TÂM LÝ VÀ CÁCH THỨC GIAO TIẾP VỚI BỆNH NHÂN (QUẢN LÝ VÀ KINH TẾ DƯỢC SLIDE)

BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

TRƯỜNG ĐẠI HỌC DƯỢC HÀ NỘI
Bộ môn Quản lý & Kinh tế Dược

TÂM LÝ VÀ CÁCH THỨC GIAO TIẾP VỚI BỆNH
NHÂN

1


MỤC TIÊU HỌC TẬP
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Trình bày được:

I. Tâm lý người bệnh:
• Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh
• Tâm lý người bệnh và bệnh tật
• Tâm lý người bệnh và các bệnh thực thể
• Tâm lý người bệnh và môi trường
II. Giao tiếp giữa thầy thuốc và người bệnh
• Các yếu tố ảnh hưởng
• Một số quy tắc giao tiếp cơ bản
• Những điều cần lưu ý trong một số tình huống giao tiếp cụ thể

2


I. Tâm lý người bệnh
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

•

Sự thay đổi tâm lý bệnh nhân diễn ra trên hai bình diện:

–mối quan hệ giữa tâm lý người bệnh - bệnh tật: là mối quan hệ bên trong.
–mối quan hệ giữa tâm lý người bệnh - môi trường xung quanh: là mối quan hệ
bên ngồi.

•

Tâm lý học bệnh nhân nghiên cứu tâm lý bệnh nhân trong hai mối quan hệ trên

3


I. Tâm lý người bệnh
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

1.

Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh

2.

Tâm lý người bệnh và bệnh tật

3.

Tâm lý người bệnh và các bệnh thực thể

4.

Tâm lý người bệnh và môi trường

4


1. Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh
BM QUẢN LÝ & KINH TÊ DƯỢC

5


1. Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC



Mô tả một cách khái quát các quy luật, cơ chế cơ bản vận hành mối quan hệ giữa tâm lý người
bệnh với bệnh tật, và giữa tâm lý người bệnh với môi trường



Phần cơ bản nhất: nhân cách người bệnh



Do ảnh hưởng của bệnh tật mà nhân cách người bệnh có thể bị biến đổi



Ngược lại, nhân cách và những biến đổi nhân cách cũng tác động lên tình trạng bệnh tật, làm cho bệnh nặng
lên hoặc dịu đi



Sự đấu tranh giữa một bên là các biến đổi bệnh lý, và một bên là sự nỗ lực ý chí

6


1. Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh
BM QUẢN LÝ & KINH TÊ DƯỢC

7


1. Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC



Yếu tố được coi là trung tâm trong cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh là cảm xúc



Bệnh tật và cảm xúc thường xuyên tác động lên nhau, có thể gây ra biến đổi sâu sắc trong nhân cách của người
bệnh



Hình ảnh lâm sàng bên trong của bệnh là sự nhận thức, thái độ của người bệnh đối với bệnh tật



Những yếu tố tự nhiên xã hội của mơi trường bên ngồi tác động lên cảm xúc và nhận thức của người bệnh



Những quyết định, kế hoạch, dự kiến của người bệnh và những biểu hiện bên ngoài của tâm trạng, nhân cách tác
động lên hành vi, thái độ tác phong của người bệnh

8


1. Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh
Ế DƯỢC
BM QUẢN LÝ & KINH T

9


1. Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

•

Mối quan hệ bên trong giữa tâm lý người bệnh và bệnh tật: Tâm lý học bệnh sinh/ tâm
lý học bệnh tật

•

Mối quan hệ tương hỗ bên ngồi giữa người bệnh và mơi trường xung quanh: tâm lý
học môi trường người bệnh

4010


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Tâm lý người bệnh ß à bệnh tật

•

Sự biến đổi tâm lý chịu sự tác động của bệnh tật:

– Bệnh tật có thể làm thay đổi tâm lý người bệnh theo hướng tiêu cực: từ điềm tĩnh, tự chủ,
khiêm tốn thành cáu kỉnh, khó tính, nóng nẩy…

– Cũng có khi bệnh tật làm thay đổi tâm lý người bệnh theo hướng tích cực: làm cho họ yêu
thương, quan tâm đến người khác hơn…

11


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

•

Ngược lại, bệnh tật chịu ảnh hưởng nhất định của tâm lý người bệnh

•

Tâm lý người bệnh ảnh hưởng đến bệnh tật ở mức nào tuỳ thuộc vào đời sống tâm lý vốn có
của người bệnh:

– Có người cho bệnh tật là điều bất hạnh không thể tránh được, cam chịu, mặc cho bệnh tật hoành hành
– Có người kiên quyết đấu tranh, khắc phục bệnh tật
– Có người khơng sợ bệnh tật, khơng quan tâm đến bệnh tật

12


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

•

Thái độ đối với bệnh tật và đời sống tâm lý của người bệnh: ảnh hưởng trực tiếp
đến khả năng huy động sinh lực của người bệnh trong phòng và chữa bệnh cũng như khắc
phục hậu quả của bệnh tật

•

Diễn biến bệnh tật và biến đổi tâm lý của người bệnh tác động qua lại lẫn nhau

13

1. Cấu trúc căn nguyên tâm lý của bệnh
Ế DƯỢC
BM QUẢN LÝ & KINH T

14


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Hoạt động nhận thức và bệnh tật

-

Bệnh

tật

có

thể

ảnh

hưởng đến

hoạt

động

nhận thức, trí tuệ của người bệnh:

-

Mất sự tập trung, chú ý

-

Giảm trí nhớ và tưởng tượng

-

Giảm khả năng sáng tạo

-

Các chức năng nhận thức cao cấp như tổng hợp, phân tích bị suy yếu…

15


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Hình ảnh lâm sàng bên trong của bệnh

16

2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Hình ảnh lâm sàng bên trong của bệnh

•
•
•

Hay cịn gọi là hình ảnh lâm sàng chủ quan
Là sự nhận thức, thái độ, cảm xúc của người bệnh về bệnh tât
Một mặt được hình thành trên cơ sở những cảm giác chung của cơ thể và cảm giác từ ổ
bệnh: phần cảm giác bệnh

•

Mặt khác được hình thành từ quan niệm, ý nghĩ và thái
độ của người bệnh về bệnh tật: phần trí tuệ

17


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Hình ảnh lâm sàng bên trong của bệnh

•

Nếu phần trí tuệ trong hình ảnh lâm sàng bên trong của bệnh chiếm ưu thế:

– Người bệnh sẽ kể cho thầy thuốc về tiền sử và những dấu hiệu của bệnh theo sự suy nghĩ của mình (thường là
thiếu cơ sở khoa học và không căn cứ vào thực chất những biểu hiện của bệnh)

–

•

sẽ gây khó khăn cho việc chẩn đốn và điều trị

Người

thầy

thuốc

phải

tìm

chứng

đích

hiểu

kỹ

hình ảnh

lâm

sàng

bên

trong của bệnh

•

Nắm

được

triệu

thực

của

bệnh,

biết

được

những suy nghĩ lo lắng của người bệnh

•

Trên

cơ

sở

đó

tiến

hành

những

phương

pháp

điều

trị

thích hợp

18


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Ý thức và bệnh tật

•

Hình ảnh lâm sàng bên trong của bệnh có thể khơng được xây dựng rõ ràng hoặc không
xuất hiện đầy đủ trong ý thức của người bệnh:

– Người bệnh tâm thần, mất trí
– Người mắc bệnh thực thể nhưng biến đổi chức năng cơ thể và cảm giác về bệnh chưa rõ ràng

19


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Trạng thái tâm lý của người bênh

•

Biến đổi tâm lý:

– Đây là trạng thái nhẹ nhất có thể gặp ở bất kỳ người bệnh nào
– Những biến đổi tâm lý trong giới hạn bình thường: khó chịu,
•

lo lắng, giảm nhiệt tình

Loạn thần kinh chức năng:

– Có sự rối loạn hoạt động thần kinh: suy nhược, ám ảnh, lo âu…
– Chưa bị rối loạn ý thức, người bệnh vẫn còn thái độ phê phán với bệnh tật và sức khoẻ của mình
•

Loạn tâm thần:

– Người bệnh khơng cịn khả năng phản ánh thế giới xung quanh
– Hành vi bị rối loạn, mất khả năng phê phán đối với bệnh tật

5020


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Trạng thái tâm lý của người bênh

•

Trong thực tế khó xác định ranh giới giữa các trạng thái tâm lý của người bệnh

•

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến trạng thái tâm lý của người bệnh:

– Đặc điểm các giai đoạn phát triển của bệnh
– Đặc điểm nhân cách của bệnh nhân
– Các yếu tố môi trường…

21


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Cảm xúc của người bệnh

22


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Cảm xúc của người bệnh

•

Cảm xúc của người bệnh và tình trạng bệnh tật thường quan hệ với nhau theo ba hướng sau:

– phù hợp về dấu và cường độ:
• cảm xúc âm tính, ở mức độ trung bình
• Có tác dụng bảo vệ người bệnh và điều trị bệnh tật
– Không phù hợp về dấu và cường độ:
• Người bệnh khơng đánh giá đúng mức độ và diễn biến bệnh tật của mình mà tỏ ra vui tươi, nông nổi,
thiếu can đảm

– Phù hợp về dấu, khơng phù hợp về cường độ:
• Cảm

xúc

âm

tính

q

mức:

buồn

rầu,

sợ

hãi,

thất

vọng, hoảng hốt…

• Làm cho diễn biến của bệnh xấu đi

23


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Cảm xúc của người bệnh

•

Hai loại cảm xúc sau cần đến những liệu pháp tâm lý và sự tổ chức thực hiện các quy định về đạo đức
y học của người thầy thuốc

•

Những cảm xúc âm tính quá mức thường dẫn đến chấn thương tâm lý

•

Người thầy thuốc phải quan tâm đến việc nâng cao sức khoẻ tâm lý nói chung và bồi dưỡng sức khoẻ tích
cực cho người bệnh, giúp nâng cao hiệu suất điều trị

24


2. Tâm lý người bệnh và bệnh tật…
BM QUẢN LÝ & KINH TẾ DƯỢC

Nhân cách của người bệnh

25