Quản lý nhà nước về chi trả các chế độ BHXH tại địa bàn huyện đăk hà tỉnh kon tum
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (688.55 KB, 138 trang )
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
VŨ THỊ HƢƠNG GIANG
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ
ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐĂK HÀ
TỈNH KON TUM
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Đà Nẵng - Năm 2019
ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
VŨ THỊ HƢƠNG GIANG
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ
ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐĂK HÀ
TỈNH KON TUM
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10
Ngƣờ ƣớng
n
o
ọ : GS.TS. VÕ XUÂN TIẾN
Đà Nẵng - Năm 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực,
khách quan và chưa từng dung bảo vệ để lấy bất kỳ học vị nào.
Tá g ả luận văn
Vũ T ị Hƣơng G ng
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
1. Tính cấp thiết của đề tài........................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.............................................................3
3. Câu hỏi nghiên cứu...............................................................................3
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:.......................................................4
5. Phƣơng pháp nghiên cứu......................................................................4
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài..............................................5
7. Sơ lƣợc tài liệu chính sử dụng trong nghiên cứu................................. 6
8. Tổng quan tài liệu nghiên cứu.............................................................. 7
9. Bố cục luận văn.................................................................................... 9
CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI.......................................................11
1.1. KHÁI QUÁT QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BHXH............................................................................................................. 11
1.1.1. Một số khái niệm.......................................................................... 11
1.1.3. Vai trò của quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH..........20
1.1.4. Nguyên tắc quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH.........21
1.2. NỘI DUNG CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BHXH............................................................................................................. 23
1.2.1. Lập dự toán chi các chế độ BHXH...............................................23
1.2.2. Tổ chức thực hiện chi các chế độ BHXH.....................................27
1.2.3. Công tác quyết toán chi các chế độ BHXH.................................. 33
1.2.4. Kiểm tra, giám sát công tác chi trả các chế độ BHXH.................34
1.2.5. Xử lý vi phạm pháp luật về công tác chi trả các chế độ BHXH...35
1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI
TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ BHXH........................................................................... 37
1.3.1. Điều kiện kinh tế xã hội................................................................37
1.3.2. Hệ thống pháp luật, quy định về BHXH.......................................38
1.3.3. Đối tƣợng hƣởng chế độ BHXH..................................................39
1.3.4. Cơ quan quản lý nhà nƣớc về BHXH.......................................... 40
1.3.5. Vấn đề ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nhà nƣớc về
chi trả các chế độ BHXH................................................................................ 40
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1...............................................................................42
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ
CÁC CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ, TỈNH KON
TUM............................................................................................................... 43
2.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, XÃ HỘI, KINH TẾ...........43
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên.........................................................................43
2.1.2. Đặc điểm xã hội............................................................................44
2.1.3. Đặc điểm kinh tế...........................................................................47
2.2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ
CÁC CHẾ ĐỘ BHXH TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ............................................. 50
2.2.1. Thực trạng lập dự toán chi các chế độ BHXH..............................50
2.2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chi các chế độ BHXH....................54
2.2.3. Thực trạng công tác quyết toán chi các chế độ BHXH.................75
2.2.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát công tác chi các chế độ BHXH.....78
2.2.5. Xử lý vi phạm trong công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế
độ BHXH........................................................................................................ 79
2.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG...............................................................................80
2.3.1. Thành công và hạn chế................................................................. 80
2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế..................................................83
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2...............................................................................86
CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ
CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ 87
3.1. CĂN CỨ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP........................................................... 87
3.1.1. Chủ trƣơng của Đảng và nhà nƣớc về bảo hiểm xã hội...............87
3.1.2. Mục tiêu phát triển của Bảo hiểm xã hội tỉnh Kon Tum...............90
3.1.3. Một số phƣơng hƣớng chủ yếu hoàn thiện quản lý chi trả các chế
độ trên địa bàn huyện Đắk Hà.........................................................................92
3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ CHI TRẢ
CÁC CHẾ ĐỘ BHXH TẠI HUYỆN ĐẮK HÀ, TỈNH KON TUM..............94
3.2.1. Hoàn thiện lập dự toán chi trả các chế độ BHXH........................ 94
3.2.2. Hoàn thiện tổ chức chi trả các chế độ BHXH...............................95
3.2.3. Hồn thiện quyết tốn chi trả các chế độ BHXH..........................98
3.2.4. Tăng cƣờng kiểm tra, giám sát chi trả các chế độ BHXH............99
3.2.5. Tăng cƣờng xử lý vi phạm về công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả
các chế độ BHXH......................................................................................... 100
3.2.5. Các giải pháp khác......................................................................101
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ........................................................................... 105
3.3.1. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam...................................105
3.3.2. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội tỉnh Kon Tum........................... 106
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.............................................................................107
KẾT LUẬN..................................................................................................108
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN (BẢN SAO)
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ng ĩ t ếng v ệt
Từ v ết tắt
ASXH
An sinh xã hội
BHTN
Bảo hiểm thất nghiệp
BHXH
Bảo hiểm xã hội
BHYT
Bảo hiểm y tế
CNTT
Công nghệ thông tin
DSPHSK
Dƣỡng sức, phục hồi sức khỏe
ĐDCT
Đại diện chi trả
HĐLĐ
Hợp đồng lao động
ILO
Tổ chức Lao động Quốc tế
KHTC
Kế hoạch tài chính
LĐ
Lao động
LĐTB&XH
Bộ Lao động, Thƣơng binh và Xã hội
NLĐ
Ngƣời lao động
NNo&PTNT
Nông nghiệp và phát triển nông thôn
NSNN
Ngân sách Nhà nƣớc
SDLĐ
Sử dụng lao động
TNLĐ
Tai nạn lao động
DANH MỤC CÁC BẢNG
Số ệu
bảng
Tình hình
2.1.
2018 phâ
Tình hình
2.2.
2018 phâ
Tỷ lệ tăn
2.3.
2018
Cơ cấu d
2.4.
năm 2015
Cơ cấu d
2.5.
năm 2015
Tình hình
2.6.
2018
Số lao độ
2.7
huyện Đắ
Tốc độ tă
giai đoạn
2.8
năm 2010
Cơ cấu k
2.9
2018
Số ngƣời
2.10
2018
Mức chi
2.11
qua các n
Số ệu
bảng
Tình hình
2.12
huyện Đắ
Tổng hợp
2.13
từ qua cá
Tốc độ tă
2.14
BHXH h
Tổng hợp
2.15
các năm
Tổng hợp
2.16
qua các n
Tình hình
2.17
Đăk Hà q
Tình hình
xã hội qu
2.18
2015-201
Tổng hợp
2.19
năm 2015
Tổng hợp
2.20
năm 2015
Số tiền ch
2.21
năm 2015
Số tiền ch
2.22
huyện Đắ
Số tiền ch
2.23
qua các n
Số ệu
bảng
Số tiền ch
2.24
Hà qua c
Tổng hợp
2.25
năm 2015
Tình hình
2.26
hội huyện
Tiêu chuẩ
3.1
CCVC ng
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Số ệu
sơ đồ
1.1.
M
A
1.2
T
2.1.
H
2.2.
Q
2.3.
Q
2.4.
Q
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Số ệu
b ểu đồ
2.1.
Đối tƣợn
đến năm
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp t ết ủ đề tài
Mục tiêu của quỹ BHXH là để chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội
(BHXH), là sự đảm bảo thay thế hay bù đắp một phần thu nhập của ngƣời lao
động (NLĐ) khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, TNLĐ BNN, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết trên cơ sở đóng góp phàn nào
đó của ngƣời lao động vào quỹ bảo hiểm xã hội. Quỹ đã trở thành quỹ an sinh
lớn nhất, hoạt động theo nguyên tắc đóng - hƣởng và chia sẻ giữa những
ngƣời lao động tham gia.
Hoạt động chi trả các chế độ là một nhiệm vụ quan trọng của Ngành, góp
phần thực thi chính sách an sinh của Đảng và nhà nƣớc đối với ngƣời lao
động.
Ngƣời lao động muốn có thể đƣợc hƣởng quyền lợi từ nguồn BHXH thì
họ phải có nghĩa vụ đóng góp theo các phƣơng thức thích hợp bắt buộc hay tự
nguyện, ít chế độ hay nhiều chế độ BHXH, thƣờng xuyên và đều đặn trong
những tháng, năm còn đang ở tuổi lao động. Quyền lợi phải phù hợp với mức
đóng góp và thời gian đóng góp của từng ngƣời lao động theo quy định của
pháp luật. Vì thế, muốn tạo ra đƣợc một nguồn tài chính ổn định cho quỹ, cần
có sự đóng góp của ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và của Nhà
nƣớc. Do vậy, những đơn vị sử dụng lao động trốn tránh nghĩa vụ đóng góp,
phải xử lý thật nghiêm túc. Vì họ trốn tránh nghĩa vụ khơng những làm tổn
thất đến quyền lợi của ngƣời lao động, mà còn gây ra bất bình đẳng với các
đơn vị sử dụng lao động thực hiện nghiêm túc.
“Thực hiện nguyên tắc này sẽ xố bỏ đƣợc bao cấp trong chế độ nó tạo
ra sự bình đẳng giữa ngƣời lao động trong các thành phần kinh tế, tạo ra khả
năng cân đối thu, chi quỹ BHXH, xoá bỏ đƣợc sự thiếu trách nhiệm của các
2
doanh nghiệp nâng lƣơng bừa bãi cho ngƣời lao động trƣớc khi về hƣu để
đƣợc hƣởng trợ cấp hƣu trí cao hơn.” Nguồn internet
Hoạt động chi trả các chế độ là một nhiệm vụ quan trọng của Ngành,
góp phần thực thi chính sách an sinh của Đảng và nhà nƣớc đối với ngƣời lao
động. Và khơng mang tính chất kinh doanh mà mang tính chất hỗ trợ bảo
hiểm. Nhận thức đƣợc điều đó, thời gian qua tại BHXH huyện Đăk Hà đã rất
quan tâm đến công tác quản lý chi trả các chế độ trên địa bàn huyện Đăk Hà.
Trong năm 2018 đã chi trả cho các đối tƣợng dài hạn và ngắn hạn, đảm bảo
chi đúng, chi đủ, chi kịp thời và chi tận tay cho đối tƣợng hƣởng thụ. Đã chi
trả cho trên 2.604 ngƣời hƣởng chế độ hƣu trí hàng tháng, chế độ một lần với
số tiền trên 93,3 tỷ đồng; 711 lƣợt ngƣời hƣởng chế độ ốm đau, thai sản,
dƣỡng sức phục hồi sức khỏe với số tiền trên 4,4 tỷ đồng; 1.469 lƣợt ngƣời
hƣởng chế độ trợ cấp thất nghiệp với số tiền trên 3,7 tỷ đồng. Với các ngun
tắc cơng bằng, có đóng mới có hƣởng, chia sẻ nhƣng phải đảm bảo bền vững
tài chính. Trong khi đó một bộ phận doanh nghiệp nhân cơ hội này luồn lách,
làm trái quy định pháp luật, gây thiệt hại quyền lợi của ngƣời lao động bằng
cách đóng BHXH cho ngƣời lao động với mức lƣơng tối thiểu. Điều này giúp
doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nhƣng khiến ngƣời lao động chỉ đƣợc trả mức
trợ cấp thấp khi nghỉ việc hƣởng chế độ trợ cấp ốm đau, thai sản, tai nạn lao
động, bệnh nghề nghiệp. Các đơn vị, doanh nghiệp chƣa hiểu về chính sách
Bảo hiểm thất nghiệp và quy trình giải quyết chế độ chính sách của hệ thống
BHXH còn quá lỏng lẻo tạo nhiều khe hở cho ngƣời lao động và ngƣời sử
dụng lao động có cơ hội chiếm dụng, vấn đề này chƣa đƣợc qn triệt đầy đủ
nên có nguy cơ quỹ hƣu trí tử tuất mất cân đối trong dài hạn. Trong khi đó
chính sách về Bảo hiểm thất nghiệp nặng về giải quyết hậu quả khi ngƣời lao
động thất nghiệp mà chƣa chú ý thỏa đáng đến phòng ngừa và giảm thiểu tình
trạng thất nghiệp đến ngƣời lao động trên địa bàn
3
huyện. Bởi vậy, việc quản lý nhà nƣớc về công tác chi trả các chế độ là công
việc cấp bách để đảm bảo quyền lợi của ngƣời tham gia, đảm bảo quỹ đƣợc
an tồn khơng thất thốt, cân đối quỹ, góp phần thực hiện tốt chính sách an
sinh xã hội của Đảng và nhà nƣớc. Đó là lí do tác giả chọn nghiên cứu đề tài:
“Quản lý nhà nước về chi trả các chế độ BHXH tại địa bàn huyện Đăk Hà,
tỉnh Kon Tum”.
2. Mụ tiêu nghiên cứu ủ đề tài
- Mục tiêu chung:
Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và khảo sát, đánh giá thực
trạng công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đắk
Hà thời gian qua để đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về
hoạt động này trên địa bàn huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum thời gian tới.
+
Mục tiêu cụ thể:
Hệ thống hoá và làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý
chi trả các chế độ BHXH ở địa phƣơng.
+
Phân tích, đánh giá thực trạng cơng tác quản lý chi trả các chế độ
BHXH trên địa bàn huyện Đăk Hà, chỉ rõ những thành tựu đạt đƣợc, hạn chế
và những nguyên nhân chủ yếu.
+
Đề xuất một số giải pháp trong công tác quản lý chi trả các chế độ
BHXH trên địa bàn.
3.
Câu ỏ ng ên ứu
Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu nêu trên, các câu hỏi nghiên cứu
trong đề tài này cần thực hiện là:
-
Nội dung, nguyên tắc và công cụ quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế
độ BHXH là gì?
-
Thực trạng cơng tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế độ BHXH tại
huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum đƣợc tổ chức, thực hiện những năm qua nhƣ thế
4
nào? Những thành công đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân?
Các giải pháp nào để hoàn thiện quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế
-
độ trên địa bàn huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum trong thời gian tới?
4. Đố tƣợng và p ạm v nghiên cứu:
Đối tƣợng nghiên cứu: là những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan
-
đến quản lý chi trả các chế độ BHXH.
+
Phạm vi nghiên cứu:
Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề quản lý nhà
nƣớc về chi trả các chế độ BHXH trên địa bàn huyện Đắk Hà.
+
Về không gian: Đề tài đƣợc tiến hành nghiên cứu các nội dung trên
tại BHXH huyện Đắk Hà.
-
Về thời gian: Đề tài đƣợc tiến hành thu thập dữ liệu nghiên cứu từ
năm 2015-2018.
Các giải pháp đề xuất trong luận văn có ý nghĩa trong 5 năm tới.
5.
P ƣơng pháp nghiên ứu
Để thực hiện đƣợc các mục tiêu trên, luận văn sử dụng kết hợp nhiều
phƣơng pháp sau:
5.1. Phương pháp thu thập số liệu
Phƣơng pháp thu thập tài liệu thứ cấp: Tài liệu thứ cấp đƣợc thu thập dựa
vào các tài liệu đã đƣợc cơng bố trên sách, báo, tạp chí, niên giám thống kê, các
báo cáo tổng kết của các địa phƣơng và trên các trang thơng tin điện tử chính
thức của các cơ quan tổ chức. Các số liệu đƣợc tham khảo các báo cáo hàng
tháng, hàng kỳ, hàng năm của BHXH huyện Đăk Hà trong giai đoạn 5 năm gần
đây (2014 – 2018), báo cáo tổng kết hàng năm của BHXH Việt Nam
5.2. Phương pháp phân tích và xử lý thông tin
-
Luận văn sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu định tính nhằm mơ tả và
phân tích các tình huống trong quản lý chi trả các chế độ BHXH.
5
-
Phƣơng pháp thống kê mô tả: Phƣơng pháp này đƣợc dùng để xử lý và
phân tích các con số của các hiện tƣợng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính
quy luật của chúng trong điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Phƣơng
pháp này kết hợp với phân tích đồ họa đơn giản nhƣ các đồ thị mô tả dữ liệu,
biểu diễn các dữ liệu thông qua đồ thị, bảng biểu diễn số liệu tóm tắt. Chúng
tạo ra đƣợc nền tảng để phân tích định lƣợng về số liệu về thực trạng quản lý
chi trả các chế độ BHXH. Để từ đó hiểu đƣợc hiện tƣợng và đƣa ra quyết
định đúng đắn và tìm ra các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi.
-
Phƣơng pháp phân tích tổng hợp: Trên cơ sở những kiến thức đã đƣợc
tích lũy về chi các chế độ BHXH, kết hợp với q trình tham khảo tài liệu
chun ngành, tạp chí BHXH để phân tích, đánh giá... về lĩnh vực.
-
Phƣơng pháp so sánh: Đây là phƣơng pháp chủ yếu trong phân tích
hoạt động quản lý chi trả để xác định xu hƣớng và sự thay đổi của các chỉ tiêu
phân tích. Để thực hiện đƣợc phƣơng pháp này cần xác định số gốc để so
sánh, xác định những điều kiện để so sánh và mục tiêu để so sánh. Tìm ra
những quy luật thay đổi trong quá trình quản lý chi trả các chế độ BHXH trên
địa bàn huyện Đắk Hà.
-
Phƣơng pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến của các chuyên gia am
hiểu về đề tài nghiên cứu.
6. Ý ng ĩ
-
o
ọ và t ự t ễn ủ đề tà
Về lý luận: Đề tài góp phần hệ thống hóa, làm sáng tỏ cơ sở lý luận
quản lý nhà nƣớc về công tác chi trả các chế độ BHXH ở cấp huyện.
-
Về thực tiễn: Công tác quản lý chi trả và hoạt động chi trả của BHXH
là cơng tác có ảnh hƣởng trực tiếp tới quyền lợi của ngƣời dân cũng nhƣ ảnh
hƣởng tới việc sử dụng kinh phí của BHXH một cách chính xác, hiệu quả.
Trong thực tế, nguồn quỹ bảo hiểm đang cịn có sự phát triển chậm do ngƣời
dân chƣa ý thức đƣợc vai trị và lợi ích của BHXH, thì hoạt động quản lý chi
6
càng thể hiện đƣợc ý nghĩa quan trọng giúp nguồn quỹ BHXH đƣợc sử dụng
một cách hiệu quả nhất. Mà đội ngũ quản lý chi trả và chi trả trực tiếp hiện
nay chính là BHXH cấp huyện, thị. Từ đó cho thấy, cơng tác chi của BHXH
cấp huyện, thị có vai trò thiết thực nhất trong việc thực hiện quy định của bảo
hiểm trong hoạt động chi trả cho ngƣời đƣợc hƣởng quyền lợi.
7. Sơ lƣợ tà l ệu
-
ín sử ụng trong ng ên ứu
Giáo trình “Quản lý nhà nước về xã hội” Học viện Hành chính Quốc
gia [27], đã hệ thống những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý nhà nƣớc về xã
hội, luôn là vấn đề đƣợc các nhà nghiên cứu trên toàn thế giới quan tâm bởi
vai trò, tầm ảnh hƣởng và sự tác động của nó liên quan đến mọi mặt của đời
sống con ngƣời. Giáo trình đã tiếp cận các thuật ngữ xã hội và quản lý nhà
nƣớc về xã hội dƣới góc độ khoa học quản lý hành chính, hệ thống cái khái
niệm, nội dung và phƣơng thức quản lý nhà nƣớc về xã hội.
-
Giáo trình “Bảo hiểm xã hội”, NXB Đại Học Kinh Tế Quốc Dân của
tác giả Nguyễn Văn Định (2012), Trang bị những kiến thức cơ bản về BHXH
cũng nhƣ sự cần thiết, định nghĩa và bản chất của BHXH, đối tƣợng nghiên
cứu và mối quan hệ giữa bảo hiểm với phát triển kinh tế xã hội; Trong giáo
trình đã trình bày đƣợc những nội dung cơ bản về BHXH, BHYT cũng nhƣ
Bản chất, đối tƣợng, tính chất và chức năng của nó; Quỹ BHXH, BHYT; Hệ
thống các chế độ BHXH, BHYT Việt Nam trong điều kiện nền kinh tế thị
trƣờng; vấn đề lý luận và thực tiễn để giải quyết các vấn đề có tính chun
mơn trong thực tiễn cơng việc.
-
Sách “Giáo trình Bảo hiểm xã hội” của Hoàng Mạnh Cừ và Đoàn Thị
Thu Hƣơng (2011), Nhà xuất bản Tài chính [22], đã hệ thống những vấn đề
cơ bản về BHXH nhƣ những khái niệm, lịch sử hình thành và phát triển của
hoạt động này tại Việt Nam và thế giới, khái quát về quản lý nhà nƣớc đối với
BHXH, đƣa ra các mơ hình quản lý tại Việt Nam, sự cần thiết khách quan có
7
sự can thiệp của nhà nƣớc vào lĩnh vực này, cũng nhƣ hệ thống các văn bản
pháp quy trong lĩnh vực bảo hiểm.
8. Tổng qu n tà l ệu ng
ên ứu
Quản lý nhà nƣớc về BHXH có ý nghĩa rất lớn trong quá trình tổ chức
thực hiện ASXH cho mọi ngƣời. Cơng tác quản lý nhà nƣớc nhằm góp phần ổn
định, phát triển hệ thống BHXH; góp phần củng cố lòng tin của nhân dân lao
động vào cơ quan BHXH; từ đó góp phần nâng cao đời sống của ngƣời dân, ổn
định kinh tế xã hội của đất nƣớc. Trên thế giới hiện nay, có một số tài liệu
nghiên cứu liên quan đề cập đến vấn đề ASXH, trong đó nêu lên các chƣơng
trình ASXH hoặc BHXH mà các nƣớc trên thế giới đang tổ chức thực hiện. Tuy
nhiên, những tài liệu này chỉ nghiên cứu một cách tổng quan chung chung mà
không xem xét kĩ vào vấn đề công tác quản lý chi trả các chế độ BHXH.
Trong những năm qua, hoạt động BHXH ở nƣớc ta đã đƣợc tổ chức
thực hiện theo cơ chế mới. Cho đến nay, đã có nhiều cơng trình nghiên cứu
liên quan đến nó, cụ thể:
-
Đề tài nghiên cứu cấp Bộ “Các giải pháp đảm bảo cân đối quỹ BHXH
bắt buộc khi thực hiện Luật BHXH” của Phạm Đỗ Nhật Tân (2007) [31]. Từ các
ngồn thu bắt buộc đã hình thành ra các quỹ BHXH thành phần nhƣ là: quỹ chi
trả chế độ hƣu trí, tử tuất (gọi là quỹ dài hạn); quỹ chi trả chế độ ốm đau, thai
sản, dƣỡng sức phục hồi sức khỏe, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp (quỹ
ngắn hạn). Chính vì thế mà đề tài đã hệ thống đƣợc các quy định của Nhà nƣớc
về đối tƣợng thu, mức thu, cách thức vận hành và quản lý quỹ từ đó phân tích
đánh giá thực trạng tình hình thu - chi quỹ này ở Việt Nam, từ đó đề tài đã đƣa ra
các dẫn chứng về những ƣu điểm và những mặt hạn chế về việc duy trì và mở
rộng nguồn thu, sử dụng quỹ, điều kiện để hƣởng các chế độ chính sách nhằm
đảm bảo sự an toàn của quỹ, cân đối quỹ trong tƣơng lai.
-
Đề tài khoa học: "Hoàn thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế
độ BHXH ở Việt Nam" năm 2010 do Ths. Nguyễn Thị Chính làm Chủ nhiệm.
8
Đề tài nghiên cứu một cách có hệ thống, tồn diện hệ thống tổ chức và hoạt
động chi trả các chế độ ở nƣớc ta. Đề tài đã tổng hợp, phân tích có hệ thống
về hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ ở Việt Nam. Qua đó đã có
những đánh giá xác đáng về hệ thống tổ chức chi trả các chế độ. Đồng thời,
nghiên cứu hoạt động chi trả các chế độ ở Việt Nam giai đoạn từ năm 2003
đến 2008 về quy trình chi trả, phƣơng thức chi trả, lệ phí chi trả, cơ sở vật
chất phục vụ công tác chi trả… rút ra kết quả đạt đƣợc và một số vấn đề còn
tồn tại. Đề tài đã đƣa ra các giải pháp cụ thể, có tính khả thi cao nhằm hồn
thiện hệ thống tổ chức và hoạt động chi trả các chế độ ở Việt Nam, bao gồm:
Hoàn thiện hệ thống tổ chức chi trả; Đổi mới công tác lập kế hoạch chi trả;
Hoàn thiện phƣơng thức chi trả; Quản lý chặt chẽ nguồn kinh phí chi trả;
Tăng cƣờng phƣơng tiện phục vụ cơng tác chi trả; Kiện tồn cơng tác cán bộ;
Tăng cƣờng kiểm tra và thanh tra trong các khâu chi trả; Quản lý chặt chẽ chi
trả các chế độ ngắn hạn; Tăng lệ phí chi trả và một số giải pháp khác. Tuy
nhiên, đề tài chƣa đề cập đến công tác quản lý đối tƣợng, chƣa đi sâu nghiên
cứu các rủi ro có thể xảy ra khi cơng tác quản lý đối tƣợng không chặt chẽ.
-
Luận văn thạc sĩ kinh tế “Hồn thiện cơng tác quản lý chi trả BHXH
trên địa bàn thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh” của Hồng Thị Minh Hịa
(2012) [26], đã làm rõ đƣợc tầm quan trọng của công tác quản lý chi trả và
trên cơ sở phân tích thực trạng cơng tác chi trả trên địa bàn thành phố Bắc
Ninh, từ đó đánh giá những hạn chế, tồn tại trong quá trình tổ chức cơng tác
chi trả và quản lý chi trả; tìm ra những nguyên nhân và đã đƣa ra những đề
xuất nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi trả trên địa bàn thành phố Bắc
Ninh, tỉnh Bắc Ninh. Luận văn vẫn cịn nặng về phân tích quy trình chi trả,
chƣa chú trọng về phân tích quản lý đối tƣợng.
-
Đề tài khoa học: “Đảm bảo tài chính cho BHXH Việt Nam” năm
2015 của Ths. Nguyễn Thị Hào làm Chủ nhiệm. Đề tài nghiên cứu đã đƣa ra
9
khái niệm đảm bảo tài chính cho BHXH dƣới góc độ kinh tế chính trị học và
luận giải nội dung đảm bảo tài chính bao gồm các vấn đề: đảm bảo thu; đảm
bảo chi; đảm bảo duy trì sự cân đối và ổn định quỹ trong dài hạn; đảm bảo sự
công bằng đối với các đối tƣợng tham gia. Đề tài đã đƣa ra hệ thống các tiêu
chí đánh giá đảm bảo tài chính cho BHXH bao gồm: mức độ bao phủ của hệ
thống; mức độ tuân thủ; mức độ thụ hƣởng của NLĐ phân theo loại chế độ,
khu vực kinh tế và giới tính; mức độ bền vững về tài chính … Trên cơ sở
những tiêu chí đánh giá đảm bảo tài chính cho BHXH, đề tài đã làm rõ những
kết quả và những hạn chế về đảm bảo tài chính cho BHXH Việt Nam, nguyên
nhân của những kết quả, hạn chế.
-
Các bài báo đƣợc đăng tải trên các tạp chí, báo khoa học của ngành…
Mặc dù đã có những cơng trình nghiên cứu có liên quan đến hoạt động
BHXH ở một số tỉnh trong cả nƣớc (Đồng Nai, Cao Bằng, Lạng Sơn, Hà
Tĩnh, Tuyên Quang …), với nhiều góc độ khác nhau về cách tiếp cận, mục
tiêu, đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu, các đề tài đó đã đề cập đến một số lĩnh
vực hoạt động của BHXH và có những liên quan nhất định đến cơng tác quản
lý chi trả các chế độ BHXH. Tuy nhiên, có đề tài đƣợc thực hiện trƣớc khi có
Luật BHXH và chƣa có cơng trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và hồn
thiện về cơng tác quản lý chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đăk Hà một
cách cập nhật và tồn diện. Xuất phát từ lý do đó tôi đã chọn đề tài: “Quản lý
nhà nước về chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội tại huyện Đăk Hà, tỉnh Kon
Tum” để nghiên cứu, đề xuất các giải pháp và kiến nghị của mình nhằm hồn
thiện quản lý công tác chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đăk Hà, đáp ứng
yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện trong điều kiện Việt Nam hội
nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế thế giới.
9. Bố ụ luận văn
Ngoài các phần: Mục lục, mở đầu, kết luận, kiến nghị, danh mục tài
liệu tham khảo và phụ lục các bảng biểu số liệu, luận văn đƣợc bố cục gồm
10
03 chƣơng, cụ thể nhƣ sau:
-
Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận về quản lý nhà nƣớc về chi trả các
chế độ BHXH
-
Chƣơng 2: Thực trạng công tác quản lý nhà nƣớc về chi trả các chế
độ BHXH tại huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum
-
Chƣơng 3: Một số giải pháp để hồn thiện quản lý nhà nƣớc về cơng
tác chi trả các chế độ BHXH tại huyện Đắk Hà tỉnh Kon Tum.
11
CHƢƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN C Ơ B Ả N CỦA QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ CHI BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. KHÁI QUÁT VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC CHI TRẢ CÁC CHẾ ĐỘ
BHXH
1.1.1. Một số
á n ệm
a . Bảo hiểm xã hội
-
Theo Tổ chức Lao động quốc tế ILO: “ BHXH là sự bảo vệ của xã hội
đối với các thành viên của mình thơng qua một loạt các biện pháp cơng cộng
để đối phó với khó khăn về kinh tế xã hội do bị ngừng hoặc bị giảm nhiều về
thu nhập, gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già và chết, việc
cung cấp chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đơng con” [11].
-
Theo định nghĩa của tổ chức lao động quốc tế: “Là sự bảo vệ của xã hội
đối với các thành viên của mình khi họ gặp khó khăn do bị mất hoặc giảm thu
nhập gây ra bởi ốm đau, mất khả năng lao động, tuổi già, tàn tật và chết. Hơn
nữa BHXH cịn bảo vệ cho việc chăm sóc y tế, sức khoẻ và trợ cấp cho các
gia đình khi cần thiết”.
-
Theo Bộ Lao động: “Là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu
nhập cho ngƣời lao động khi họ bị mất hoặc giảm khoản thu nhập từ nghề
nghiệp do bị mất hoặc giảm khả năng lao động hoặc mất việc làm do những
rủi ro xã hội thơng qua việc hình thành, sử dụng một quỹ tài chính do sự đóng
góp của các bên tham gia bảo hiểm xã hội, nhằm góp phần đảm bảo an tồn
đời sống của ngƣời lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an
tồn xã hội” [43].
- “BHXH là việc tạo ra nguồn thu nhập thay thế trong trƣờng hợp nguồn thu
nhập bình thƣờng bị gián đoạn đột ngột hoặc mất hẳn, bảo vệ cho những ngƣời
12
lao động làm cơng ăn lƣơng trong xã hội” [43].
-
Đó là sự thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với ngƣời lao
động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động,
mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung nhằm
đảm bảo đời sống cho ngƣời lao động và gia đình họ góp phần đảm bảo an
toàn xã hội" [23, tr.28-29].
-
Và là biện pháp mà Nhà nƣớc sử dụng để đảm bảo thay thế hoặc bù
đắp một phần thu nhập cho ngƣời tham gia bảo hiểm, khi họ gặp phải những
biến cố rủi ro làm suy giảm sức khỏe, mất khả năng lao động, mất việc làm,
hết tuổi lao động, chết; gắn liền với quá trình tạo lập một quỹ tiền tệ tập trung
đƣợc hình thành bởi các bên tham gia bảo hiểm xã hội đóng góp và việc sử
dụng quỹ đó cung cấp tài chính nhằm ổn định đời sống cho họ và gia đình họ,
góp phần đảm bảo an tồn xã hội" [32, tr.14].
Từ các khái niệm trên cho thấy, BHXH có thể tiếp cận ở các góc độ khác
nhau:
-
Theo góc độ chính sách: “BHXH là một chính sách xã hội, nhằm giải
quyết các chế độ xã hội liên quan đến một tầng lớp đông đảo ngƣời lao động
và bảo vệ sự phát triển kinh tế - xã hội, sự ổn định chính trị quốc gia”.
-
Theo góc độ tài chính: “Đó là một quỹ tài chính tập trung, đƣợc hình
thành từ sự đóng góp của các bên tham gia và có sự hỗ trợ của Nhà nƣớc”.
-
Theo góc độ thu nhập: “Là sự đảm bảo thay thế một phần thu nhập khi
ngƣời lao động có tham gia BHXH bị mất hoặc giảm thu nhập”.
-
Theo góc độ quản lý: “Là cơng cụ quản lý của Nhà nƣớc để điều chỉnh
mối quan hệ kinh tế giữa ngƣời lao động, ngƣời sử dụng lao động và Nhà
nƣớc; thực hiện quá trình phân phối và phân phối lại thu nhập giữa các thành
viên trong xã hội”.
Nhìn theo nhiều góc độ trên, có thể định nghĩa chung nhất: “BHXH là sự
