Hợp tác và chia sẻ
Chúng ta đã và đang nói về rất nhiều việc khác nhau, không phải sao? Nhưng tôi
không biết bạn có biết rắc rối là gì không? Nếu chúng ta cho phép rắc rối ăn sâu
vào tâm hồn thì nó sẽ trở thành một gánh nặng cho tâm hồn. Tâm hồn tạo ra rắc
rối và sau đó tâm hồn lại trở thành mảnh đất nuôi dưỡng rắc rối đó; một khi rắc rối
ăn sâu vào tâm hồn thì chúng ta khó có thể trừ tiệt nó được. Điều quan trọng là
tâm hồn cần phải nhận ra được rắc rối và đừng nuôi dưỡng nó nữa.
Một trong những vấn đề cơ bản mà thế giới đang đối mặt chính là vấn đề hợp tác.
Từ ngữ “hợp tác” có nghĩa là gì? Hợp tác có nghĩa là cùng nhau làm việc, cùng
nhau xây dựng, cùng nhau suy nghĩ, có một điểm chung nào đó để chúng ta có thể
cùng nhau làm việc một cách tự do.
Nhưng mọi người thường không có xu hương
làm việc cùng nhau một cách tự nhiên, một cách thoải mái, một cách vui vẻ nên họ
làm việc cùng nhau vì một số điều kiện nào đó, qua một số áp lực nào đó: lo sợ,
hình phạt, lợi thiệt… Đây là những gì đang diễn ra trên toàn thế giới, Dưới chế độ
chuyên chế, bạn bị ép buộc phải làm việc cùng nhau, nếu bạn không “hợp tác” thì
bạn sẽ bị giết chết hoặc sẽ bị đưa đến trại tập trung. Tại các quốc gia được gọi là
văn minh bạn được thuyết phục rằng hãy làm việc cùng nhau qua ý niệm về “quốc
gia của tôi”.
Chính kế hoạch, ý tưởng, uy quyền xúi giục người ta làm việc cùng nhau. Người
ta thường gọi đó là sự hợp tác và trong sự hợp tác này luôn hàm ý đến sự tưởng
thưởng và sự trừng phạt, điều này có nghĩa là phía sau cái được gọi là sự “hợp tác”
này chính là những lo sợ. Bạn luôn luôn làm việc vì một cái gì đó – vì quốc gia, vì
tổ quốc, vì tín ngưỡng, vì Thượng đế, vì sự hòa bình. Ý tưởng về sự hợp tác là làm
việc cùng nhau vì một kết quả nào đó. Bạn có một ý tưởng – xây dựng một ngôi
trường hoàn hảo, hoặc một ý tưởng nào đó – và bạn làm việc vì ý tưởng đó nên
bạn nói rằng sự hợp tác là điều thiết yếu. Tất cả những thứ này đều hàm ý đến uy
quyền, không phải sao? Bạn luôn nghĩ rằng nhất định có một ai đó biết được đâu
là điều đúng cần phải làm nên bạn nói “Chúng ta cần phải hợp tác để thực hiện
việc này”.
Xin đừng gọi đó là sự hợp tác. Đó không phải là sự hợp tác, đó là một hình thức
của lòng tham, một hình thức của sự lo sợ, sự cưỡng bách. Ẩn phía sau đó là lời đe
dọa rằng nếu bạn không “hợp tác” thì chính phủ sẽ không thừa nhận bạn, kế hoạch
của bạn sẽ thất bại, hoặc bạn sẽ bị đưa đến trại tập trung, hoặc đất nước của bạn sẽ
thua cuộc trong cuộc chiến tranh này, hoặc bạn có thể sẽ không lên thiên đường
được. Luôn luôn có một sự xúi giục nào đó và nơi nào có sự xúi giục, nơi nào có
sự khiên cưỡng thì nơi đó không có sự hợp tác.
Bạn và tôi có thể đồng ý xây dựng một chiếc cầu mới, hoặc xây dựng một tòa nhà
mới, nhưng trong sự đồng ý này luôn tồn tại nỗi lo sợ về sự bất đồng, nỗi lo sợ
rằng tôi có thể sẽ không hoàn tất phần việc của mình và để bạn phải làm tất cả.
Khi chúng ta cùng nhau làm việc qua bất kỳ một hình thức khiên cưỡng nào thì đó
nhất định không phải là sự hợp tác, vì ẩn phía sau đó là sự cố gắng đạt được một
thứ gì đó hoặc tránh né một thứ gì đó.
Theo tôi, sự hợp tác đúng nghĩa hoàn toàn khác. Sự hợp tác là niềm vui khi cùng
nhau làm việc – không nhất thiết đó là công việc gì. Bạn hiểu chứ? Trẻ con thường
cùng nhau làm việc trong niềm vui, trong sự tự nguyện, bạn nhận thấy điều này
chứ? Chúng sẽ hợp tác trong bất kỳ công việc nào. Khi chúng hợp tác thì không có
sự đồng ý hay sự bất đồng, không có sự tưởng thưởng hay sự trừng phạt; chúng
chỉ muốn giúp đỡ nhau. Chúng hợp tác theo bản năng, vì niềm vui trong sự chung
sức. Nhưng người lớn đã phá hủy bản năng này, họ đã phá hủy tinh thần hợp tác tự
nguyện nơi trẻ con bằng cách nói rằng “Nếu bạn làm việc này thì tôi sẽ cho bạn
thứ đó; nếu bạn không làm việc này thì tôi sẽ không cho bạn đi xem phim”, chính
điều này tạo ra sự thối nát.
Người chất vấn: Chúng ta phải làm gì để vứt bỏ mọi lo lắng nếu chúng ta
không thể tránh được những tình huống tạo ra sự lo lắng?
Krishnamuri: Khi đó bạn phải đối mặt với chúng, không phải sao? Để vứt bỏ mọi
lo lắng thì bạn thường cố gắng tìm cách trốn chạy; bạn tìm đến chùa chiền, rạp hát,
bạn đọc sách báo, xem truyền hình. Nhưng việc trốn chạy chẳng thể giải quyết
được vấn đề này vì khi bạn quay lại thì nó vẫn còn đó; tại sao chúng ta không đối
mặt với chúng ngay từ đầu?
Vậy thì, lo lắng là gì? Bạn lo lắng về việc bạn có vượt qua được kỳ thi hay không,
bạn e rằng bạn không thể vượt qua được nên bạn lo lắng về nó, bạn dùng thuốc an
thần. Nếu bạn không vượt qua được thì cha mẹ bạn sẽ thất vọng; bạn cũng muốn
rằng mình có thể nói: “Tôi đã làm được, tôi đã vượt qua được kỳ thi của mình”.
Bạn không ngừng lo lắng mãi cho đến ngày thi và mãi cho đến khi bạn biết được
kết quả. Bạn có thể trốn chạy khỏi hoàn cảnh này được không? Thực ra bạn không
thể, đúng không? Bạn phải đối mặt với nó. Nhưng tại sao bạn lại lo lắng về nó?
Bạn đã học hành, bạn đã cố gắng hết sức mình và bạn sẽ vượt qua hoặc không
vượt qua nó. Bạn càng lo lắng thì bạn càng sợ hãi và căng thẳng, bạn càng lo lắng
thì bạn càng khó có thể suy nghĩ tốt được; và khi ngày thi đến thì bạn sẽ chẳng thể
làm được gì, bạn chỉ có thể ngồi đó và nhìn đồng hồ mà thôi – đó là những gì sẽ
xảy ra với bạn.
Khi tâm hồn cứ bám chặt lấy một vấn đề nào đó và không ngừng bận bịu với nó,
đó là những gì chúng ta gọi là sự lo lắng, không phải sao? Vậy thì, chúng ta phải
làm gì để vứt bỏ được sự lo lắng đó? Trước tiên, điều quan trọng là tâm hồn đừng
dành không gian để vấn đề này bén rễ.
Bạn có biết tâm hồn là gì không? Các triết gia vĩ đại đã trải qua nhiều năm để
khám phá bản chất của tâm hồn, hàng ngàn cuốn sách đã được viết về đề tài này;
nhưng, nếu chúng ta thực sự lưu tâm thì tôi nghĩ rằng chúng ta có thể dễ dàng
khám phá được tâm hồn là gì. Đã bao giờ bạn quan sát tâm hồn của chính mình
chưa? Tất cả những gì bạn đã học được cho đến nay, mọi ký ức và kinh nghiệm,
những gì bạn đã được cha mẹ dạy bảo, những gì bạn đã học được từ trường học,
nhữn gì bạn đã học được từ sách vở và từ thế giới quanh mình – tất cả những thứ
này chính là tâm hồn. Kiến thức, kinh nghiệm, phẩm hạnh, lý tưởng, ham muốn, lo
sợ, tham vọng, mâu thuẫn, xung đột. Tất cả những thứ này chính là tâm hồn, người
ta thường gọi nó là hữu thức.
Tâm hồn luôn muốn bận rộn với một thứ gì đó, giống như bà mẹ lo lắng về con cái
của mình, hoặc một người nội trợ bận tâm về nhà bếp của mình, hoặc một chính trị
gia bận tâm về địa vị và quyền lực của mình. Một tâm hồn bận rộn là một tâm hồn
không có khả năng giải quyết bất kỳ một vấn đề nào. Bạn nhận thấy điều đó chứ?
Chỉ có một tâm hồn thanh thản mới có được sự tươi trẻ để thấu hiểu được mọi vấn
đề.
Bạn hãy quan sát tâm hồn của chính mình và bạn sẽ nhận thấy rằng nó luôn thao
thức, hiếu động, ồn ào, nó luôn bận rộn với một thứ gì đó: với những gì người ta
đã nói vào hôm qua, với những gì nó vừa mới học được, với những gì bạn sẽ làm
vào ngày mai và vân vân. Nó chẳng bao giờ thanh thản – điều này không có nghĩa
là nó mụ mẫm. Khi nào nó còn bận rộn thì khi đó nó vẫn còn là một tâm hồn nhỏ
bé, thiển cận, ti tiện. Một tâm hồn ti tiện không thể nào giải quyết được bất kỳ vấn
đề nào, nó chỉ có thể bận rộn với vấn đề đó mà thôi. Dù vấn đề có to lớn đến đâu
thì tâm hồn ti tiện cũng biến nó thành nhỏ bé. Chỉ có một tâm hồn thanh thản và
tươi mới, chỉ có một tâm hồn như thế mới có thể xử lý và giải quyết vấn đề.
Nhưng thật khó có thể có được một tâm hồn thanh thản. Một ngày nào đó bạn ngồi
bên cạnh dòng sông và quan sát tâm hồn của chính mình, bạn sẽ nhận thấy rằng nó
luôn đầy ắp những suy nghĩ. Khi nào tâm hồn còn bận rộn thì nó còn nhỏ bé, tầm
thường, ti thiện và mọi vấn đề mà nó đối mặt đều không thể giải quyết được.
Người chất vấn:
- Làm sao chúng ta có thể tự biết mình?
Krishnamurti: Bạn biết được gương mặt của mình vì bạn thường nhìn thấy nó
được phản chiếu qua tấm gương soi. Có một tấm gương mà bạn có thể trông thấy
toàn bộ con người mình – không chỉ gương mặt bạn, mà còn tất cả những gì bạn
suy nghĩ, những gì bạn cảm nhận, động cơ của bạn, sự thèm muốn của bạn, những
lo sợ trong bạn. Tấm gương đó chính là mối quan hệ: mối quan hệ giữa bạn và cha
mẹ mình, giữa bạn và thầy cô giáo của mình, giữa bạn và thiên nhiên, giữa bạn và
suy nghĩ của chính mình. Mối quan hệ là một tấm gương soi mà qua đó bạn có thể
nhìn thấy rõ chính mình, nhìn thấy rõ thực tại về chính mình. Qua tấm gương soi
tôi trông thấy sự thật về gương mặt của chính mình. Tương tự, qua mối quan hệ tôi
có thể trông thấy con người thật của chính mình. Tôi có thể nhận thấy rõ cách tôi
trò chuyện với mọi người: tôi tỏ ra vô cùng lịch sự với những người mà tôi nghĩ
rằng tôi có thể nhận được thứ gì đó từ họ, tôi tỏ ra vô cùng thô lỗ với những người
mà tôi nghĩ rằng họ chẳng giúp được gì cho tôi. Tôi rất quan tâm đến những người
mà tôi sợ sệt. Tôi đứng lên khi một người quan trọng xuất hiện, nhưng khi người
phục vụ của tôi bước vào phòng thì tôi chẳng hề bận tâm. Qua việc quan sát chính
mình trong mối quan hệ cùng mọi người, tôi khám phá được những sai lạc của