SKKN nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử 7 thông qua tổ chức hoạt động nhóm

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY HỌC
LỊCH SỬ LỚP 7 THƠNG QUA TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHĨM
1. MỞ ĐẦU:
1.1. Lý do chọn đề tài:
Trong những năm gần đây, chương trình SGK mới của bộ GD-ĐT đã có rất
nhiều những thay đổi về mục tiêu, nhiệm vụ và nội dung, phương pháp giáo
dục…Những sự thay đổi đó nhằm mục đích nâng cao chất lượng giáo dục (phẩm
chất, năng lực) ở đối tượng học sinh, mà chất lượng của học sinh phụ thuộc cơ
bản ở phương pháp dạy học của giáo viên.
Lịch sử là một môn khoa học xã hội, nằm trong chương trình giáo dục phổ
thơng mới của Bộ giáo dục, mang nhiệm vụ to lớn trong quá trình hình thành,
phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.
Đương thời, Bác Hồ từng căn dặn:
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”
Đó là mong muốn thiết thực và vơ cùng có ý nghĩa. Bài học lịch sử là bài học về
cách làm người: Biết yêu thương đồng loại, biết yêu quý thiên nhiên, biết quý
trọng lao động và biết hướng tới tương lai tươi sáng hơn nhưng trong thực tế của
nền giáo dục hiện tại, mặc dù bộ môn lịch sử được xếp ngang hàng với các bộ
môn khác về mọi mặt song mục tiêu học tập của thế hệ trẻ và nhân dân là kiếm
tri thức và từ đó tìm kiếm việc làm. Trong thực tế những năm qua bộ môn lịch
sử cùng với bộ mơn địa lý ít nằm trong khung sườn của các ngành học và một
thực tế khác là tâm lý người học cịn mang tính đối phó: “Thi gì học nấy”
Vì vậy học sinh rất ngại học mơn lịch sử và kết quả là những năm gần đây
kết quả thi của bộ môn sử phổ thông là rất thấp, trong chương trình THCS để
thực hiện có hiệu quả việc dạy học Lịch sử theo chương trình và SGK mới, thu
hút được sức học của học sinh và mạng lại kết quả cao nhất cần phải đổi mới
phương pháp dạy học.

1

Từ những lý do trên tôi đã chọn đề tài “Nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử 7
thông qua tổ chức hoạt động nhóm” làm nội dung nghiên cứu cho bài viết này.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
Mơn lịch sử lớp 7 gồm hai phần: lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc từ khi
giành độc lập năm 938 đến đầu thế kỷ XIX. Thời lượng dành cho bộ mơn là 2
tiết/tuần, có nhiều tiết bài tập và ơn tập. Nên “tổ chức hoạt động nhóm” là một
trong những hình thức thực hiện tốt nhất việc dạy học phát huy tính tích cực và
tương tác của học sinh. Với hình thức này học sinh được lơi cuốn vào các hoạt
động học tập, tiếp thu kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự tổ chức
hướng dẫn của giáo viên. Từ thực nghiệm đổi mới phương pháp dạy học, đã
chứng tỏ qua hoạt động sẽ làm cho mỗi thành viên bộc lộ được suy nghĩ, hiểu
biết, thái độ của mình, qua đó được tập thể uốn nắn, điều chỉnh, phát triển tình
bạn, ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tương trợ, ý thức cộng đồng... Hoạt động
trong tập thể quen dần với sự phân công hợp tác trong lao động xã hội, hiệu quả
học tập sẽ tăng lên nhất là phải giải quyết vấn đề gay cấn, lúc xuất hiện nhu cầu
phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành một nhiệm vụ học tập nhất định. Như
vậy tổ chức hoạt động nhóm trong thời gian qua, hiện nay và tương lai vẫn là
PPDH mang lại hiệu quả cao đã được các nước tiên tiến trên thế giới đánh giá
cao và được áp dụng một cách phổ biến, thành thạo trong trường học.
Hiện nay tổ chức hoạt động nhóm đã trở thành một nhu cầu khơng thể thiếu
từ cả phía người dạy - người học. Và đặc biệt là, nó trở thành một trong những
cơng cụ hữu hiệu để thực hiện mục tiêu chương trình sách giáo khoa mới của bộ
giáo dục. Như Khổng Tử cũng đã nói: “khi nói chúng ta nghe – ta sẽ quên, khi
chỉ cho ta thấy – ta sẽ nhớ, khi để cho ta tìm – ta sẽ nhớ mãi trong đầu”. Vì vậy
tôi thấy thật sự cần thiết phải tổ chức cho học sinh thảo luận nhóm trong học tập
lịch sử.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: “tổ chức hoạt động nhóm” trong dạy học
mơn lịch sử 7.

2


- Trong đề tài này tôi tập trung nghiên cứu tồn bộ bộ mơn lịch sử 7 và có thể áp
dụng cho tất cả các khối 6,8,9 học lịch sử và có một số điểm áp dụng cho mơn
địa, văn, Giáo dục công dân…
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Để thực hiện đề tài, tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: nghiên cứu
xây dựng cơ sở lý thuyết; điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin; thống kê,
xử lý số liệu.
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: tìm đọc, tham khảo tài liệu
về phương pháp hoạt động nhóm..
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin: thông qua dạy học
thực tiễn, kinh nghiệm thực tiễn, tích lũy thơng tin về phương pháp hoạt động
nhóm...
- Phương pháp thống kê, xử lý số liệu: lập bảng so sánh, xử lý số liệu, minh
chứng thu thập trước và sau khi thực hiện đề tài.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:
- Dạy học theo phương pháp thảo luận nhóm là hình thức tổ chức dạy học đề cao
vai trị của sự hợp tác thơng qua trao đổi giữa các thành viên trong nhóm trong
các hoạt động tập thể, đề cao vai trò, tinh thần trách nhiệm, sự phối hợp của cá
nhân đối với tập thể để đạt mục tiêu chung.
- Tạp chí giáo dục: số 7, tháng năm 2017 viết: “Hoạt động nhóm giúp hình thành
cho học sinh một loại tư duy phản biện...”. “Nếu có tư duy phản biện, học sinh
sẽ học lịch sử với lăng kính phản biện của nhà sử học để tìm ra nhận thức đúng
đắn, giúp các em yêu thích, khám phá lịch sử dưới góc nhìn cá nhân của mình.
Đồng thời, tư duy phản biện cũng giúp các em đánh giá các thông tin, vấn đề
trong cuộc sống hiện tại để quyết định hành động đúng đắn nhất”.

- Theo tác giả Vũ Quang Hiển- Hoàng Thanh Tú trong cuốn Phương pháp dạy
học môn lịch sử ở trường THPT thì:
+ Thảo luận là sự trao đổi ý kiến về một chủ đề giữa giáo viên và học sinh cũng
như giữa học sinh với nhau.
3


+ Mục đích của thảo luận là để khuyến khích sự phân tích một vấn đề hoặc các ý
kiến khác nhau của học sinh, và trong những trường hợp nhất định, nó mang lại
sự thay đổi thái độ của những người tham gia.
+ Giúp cho học sinh mở rộng, đào sâu thêm những vấn đề học tập trên cơ sở
nhìn nhận một cách có suy nghĩ, phân tích có lí lẽ, có dẫn chứng minh họa, phát
triển được tư duy khoa học.
+ Giúp học sinh phát triển các kĩ năng nói, giao tiếp, tranh luận, bồi dưỡng các
phương pháp nghiên cứu một cách vừa sức như các phương pháp tìm đọc tài liệu
tham khảo, phương pháp quan sát và ghi chép ngồi thực địa, trong sách giáo
khoa, sách có liên quan…
+ Thơng qua thảo luận có thể làm thay đổi quan điểm của cá nhân trên cơ sở các
sự kiện, thông tin một cách lôgic từ các học sinh trong nhóm, lớp.
+ Q trình thảo luận dưới sự hướng dẫn của giáo viên còn tạo ra mối quan hệ
hai chiều giữa giáo viên và học sinh, giúp cho giáo viên nắm được hiệu quả giáo
dục về các mặt nhận thức, thái độ, quan điểm, xu hướng hành vi của học sinh.
- Phương pháp thảo luận nhóm có thể sử dụng được trong mọi kiểu bài, dạng bài
học khác nhau:
+ Thảo luận một vấn đề học tập
+ Tìm hiểu, trao đổi xung quanh một đề tài
+ Tranh luận về một nội dung học tập
+ Ôn tập, tổng kết kiến thức sau một số bài, chương...
+ Đưa ra dự án về một đề tài
+ Thực hiện một bài tập, một nhiệm vụ học tập với bản đồ, tranh ảnh, hiện vật,

sự kiện lịch sử …
+ Tổng kết một hoạt động học tập...
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:
2.2.1 Khó khăn:
Thực tế những năm gần đây, một bộ phận lớn tâm lý người học cũng như gia
đình học sinh khơng thích học mơn sử vì khi thi bộ mơn này ít được cơ cấu
trong hệ thống các môn thi vào các trường chuyên nghiệp ngay cả kỳ thi chuyển
4


cấp thì bộ mơn cũng khơng được đề cập đến nên nhiều phụ huynh khơng hướng
con em mình theo học bộ mơn, học sinh chỉ học mang tính hình thức, đối phó để
“kiếm điểm” khi kiểm tra đánh giá của giáo viên. Vì vậy các em khơng hăng say
học tập nên kết quả giáo dục thường không cao
Mặc dù được cải thiện nhưng nhìn chung cơ sở vật chất chưa đáp ứng kịp
nhu cầu của đổi mới phương pháp dạy học tích cực đặc biệt là khi sử dụng các
kỹ thuật dạy học mới. tổng số học sinh trong một lớp học đơng, nên khi tổ chức
hoạt động nhóm thường khó và hiệu quả chưa cao.
Từ thực tế nêu trên tôi đã điều tra và nhận thấy rằng: học sinh ngại học lịch
sử và khi học thường thụ động tiếp thu kiến thức và ghi nhớ máy móc, khi kiểm
tra lại kiến thức đã học thường bị các em nói lạc đi một phần nội dung nào đó,
cách viết bài của cac em thường khô khan, không biểu lộ cảm xúc và thường là
các em không nhận xét đánh giá sự kiện lịch sử
Trong hoạt động dạy và học tiết học lịch sử thường khô khan, nhàm chán và
kết quả cuối cùng là kết quả học tập lịch sử của học sinh là không cao
2.2.2 Kết quả khảo sát khi chưa thực hiện đề tài:
Dưới đây là kết quả điều tra ở lớp 7 trường tơi dạy:
Lớp

Sĩ số

Giỏi
SL

%

Khá
SL

%

Trung bình
SL
%

Yếu - Kém
SL
%

7
67
3
4,8
10
14,9
37
55
17
25,3
- Qua kết quả khảo sát ta có thể nhận thấy học sinh chiếm tỉ lệ trung bình nhiều

chiếm 55%, yếu – kém chiếm 25,3 % . Thực tế học sinh yếu kém đều không biết
cách thảo luận, không mạnh dạn đóng góp ý kiến và khơng nắm được nội dung
cần học ở lớp cũng như nội dung cần luyện tập ở nhà.
- Học sinh chưa có thói quen soạn và xem bài trước ở nhà trước khi đến lớp (kể
cả bài tập và câu hỏi từ dễ đến khó ở sách giáo khoa và cả sách bài tập)
- Khoảng hơn 20% học sinh có khả năng trình bày, diễn đạt kiến thức trước cả
lớp.
Để việc giảng dạy môn lịch sử đạt hiệu quả cao hơn tôi đã mạnh dạn áp dụng
phương pháp thảo luận nhóm kết hợp với các phương pháp khác vào bài dạy lịch
sử 7 THCS. Một trong những điểm mà tôi đã làm là nâng cao hiệu quả dạy – học
5


môn lịch sử 7 trường THCS bằng việc giúp các em có thể cùng nhau tranh luận
đưa ra suy nghĩ của mình để giải quyết các vấn đề, có những vấn đề giúp học
sinh giải quyết được những sự kiện, hình ảnh lịch sử, những nhân chứng sống
hay các câu ca dao tục ngữ mà thế hệ trước để lại để các em có thể hiểu biết hơn
về lịch sử và áp dụng vào đời sống thực tiễn mà không gây nhàm chán và xa lạ
lai có tác dụng kích thích tính chủ động, tự giác, sáng tạo, hứng thú trong môn
học.
2.3 Các giải pháp thực hiện.
- Chuẩn bị nội dung thảo luận
- Tổ chức thảo luận
- Theo dõi thảo luận
- Tổng kết thảo luận
2.3.1. Một số yêu cầu trong phương pháp thảo luận:
Tùy theo số lượng học sinh trong lớp, nội dung học tập mà giáo viên chia thành
bao nhiêu nhóm, số lương thành viên trong nhóm. Tùy theo mục tiêu và yêu cầu
vấn đề học tập mà mà các nhóm được phân ngẫu nhiên hoặc mặc định, được duy
trì ổn định trong cả tiết học. Các nhóm được giao cùng một nhiệm vụ hoặc khác

nhiệm vụ.
- Để chia nhóm theo ngẫu nhiên, có thể dùng thẻ học tập có ghi số hoặc điểm
danh hoặc ghép mảnh theo chủ đề học tập. Trong tiết học, nếu có nhiều nội
dung, ta nên thay đổi hình thức nhóm, tạo ra cái mới, khơng khí học tập vui vẻ
hơn.
- Để chia theo chủ định, giáo viên nên chú ý đặc điểm của học sinh (trình độ,
thái độ, tính cách, giới tính…) để cơ cấu nhóm cho phù hợp.
2.3.2 Các hình thức nhóm cụ thể và một số vấn đề cần lưu ý khi tổ chức
thảo luận nhóm:
- Nhóm nhỏ (2-3 hs): Kỹ thuật này thường dùng khi cần học sinh trao đổi, thảo
luận những vấn đề cụ thể, đơn giản, thời gian ngắn.
- Nhóm ghép đơi: dùng để nghiên cứu, phân tích, trao đổi về một số vấn đề phức
tạp đòi hỏi có sự hợp tác cao.
6


- Nhóm 4-6 HS: dùng khi học sinh trao đổi ý kiến hoặc thực hành một công việc
cụ thể đồi hỏi nổ lực chung của cả nhóm khi tiến hành thảo luận.
- Nhóm 6-8 HS: dùng khi thảo luận với nội dung có nhiều vấn đề, nhiều quan
điểm trong khả năng giải quyết của học sinh, các vấn đề cần so sánh hay đi sâu
hơn vào một nội dung đã thảo luận ở nhóm nhỏ nhưng khó thực hiện chung cho
cả lớp.
- Nhóm xuất phát và nhóm chuyên sâu: dùng khi thu thập thông tin và các vấn
đề thảo luận, rèn luyện kỹ năng xử lý và trình bày thơng tin.
- Lưu ý:
+ Khi chia nhóm thảo luận nên cơ cấu có đủ thành phần (giỏi – khá – trung bình
– yếu – kém, hiếu động – trầm lặng…). Khơng nên để học sinh luân phiên nhau
làm nhóm trưởng, thư kí. Qui mơ nhóm khơng nên q đơng.
2.3.3. Các bước tiến hành:
- Bước 1: Giáo viên hợp chung cả lớp, chia nhóm, nêu vấn đề học tập xác định

nhiệm vụ nhận thức cho nhóm, gợi ý và hướng đẫn học sinh cách thảo luận.
- Bước 2: Học sinh phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm. Giáo
viên quan sát, theo dõi và giúp đỡ các em thảo luận nếu cần.
- Bước 3: Học sinh cử đại diện báo cáo kết quả của nhóm, góp ý và bổ sung cho
nhau
- Bước 4: giáo viên đánh giá, nhận xét, bổ sung, kết luận.
2.3.3.1. Tiến hành các khâu trong quá trình thảo luận:
Thứ nhất: Chuẩn bị nội dung thảo luận:
- Trước tiên giáo viên cần chọn bài, chọn vấn đề thích hợp cho học sinh thảo
luận.
- Nội dung thảo luận của giáo viên đưa ra phải mang tính khái quát, tổng hợp,
khơng sẵn có để học sinh trao đổi, tìm hiểu và tìm ra kết luận.
- Các vấn đề đưa ra thảo luận phải là những vấn đề buộc các thành viên trong
nhóm cùng suy nghĩ để đóng góp tìm hiểu bài.
- Giáo viên nên chuẩn bị kỹ vấn đề cần thảo luận và dự kiến các tình huống xảy
ra cùng các phương án xử lý.
7


Thứ hai: Chuẩn bị dụng cụ, đồ dùng cho hoạt động nhóm:
Bảng phụ, kích thước khơng nhỏ và cũng khơng quá to, quy định cỡ 50cm x
70cm là vừa + bút lơng xóa được, 1 cây màu đỏ và 1 cây màu xanh hoặc đen,
giấy A4 và bút chì màu.
Thứ ba: Tổ chức thảo luận và một số vấn đề cần lưu ý:
- Mở đầu thảo luận: giáo viên thông báo về chủ đề cần thảo luận, quy trình và
nguyên tắc thảo luận. Giao nhiệm vụ phải rõ ràng, cụ thể, đảm bảo mỗi học sinh
đều hiểu nhiệm vụ
- Hướng dẫn thảo luận: Trong quá trình thảo luận giáo viên làm nhiệm vụ quan
sát, theo dõi và không tham gia ý kiến thảo luận, không cắt ngang lời học sinh,
không tỏ phản ứng nếu câu trả lời, tranh luận không đúng với ý mình. Tuy nhiên

nhằm làm tăng thêm hứng thú khi thảo luận, giáo viên cũng có thể đưa ra các
câu nói giống như “ván nhún”, kích thích các nhóm tích cực hoạt động, tạo
khơng khí thân mật, cởi mở, khuyến khích sự tham gia của mỗi học sinh trong
thảo luận.
- Sau mỗi ý kiến của từng nhóm, giáo viên cần gọi các thành viên nhóm khác
tham ra nhận xét, bổ sung.
Thứ tư: Tổng kế thảo luận:
- Giáo viên tổng kết những ý kiến phát biểu, nêu lên một cách súc tích và có hệ
thống những ý kiến thống nhất và chưa thống nhất.
- Tham gia ý kiến về những điều chưa thông nhất và bổ sung thêm những điều
cần thiết. Những ý kiến chưa thống nhất có thể sắp xếp vào buổi thảo luận sau
- Giáo viên cần đánh giá các ý kiến phát biểu, nhận xét tinh thần thái độ làm việc
chung của tập thể, của nhóm và cá nhân học sinh để kịp thời động viên, khuyến
khích các nhóm thảo luận tốt hơn và rút kinh nghiệm các nhóm làm việc chưa
tốt.
2.3.3.2 Q trình thực hiện và hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với
hoạt động giáo dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Trường tơi có số học sinh trung bình. Khối 2 có một lớp, gồm 67 học sinh. Mặt
bằng nhận thức của các em không đồng đều, đặc biệt là thái độ đối với môn học
8


cịn chưa tích cực. Căn cứ vào điều kiện thực tế học sinh, xuyên suốt năm học áp
dụng đề tài, tơi chia lớp làm 4 nhóm cố định. Mỗi nhóm gồm 8 học sinh.
Dưới đây là minh họa cụ thể đề tài tôi đã tiến hành qua những tiết học và thu
được kết quả cụ thể như sau:
Ví dụ 1:
BÀI 1: SỰ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI PHONG KIẾN Ở
CHÂU ÂU

Sau khi dạy hết phần 1 hoạt động cả lớp đến phần 2 giáo viên cho học sinh hoạt
động nhóm như sau :
Mục 2: Lãnh địa phong kiến.

Chia lớp thành 4 nhóm – Thời gian 03 phút
* Nhóm 1 + 2:
- Quan sát H1 sgk, thảo luận nhóm theo câu hỏi.

? Em hãy miêu tả và nhận xét về lãnh địa phong kiến H1 sgk.
* Nhóm 3 + 4:
- Quan sát H1 sgk, thảo luận nhóm theo câu hỏi.
? Đặc trưng kinh tế lãnh địa là gì?
* Kết quả thu được:
- 100% thành viên các nhóm đều tham gia hoạt động tích cực, sơi nổi, nhanh
chóng hồn thành bài thảo luận.
- Nhóm 1+ 2 làm đúng, đủ đạt 85%. Nhóm 3+ 4 đạt 80%
9


Ví dụ 2:

BÀI 4 - TRUNG QUỐC THỜI PHONG KIẾN

Phần 6: Văn hoá, khoa học, kĩ thuật Trung Quốc thời phong kiến.
Sau đó chia cả lớp thành 4 nhóm – Thời gian 05 phút
* Nhóm 1+ 2:
- Quan sát H10 sgk

? Em có nhận xét gì về trình độ sản xuất đồ gốm thời Minh?
* Nhóm 3+ 4:

? Em hãy trình bày hiểu biết của em về khoa học- kĩ thuật của Trung Quốc
phong kiến.

* Kết quả thu được:
- 100% thành viên các nhóm đều tham gia hoạt động tích cực, sơi nổi, nhanh
chóng hồn thành bài thảo luận.
10


- Nhóm 1+ 2 làm đúng, đủ đạt 75%. Nhóm 3+ 4 đạt 80%
Ví dụ 3: BÀI 6. CÁC QUỐC GIA PHONG KIẾN ĐƠNG NAM Á.

1. Sự hình thành các vương quốc ở Đông Nam Á.
HS trao đổi theo cặp 02 người – Thời gian 02 phút
Điều kiện tự nhiên các quốc gia Đơng Nam Á có thuận lợi và khó khăn gì?
Ví dụ 4 :

BÀI 9: NƯỚC ĐẠI CỒ VIỆT THỜI ĐINH- TIỀN LÊ

I. TÌNH HÌNH CHÍNH TRỊ- QN SỰ

2. Tổ chức chính quyền thời Tiền Lê.
Cho cả lớp thảo luận theo 08 nhóm – Thời gian 05 phút
* Nhóm 1+ 2
? Vì sao Lê Hồn được suy tơn lên làm vua? Việc Thái Hậu Dương Vân Nga khoác

áo ngự bào cho Lê Hồn nói lên điều gì?

* Nhóm 3+ 4
? Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy triều đình trung ương Tiền Lê? Nhận xét?

* Kết quả thu được:
- 100% thành viên các nhóm đều tham gia hoạt động tích cực, sơi nổi, nhanh
chóng hồn thành bài thảo luận.
- Nhóm 1,2 làm đúng, đủ đạt 82%. Nhóm 3,4 đạt 76%
Ví dụ 5: BÀI 10: NHÀ LÝ ĐẨY MẠNH CÔNG CUỘC XÂY DỰNG ĐẤT NƯỚC

2. Luật pháp và quân đội.
* Chia lớp thành 04 nhóm– Thời gian 03 phút
* Nhóm 1+ 3
11


Nhận xét về quân đội thời Lý?
* Nhóm 2+ 4
Để xây dựng khối đồn kết dân tộc nhà Lý có chủ trương gì?
* Kết quả thu được:
- 100% thành viên các nhóm đều tham gia hoạt động tích cực, sơi nổi, nhanh
chóng hồn thành bài thảo luận.
- Nhóm 1+ 3 làm đúng, đủ đạt 85%. Nhóm 2+ 4 đạt 90%
Ví dụ 6: Tiết 32- Bài 17: Ôn tập chương II và chương III.
- Cho học sinh đọc SGK phần 1, 2 ở trên lớp.
- Giáo viên có thể kết hợp cả hai phần làm thành 1 bài tập theo nội dung.
+ Nhóm 1, 3: Lập bảng thống kê các giai đoạn của cuộc kháng chiến chống
Tống thời Lý theo những nội dung sau: thời gian, lãnh đạo, những trận đánh lớn,
kết quả, ý nghĩa.
+ Nhóm 2, 4: Lập bảng thống kê các cuộc kháng chiến chống Mông- Nguyên
thời Trần theo những nội dung sau: thời gian, lãnh đạo, những trận đánh lớn, kết
quả, ý nghĩa.
Sau đó các nhóm 1,4 lên bảng trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình, các
nhóm 2, 3 có ý kiến nhận xét, bổ sung (nếu có).

- GV chỉnh sửa, phân tích, kết luận.
* Kết quả thu được:
- 100% thành viên các nhóm đều tham gia hoạt động tích cực, sơi nổi, nhanh
chóng hồn thành bài thảo luận.
- Nhóm 1,3 làm đúng, đủ đạt 85%. Nhóm 2,4 đạt 86%
- Học sinh trung bình, yếu biết thảo luận, mạnh dạn đóng góp ý kiến cho nhóm.
Ví dụ 7 : Bài 21
ÔN TẬP CHƯƠNG IV
* Chia lớp thành 04 nhóm: – Thời gian 06 phút

* Nhóm 1, 2
So sánh sự giống và khác nhau giữa hai tổ chức bộ máy nhà nước thời Lê và LíTrần
* Nhóm 3, 4

Cách đào tạo, tuyển dụng quan lại thời Lê và thời Lí-Trần có gì khác nhau?
Ví dụ 8 : Bài 25
PHONG TRÀO TÂY SƠN
II. TÂY SƠN LẬT ĐỔ CHÍNH QUYỀN HỌ NGUYỄN VÀ ĐÁNH TAN QUÂN
XÂM Lược XIÊM

2. Chiến thắng Rạch Gầm- Xoài Mút.
* Cho cả lớp thảo luận theo 04 nhóm – Thời gian 03 phút
12


* Nhóm 1,2:

- Các nhóm quan sát lược đồ H. 58 SGK

? Vì sao Nguyễn Huệ chọn khúc sơng này làm trận địa mai phục giặc?.

* Nhóm 3,4:
? Chiến thắng Rạch Gầm- Xồi Mút có ý nghĩa lịch sử như thế nào?

* Kết quả thu được:
- 100% thành viên các nhóm đều tham gia hoạt động tích cực, sơi nổi, nhanh
chóng hồn thành bài thảo luận.
- Nhóm 1,2 làm đúng, đủ đạt 90%. Nhóm 3,4 đạt 95%
- Học sinh trung bình, yếu biết thảo luận, mạnh dạn đóng góp ý kiến cho nhóm.
Ví dụ 9: Bài 25
PHONG TRÀO TÂY SƠN.

III. Tây Sơn lật đổ chính quyền họ Trịnh.
2. Nguyễn Hữu Chỉnh mưu phản - Nguyễn Huệ thu phục Bắc Hà.
* Cho cả lớp thảo luận theo 04 nhóm – Thời gian 03 phút
* nhóm 1,2:

? Vì sao Nguyễn Huệ thu phục lại Bắc Hà mà không giao cho vua Lê ?
* nhóm 3,4:

? Việc lật đổ chính quyền Trịnh, Lê có ý nghĩa gì?

13


* Kết quả thu được:
- 100% thành viên các nhóm đều tham gia hoạt động tích cực, sơi nổi, nhanh
chóng hồn thành bài thảo luận.
- Nhóm 1,2 làm đúng, đủ đạt 95%. Nhóm 3,4 đạt 85%
- Học sinh trung bình, yếu biết thảo luận, mạnh dạn đóng góp ý kiến cho nhóm.
2.4. Kết quả sau một năm thực hiện đề tài:

Sau một năm thực hiện đề tài, tôi thu được kết quả như sau:
- Năng lực lịch sử:
Trung bình
Yếu - Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
7
32
7
21,9
15
46,9
10
31,2
0
0
+ Khoảng 80% học sinh trung bình, yếu đã biết cách thảo luận, mạnh dạn đóng
góp ý kiến, nắm được nội dung cần học ở lớp cũng như nội dung cần luyện tập ở
nhà. Một số học sinh khá giỏi thuộc bài ngay tại lớp.
+ Học sinh thói quen soạn trước những nội dung cần thảo luận ở nhà trước khi
đến lớp (kể cả bài tập và câu hỏi từ dễ đến khó ở sách giáo khoa và cả sách bài
tập
+ Khoảng 75% có khả năng trình bày, diễn đạt kiến thức trước cả lớp, giúp
phong trào học tập của các em tích cực chủ động, phát biểu sơi nổi trong tiết

học. Tái hiện kiến thức nhanh và nhớ kiến thức được lâu.
- Thái độ, phẩm chất đạo đức: 100% học sinh có thái độ học tập tích cực rõ ràng.
Ln hào hứng, tích cực, chủ động trong các tình huống.
Lớp

Sĩ số

Giỏi

Khá

14


- Kĩ năng giao tiếp, hoạt động tập thể được nâng cao rõ rệt. Một số em có tính
nhút nhát, trầm trong học tập, trong hoạt động tập thể thì nay đã mạnh dạn, tích
cực hơn. Sự chủ động, bình tĩnh, linh hoạt trong xử lý tình huống được rèn
luyện.
- Kĩ năng sử dụng đồ dùng của học sinh trong việc chiếm lĩnh tri thức được nâng
cao rõ rệt.
- Học sinh đã quen cách hoạt động nên làm việc rất nhanh, trình bày bảng phụ
đủ, ngắn gọn, các em đã dạn dĩ khi đứng trước tập thể trình bày kết quả. Qua các
tiết làm việc như vậy giúp các em có thói quen làm việc tập thể, mạnh dạn đưa
ra ý kiến cá nhân, khả năng nhận xét, đánh giá về kết quả làm việc của nhóm
bạn để tự rút ra bài học. Từ đó, học sinh rất hứng thú hơn nữa kiến thức các em
tự tìm ra sẽ khắc sâu thêm.
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ:
3.1. Kết luận:
* Kinh nghiệm rút ra sau một năm thực hiện đề tài:
+ Nội dung các câu hỏi thảo luận cần chuẩn bị phải rõ ràng, ngắn gọn và đúng

trọng tâm bài học. Không nhất thiết phải tổ chức hoạt động nhóm trong cả tiết
học.
+ Chuẩn bị phương tiện, đồ dùng hoạt động nhóm phù hợp, hiệu quả cho từng
nhóm.
+ Phân nhóm, giao nhiệm vụ nhóm trưởng, thư ký phải phù hợp, hiệu quả.
+ Trong q trình tổ chức hoạt động nhóm, giáo viên phải bao quát và quan sát
được quá trình làm việc của các nhóm. Giáo viên có thể động viên khuyến khích
hoặc nhắc nhở các nhóm làm việc kịp thời, hiệu quả.
+ Khi tổng kết hoạt động nhóm, giáo viên cần cho các nhóm, đại diện nhóm
(nhất là những học sinh cịn nhứt nhát, ít hoạt động) tự nhận xét, đánh giá lẫn
nhau. Sau đó giáo viên chốt ý, kết luận và khen chê kịp thời nhằm khích lệ, động
viên các nhóm tích cực hơn.
* Khả năng vận dụng, áp dụng của đề tài:
- Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học các bộ môn ở trường
THCS nhằm phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học sinh trong học tập
để nâng cao hiệu quả dạy và học lịch sử, giáo viên cần hiểu rõ ý nghĩa, yêu cầu
và các đặc điểm cơ bản của mỗi phương pháp. Đặc biệt là biết vận dụng các
15


phương pháp một cách sáng tạo vào bài giảng để phù hợp với đối tượng và điều
kiện dạy học cụ thể.
- Giáo viên tiết kiệm được thời gian trong một tiết giảng 45 phút giáo viên
không phải làm việc nhiều chủ yếu hướng dẫn học sinh chủ động bàn bạc thảo
luận phát huy tính chủ động, tự lập, khai thác và hoàn thành kiến thức trong bài.
- Phương pháp thảo luận nhóm có thể vận dung cho tất cả các môn học ở trường
THCS cũng như đối với tất cả các cấp học, tùy theo bộ mơn của mình mà giáo
viên có thể áp dụng những phương pháp khác nhau.
- Sáng kiến không những sử dụng trong những bộ môn mà cịn phổ biến rộng ra
ở các bộ mơn khác.

- Sáng kiến được áp dụng liên tục trong tất cả các tiết dạy, có phổ biến dạy thực
nghiệm ở tất cả các giáo viên và rút kinh nghiệm sau mỗi tiết dạy, sau mỗi đợt
thi đua.
- Các tiết dạy áp dụng đề tài sáng kiến thời gian đầu thường không kịp giờ (vì kĩ
năng chuẩn bị bài ở nhà của học sinh cũng như phương pháp thảo luận chưa
khoa học). Đến nay thì hầu hết các học sinh đã có thói quen và làm việc khoa
học, rút ngắn được thời gian so với lúc đầu.
Do thời gian có hạn, nên tôi chỉ đưa ra một số kinh nghiệm về phương pháp
hoạt động nhóm trong dạy học ở một số bài. Tơi hy vọng đề tài này sẽ giúp ích
được phần nào cho giáo viên giảng dạy môn Lịch sử ở trường trung học cơ sở,
phần nào giảm bớt khó khăn khi hướng dẫn học sinh thảo luận trong dạy học.
Mặt khác, khi viết đề tài này, tơi cũng khó tránh khỏi những sai sót, rất mong
được sự tham gia đóng góp ý kiến trao đổi kinh nghiệm của các đồng chí giảng
dạy bộ mơn, các đồng nghiệp để đề tài này được hồn thiện tốt hơn, có hiệu quả
cao hơn khi áp dụng vào thực tế giảng dạy.
3.2. Kiến nghị:
Để dạy học ở trường THCS có hiệu quả tốt, đặc biệt là khi áp dụng phương
pháp hoạt động nhóm trong dạy học, tơi có một số đề xuất sau:

16


- Giáo viên phải kiên trì đầu tư nhiều tâm – sức vào các vấn đề, vận dụng sáng
tạo các phương pháp dạy và phương pháp thảo luận nhóm để thu hút học sinh
vào bài giảng của mình.
- Nhà trường nên động viên, khích lệ việc thực hiện thảo luận nhóm ở tất cả các
bộ mơn, nếu chỉ thực hiện ở bộ mơn lịch sử thì rất khó khăn.
- Phịng giáo dục cần đánh giá đúng năng lực của giáo viên để có những biện
pháp động viên, khích lệ kịp thời, tránh việc nhìn nhận sai, cào bằng trong đánh
giá.

- Ngành giáo dục cần phải đầu tư thiết bị dạy và học cho tương xứng với học
sinh hiện nay, nên thường xuyên chứ không nên sử dụng vào vài tiết lại thơi.
Đây cũng là điều góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên phát huy tốt giờ
dạy.
Thọ Xuân, ngày 25 tháng 3 năm 2021
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của
mình viết, khơng sao chép nội dung
của người khác.
Người viết:

XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phương pháp dạy học lịch sử, NXB Đại học Sư phạm Hà Nội
2. Tư duy học sinh tập 1, NXB Giáo dục, Hà Nội
3. Những vấn đề cơ bản giáo dục hiện đại, NXB Giáo dục, Hà Nội 1999
4. Sách giáo viên, sách hướng dẫn lịch sử 7…
5. Việc đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thơng
6. Tạp chí Giáo dục, số 198, kì 2-tháng 9/2008. Số 222, kì 2-tháng 9/2009. Số
255, kì 1-tháng 2/2011. Số 17, tháng 7/2017...
7. Chuẩn kiến thức- kĩ năng, Giáo dục kĩ năng sống. NXB Giáo dục Việt Nam

18