Tài liệu Những khe hở chết người (Phần đầu) docx

Những khe hở chết người (Phần đầu)

John Maynard Keynes, nhà kinh tế học nổi tiếng người Mỹ đã nói: “Phát
minh tinh xảo nhất, vĩ đại nhất trong lịch sử hàng nghìn năm phát triển của con
người là cổ phiếu và thị trường chứng khoán.” Sau khi phát minh thần kỳ này ra
đời, trên thế giới đã diễn ra bao nhiêu tấn bi hài kịch và câu chuyện thần tiên qua
một đêm phát tài mãi là giấc mơ của bất kỳ nhà đầu tư nào. Tuy nhiên, bên cạnh
những lợi nhuận mà thị trường chứng khoán mang lại, mặt trái của nó cũng ngày
càng thể hiện rõ nét hơn. Thị trường chứng khoán có thể khiến chúng ta hân hoan,
say sưa cực độ nhưng ngay tức khắc lại ném chúng ta xuống vực thẳm của thất
bại. Một lần giao dịch thất bại, nhà đầu tư phá sản. Một vụ đầu tư xảo trá trót lọt
và khi vỡ lở ra, các cổ phiếu sẽ thi nhau rớt giá. Kéo theo đó là phản ứng dây
chuyền với nhiều cổ phiếu khác có liên quan cũng như tâm lý của các nhà đầu tư
trên thị trường chứng khoán.
Với các gian lận, giấu giếm…, thị trường chứng khoán đã và đang tạo ra
những cơn địa chấn trong giới kinh doanh. Những vụ việc liên tục xảy ra không
những làm các nhà đầu tư đau đầu mà ngay cả các cơ quan quản lý cũng khó xử
không kém. Dường như thị trường càng “hùng mạnh” bao nhiêu thì càng có lắm
bê bối bấy nhiều. Wall Street là một “đế quốc” hùng mạnh như vậy.
Khi nhấc điện thoại gọi cho luật sư Jacob H Zamansky vào đầu năm 2003,
Debases Kanjilai không nghĩ rằng mình có thể tạo ra trận bão tại Wall Street.
Kanjilai nói rằng ông mất 500.000 USD đầu tư trong công ty Infospace Inc bởi
nhà tư vấn Merrill Lynch & Co khuyên không nên bán cổ phiếu khi nó đang giao
dịch ở giá 60 USD. Cuối cùng, khi Kanjilai bán ra cổ phiếu ra thì nó chỉ còn 11
USD. Luật sư Zamansky giúp thân chủ Kanjilai kiện Merrill Lynch và quy kết
chuyên gia phân tích thị trường chứng khoán Henry Blodget của Merrill Lynch đã
móc ngoặc với Infospace trong việc cố tình tư vấn sai để cũng nhau trục lợi.
Vụ kiện khiến chánh án tối cao toà New York Eliot Spitzer thực hiện cuộc
điều tra và đến cuối năm người ta đã công bố một tin gây sốc: Merrill Lynch cùng
nhiều ngân hàng đã thao túng thị trường chứng khoán và lừa gạt các nhà đầu tư
kinh doanh cổ phiếu. Toà án New York đã buộc Merrill Lynch trả 100 triệu USD

để giải quyết những cáo buộc vụ Debases Kanjilai. Vụ Debases Kanjilai chỉ là
khai màn và công ty tư vấn đầu tư nổi tiếng Merrill Lynch không chỉ là tay bịp có
hạng duy nhất trên thị trường chứng khoán.
Nhiều công ty tư vấn lớn khác cũng có dấu hiệu tình nghi, trong đó có
Salomon Smith Barney và Morgan Stanley Dean Witter. Hiện tượng lừa bịp trong
Wall Street không chỉ giới hạn ở phạm vi địa phương (bang New York) mà lan
rộng ra toàn nước Mỹ đến nỗi Uỷ ban chứng khoán và hối đoái Mỹ (SEC) phải mở
hàng loạt các cuộc điều tra, chưa kể các cuộc điều tra của Bộ tư pháp. Những sự
việc tương tự liên tục xuất hiện tại phố Wall. Trên các phương tiện thông tin đại
chúng Mỹ hầu như ngày nào bạn cũng có thể tìm được một hoặc một vài các vụ
gian lận với các mức độ lường gạt khác nhau.
SEC đang khởi tố vụ kiện chống lại cựu giám đốc điều hành của Qwest và
sáu cựu lãnh đạo khác với hành vi lợi dụng lòng tin của các nhà đầu tư để báo cáo
gian lận 3 tỷ USD doanh thu trong vụ sáp nhập với một công ty viễn thông khác
vào năm 2000 nhằm nâng cao giá trị cổ phiếu. SEC đã yêu cầu các nhà lãnh đạo
hoàn trả các khoản lợi tức và các quyền lợi phát sinh trong vụ mua bán đó. Mặc dù
Nacchio đã bác bỏ lời kết tội này nhưng vụ việc vẫn cho thấy lừa gạt là chuyện
xảy ra thường ngày tại phố Wall. Nhưng tại sao lại như vậy? Câu trả lời là dù đã
có lịch sử hàng trăm năm, nhưng Wall Street vẫn còn nhiều khe hở để các “kẻ
gian” lợi dụng nhằm trục lợi cho riêng mình.
Lợi dụng lòng tin
Quan hệ giữa các đối tác trong Wall Street là quan hệ khá đơn giản, trong
đó các công ty phát hành cổ phiếu, ngân hàng đầu tư, hãng tư vấn, hãng luật và
người kinh doanh cổ phiếu. Tại Wall Street, thông tin là quan trọng nhất. Mọi giao
dịch đều tiến hành dựa vào tính chuẩn xác của thông tin. Không ai ngoài ngân
hàng nắm rõ tình hình kinh doanh công ty. Các công ty tư vấn mua thông tin và
bán lại cho người kinh doanh cổ phiếu. Tóm lai, giao dịch tại Wall Street là giao
dịch dựa vào thông tin và chính điểm này đã nảy sinh một quy luật tối cần thiết: sự
tin tưởng lẫn nhau.
Tuy nhiên, cơ chế hoạt động này của Wall Street đã trở thành yếu tố tố

khiến tình trạng tiêu cực có cơ hội phát triển: ngân hàng đầu tư phục vụ cùng lúc
hai khách hàng, công ty mà họ giúp bán cổ phiếu, phát hành trái phiếu, thậm chí
tiến hành thương vụ sáp nhập và nhà kinh doanh cổ phiếu mà nhiệm vụ của ngân
hàng đầu tư là tư vấn để người ta kinh doanh sinh lợi.
Trong khi các công ty (có cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán)
muốn giá cao cho cổ phiếu muốn ngược lại: mua cổ phiếu giá thấp và hưởng tỷ lệ
lãi suất trái phiếu cao. Với chức năng này, ngân hàng tại phố Wall phải đặt tiêu
chuẩn trung thực lên hàng đầu. Việc người ta “bán thống bán tháo” hay “cắm đầu
cắm cổ” vơ vét cổ phiếu, theo lý thuyết, đều phụ thuộc vào tư vấn ngân hàng.
Trong vài trường hợp, vai trò ngân hàng còn rộng và bao quát hơn. Từ khi luật
ngân hàng thời Đại khủng hoảng thập niên 1930 được bãi bỏ, các tập đoàn ngân
hàng khổng lồ như Citigroup hay JP Morgan Chase được phép làm mọi thứ, từ
trực tiếp bán cổ phiếu, cho vay đến cả quản lý quỹ lương hưu.
John Neff, một trong những nhà đầu tư nổi tiếng nhất Wall Street đã từng
nhận định: “Cuộc sống là đáng quý, tình yêu càng quý báu hơn nhưng một khi
tròng vào cổ cái “gông” cổ phiếu thì hai thứ kia đều có thể bị vứt bỏ một cách nhẹ
nhàng”.