A.Tìm hiểu về quỹ chứng khoán
1.Khái niệm
Quỹ đầu tư là một định chế tài chính trung gian phi ngân hàng thu hút tiền nhàn rỗi từ các nguồn khác
nhau để đầu tư vào các cổ phiếu, trái phiếu, tiền tệ, hay các loại tài sản khác.
Tất cả các khoản đầu tư này đều được quản lý chuyên nghiệp, chặt chẽ bởi công ty quản lý quỹ, ngân
hàng giám sát và cơ quan thẩm quyền khác.
2.Quá trình phát triển
QĐT có nguồn gốc từ châu Âu, khởi thủy ở Hà Lan từ khoảng giữa thế kỷ 19, đến nửa cuối thế
kỷ 19 thì được du nhập sang Anh. Mặc dù có gốc từ châu Âu, nhưng Mỹ mới là nơi các QĐT phát
triển mạnh nhất. QĐT chính thức đầu tiên xuất hiện ở Mỹ vào năm 1924, có tên là Massachusetts
Investor Trust, với quy mô ban đầu là 50.000 USD. Sau một năm, quy mô của quỹ này đã tăng lên
392.000 USD với sự tham gia của trên 200 NĐT.
Trong thời kỳ từ 1929 đến 1951, suy thoái kinh tế và những vụ sụp đổ của TTCK thế giới đã kìm
hãm tốc độ tăng trưởng của ngành quản lý quỹ. Tuy nhiên, sự phục hồi của TTCK trong những
năm 1950 đến 1960 đã thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của các QĐT. Một hiện tượng mang tính
tiêu biểu trong giai đoạn này là sự bùng nổ các QĐT chuyên đầu tư vào cổ phiếu có tốc độ tăng
trưởng cũng như mức độ rủi ro cao (aggressive stock funds).
Từ những năm 1980 trở lại đây, thị trường quản lý quỹ đã liên tục phát triển và mở rộng,
đến nay đã trở thành một ngành dịch vụ thịnh vượng, một bộ phận cấu thành quan trọng
của TTCK. Quá trình phát triển TTCK các nước đã thúc đẩy việc hình thành các QĐT góp
phần gia tăng việc luân chuyển vốn vào các thị trường này. Hiện nay, hình thức các QĐT
được phân loại đa dạng và sự xuất hiện loại hình QĐT ở mỗi thị trường còn phụ thuộc vào
sự phát triển và đặc điểm của TTCK các nước.
3.Các loại hình quỹ đầu tư
Hiện nay, trên thế giới có rất nhiều loại hình quỹ đầu tư căn cứ theo các tiêu chí phân loại khác nhau.
1. Căn cứ vào nguồn vốn huy động:
+ Quỹ đầu tư tập thể (quỹ công chúng)
Là quỹ huy động vốn bằng cách phát hành rộng rãi ra công chúng. Nhà đầu tư có thể là cá nhân hay
pháp nhân nhưng đa phần là các nhà đầu tư riêng lẻ. Quỹ công chúng cung cấp cho các nhà đầu tư
nhỏ phương tiện đầu tư đảm bảo đa dạng hóa đầu tư, giảm thiểu rủi ro và chi phí đầu tư thấp với hiệu
quả cao do tính chuyên nghiệp của đầu tư mang lại.
+ Quỹ đầu tư cá nhân (Quỹ thành viên)
Quỹ này huy động vốn bằng phương thức phát hành riêng lẻ cho một nhóm nhỏ các nhà đầu tư, có thể
được lựa chọn trước, là các cá nhân hay các định chế tài chính hoặc các tập đoàn kinh tế lớn, do vậy
tính thanh khoản của quỹ này sẽ thấp hơn quỹ công chúng. Các nhà đầu tư vào các quỹ tư nhân
thường với lượng vốn lớn, và đổi lại họ có thể tham gia vào trong việc kiểm soát đầu tư của quỹ.
2. Căn cứ vào cấu trúc vận động vốn:
+ Quỹ đóng
Đây là hình thức quỹ phát hành chứng chỉ quỹ một lần duy nhất khi tiến hành huy động vốn cho quỹ và
quỹ không thực hiện việc mua lại cổ phiếu/chứng chỉ đầu tư khi nhà đầu tư có nhu cầu bán lại. Nhằm
tạo tính thanh khoản cho loại quỹ này, sau khi kết thúc việc huy động vốn (hay đóng quỹ), các chứng
chỉ quỹ sẽ được niêm yết trên thị trường chứng khoán. Các nhà đầu tư có thể mua hoặc bán để thu
hồi vốn cổ phiếu hoặc chứng chỉ đầu tư của mình thông qua thị trường thứ cấp. Tổng vốn huy động
của quỹ cố định và không biến đổi trong suốt thời gian quỹ hoạt động. Hình thức quỹ đóng này mới
được áp dụng tại Việt Nam, đó là Quỹ đầu tư VF1 do công ty VFM huy động vốn và quản lý.
+ Quỹ mở
Khác với quỹ đóng, tổng vốn cũa quỹ mở biến động theo từng ngày giao dịch do tính chất đặc thù của
nó là nhà đầu tư được quyền bán lại chứng chỉ quỹ đầu tư cho quỹ, và quỹ phải mua lại các chứng chỉ
theo giá trị thuần vào thời điểm giao dịch. Đối với hình thức quỹ này, các giao dịch mua bán chứng chỉ
quỹ được thực hiện trực tiếp với công ty quản lý quỹ và các chứng chỉ quỹ không được niêm yết trên
thị trường chứng khoán. Do việc đòi hỏi tính thanh khoản cao, hình thức quỹ mở này mới chỉ tồn tại ở
các nước có nền kinh tế và thị trường chứng khoán phát triển như Châu Âu, Mỹ, Canada… và chưa có
mặt tại Việt Nam.
3. Căn cứ vào cơ cấu tổ chức và hoạt động của quỹ:
+ Quỹ đầu tư dạng công ty
Trong mô hình này, quỹ đầu tư là một pháp nhân, tức là một công ty được hình thành theo quy định
của pháp luật từng nước. Cơ quan điều hành cao nhất của quỹ là hội đồng quản trị do các cổ đông
(nhà đầu tư) bầu ra, có nhiệm vụ chính là quản lý toàn bộ hoạt động của quỹ, lựa chọn công ty quản lý
quỹ và giám sát hoạt động đầu tư của công ty quản lý quỹ và có quyền thay đổi công ty quản lý quỹ.
Trong mô hình này, công ty quản lý quỹ hoạt động như một nhà tư vấn đầu tư, chịu trách nhiệm tiến
hành phân tích đầu tư, quản lý danh mục đầu tư và thực hiện các công việc quản trị kinh doanh khác.
Mô hình này chưa xuất hiện ở Việt Nam bởi theo quy định của UBCKNN, quỹ đầu tư không có tư cách
pháp nhân.
+ Quỹ đầu tư dạng hợp đồng
Đây là mô hình quỹ tín thác đầu tư. Khác với mô hình quỹ đầu tư dạng công ty, mô hình này quỹ đầu
tư không phải là pháp nhân. Công ty quản lý quỹ đứng ra thành lập quỹ, tiến hành việc huy động vốn,
thực hiện việc đầu tư theo những mục tiêu đã đề ra trong điều lệ quỹ. Bên cạnh đó, ngân hàng giám
sát có vai trò bảo quản vốn và các tài sản của quỹ, quan hệ giữa công ty quản lý quỹ và ngân hàng
giám sát được thể hiện bằng hợp đồng giám sát trong đó quy định quyền lợi và nghĩa vụ của hai bên
trong việc thực hiện và giám sát việc đầu tư để bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư. Nhà đầu tư là
những người góp vốn vào quỹ (nhưng không phải là cổ đông như mô hình quỹ đầu tư dạng công ty) và
ủy thác việc đầu tư cho công ty quản lý quỹ để bảo đảm khả năng sinh lợi cao nhất từ khoản vốn đóng
góp của họ.
4.Vai trò cần thiết của QĐT
Tại sao nhà đầu tư sử dụng quỹ đầu tư?
Nhà đầu tư cá nhân hay pháp nhân thường quyết định đầu tư thông qua quỹ bởi 05 yếu tố:
4.1 Giảm thiểu rủi ro nhờ đa dạng hóa danh mục đầu tư
Như chúng ta đã biết một trong những nguyên tắc cơ bản khi đầu tư tài chính là ‘’ không bỏ tất cả trứng
vào một rổ’’ hay nói cách khác là phải biết đa dạng hóa danh mục đầu tư để giảm thiểu rủi ro.Trong đầu tư
chứng khoán thông qua QĐT thì nhà đầu tư sẽ lựa chọn được cho mình một danh mục đầu tư các loại
chứng khoán.Việc nắm giữ các loại chứng khoán khác nhau sẽ giúp các nhà đầu tư tránh thua lỗ toàn bộ
nếu như chỉ lựa chọn một loại chứng khoán trong trường hơp giá thị trường của các chứng khoán đã mua
giảm giá. Một cá nhân bình thường với số vốn hạn chế khó có thể đa dạng hoá một cách tối ưu danh mục
đầu tư của mình. Nhưng bằng phương thức kết hợp vốn cùng với nhiều người khác trong các quỹ đầu tư,
cá nhân đó có điều kiện chia phần lợi trong một tập hợp các chứng khoán được đa dạng tối đa.
4.2 Tiết kiệm chi phí nhưng vẫn đạt các yêu cầu về lợi nhuận
Như chúng ta đã biết khi đầu tư chứng khoán luôn có những khoản chí phí cố định và những khoản chi
phí thay đổi.Khi có nhiều người cùng tham gia vào QĐT để đầu tư vào cùng loại chứng khoán sẽ giúp tiết
kiệm những khoản chi phí cố định do yếu tố quy mô.Tuy giảm được các khoản chi phí nhưng lợi nhuận thu
được thì không vì thế mà giảm đi.Khi thông qua QĐT thì cùng một lúc sẽ có nhiều nhà đầu tư cùng muốn
mua hoặc cùng muốn bán một loại chứng khoán nào đó QĐT sẽ đại diện cho họ thực hiện các giao dịch
.Khi đó khối lượng giao dịch sẽ lớn và có quyền ưu tiên trong việc thực hiện lệnh mua và lệnh bán qua đó
không làm mất các cơ hội đầu tư của những người tham gia QĐT.
4.3 Được quản lý chuyên nghiệp
Các nhà đầu tư sẽ lập ra các quỹ chung sau đó thuê các chuyên gia tư vấn hoặc tham gia tại các công
ty quản lý quỹ.Dù thông qua hình thức nào đi chăng nữa thì việc đầu tư thông qua QĐT cũng là quyết định
khôn ngoan bởi không phải bất cứ nhà đầu tư nào cũng có hiểu biết về thị trường chứng khoán.QĐT với
hệ thống đội ngũ nhân viên làm việc chuyên nghiệp, có nghiệp vụ chuyên môn tốt sẽ giúp nhà đầu tư đưa
ra được các quyết định hợp lý. Nhiều nhà đầu tư nhỏ khó đạt hiệu năng quản lý các hoạt động đầu tư của
mình một cách khôn ngoan nhất, họ cũng không có khả năng hoặc thấy không còn có lợi nếu phải trả các
khoản phí cần thiết để “mua” sự quản lý chuyên nghiệp riêng cho mình. Bằng cách chung vốn tập thể vào
các quỹ đầu tư, những cá nhân này có thể yên tâm sẽ được các nhà điều hành chuyên nghiệp quản lý số
tiền đầu tư của mình với một chi phí thấp hơn so với việc họ phải tự lo liệu
4.4 Giám sát chặt chẽ bởi các cơ quan thẩm quyền
Đây cũng là một yếu tố quan trọng mà các nhà đầu tư nên lựa chọn các QĐT bởi hiện nay cac quỹ này
được giám sát rất kỹ của cấc cơ quan nhà nước có thẩm quyền và ngoài ra các nhà đầu tư cũng có thể
trực tiếp giám sát việc hoạt động cua QĐT với khoản tiền đầu tư chứng khoán của mình để tránh hiện
tượng gian lận của các QĐT
4.5 Tính năng động của quỹ đầu tư.
Thông qua các tiện ích của QĐT như đã nêu ở trên đặc biệt là đội ngũ tư vấn viên và quan hệ của các
Quỹ với các trung tâm giao dịch chứng khoán co;s thể giúp các Quỹ này thay đổi danh mục đầu tư một
cách nhanh chóng nhạy bén theo các biến động của thị trường. Các cổ phần góp vốn vào quỹ này có tính
thanh khoản. Điều này có nghĩa là nếu nhà đầu tư muốn rút lui khỏi tổ chức đầu tư này, họ có thể bán lại
phần tài sản của họ với một giá phải chăng để chuyển thành tiền mặt trong một thời gian ngắn. Do các
chứng khoán mà các quỹ đầu tư mua bán thường thuộc những loại đầu tư có điều kiện bán nhanh nhất,
nên những người mua cổ phần quỹ đầu tư không phải lo bị chôn vốn. Họ có thể thực hiện thanh lý việc
nắm giữ cổ phần của họ vào bất cứ ngày nào có giao dịch, ở mức giá được công bố hiện hành và nhận
tiền sau một khoảng thời gian qui định, thường là một tuần. Việc tính toán giá cổ phần của quỹ đầu tư rất
đơn giản, vì tổng tài sản của quỹ đầu tư hầu hết là các chứng khoán có độ linh hoạt cao, giá của nó được
cập nhật vào sau mỗi phiên giao dịch và dựa vào thị trường chứng khoán.
Giới thiệu sơ lược như vậy để ta thấy khả năng hấp dẫn và thuyết phục mà công cụ này có thể đem
lại, đặc biệt cho những nhà đầu tư trung bình và nhỏ hoặc những người chọn đầu tư theo thế thủ. Trong
chừng mực nào đó, ta có thể hiểu những nhà đầu tư vào các quỹ đầu tư khác với những nhà đầu tư vào
thị trường chứng khoán, đồng thời cũng không giống hoạt động tiết kiệm hoặc mua trái phiếu. Xét về mặt
thuận tiện, độ tin cậy và sự hấp dẫn của chúng, nhất là để thu hút những nguồn tiết kiệm nhỏ, ta thấy khó
có một hình thức đầu tư thay thế nào tốt hơn. Ngoài ra các quỹ đầu tư còn là định chế có thể giúp gia tăng
giao dịch trên thị trường chứng khoán.
5.Không phải không có những mối lo
Song song với tín hiệu lạc quan, có một số người lại tỏ thái độ nghi ngờ. Họ cho rằng, rất khó có thể giám
sát được hoạt động của các quỹ đầu tư và rất dễ xảy ra gian lận tại các quỹ này. Với một mức phí quản lý
dành cho các nhà quản lý lên tới 20% mức tăng giá trị hàng năm của quỹ, rất có thể đây là động cơ thúc
đẩy các nhà quản lý quỹ chấp nhận mạo hiểm một cách thái quá. Hơn nữa, hầu như không bao giờ nhà
quản lý quỹ phải chịu bất cứ một hình thức phạt nào vì việc đã làm cho giá trị của quỹ bị giảm và nhà quản
lý hoàn toàn có thể thu hẹp quy mô của quỹ để làm lại từ đầu. Khi tiền đổ vào các quỹ đầu tư càng nhiều
thì việc kiếm được các nhà quản lý quỹ có tài năng thực sự càng khó khăn và khả năng để kiếm được một
cơ hội đầu tư tốt lại càng ít hơn.
Khoảng một nửa trong số hơn 9.000 quỹ đầu tư tại Mỹ áp dụng chiến lược nắm giữ cổ phiếu của một số
công ty nhất định, trong khi bán khống những loại cổ phiếu khác để giảm thiểu rủi ro. Không thiếu cổ phiếu
để cho các quỹ đầu tư này đầu tư vào, vì vậy không cần lo lắng về việc những luồng vốn đầu tư mới sẽ
thổi phồng một cách quá đáng “quả bong bóng” giá của các quỹ đầu tư được nhiều người ưa chuộng.
Nhiều quỹ đầu tư có thâm niên đã không tiếp nhận thêm các nhà đầu tư mới, nhờ đó kìm hãm được phần
nào sự tăng giá do các luồng đầu tư mới gây ra. Tuy nhiên, cũng có nhiều quỹ đầu tư không cưỡng nổi sự
cám dỗ của việc phát triển quá lớn. Các quỹ này thường gặp khó khăn hơn trong việc đầu tư vốn một cách
hiệu quả và những vấn đề về mặt quản lý khi đội ngũ nhân viên của mình tăng lên.
Tóm lại, dù “quả bong bóng” quỹ đầu tư phòng hộ giá có nổ hay không thì có một điều chắc chắn rằng các
quỹ đầu tư trong tương lai sẽ hoạt động ngày một sôi động hơn. Mặc dù người ta vẫn
