o vÖ m«i trêng; gi¸m s¸t ho¹t động quản lý vμ bảo vệ môi trờng trên địa bμn. 2. Uû ban nh©n d©n tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng, huyÖn, quËn, thÞ x·, thμnh phè thuéc tØnh cã thÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn qu¶n lý nhμ n−íc về bảo vệ môi trờng trên địa bμn theo quy định sau: a) Ban hành theo thÈm quyÒn c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch vÒ b¶o vÖ m«i trêng; b) Chỉ đạo, tổ chức thực hiện chiến l−ợc, ch−ơng trình, kế hoạch v μ nhiệm vô vÒ b¶o vÖ m«i trêng; c) Chỉ đạo xây dựng, quản lý hệ thống quan trắc môi trờng của địa ph−ơng vμ phèi hîp x©y dùng, b¶o vÖ c¸c c¬ së quan tr¾c m«i trêng quèc gia; d) Chỉ đạo định kỳ tổ chức đánh giá hiện trạng môi trờng phục vụ cho việc đề ra c¸c chñ tr−¬ng, gi¶i ph¸p vÒ b¶o vÖ m«i trêng; đ) Phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng thuộc thẩm quyền;. Trang:. 1.

(166) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. e) Chỉ đạo công tác kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trờng; giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo, kiến nghị về môi trờng theo quy định cña ph¸p luËt vÒ khiÕu n¹i, tè c¸o vμ ph¸p luËt cã liªn quan. 3. Uû ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn cã thÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm thùc hiện quản lý nhμ n−ớc về bảo vệ môi trờng trên địa bμn theo quy định sau đây: a) Chỉ đạo vμ tổ chức thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi tr ờng, giữ gìn vệ sinh môi trêng khu d©n c−; b) KiÓm tra viÖc chÊp hμnh ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng; c) Ph¸t hiÖn vμ xö lý theo thÈm quyÒn c¸c vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i tr êng hoÆc b¸o c¸o c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ m«i trêng cÊp trªn trùc tiÕp; d) Hoμ giải các tranh chấp về môi trờng phát sinh trên địa bμn theo quy định cña ph¸p luËt vÒ hoμ gi¶i; đ) Quản lý các hoạt động bảo vệ môi trờng dựa trên cộng đồng khu dân c−. §iÒu 65. ThÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i trêng cña MÆt trËn Tæ quèc, c¸c đoμn thể vμ cộng đồng khu dân c− 1. ñy ban MÆt trËn Tæ quèc, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, c¸c héi quÇn chóng theo chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña m×nh cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn, vËn động các thμnh viên, đoμn viên, hội viên tham gia bảo vệ môi tr ờng vμ giám sát viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 2. Cộng đồng khu dân c− có trách nhiệm giáo dục những ng−ời sinh sống trên địa bμn về bảo vệ môi trờng, tổ chức thực hiện vμ giám sát việc bảo vệ môi trờng, phèi hîp víi Uû ban nh©n d©n x· vμ c¸c c¬ quan cã liªn quan hoμ gi¶i c¸c tranh chÊp vÒ m«i trêng. 3. C¸c c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr êng cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn vμ phèi hîp víi Uû ban MÆt trËn Tæ quèc, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi vμ c¸c hội quần chúng các cấp trong các hoạt động bảo vệ môi trờng. §iÒu 66. C¬ quan chuyªn m«n, chuyªn tr¸ch qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng 1. C¬ quan chuyªn m«n, chuyªn tr¸ch qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng ®−îc quy định nh− sau: a) Bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ cã tæ chøc hoÆc bé phËn chuyªn tr¸ch qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng phï hîp víi nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng thuéc ngμnh, lÜnh vùc ®−îc giao qu¶n lý; b) TØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng, huyÖn, quËn, thÞ x·, th μnh phè thuéc tØnh cã c¬ quan chuyªn m«n gióp Uû ban nh©n d©n cïng cÊp thùc hiÖn qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng; Trang:. 1.

(167) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. c) X·, ph−êng, thÞ trÊn bè trÝ c¸n bé gióp Uû ban nh©n d©n cïng cÊp vÒ qu¶n lý c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng; d) C¸c tæng c«ng ty nhμ n−íc, tËp ®oμn kinh tÕ, ban qu¶n lý khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghÖ cao, khu kinh tÕ vμ c¸c c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô cã chÊt th¶i nguy h¹i hoÆc tiÒm Èn nguy c¬ xÈy ra sù cè m«i trêng ph¶i cã tæ chøc hoÆc bé phËn chuyªn tr¸ch qu¶n lý vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 2. Chính phủ quy định về tổ chức vμ hoạt động của cơ quan chuyên môn, chuyên trách quản lý về bảo vệ môi trờng quy định tại khoản 1 Điều nμy; quy định tæ chøc lμm nhiÖm vô b¶o vÖ m«i tr êng t¹i c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ phï hîp víi nhiÖm vô b¶o vÖ m«i trêng ®−îc giao. Ch−¬ng VIII thanh tra, xö lý vi ph¹m, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o,tranh chÊp vμ båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i trêng §iÒu 67. Thanh tra b¶o vÖ m«i trêng 1. Thanh tra b¶o vÖ m«i trêng gåm thanh tra hμnh chÝnh vμ thanh tra chuyªn ngμnh; c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr êng thùc hiÖn chøc n¨ng thanh tra hμnh chÝnh vμ thanh tra chuyªn ngμnh vÒ b¶o vÖ m«i trêng. 2. NhiÖm vô vμ quyÒn h¹n cña thanh tra hμnh chÝnh vμ thanh tra chuyªn ngμnh về bảo vệ môi trờng; quyền vμ nghĩa vụ của đối t−ợng thanh tra thực hiện theo quy định của pháp luật về thanh tra. 3. Việc kiểm tra, thanh tra bảo vệ môi trờng đ−ợc quy định nh− sau: a) Bé tr−ëng Bé Tμi nguyªn vμ M«i tr êng, Chñ tÞch Uû ban nh©n d©n tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng cã thÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm kiÓm tra vμ ra quyết định thanh tra hoạt động bảo vệ môi trờng theo quy định của pháp luật về thanh tra; b) Thanh tra b¶o vÖ m«i trêng thuéc Bé Tμi nguyªn vμ M«i trêng kiÓm tra, thanh tra các dự án đầu t− thuộc thẩm quyền phê duyệt báo cáo đánh giá tác động m«i trêng cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vμ cña Bé tr−ëng Bé T μi nguyªn v μ M«i tr êng; phèi hîp víi thanh tra chuyªn ngμnh quèc phßng vμ an ninh kiÓm tra, thanh tra việc bảo vệ môi trờng của các đơn vị do Bộ Quốc phòng vμ Bộ Công an quản lý; c) Thanh tra b¶o vÖ m«i trêng thuéc tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng kiÓm tra, thanh tra viÖc b¶o vÖ m«i trêng cña c¸c dù ¸n ®Çu t− thuéc thÈm quyÒn phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trờng của Uỷ ban nhân dân tỉnh, thμnh phố trực thuộc Trung −ơng, các tổ chức kinh tế, các đơn vị sự nghiệp có chất thải nguy h¹i ; Trang:. 1.

(168) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. d) C¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i tr êng huyÖn, quËn, thÞ x·, thμnh phè thuéc tØnh kiÓm tra, thanh tra viÖc b¶o vÖ m«i trêng cña c¬ quan hμnh chÝnh, đơn vị sự nghiệp, trừ các đơn vị sự nghiệp quy định tại điểm c khoản n μy, v μ của các cơ sở sản xuất, dịch vụ thuộc hộ gia đình, cá nhân; ®) ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn kiÓm tra viÖc b¶o vÖ m«i tr êng cña hé gia đình, cá nhân; e) Trong trêng hîp cÇn thiÕt, thanh tra b¶o vÖ m«i trêng c¸c cÊp, c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ b¶o vÖ m«i trêng huyÖn, quËn, thÞ x·, thμnh phè thuéc tØnh vμ ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn phèi hîp kiÓm tra, thanh tra vÒ b¶o vÖ m«i tr êng đối với tổ chức, cá nhân có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng pháp luật về bảo vệ môi trêng; g) Sè lÇn kiÓm tra, thanh tra vÒ b¶o vÖ m«i trêng nhiÒu nhÊt lμ hai lÇn trong một năm đối với một cơ sở sản xuất, dịch vụ, trừ trờng hợp cơ sở sản xuất, dịch vụ bị khiếu nại, tố cáo lμ đã vi phạm pháp luật về bảo vệ môi tr ờng hoặc có dấu hiệu vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng. Sau mçi lÇn kiÓm tra, thanh tra ph¶i cã biªn b¶n vÒ kÕt qu¶ kiÓm tra, thanh tra do ng−êi cã thÈm quyÒn kiÓm tra, thanh tra v μ chñ c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô k ý x¸c nhËn; h) Nghiêm cấm việc lợi dụng kiểm tra, thanh tra để gây phiền h μ, sách nhiễu c¬ së s¶n xuÊt, dÞch vô. 5. Chính phủ quy định tổ chức vμ hoạt động của thanh tra về bảo vệ môi tr ờng; quy định việc thanh tra bảo vệ môi trờng đối với các lĩnh vực có liên quan đến bảo vệ môi trờng quy định tại khoản 1 Điều 63 của Luật nμy. §iÒu 68. Xö lý vi ph¹m 1. Ng−ời vi phạm pháp luật về bảo vệ môi tr ờng thì tuỳ tính chất, mức độ vi ph¹m mμ bÞ xö ph¹t vi ph¹m hμnh chÝnh hoÆc bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù; tr êng hîp g©y « nhiÔm, suy tho¸i, sù cè m«i trêng, g©y thiÖt h¹i cho tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c th× cßn ph¶i kh«i phôc m«i trêng, kh¾c phôc sù cè m«i trêng, båi th−êng thiÖt hại theo quy định của Luật nμy vμ các quy định của pháp luật có liên quan. 2. Ng−ời đứng đầu tổ chức, cán bộ, công chức lợi dụng chức vụ quyền hạn gây phiÒn hμ, nhòng nhiÔu cho tæ chøc, c«ng d©n, bao che cho ng−êi vi ph¹m ph¸p luËt về bảo vệ môi trờng hoặc thiếu trách nhiệm để xảy ra ô nhiễm, sự cố môi trờng nghiêm trọng thì tuỳ tính chất, mức độ vi phạm mμ bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; trờng hợp gây thiệt hại thì còn phải bồi th−ờng theo quy định cña ph¸p luËt. §iÒu 69. KhiÕu n¹i, tè c¸o, khëi kiÖn vÒ m«i trêng Trang:. 1.

(169) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. 1. Tæ chøc, c¸ nh©n cã quyÒn khiÕu n¹i víi c¬ quan nh μ n −íc cã thÈm quyÒn hoặc khởi kiện tại Toμ án đối với quyết định, hμnh vi hμnh chính của cơ quan nh μ n−ớc, ng−ời có thẩm quyền khi có căn cứ cho rằng, quyết định, h μnh vi h μnh chính đó trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình, theo quy định cña ph¸p luËt. 2. Công dân có quyền tố cáo với cơ quan, ng−ời có thẩm quyền đối với hμnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ m«i trêng sau ®©y: a) G©y « nhiÔm, suy tho¸i, sù cè m«i trêng; b) Xâm phạm quyền, lợi ích của nhμ n−ớc, cộng đồng dân c −, tổ chức, gia đình hoặc bản thân. 3. Cơ quan nhμ n−ớc, ng−ời có thẩm quyền nhận đ−ợc đơn khiếu nại, tố cáo có trách nhiệm xem xét, giải quyết theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo vμ quy định của Luật nμy. §iÒu 70. Tranh chÊp vÒ m«i trêng 1. Néi dung tranh chÊp vÒ m«i trêng bao gåm: a) Tranh chÊp vÒ quyÒn, tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i trêng trong khai th¸c, sö dông thμnh phÇn m«i trêng; b) Tranh chấp về việc xác định nguyên nhân gây ra ô nhiễm, suy thoái, sự cố môi trờng; trách nhiệm trong việc xử lý, khắc phục hậu quả của nguyên nhân đó. 2. C¸c bªn tranh chÊp vÒ m«i trêng bao gåm: a) Tæ chøc, c¸ nh©n sö dông thμnh phÇn m«i trêng cã tranh chÊp víi nhau; b) Gi÷a tæ chøc, c¸ nh©n khai th¸c, sö dông c¸c thμnh phÇn m«i tr êng vμ tæ chøc, c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm c¶i t¹o, phôc håi khu vùc m«i trêng bÞ « nhiÔm, suy tho¸i. 3. Việc giải quyết tranh chấp về môi trờng đ−ợc thực hiện theo quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp dân sự ngoμi hợp đồng vμ pháp luật khác có liên quan. §iÒu 71. ThiÖt h¹i vÒ m«i trêng 1. C¸c thiÖt h¹i vÒ m«i trêng gåm cã: a) Thiệt hại thực tế vμ thiệt hại về lâu dμi đối với Nhμ n−ớc; b) Thiệt hại thực tế vμ thiệt hại về lâu dμi đối với tổ chức, cá nhân đang khai th¸c, sö dông hîp ph¸p thμnh phÇn m«i trêng; c) Thiệt hại thực tế vμ thiệt hại lâu dμi đối với cộng đồng dân c− vμ lợi ích xã héi. 2. Việc xác định thiệt hại về môi trờng đ−ợc quy định nh− sau: Trang:. 1.

(170) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. a) Thiệt hại về môi trờng đối với Nhμ n−ớc đ−ợc xác định theo mức chi phí hợp lý để khắc phục hậu quả tr−ớc mắt, phục hồi môi tr ờng theo quy định của pháp luËt; b) Thiệt hại đối với tổ chức, cá nhân đang khai thác, sử dụng hợp pháp th μnh phần môi trờng đ−ợc xác định theo mức thiệt hại thực tế vμ thiệt hại về lâu dμi liên quan đến khai thác, sử dụng thμnh phần môi trờng có thể tính đ−ợc. 3. Việc giám định thiệt hại về môi trờng đ−ợc quy định nh− sau: a) Tổ chức có đủ năng lực, điều kiện theo quy định pháp luật đ −ợc cấp phép, mã số hoạt động giám định thiệt hại về môi trờng; b) Ng−ời yêu cầu giám định thiệt hại về môi trờng phải chịu chi phí giám định theo quan hệ hợp đồng với tổ chức giám định; nếu kết quả giám định cho thấy có thiÖt h¹i vÒ m«i trêng th× tæ chøc, c¸ nh©n g©y thiÖt h¹i, ngoμi viÖc båi th−êng thiÖt hại còn phải chi trả cho tổ chức, cá nhân bị thiệt hại khoản chi phí giám định nμy; c) Trong trờng hợp ng−ời bị thiệt hại hoặc ng−ời gây thiệt hại không đồng ý với kết quả của tổ chức giám định thì đ−ợc khiếu nại với cơ quan nh μ n −ớc có thẩm quyền theo quy định của pháp luật về giám định; d) Tổ chức giám định thiệt hại về môi trờng phải chịu trách nhiệm về tính chính xác, trung thực, khách quan đối với kết quả giám định; trờng hợp lμm sai lệch kết quả giám định thì phải bồi th−ờng thiệt hại theo quy định của pháp luật; đ) Bộ Tμi nguyên vμ Môi trờng quy định việc giám định thiệt hại về môi trờng. §iÒu 72. Båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i trêng 1. Trách nhiệm bồi th−ờng thiệt hại về môi trờng đ−ợc quy định nh− sau: a) Tæ chøc, c¸ nh©n g©y thiÖt h¹i vÒ m«i trêng th× ph¶i båi th−êng thiÖt h¹i theo quy định của Luật nμy; tr ờng hợp Luật nμy không quy định thì áp dụng quy định của Bộ Luật dân sự vμ quy định khác của pháp luật có liên quan về bồi th−ờng thiệt hại ngoμi hợp đồng; b) Tæ chøc, c¸ nh©n g©y ra nh÷ng tæn h¹i nghiªm träng cho m«i trêng tr−íc khi Luật nμy có hiệu lực thi hμnh vμ để lại ảnh h−ởng xấu lâu d μi đến môi tr ờng, søc khoÎ cña ng−êi hoÆc sinh vËt th× ph¶i cã tr¸ch nhiÖm båi th−êng thiÖt h¹i vμ phôc håi m«i trêng. 2. ViÖc båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i tr êng ®−îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c sau ®©y: a) Båi th−êng toμn bé hoÆc mét phÇn thiÖt h¹i trùc tiÕp, thiÖt h¹i gi¸n tiÕp gây ra đối với môi trờng;. Trang:. 1.

(171) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. b) Việc bồi th−ờng phải đ−ợc thực hiện đầy đủ, kịp thời nhằm khắc phục nhanh chãng hËu qu¶; c) Việc xác định mức, ph−ơng thức bồi th−ờng đ−ợc thực hiện theo quy định cña ph¸p luËt; bªn g©y thiÖt h¹i vμ bªn bÞ thiÖt h¹i cã thÓ tho¶ thuËn møc, ph −¬ng thức bồi th−ờng, nh−ng không trái với quy định của pháp luật, không l μm tổn hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của các bên có liên quan; d) Nhiều ng−ời cùng gây thiệt hại thì cùng liên đới chịu trách nhiệm bồi th−ờng; mức bồi th−ờng của từng ng−ời đ−ợc xác định theo mức độ gây thiệt hại của ng−ời đó đối với môi trờng; ®) G©y thiÖt h¹i cho nhiÒu thμnh phÇn m«i tr êng th× møc båi th−êng thiÖt h¹i đ−ợc tính toán trên cơ sở tổng mức thiệt hại đối với từng thμnh phần môi trờng; e) Ng−êi g©y thiÖt h¹i cã thÓ ®−îc miÔn, gi¶m møc båi th−êng thiÖt h¹i vÒ môi trờng theo quy định của pháp luật. 3. Việc xác định mức bồi th−ờng thiệt hại về môi tr ờng phải dựa vμo căn cứ sau ®©y: a) Mức độ thiệt hại vμ hậu quả xẩy ra; b) Kết quả giám định thiệt hại; c) Chi phí hợp lý để khắc phục thiệt hại; d) YÕu tè chñ quan, kh¸ch quan cña hμnh vi g©y thiÖt h¹i; đ) Mức độ lỗi của ng−ời gây ra thiệt hại hoặc lỗi của từng ng−ời đối với trờng hîp nhiÒu ng−êi cïng g©y thiÖt h¹i. 4. §èi t−îng cã quyÒn yªu cÇu båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i trêng bao gåm: a) Tæ chøc, c¸ nh©n ®ang khai th¸c, sö dông hîp ph¸p thμnh phÇn m«i trêng; b) Đại diện tổ chức tự quản của cộng đồng dân c−; c) Ng−êi cã quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p liªn quan; d) ñy ban nh©n d©n, c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc vÒ tμi nguyªn vμ m«i tr êng c¸c cÊp; ®) Thanh tra chuyªn ngμnh vÒ tμi nguyªn vμ m«i trêng; e) HiÖp héi, héi b¶o vÖ thiªn nhiªn vμ m«i trêng. 5. Chính phủ quy định chi tiết các loại hình thiệt hại về môi trờng phải bồi th−ờng, xác định, giám định thiệt hại về môi tr ờng vμ bồi th−ờng thiệt hại về môi trêng. §iÒu 73. Gi¶i quyÕt båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i trêng 1. ViÖc gi¶i quyÕt båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i tr êng ®−îc thùc hiÖn theo c¸c ph−¬ng thøc sau ®©y: Trang:. 1.

(172) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. a) Do các bên tự thoả thuận vμ tự định đoạt; b) Th«ng qua tæ chøc hoμ gi¶i c¬ së, trung t©m träng tμi; c) Khëi kiÖn ra Toμ ¸n nh©n d©n. 2. ChÝnh phñ, Toμ ¸n nh©n d©n tèi cao trong ph¹m vi thÈm quyÒn v μ tr¸ch nhiệm của mình quy định cụ thể trình tự, thủ tục giải quyết bồi th −ờng thiệt hại về m«i trêng. §iÒu 74. B¶o hiÓm tr¸ch nhiÖm båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i trêng Nhμ n−ớc khuyến khích các doanh nghiệp bảo hiểm thực hiện hoạt động bảo hiểm đối với trách nhiệm bồi th−ờng thiệt hại về môi tr ờng; khuyến khích tổ chức, cá nhân hoạt động trong những lĩnh vực, ngμnh nghề có nguy cơ gây tác động xấu đối với môi trờng mua bảo hiểm trách nhiệm bồi th−ờng thiệt hại về môi trờng. Ch−¬ng IX Hîp t¸c quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i trêng §iÒu 75. Thùc hiÖn ®iÒu −íc quèc tÕ vÒ m«i trêng 1. §iÒu −íc quèc tÕ cã lîi cho viÖc b¶o vÖ m«i tr êng toμn cÇu, m«i trêng khu vực vμ môi trờng trong n−ớc đ−ợc −u tiên xem xét để ký kết hoặc gia nhËp. 2. Các điều −ớc quốc tế về môi trờng mμ Việt Nam đã ký kết hoặc gia nhập đều phải đ−ợc thực hiện đầy đủ theo cam kết khi ký kết hoặc gia nhập §iÒu 76. B¶o vÖ m«i trêng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vμ toμn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ 1. Nhμ n−ớc khuyến khích tổ chức, cá nhân chủ động đáp ứng yêu cầu về môi trờng để nâng cao năng lực cạnh tranh của hμng hóa, dịch vụ trên thị tr ờng khu vực vμ quèc tÕ. 2. Chính phủ chỉ đạo tổ chức đánh giá, dự báo, lập kế hoạch phòng ngừa v μ hạn chế tác động xấu đối với môi trờng trong n−ớc trong quá trình hội nhập kinh tế quèc tÕ vμ toμn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ. §iÒu 77. Më réng hîp t¸c quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i trêng 1. ViÖc më réng hîp t¸c quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i trêng ph¶i nh»m n©ng cao n¨ng lùc vμ hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o vÖ m«i trêng trong n−íc; n©ng cao vÞ trÝ, vai trß cña Việt Nam đối với các vấn đề môi trờng khu vực vμ toμn cầu. 2. Khuyến khích tổ chức, cá nhân n−ớc ngoμi, ng−ời Việt Nam định c − ở n−ớc ngoμi tham gia đầu t−, hỗ trợ hoạt động bảo vệ môi trờng trong n−ớc. Ch−¬ng X §iÒu kho¶n thi hμnh Trang:. 1.

(173) M«n häc: M«i trêng x©y dùng. §iÒu 78. HiÖu lùc thi hμnh LuËt nμy cã hiÖu lùc thi hμnh tõ ngμy... th¸ng... n¨m 200.... Luật nμy thay thế Luật Bảo vệ môi trờng đã đ−ợc Quốc hội n−ớc Cộng hoμ xã héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua ngμy 27 th¸ng 12 n¨m 1993. §iÒu 79. H−íng dÉn thi hμnh Chính phủ quy định chi tiết vμ h−ớng dẫn thi hμnh Luật nμy. Luật nμy đã đ−ợc Quốc hội n−ớc Cộng hoμ xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá XI, kú häp thø....th«ng qua ngμy.....th¸ng.... n¨m 2005 Chñ tÞch quèc héi §· ký NguyÔn v¨n An Tµi liÖu tham kh¶o. 1. Khoa häc m«i trêng : Nhãm t¸c gi¶ ( Nhµ XBXD – 2004). 2. B¶o vÖ m«i trêng trong XDCB: Ts- Lª v¨n N·i (NXBKH&KT2000). 3. Sinh th¸i häc vµ b¶o vÖ m«i trêng: NXBXD 2003. Trêng §HXD - Pgs- Ts NuyÔn thÞ kim Th¸i- Ts Lª thÞ minh H¶o 4. Quản lý môi trờng đô thị và khu công nghiệp: Gs-TsKH: Ph¹m ngäc §¸ng.(NXBXD) .. Hµ néi 6.11.2005. Phã chñ nhiÖm bé m«n : Lª c«ng ChÝnh.. Trang:. 1.

(174) M«n häc: M«i trêng x©y dùng.. Ths- Gvc Lª c«ng ChÝnh – Bé m«n c«ng nghÖ & TCTC. Môc lôc Chơng 1: Các vấn đề chung về khoa học m«i trêng. 1.1. §Þnh nghÜa: 1.2. §èi tîng vµ nhiÖm vô cña khoa häc m«i trêng: 1.3. Chøc n¨ng chñ yÕu cña m«i trêng. 1.3.1. M«i trêng lµ kh«ng gian sinh sèng cho con ngêi vµ thÕ giíi sinh vËt 1.3.2. Môi trờng là nơi chứa đựng các nguồn tài nguyên cần thiết cho đời sống và sản xuất của con ngời. 1.3.3. Môi trởng là nơi chứa đựng các chất phế thải do con ngêi t¹o ra. 1.3.4. Chøc n¨ng lu tr÷ vµ cung cÊp th«ng tin cho con ngêi. 1.4. Ph¬ng ph¸p tiÕp cËn trong nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt những vấn đề môi trờng. 1.5. Nh÷ng th¸ch thøc m«i trêng hiÖn nay trªn thÕ giíi. 1.5.1. Khí hậu toàn cầu biến đổi và tần xuất thiên tai gia tăng. Ch¬ng 2. Kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ m«i trêng, sinh th¸i vµ hÖ sinh th¸i. 2.1. M«i trêng , tµi nguyªn vµ ph¸t triÓn. 2.1.1. M«i trêng. 2.1.2. ¤ nhiÔm m«i trêng. 2.1.3. Tµi nguyªn: 2.1.4. Ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi . 2.1.5. Mèi quan hÖ gi÷a m«i trêng vµ ph¸t triÓn. 2.2. Sinh th¸i häc vµ hÖ sinh th¸i. 2.2.1. Kh¸i niÖm sinh th¸i häc. 2.2.2. HÖ sinh th¸i. 1.§Þnh nghÜa. 2. §Æc ®iÓm c¬ b¶n. 3.Ph©n lo¹i hÖ sinh th¸i. 4. Ranh giíi. 5. Sù c©n b»ng sinh th¸i (sù c©n b»ng c¬ thÓ - m«i trêng). 6. Sù thÝch nghi sinh th¸i. 2.2.3 Hệ sinh thái đô thị. I. Khái niệm về hệ sinh thái đô thị. II. Các phơng pháp tiếp cận hệ sinh thái đô thị. Trang:. 1. Trang 1 1 4 6 6 8 9 10 10 11 12 14 14 14 16 16 17 21 26 26 28 28 28 29 30 30 31 33 33 34.

(175) M«n häc: M«i trêng x©y dùng.. Ths- Gvc Lª c«ng ChÝnh – Bé m«n c«ng nghÖ & TCTC. III. M«i trêng vµ con ngêi. 1. Quan hÖ gi÷a m«i trêng vµ con ngêi. 2. Tác động của con ngời lên môi trờng. 2.2.4. Các vấn đề môi trờng hiện nay ở việt nam. 1.Ph¸ rõng 2. Suy giảm tài nguyên đất. 3. Sö dông tµi nguyªn níc kh«ng hîp lý. 4. Sö dông tµi nguyªn kho¸ng s¶n kh«ng hîp lý. 5. Suy thoái đa đạng sinh học . 6. ¤ nhiÔm m«i trêng. 7. HËu qu¶ chiÕn tranh. 2.2.5. Hiện trạng môi trờng đô thị vµ khu c«ng nghiÖp níc ta. 1. §« thÞ ho¸, c«ng nghiÖp ho¸ vµ m«i trêng. 2. Một số vấn đề cấp bách để bảo vệ môi trờng đô thị và công nghiệp ở nớc ta. 2.2.6. Đánh giá tác động môi trờng là công cụ có hiệu lực để quản lý và bảo vệ môi trờng. 1. C«ng cô vÕ chinh s¸ch chiÕn lîc: 2. Công cụ về pháp luật, quy định, chế định. 3. C«ng cô kÕ ho¹ch hãa. 4. C«ng cô th«ng tin, d÷ liÖu. 5. KÕ to¸n m«i trêng. 2.2.7. Qu¶n lý tai biÕn m«i trêng. 2.2.8. Giáo dục, đào tạo, nâng cao nhận thức của nhân dân. 2.2.9. Nghiªn cøu vµ triÓn khai khoa häc, c«ng nghÖ. Ch¬ng III. C¸c h×nh thøc « nhiÔm m«i trêng BiÖn ph¸p phßng chèng « nhiÔm 3.1. M«i trêng kh«ng khÝ. 3.1.l. Thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña khÝ quyÓn. 1. CÊu tróc khÝ quyÓn. 2. Thµnh phÇn cña kh«ng khÝ, líp khÝ quyÓn gần mặt đất (tầng đối lu). 3.1.2. ¤ nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ vµ mét sè tiªu chuÈn vÒ chÊt lîng m«i trêng kh«ng khÝ. 1. ¤ nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ. 2. Những chỉ tiêu chính đánh giá Trang:. 1. 37 37 37 39 39. 40 40 40 40 40. 41 43 44 44 45 45 45 46 47 47 47 47 48 50 51 51.

(176) M«n häc: M«i trêng x©y dùng.. Ths- Gvc Lª c«ng ChÝnh – Bé m«n c«ng nghÖ & TCTC. chÊt lîng m«i trëng kh«ng khÝ. 3.1.3. C¸c tiªu chuÈn nhµ níc ViÖt Nam vÒ chÊt lîng kh«ng khÝ. 3.1.4. C¸c chÊt « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ vµ h¹i cña chóng. 1. Nguån th¶i « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ. 2. Nguån th¶i « nhiÔm do c«ng nghiÖp. 3. Nguån « nhiÔm giao th«ng vËn t¶i. 4. Nguån « nhiÔm do sinh ho¹t cña con ng¬i g©y ra. 5. Nguån « nhiÔm thiªn nhiªn. 3.1.5. C¸c biÖn ph¸p chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng kh«ng khÝ. 1. Qu¶n lý vµ kiÓm so¸t m«i trêng b»ng ph¸p luËt. 2. Qu¶n lý nguån th¶i tõ c«ng nghiÖp 3. Qu¶n lý nguån th¶i tõ giao th«ng. 4. C¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t (xö lý vµ gi¶m thiÓu) nguån « nhiÔm c«ng nghiÖp. 5. BiÖn ph¸p c¶i tiÕn c«ng nghÖ s¶n xuÊt. 6. Các phơng pháp giảm thiểu khí độc hại trong khí thải 7. C¸c ph¬ng ph¸p xö lý bôi trong khÝ th¶i. 8. KiÓm so¸t nguån th¶i giao th«ng. 3.1.6. Quy hoạch xây dựng đô thị và bố trí khu c«ng nghiÖp chèng « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ. 1. Bè trÝ khu c«ng nghiÖp. 2. Vïng c¸ch ly vÖ sinh c«ng nghiÖp. 3. Sử dụng cây xanh để bảo vệ môi trờng không khí. 3.2. Ô nhiễm tiếng ồn trong đô thị. 3.2.1.Mét sè kh¸i niÖm vÒ tiÕng ån. 1. §Þnh nghÜa. 2. Một số đặc tính vật lý chủ yếu của âm thanh. 2. C¸c d¶i tÇn sè ©m thanh. 3. Mức cờng độ âm và mức áp suất âm. 4. Mét sè kh¸i niÖm vÒ møc ån. 5. Mức to và độ to. 3.2.2.T¸c h¹i cña tiÕng ån . 3.2.3. Tiªu chuÈn giíi h¹n cho phÐp cña tiÕng ån. 3.2.4. C¸c lo¹i nguån ån vµ c¸ch phßng chèng. Trang:. 1. 53 55 55 55 56 57 58 58 59 59 59 60 62 63 63 63 64 65 65 68 68 76 77. 78 79 80 82 83 84 84.

(177) M«n häc: M«i trêng x©y dùng.. Ths- Gvc Lª c«ng ChÝnh – Bé m«n c«ng nghÖ & TCTC. 1. TiÕng ån giao th«ng. 2. TiÕng ån tõ dßng xe liªn tôc. 3. TiÕng ån m¸y bay. 4. TiÕng ån tõ thi c«ng x©y dùng. 5. TiÕng ån c«ng nghiÖp. 6. TiÕng ån trong nhµ. 7. KiÓm so¸t « nhiÔm tiÕng ån. 3.3. Níc vµ « nhiÔm m«i trêng níc. 3.3.1 Níc trong tù nhiªn. 3.3.2. Tµi nguyªn níc ë ViÖt Nam. 3.3.3. ¤ nhiÔm m«i trêng níc. 3.3.4. Một số chỉ tiêu chính để đánh giá chất lợng nớc thải. 1. §é pH. 2. Hµm lîng chÊt r¾n. 3. Hµm lîng oxy hßa tan 3. Nhu cÇu oxy sinh hãa 4. Nhu cÇu oxy hãa häc 4. C¸c chÊt dinh dìng. 5. ChØ tiªu vi sinh cña níc. 6. C¸c kim lo¹i nÆng. 7. C¸c thuèc b¶o vÖ thùc vËt. 8. DÇu mì. 9. Mµu. 10. Mïi. 3.3. 5. C¸c nguån g©y « nhiÔm m«i trêng níc. 1. Níc th¶i tõ khu d©n c. 2. Níc th¶i c«ng nghiÖp. 3.3.6. Nớc chảy tràn trên mặt đất. 3.3.7. Nguồn ô nhiễm nớc từ các hoạt động nông nghiệp. 3.3.8. C¸c nguån kh¸c. 107 3.3.9. T×nh h×nh « nhiªm nguån níc trªn thÕ giíi vµ ViÖt nam. 1. ¤ nhiÔm nguån níc trªn thÕ giíi. 2. ¤ nhiÔm do chÊt h÷u c¬. 3. Vi sinh vËt g©y bÖnh. 4. ¤ nhiÔm do dinh dìng. 5. ¤ nhiÔm do kim lo¹i nÆng. 6. ¤ nhiÔm do c¸c chÊt h÷u c¬ vi lîng. Trang:. 1. 84 86 86 87 88 89 90 91 91 92 94 95 95 96 97 98 98 99 101 101 102 103 104 104 104 105 106 106 107 108 108 108 109 109 110 110.

(178) M«n häc: M«i trêng x©y dùng.. Ths- Gvc Lª c«ng ChÝnh – Bé m«n c«ng nghÖ & TCTC. 7. ¤ nhiÔm nguån níc ë ViÖt Nam . 8. ¤ nhiÔm nguån níc mÆt ë Hµ Néi. 9. ¤ nhiÔm nguån níc mÆt ë H¶i Phßng. 3.3.10. C¸c tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ chÊt lîng m«i trêng níc. 3.3.11. Anh hëng cña « nhiÔm níc tới môi trờng, đời sống con ngời và các động thực vật. 1. Anh hëng cña « nhiÔm níc tíi søc kháe con ngêi. 3.3.12. C¸c biÖn ph¸p xö lý b¶o vÖ m«i trêng níc. 1. C¸c ph¬ng ph¸p xö lý níc th¶i sinh ho¹t vµ c«ng nghiÖp. 2. C¸c biÖn ph¸p kü thuËt lµm gi¶m « nhiÔm nguån níc. 3. 4. Chất thải rắn trong đô thị. upload.123doc.net 3.4.1.Më ®Çu. upload.123doc.net 3.4.2. Kh¸i niÖm vÒ chÊt th¶i r¾n 1. §Þnh nghÜa: 2. Nguån sinh ra chÊt th¶i r¾n. 3.4.3. Ph©n lo¹i chÊt th¶i r¾n: 3.4.4. Tác hại của rác thải trong đô thị. 3.4.5. C¸c tiªu chuÈn vÒ sè lîng chÊt th¶i r¾n. 3.4.6. C¸c biÖn ph¸p xö lý vµ sö dông chÊt th¶i r¾n. 3.4.7. §Þnh lîng r¸c th¶i. 3.4.8. Thu gom, tÝch r¸c, xö lý r¸c s¬ bé. 3.4.9.Thu dän r¸c. 3.4.10. Một số biện pháp xử lý rác thải đô thị. 1. ñ hiÕu khÝ t¹i b·i tËp trung r¸c. 2. Poligon ñ yÕm khÝ phÕ th¶i r¾n. 3. Xö lý c¸c phÕ th¶i r¾n c«ng nghiÖp. 3.5. Ô nhiễm môi trờng đất. 3.5.1. Hệ sinh thái đất. 3.5.2. Tác động của các hệ thống sản xuất đến môi trờng đất. 3.5.3. Ô nhiễm môi trờng đất. I. Ph©n lo¹i. 1. Theo nguån gèc ph¸t sinh. 2. Theo c¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm: II. Ô nhiễm đất là hậu quả của ô nhiễm khí quyển. III. Ô nhiễm đất là hậu quả của ô nhiễm nớc. Trang:. 1. 111 111 112 112 113 113 113 117. 119 119 119 120 121 123 123 124 125 126 126 127 127 128 130 132 133 133 133 133 133 134.

(179) M«n häc: M«i trêng x©y dùng.. Ths- Gvc Lª c«ng ChÝnh – Bé m«n c«ng nghÖ & TCTC. IV. Ô nhiễm đất do hậu quả của thâm canh nông nghiệp. V. Ô nhiễm đất do chất thải công nghiệp. VI. Ô nhiễm đất do tác nhân sinh học. VII. Ô nhiễm đất do các tác nhân vật lý . 3.5.4. Các biện pháp phòng chống ô nhiễm đất. 1. Làm sạch cơ bản đất. 2.Khö nh÷ng chÊt th¶i r¾n. 3. Ph¬ng ph¸p tËp trung vµ tb¶i bá . 4. Sö dông bîp lý vµ n©ng cao hiÖu qu¶ trong sö dông các chất hóa học cho mục đích nông lâm nghiệp. Ch¬ng 4. B¶o vÖ m«i trêng trong triÓn khai dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh. 4.1. ¤ nhiÔm m«i trêng trong triÓn khai dù ¸n x©y dùng c«ng tr×nh. 4.1.1. Những đặc thù của thi công xây dựng công trình hiện nay. 4.1.2. Sự tác động của thi công công trình với môi trờng. 4.2. ¤ nhiÔm m«i trêng ë c¸c giai ®o¹n triÓn khai dù ¸n XD c«ng tr×nh- c¸c biÖn ph¸p chèng « nhiÔm. 4.2.1. Giai đoạn đền bù, giải phóng mặt bằng. 4.2.2. Giai ®o¹n san lÊp mÆt b»ng. 3. Dùng các loại máy làm đất bạt đồi núi t¹o mÆt b»ng x©y dùng. 4.2.3. Giai ®o¹n thi c«ng phÇn ngÇm. I. Giai ®o¹n thi c«ng cäc cho c«ng tr×nh. 1. Cọc đóng, cọc ép BTCT: 2. Cäc khoan nhåi, cäc barÐt: II.Giai ®o¹n thi c«ng mãng cho c«ng tr×nh. 1. Đào đất hố móng. 2. Thi c«ng bª t«ng mãng. 3. Thi công lấp đất móng công trình. III. Thi c«ng phÇn th©n c«ng tr×nh. 1.Thi c«ng phÇn th«: 2. Thi c«ng hoµn thiÖn bªn trong vµ bªn ngoµi c«ng tr×nh. 3. Thi c«ng s¬n v«i toµn bé c«ng tr×nh. 4.3. C¸c gi¶i ph¸p chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiÕt kÕ kü thuËt vµ tæ chøc thi c«ng. 4.3.1. Chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong Trang:. 1. 135 136 137 137 138 138 138 138 138 139 139 139 141 142 142 143 144 145 145 145 146 147 147 149 152 152 152 153 153 154.

(180) M«n häc: M«i trêng x©y dùng.. Ths- Gvc Lª c«ng ChÝnh – Bé m«n c«ng nghÖ & TCTC. thiÕt kÕ kü thuËt thi c«ng. 154 4.3.2. Chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiÕt kÕ tæ chøc thi c«ng. 155 I. Chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiết kế tiến độ thi công. 155 II. Chèng « nhiÔm b¶o vÖ m«i trêng trong thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng thi c«ng. 156 Chơng V.Luật Bảo vệ môi trờng (sửa đổi) 158 Ch−ơng I. Những quy định chung 159 Ch−¬ng II Phßng ngõa, h¹n chÕ t¸c động xấu đối với môi trờng 167 Ch−¬ng III .Qu¶n lý chÊt th¶i 180 Ch−¬ng IV .¦ng phã, kh¾c phôc sù cè m«i trêng; Phôc håi, c¶i thiÖn vμ n©ng cao chÊt l−îng m«i trêng 184 Ch−ơng V .Tiêu chuẩn môi trờng quan trắc, đánh giá hiện tr¹ng m«i trêng vμ qu¶n lý th«ng tin, d÷ liÖuvÒ m«i trêng 190 Ch−¬ng VI . Nguån lùc b¶o vÖ m«i trêng 197 Ch−¬ng VII .ThÈm quyÒn vμ tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i trêng cña c¸c bé, H§ND, UBND.mÆt trËn tæ quèc vμ c¸c ®oμn thÓ 200 Ch−¬ng VIII. Thanh tra, xö lý vi ph¹m, gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o,tranh chÊp vμ båi th−êng thiÖt h¹i vÒ m«i trêng 206 Ch−¬ng IX . Hîp t¸c quèc tÕ vÒ b¶o vÖ m«i trêng 213 Ch−¬ng X .§iÒu kho¶n thi hμnh 214. Trang:. 1.

(181)

Giao trinh Moi truong Xay dung

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về