Nguoi nhac si mu_884

Ngỷỳõi nhaồc sụ muõ 1

NGI NHAC Sễ MU
NGUYẽẻN VN SY dừch







NHA XUấậT BAN VN HOC HA NệI - 2000
V. KÖRÖLENKÖ 2

MUÅC LUÅC
LÚÂI TAÁC GIAÃ..............................................................................................................................3
CHÛÚNG THÛÁ NHÊËT ..............................................................................................................6
CHÛÚNG HAI......................................................................................................................... 23
CHÛÚNG BA .......................................................................................................................... 44
CHÛÚNG BÖËN ....................................................................................................................... 61
CHÛÚNG NÙM....................................................................................................................... 70
CHÛÚNG SAÁU........................................................................................................................ 96
CHÛÚNG BAÃY...................................................................................................................... 144
CHUNG CUÅC ........................................................................................................................ 149


Ngûúâi nhẩc sơ m 3

LÚÂI TẤC GIẪ
Tưi biïët trûúác lêìn nây viïåc nhån chđnh vâ nhûäng àoẩn thïm
búát sệ lâm ngûúâi àổc ngẩc nhiïn, nïn thêëy cêìn phẫi giẫi thđch. Àïì

tâi ch ëu cng nhû àưång cú cùn bẫn vïì têm l ca cêu chuån lâ
lông khao khất àûúåc thêëy ấnh sấng ca con ngûúâi, mưåt thûá khao
khất do bẫn nùng, do cú thïí thưi thc. Àêëy lâ mêëu chưët cåc khng
hoẫng tinh thêìn trong phất triïín ca nhên vêåt chđnh cêu chuån
vâ cấch giẫi quët nố. Trong sưë nhûäng lúâi phï bònh ca bẩn thên
tưi, hóåc trïn bấo chđ, cố nhûäng lúâi phẫn àưëi, cho lâ cấi bẫn nùng
ham mën ấnh sấng êëy khưng thïí co
á úã mưåt ngûúâi m tûâ thã lổt
lông. Nhûäng ngûúâi nây khưng hïì thêëy ấnh sấng, vêåy hổ khưng thïí
thêëy thiïëu thưën cấi mâ hổ khưng bao giúâ biïët àïën. Theo tưi, lúâi chï
trấch àố cố phêìn khưng àng. Chng ta chûa hïì bao giúâ bay àûúåc
nhû chim, thïë mâ ai cng thêëy rộ rïåt cấi cẫm giấc bay liïång trïn
khưng àậ tûâ bao nhiïu nùm vêỵn hùçng ấm ẫnh cấc trễ em vâ cấc
thanh niïn trong nhûäng giêëc mú. Tuy nhiïn, cng xin th thûåc lâ
cấi ch àïì êëy àûúåc àûa vâo cêu chuån trûúác hïët lâ do trđ tûúãng
tûúång ca tưi gúåi ra. Mậi mêëy nùm vïì sau, khi cën sấch nâ
y àậ
àûúåc tấi bẫn nhiïìu lêìn, trong mưåt bíi dẩo chúi, tưi àậ may mùỉn
àûúåc cố dõp quan sất trûåc tiïëp. Hai ch bế kếo chng mâ àưåc giẫ
sệ thêëy nối àïën úã chûúng VI (mưåt ch bõ m tûâ thã lổt lông), têm
trẩng khấc nhau ca hai ch, àoẩn tẫ hai ch vúái l trễ con, nhûäng
lúâi ca ch Iïgo nối vïì nhûäng giêëc mú, têët cẫ nhûäng cấi àố, tưi àậ
mc kđch tẩi chưỵ vâ cố ghi vâo sưí tay ngay trïn thấp chng nhâ
thúâ Sarưpski thåc giấo quẫn khu Tam bưëp. Ngây nay cố lệ hai ch
bế vêỵn côn sưëng vâ àang giúái thiïåu thấp chng vúái khấ
ch àïën
thùm. Tûâ ngây àố mưỵi lêìn sấch tấi bẫn, tưi lẩi bùn khón vïì àoẩn
nây mâ theo tưi, lâ àoẩn quët àõnh àïí giẫi quët dûát khoất vêën
àïì. Chó hiïìm vò cêu chuån àậ viïët xong, viïët lẩi thûåc rêët khố, nïn
tưi cûá chêìn chûâ mậi khưng àûa àoẩn nây vâo.

Lêìn tấi bẫn nây, àoẩn thay àưíi kïí trïn lâ phêìn thay àưíi quan
trổng nhêët. Nhûäng chi tiïët sûãa àưíi khấc chó lâ hêåu quẫ ca nố, vò
V. KƯRƯLENKƯ 4

mưåt khi àïì tâi àậ sûãa lẩi, têët nhiïn tưi khưng thïí chó lâm viïåc nhết
thïm mưåt àoẩn múái vâo mưåt cấch mấy mốc, ốc tûúãng tûúång ca tưi
trúã lẩi vïët c, cưng viïåc ca nố têët nhiïn thêëy phẫn ấnh trïn
nhûäng àoẩn khấc trong cêu chuån.
25-2-1898
Ngûúâi nhaåc sô muâ 5


V. KƯRƯLENKƯ 6

CHÛÚNG THÛÁ NHÊËT
I
Àïm khuya. Trong mưåt gia àònh giâu cố vng Têy nam, mưåt
àûáa bế ra châo àúâi. Bâ mể, mưåt thiïëu ph côn trễ, nùçm thiïm thiïëp
trïn giûúâng, nhûng khi tiïëng oa oa àêìu tiïn ca àûáa trễ khe khệ
vâ nậo nåt vang lïn trong bìng, thò bâ mể, mùỉt vêỵn nhùỉm
nghiïìn, cng bùỉt àêìu qúçn quẩi. Àưi mưi thiïëu ph mêëp mấy mưåt
àiïìu gò, khn mùåt tấi nhúåt hiïìn hêåu, gêìn nhû côn ngêy thú, chúåt
nhùn nhố àau àúán, nống råt, giưëng nhû àûáa trễ vưën àûúåc nng
chiïìu lêìn àêìu tiïn gùåp viïåc lo bìn.
Bâ àúä ghế tai sất mưi thiïëu ph àang lùỉp bùỉp. Thiïëu ph
thïìu thâo hỗ
i:
- Chấu nố lâm sao thïë?... Sao thïë?
Bâ àúä khưng hiïíu cêu hỗi. Àûáa trễ lẩi khốc thết lïn. Khn
mùåt sẫn ph ấnh lïn mưåt nưỵi àau àúán xốt xa. Tûâ àưi mùỉt àang

nhùỉm, mưåt giổt nûúác mùỉt lúán trâo ra. Àưi mưi thiïëu ph vêỵn thêìm
thò rêët khệ nhû ban nậy:
- Sao thïë? Sao thïë?Lêìn nây bâ àúä àậ hiïíu ra, bònh tơnh àấp:
- Bâ hỗi tẩi sao chấu nố khốc chûá gò? Bâ cûá ntêm, àûáa bế
nâo lổt lông ra cng vêåy.
Nhûng ngûúâi mể khưng sao n têm àûúåc. Cûá mưỵi lêìn àûáa bế
khốc, bâ lẩi rng mònh, ln miïång hỗi, giổng cau cố, nống råt:
- Sao mâ chấu nố
khốc... ngùçn ngùåt lâm vêåy?
Bâ àúä nghe khưng thêëy cố gò lẩ trong tiïëng khốc ca àûáa bế.
Bâ cho lâ thiïëu ph nối mï hóåc àang mï sẫng, bâ mùåc kïå chó li
hi chùm sốc cho àûáa nhỗ.
Thiïëu ph nđn bùåt. Chưëc chưëc nưỵi àau xốt khưng thoất ra
ngoâi àûúåc bùçng cûã chó hóåc lúâi nối, lẩi lâm nûúác mùỉt thiïëu ph ûáa
Ngûúâi nhẩc sơ m 7

ra. Nhûäng giổt nûúác mùỉt to lúán lổt qua àưi hâng mi àen lấy, dêìy
dùån, khệ lùn trïn àưi mấ tai tấi mâu àấ cêím thẩch.
Cố lệ trấi tim ngûúâi mể àậ cẫm thêëy cố mưåt sưë mïånh àau
khưí, tưëi tùm, khưng lưëi thoất, vûâa àêy cng ra àúâi vúái àûáa con ca
bâ, cấi sưë mïånh ấc nghiïåt êëy treo lú lûãng trïn nưi àûáa bế àïí theo
àíi nố cho àïën lc nố chïët.
Cố lệ àêëy chó tẩi mï sẫng chùng? D sao, àûáa bế cng bõ m
ngay tûâ thã múái lổt lông.
II
Ban àêìu khưng ai nhêån thêëy. Àưi mùỉt àûáa bế nhòn lúâ àúâ, mú
hưì, cấi nhòn àùåc biïåt c
a mưỵi trễ em sú sinh cho àïën mưåt tíi nâo
àố. Ngây thấng trưi qua, àûáa bế ra àúâi àậ àûúåc mêëy tìn. Àưi mùỉt
nố sấng ra, mâng trùỉng àc trûúác kia che lêëp àưi mùỉt nay biïën ài,

àậ nom thêëy rộ con ngûúi. Nhûng khi mưåt tia sấng chối a vâo
bìng cng vúái tiïëng chim hốt rđu rđt, vui vễ, lêỵn tiïëng rò râo ca
àấm cêy dễ gai xanh mûúát àung àûa ngay cẩnh cûãa sưí trong khu
vûúân rưång, àûáa bế khưng hïì quay àêìu lẩi. Bâ mể àậ cố thúâi giúâ
bònh phc, bâ lâ ngûúâi àêìu tiïn lo lùỉng nhêån thêëy cấi vễ lẩ lng
trïn khn mùåt nhỗ nhùỉn khưng bao giúâ àưång àêå
y ca àûáa bế, cấi
vễ nghiïm nghõ khưng àng vễ mùåt ca mưåt àûáa múái lổt lông. Nhû
con bưì cêu mấi kinh hoâng, thiïëu ph ngú ngấc nhòn mổi ngûúâi vâ
hỗi:
- Bấc úi, sao chấu nố lẩi thïë nhó?Mổi ngûúâi thẫn nhiïn hỗi
lẩi:
- Thïë nâo? Chấu nố cố khấc gò nhûäng àûáa cngtíi vúái nố
àêu...
- Nhûng kòa, bấc hậy nhòn vễ mùåt k quấi ca chấu. Nhû nố
àang lêëy tay qâ quẩng tòm mưåt vêåt gò... Bấc sơ àấp:
- Tẩi chấu nố côn chûa biïët phưëi húåp àưång tấc cầưi bân
tay vúái nhûäng êën tûúång mùỉt nố
nhòn thêëy àêëy thưi.
- Nhûng thïë tẩi sao bao giúâ nố cng cûá nhòn mậivïì mưåt
phđa. Nố... nố... m phẫi khưng? - Thiïëu ph kïu thết lïn, trấi tim
V. KƯRƯLENKƯ 8

thưët nhiïn bõ mưåt nghơ ngúâ vûåc kinh khng xun qua, khưng
côn ai an i àûúåc.
Bấc sơ bïë lêëy àûáa bế, quay phùỉt nố vïì phđa ấnh sấng vâ nhòn
vâo àưi mùỉt nố. Ưng húi bùn khón. Sau mêëy cêu qua qt, ưng ra
vïì, hûáa vâi ba ngây nûäa sệ trúã lẩi.
Bâ mể khốc lốc, giêỵy gia nhû chim bõ àẩn. Bâ ếp chùåt àûáa
con nhỗ vâo lông. Àưi mùỉt àûáa bế vêỵn cûá r, khưng àưång àêåy.

Vâi ngây sau, àng lúâi hûáa, bấc sơ trúã lẩi, mang theo mưåt
chiïëc kđnh thûã mùỉt. Ưng thùỉp mưåt ngổn nïën, lc àûa cêy nïën ra
xa, lc àem lẩi gêìn mùåt àûáabế. Ưng nhòn vâo têån àấy trông mùỉt.
Sau cu
âng, ưng hïët sûác bưëi rưëi, ngêåp ngûâng nối:
- Thûa bâ, àấng tiïëc quấ, bâ àậ khưng lêìm... Quẫ lâ chấu nố
m vâ khưng côn hy vổng gò.
Nghe bấc sơ nối, bâ mể bìn rêìu lùång ngùỉt. Bâ khe khệ nối:
- Thûa bấc sơ, tưi biïët vêåy tûâ àậ lêu.
III
Gia àònh em bế m cng khưng àưng. Ngoâi mêëy ngûúâi kïí
trïn côn cố ưng bưë vâ “Cêåu Mấcxim”. Mổi ngûúâi trong nhâ vâ cẫ
àïën ngûúâi ngoâi ai cng gổi ưng ta lâ “Cêåu Mấcxim”. Ưng bưë cng
nhû trùm nghòn nhûäng ngûúâi ch àiïìn khấc úã vng Têy nam: tđnh
nïët nhu nhûúåc, cố phêìn hiïìn lâ
nh, coi sốc kễ ùn ngûúâi lâm àêu vâo
àêëy vâ rêët thđch xêy ài xêy lẩi mêëy chiïëc mấy xay bưåt, nhûäng cưng
viïåc êëy lâm ưng ta bêån ln tay gêìn hïët ngây, chó àng àïën bûäa ùn
hóåc cố viïåc gò tûúng tûå múái thêëy tiïëng ưng trong nhâ. Nhûäng lc
àố, bao giúâ cng chó hỗi vúå cố mưåt cêu: “Múå nố, khỗe mẩnh chûá!”.
Hỗi xong lâ ngưìi vâo bân, rưìi tûâ àêëy hêìu nhû khưng nối nùng gò
hïët. Chó thónh thoẫng, hổa hóçn lùỉm múái àem cêu chuån vïì
nhûäng chiïëc ưëng gưỵ sïn hay nhûäng chiïëc trc xe ra nối. Con ngûúâi
thìn hôa, àún giẫn êëy, têët nhiïn gêìn nhû khưng cố cht ẫnh
hûúãng gò àïë
n têm trẩng ca àûáa con trai.
Trấi lẩi, “Cêåu Mấcxim” lâ mưåt ngûúâi khấc hùèn. Mûúâi nùm
trûúác khi xẫy ra cêu chuån nây, ch Mấcxim nưíi tiïëng lâ tay hay
Ngûúâi nhẩc sơ m 9

gêy gưí nguy hiïím, khưng nhûäng nhêët vng êëp trẩi nhâ mâ côn
khết tiïëng cẫ úã Kiếp, vâo nhûäng ngây phiïn chúå “Kưngtúra”
1
.
Khưng ai hiïíu àûúåc cấi con ngûúâi cûáng àêìu cûáng cưí êëy lẩi cố thïí lâ
em trai bâ Pưpenska, tûác Iatsenkư, gia àònh danh giấ. Khưng ai
biïët cû xûã vúái cêåu ta ra sao, lâm thïë nâo cho cêåu vûâa lông. Àấp lẩi
nhûäng cêu châo àốn ên cêìn ca nhûäng ngûúâi qu tưåc, cêåu tỗ ra rêët
hưỵn xûúåc, côn mêëy anh nưng dên cố àiïìu gò thư lưỵ kinh khng vúái
cêåu; d cố gùåp tay thûúång lûu hôa nhậ nhêët àúâi hổ cng àûúåc mêëy
cấi tất, thïë mâ cêåu Mấcxim lẩi bỗ qua. Vïì sau, thêåt lâ may mùỉn vư
cng cho têët cẫ nhûäng ngûúâ
i tai to mùåt lúán lâ chùèng rộ tẩi sao cêåu
Mấcxim lẩi ài cùm th bổn Ấo, cêåu sang kïët bê vúái Garibanài,
mưåt tay cng hay gêy gưí, vư thêìn, vư àẩo nhû cêåu. Cûá theo nhûäng
ngûúâi àiïìn ch àưìn àẩi thò Garibanài àang kïët cấnh vúái qu sûá,
bêët chêëp cẫ àûác Giấo hoâng - Têët nhiïn hânh àưång nhû vêåy, cêåu
Mấcxim vơnh viïỵn mêët cấi àêìu ốc hiïëu loẩn vư àẩo. Nhûng trấi lẩi
nhûäng phiïn chúå “Kưngtúra” tûâ àố cng hïët hùèn nhûäng v êíu àẫ,
vâ trong nhûäng gia àònh qu phấi, nhiïìu bâ mể cng khưng côn
phẫ
i lo cho sưë phêån nhûäng àûáa con trai ca hổ.
Cưë nhiïn ngûúâi Ấo cng hïët sûác cùm giêån cêåu Mấcxim. Thónh
thoẫng túâ “Tin tûác”, lâ túâ bấo mâ nhûäng ngûúâi àiïìn ch vng nây
thđch àổc, cố nïu tïn cêåu Mấcxim trong sưë nhûäng nghơa qn hùng
hấi nhêët ca Garibanài. Mưåt sấng kia, cng trïn túâ “Tin tûác” cố
àùng tin cêåu Mấcxim, cẫ ngûúâi lêỵn ngûåa, àậ bõ gc trong mưåt trêån
àấnh nhau. Bổn Ấo vưën cùm tûác tûâ lêu cấi con ngûúâi àiïn cìng dûä
túån êëy, cấi con ngûúâi àậ gip Garibanài chưëng chổi lẩi àûúåc vúái hổ
(àiïìu nây đt ra cng lâ

kiïën ca àưìng bâo cêåu Mấcxim), nïn hổ
àậ lêëy ba vùçm nất cêåu ra tûâng mẫnh nhû thấi xu hâo.
Nhûäng ngûúâi àiïìn ch lấng giïìng ca cêåu bẫo nhau:
- Cêåu Mấcxim thïë cng lâ chïët khưí!
Hổ cho cêåu chïët lâ tẩi thấnh Phïrư àậ àùåc biïåt bïnh vûåc cho
ngûúâi kïë tc mònh lâ Àûác Giấo hoâng dûúái hẩ giúái. Têët cẫ àïìu tin
lâ cêåu Mấcxim àậ chïët.


1
Kưngtúra lâ tïn chúå ngây xûa nưíi tiïëng úã Kiếp.
V. KƯRƯLENKƯ 10

Nhûng thûåc ra, lûúäi gûúm ca bổn Ấo khưng chếm àûát àûúåc
cấi linh hưìn dễo dai ca cêåu Mấcxim. Linh hưìn cêåu cûá bấm riïët lêëy
cú thïí, mùåc dêìu cấi cú thïí êëy àậ bõ hû hẩi quấ nùång. Nghơa qn
ca Garibanài àậ cûáu àûúåc ngûúâi bẩn anh dng ca hổ khỗi àấm
hưỵn qn, vâ àûa àïën mưåt bïånh viïån. Mêëy nùm sau, bêët ngúâ cêåu
Mấcxim khưng biïët úã àêu lûâng lûäng trúã vïì nhâ bâ chõ, vâ úã hùèn àêëy
khưng ài àêu nûäa.
Tûâ àêëy cêåu Mấcxim khưng nghơ gò àïën gêy lưån àấnh nhau.
Trấi ài bïn phẫi bõ ct hùèn, nïn ài àêu cêåu cng phẫi dng mưåt
chiï
ëc nẩng. Ngoâi ra, cấnh tay trấi cng bõ thûúng nùång, chó côn cố
thïí cưë gùỉng chưëng tẩm àûúåc chiïëc can. Nối chung lâ nay cêåu
Mấcxim àậ trúã nïn mưåt con ngûúâi nghiïm trang hún, tđnh nïët cêåu
àậ thìn, chó côn cấi lûúäi sùỉc thếp ca cêåu thónh thoẫng tỗ ra cng
bến nhû lûúäi gûúm ca cêåu thúâi xûa. Cêåu khưng ài chúå “Kưngtúra”
nûäa. Dêìn dêìn nhûäng bíi hưåi hổp àưng ngûúâi, cêåu cng đt àïën, cẫ
ngây chó nhưët mònh trong thû viïån, giûäa nhûäng àưëng sấch, tuy

khưng ai biïët lâ sấch gò, nhûng ngûúâi ta àoấn toân lâ sấch vư àẩo
cẫ. Cêåu cng cố viïët lấch cấi gò nûäa àêëy, nhûng vò tấc phêím c
a
cêåu khưng àùng trïn túâ “Tin tûác” nïn cng khưng ai ch àïën
lùỉm.
Khi àûáa bế lổt lông ra trong cùn nhâ qụ ma nhỗ bế vâ bùỉt
àêìu lúán lïn, thò trïn mấi tốc hi ngùỉn ca cêåu Mấcxim àậ ống ấnh
àiïím nhiïìu súåi bẩc. Àưi vai cêåu lc nâo cng chưëng nẩng nïn dư
cao hùèn lïn, cẫ thên mònh cêåu nhû vng lẩi. Cấi hònh th k quấi
vâ rêìu rơ, àưi hâng lưng mây cûá nhđu lẩi ca cêåu Mấcxim, tiïëng lưåc
cưåc àưi nẩng nïån xëng àêët, vâ nhûäng àấm khối thëc ln ln
trm kđn ngûúâi vò cêåu ht pđp ln mưìm, têët cẫ nhûäng cấi êë
y lâm
cho ngûúâi lẩ ai cng phẫi kinh hậi, chó cố nhûäng ngûúâi sưëng chung
vúái cêåu múái biïët trong cấi thên hònh tân têåt êëy, mưåt trấi tim cao
thûúång, chûáa àêìy nhiïåt huët, àang àêåp mẩnh vâ trong cấi àêìu to
lúán vng vùỉn, tốc dûång chúãm lïn rêåm rẩp, cố mưåt tinh thêìn àang
lâm viïåc khưng biïët mïåt.
Nhûng cẫ àïën nhûäng ngûúâi thên thđch ca cêåu cng khưng ai
biïët àûúåc cêåu àang mï mẫi suy nghơ vêën àïì gò. Ai cng chó thêëy
cêåu Mấcxim chòm lêëp trong àấm khối xanh, ngưìi hâng mêëy tiïëng
àưìng hưì khưng àưång àêåy, trêìm mùåc, ï, àưi mùỉt lúâ àúâ, àưi lưng
mâ
y nhđu lẩi. Ngûúâi chiïën sơ tân têåt cho àúâi lâ mưåt cåc àêëu tranh
Ngûúâi nhẩc sơ m 11

ấc liïåt khưng ngûâng, trong àố khưng cố chưỵ àûáng cho nhûäng kễ tân
phïë. Cêåu thêëy mònh tûâ nay vơnh viïỵn bõ gẩt bỗ ra ngoâi hâng ng
nhûäng ngûúâi chiïën àêëu vâ cêåu, mưåt hiïåp sơ àậ bõ cåc àúâi qåt ngậ,
nếm vâo bi bêín, nay tiïëp tc choấn chưỵ, lâm bêån cấi thïë giúái nây

cng chó lâ vư đch. Giêỵy gia nhû con giun bõ xếo nất trïn mùåt àêët,
liïåu cố hên mổn khưng? Cåc sưëng nố cûá húán húã ài lïn, nay cưë bấm
lêëy cấi bân àẩp ca nố, àïí xin nố cht ên hụå cëi cng, nhû vêåy
liïåu cố xûáng àấ
ng vúái cêåu khưng?
Nhûng trong lc cêåu Mấcxim àem hïët can àẫm, lẩnh lng vâ
têåp trung suy nghơ vïì cấi vêën àïì nống hưíi, cên nhùỉc k câng mổi lệ
phẫi trấi, thò mưåt sinh mïånh múái, tân têåt ngay tûâ thã lổt lông, bùỉt
àêìu lâm cêåu bêån têm. Ban àêìu, cêåu khưng àïí gò àïën àûáa bế m,
vïì sau, cêåu lûu têm thêëy cấi sưë phêån ca cêåu vâ ca àûáa bế sao mâ
giưëng nhau àïën thïë.
Mưåt hưm cêåu liïëc nhòn trưåm àûáa bế rưìi trêìm ngêm nghơ:
- Hûâm... hûâm... àûáa bế tưåi nghiïåp nây cng lâ mưåtkễ tân
phïë. Nïë
u gùỉn liïìn nố vúái ta cố lệ sệ àc nïn mưåt ngûúâi khẫ dơ cng
gip đch àûúåc cho àúâi đt nhiïìu chùng.
Tûâ àêëy trúã ài, câng ngây cêåu câng ch quan sất nhòn àûáa
chấu m.
IV
Àûáa bế lổt lông ra àậ bõ m. Lưỵi êëy tẩi ai? Chẫ tẩi ai hïët! Bïn
trong viïåc nây khưng hïì cố mưåt “ chđ xêëu ấc” nâo. Cấi ngun
nhên ca tai hổa nây cng giêëu kđn àêu têån trong chưỵ ín ấo ca
nhûäng quấ trònh bđ mêåt vâ phûác tẩp ca cåc sưëng. Mưỵi lêìn nhòn
àûáa bế m, trấi tim bâ mể thùỉt lẩi, àau àúán, xốt xa. Cưë nhiïn bâ
àau khư
í, cấi àau khưí ca bâ mể thêëy con bõ tân têåt vâ cẫm thêëy
trûúác mưåt cấch thẫm thûúng cấi tûúng lai àau khưí àang rònh àúåi
àûáa bế. Nhûng thïm vâo àêëy, trong thêm têm, thiïëu ph côn bùn
khón day dûát vïì nghơ cố lệ ngun nhên àûáa bế bõ tân têåt lâ úã
núi nhûäng ngûúâi àậ sinh ra nố.

V. KƯRƯLENKƯ 12

Nhû thïë cng à àïí cẫ gia àònh chó xoay quanh àûáa bế cố àưi
mùỉt xinh àểp mâ lẩi bõ m, àïí cẫ nhâ khn theo mổi mën ỗe
hổe ca àûáa bế tai ngûúåc, thûá tai ngûúåc chûa cố thûác.
Mưåt àûáa bế mâ têåt bïånh àậ múã lưëi cho cấi tđnh hay húân giêån
vư cúá, lẩi cố àấm ngûúâi xung quanh qën qt lêëy, lâm phất triïín
nhûäng tđnh tònh đch k ca nố, chùèng hay àûáa bế àố sệ ra sao nïëu
khưng cố cấi sưë mïånh lẩ lng vâ lûúäi gûúm bổn Ấo båc cêåu
Mấcxim phẫi vïì nưng thưn nấu mònh trong gia àònh bâ chõ.
Viïå
c cố àûáa bế m trong nhâ àậ dêìn dêìn hûúáng tû tûúãng ln
ln hiïëu àưång ca ngûúâi lđnh tân têåt ài theo mưåt chiïìu khấc hùèn
mưåt cấch hïët sûác tïë nhõ. Vêỵn nhû trûúác kia, cêåu thûúâng ngưìi n
lùång hâng giúâ, miïåt mâi ht thëc, nhûng giúâ àêy, trong àưi mùỉt
cêåu àậ ấnh lïn vễ suy nghơ ca mưåt ngûúâi àang lûu têm quan sất
mưåt vêåt gò chûá khưng côn cố àau àúán êm thêìm xốt xa nûäa. Cêåu
câng suy nghơ, trấn cêåu câng nhùn, mưìm câng rđt mẩnh thëc. Mưåt
hưm cêåu àấnh liïìu can thiïåp.
Nhẫ hïët húi thëc nây àïën húi khấc, cêåu Mấcxim nối vúái chõ:
- Thùçng nho
ã nây sệ côn àau khưí hún tưi nhiïìu. Thânố àûâng
sinh ra lẩi hún.
Bâ Ana ci àêìu, mưåt giổt nûúác mùỉt long lanh rúi xëng rưí
khêu. Bâ khe khệ nối:
- Cêåu Mấc úi, cêåu nối thïë àau lông chõ lùỉm, cêåunối lâm gò?
- Nhûng lâ tưi nối thûåc vúái chõ, hoân toân thûåc! Tưi mêët mưåt
cấnh tay vâ mưåt chên, nhûng côn àưi mùỉt. Àùçng nây àưi mùỉt chấu
nố bõ hỗng, tûác lâ nố sệ khưng cố chên tay, khưng cố chđ gò hïët...
- Tẩi sao? Ch Mấcxim dõu giổng nối:

- Chõ Ana! Chõ cưë gùỉng hiïíu ca em. Khưng baogiúâ em ài
nối vúái chõ nhûäng àiïìu lâm chõ àau lông àïí cho sûúáng miïång. Hïå

thêìn kinh ca chấu rêët tïë nhõ. Giúâ àêy côn à thúâi giúâ vâ mổi
thån tiïån àïí lâm phất triïín mổi khẫ nùng ca chấu àïí b àùỉp
phêìn nâo cho àưi mùỉt thiïåt thôi ca nố. Nhûng mën nhû vêåy,
phẫi cho nố luån têåp. Côn têët cẫ nhûäng thûá nng chiïìu ngu
xín chó lâm àûáa bế khưng bao giúâ phẫi cưë gùỉng, sệ giïët hïët mổi
khẫ nùng tẩo cho nố mưåt cåc sưëng àêìy à hún.
Ngûúâi nhẩc sơ m 13

Vưën thưng minh, bâ Ana dùçn lông ngùn àûúåc mưëi xc àưång
àưåt nhiïn nố thûúâng khiïën bâ khi nghe tiïëng àûáa bế khốc rïìn rơ lâ
cëng cìng chẩy lẩi.
Mêëy thấng sau àûáa bế àậ biïët mưåt mònh bô tûå do, nhanh
nhển quanh khùỉp nhâ. Thoấng cố tiïëng àưång, nố lẩi lùỉng tai nghe,
gùåp vêåt gò nố cng hùm húã súâ nùỉn, cấi hùm húã chûa tûâng thêëy úã cấc
trễ em khấc.
V
Àûáa bế nhêån ra àûúåc mể nố rêët nhẩy, chó cêìn bûúác chên ài,
tâ ấo sưåt soẩt vâ nhiïìu dêëu hiïåu khấc ca ngûúâi mể, nhûäng dêëu
hiïåu hïë
t sûác nhỗ nhùåt, ngûúâi ngoâi khưng thïí thêëy àûúåc. D trong
bìng cố bao nhiïu ngûúâi, mùåc hổ ài lẩi hay àûáng n, bao giúâ em
cng ài àûúåc vïì phđa mể, khưng hïì lêìm lêỵn. Mể em cố bêët chúåt bïë
em lïn, em cng nhêån ra àûúåc ngay. Nïëu lâ ngûúâi lẩ khấc, em khệ
lêëy àưi bân tay nhỗ nhùỉn lanh lể súâ mùåt ngûúâi bïë vâ nhêån ngay ra
ngûúâi àố lâ u giâ, lâ bưë hóåc lâ cêåu Mấcxim. Nïëu àûúåc ngûúâi lẩ bïë,
em xem xết thong thẫ hún, vễ mùåt dê dùåt vâ chùm ch, em àûa àưi
bân tay xinh xùỉn lïn súâ nùỉn khn mùåt lẩ, lc êëy nhòn nết mùåt em

thêëy rộ bïn trong em àang suy nghơ cùng thùèng, nhû thïí em
“nhòn” vúái mêëy àêìu ngốn tay.
Bẫn chêët em lanh lển vâ hiïëu àưång. Nhûng ngây thấng trưi
qua, àưi mùỉt m dêìn dêìn àậ ẫnh hûúãng rộ rïåt àïën thïí chêët ca
em, cấi thïí chêët àậ bùỉt àêìu cố bẫn sùỉc rộ rïåt. Cûã chó ca em ngây
mưåt kếm phêìn hoẩt bất. Em hay ngưìi mưåt mònh úã nhûäng chưỵ vùỉng
vễ, ngưìi mêëy giúâ liïìn khưng àưång àêåy, nết mùåt thûâ ra nhû nghe
ngống cấi gò. Khi trong bìng khưng cố ai vâ nhûäng tiïëng àưång
xung quanh khưng àïën lâm rưån, nhûäng lc êëy hònh nhû em chòm
àùỉm trong suy nghơ vâ trïn khn mùåt, lưå vễ ngẩ
c nhiïn ngú ngấc,
cấi khn mùåt xinh xùỉn nhûng quấ û nghiïm nghõ àưëi vúái cấi tíi
thú êëu ca em.
Cêåu Mấcxim àậ àoấn àng. Hïå thêìn kinh cûåc k phong ph
vâ tïë nhõ ca em àậ thùỉng thïë, hònh nhû trong mưåt chûâng mûåc
nâo, nhúâ thđnh quan vâ xc giấc rêët nhẩy cẫm, nố cưë gùỉng b àùỉp
lẩi àïí cấc tri giấc àûúåc àêìy à. Ai cng phẫi ngẩc nhiïn nhêët vïì àưi
V. KƯRƯLENKƯ 14

bân tay rêët tinh tïë ca em. Àưi khi, ngûúâi nhòn cố cẫm tûúãng em
nhêån rộ àûúåc cẫ mâu sùỉc. Lc àưi tay em nùỉm nhûäng mâu vẫi sùåc
súä, ngốn tay mẫnh dễ ca em ngûâng lẩi lêu lêu, nết mùåt em chùm
ch. Tuy nhiïn, vïì sau dêìn dêìn câng thêëy rộ rïåt lâ úã em, giấc quan
phất triïín tinh tïë nhêët lâ thđnh giấc.
Chùèng bao lêu, nghe tiïëng àưång riïng ca mưỵi thûá, em àậ
biïët àûúåc mưåt cấch rộ râng k lẩ mổi àưì àẩc trong nhâ. Em phên
biïåt àûúåc tiïëng chên ài ca cha mể em vâ ca nhûäng ngûúâi úã trong
nhâ. Em nhêån ra àûúåc tiïëng ghïë cốt kết ca cêå
u Mấcxim tân têåt,
tiïëng sân sẩt khư khan vâ àïìu àùån ca súåi chó mể em cêìm trïn tay,

tiïëng tđc tùỉc àïìu àïìu ca chiïëc àưìng hưì. Thónh thoẫng trong lc bô
men theo bûác tûúâng, em vïính tai lùỉng nghe mưåt tiïëng àưång nhể
nhâng cấc ngûúâi khấc khưng thïí nghe thêëy, em giú bân tay nhỗ bế
lïn khưng chó vïì phđa con rìi àang bô trïn bûác tûúâng. Khi con vêåt
kinh hậi bay ài, khn mùåt em bao giúâ cng lưå ra vễ khố chõu, ngú
ngấc. Em khưng hiïíu nưíi àûúåc con rìi bđ mêåt biïën ài ra sao.
Nhûng vïì sau, gùåp nhûäng trûúâng húåp tûúng tûå, mùåt em nom cố vễ
chùm ch, mưåt thûá chùm ch cố thûác. Em ngoẫnh mùåt theo
hûúáng con rìi bay: àưi tai thđnh nhẩy ca em nhêå
n thêëy rộ cẫ
tiïëng cấnh con vêåt nhỗ àêåp nhể nhâng trïn khưng.
V tr sấng chối chuín àưång vâ xâo xẩc úã chung quanh
thêm nhêåp vâo àêìu ốc em, phêìn lúán dûúái hònh thûác nhûäng êm
thanh. Chđnh cng dûúái hònh thûác êm thanh mâ mưỵi biïíu tûúång
àûúåc khn nùån trong trđ ốc em. Mùåt em cng khn nùån theo sûác
chùm ch hïët sûác àùåc biïåt àïí nghe ngống. Chiïëc hâm dûúái như ra
mưåt cht trïn cấi cưí mẫnh dễ vâ dâi. Àưi lưng mây trúã nïn linh
hoẩt lẩ thûúâng, àưi mùỉt m xinh àểp lâm cho nết mùåt em cố mưåt
cấi gò vûâa khùỉc khưí vûâa khiïën ngûúâi nhòn phẫi cẫ
m àưång thûúng
têm.
VI
Em bế vûâa trôn ba tíi. Ngoâi sên tuët bùỉt àêìu tan. Nhûäng
con sëi ma xn rốc rấch chẫy. Gêìn sët ma àưng, em bế húi
ûún mònh khưng bûúác ra khỗi phông, nay àậ mẩnh hún.
Ngûúâi nhẩc sơ m 15

Mêëy chiïëc khng chùỉn giố úã cûãa sưí àậ àûúåc cêët ài; ma xn
âo vâo bìng. Mùåt trúâi trễ mùng tûúi cûúâi nhòn nhûäng têëm kđnh
trân ngêåp ấnh sấng. Nhûäng cânh dễ àung àûa ngay bïn ngoâi cûãa

sưí, vêỵn côn trú tri; xa xa cấnh àưìng mưåt mâu àen ngôm, loấng
thoấng àiïím mêëy àấm tuët àang tan trùỉng xốa, hóåc mêëy àấm cỗ
xanh non múái nh. Mổi vêåt àïìu khoan khoấi hùèn lïn, sinh vêåt nâo
cng thêëy trong mònh trâo lïn mưåt lìng sinh lûåc múái. Nhûng vúái
em bế m, ma xn chó biïíu hiïån qua nhûäng tiïëng àưång dưìn dêåp.
Em nghe thêëy tiïë
ng nûúác ma xn rốc rấch chẫy, nûúác nhẫy vổt
trïn àấm sỗi rưìi biïën mêët vâo lông àêët êëm ấp, mïìm mẩi. Nhûäng
cânh dễ thò thêìm sau cûãa sưí, qën qt lêëy nhau, àïën gộ nhể
nhâng lïn nhûäng têëm kđnh cûãa.
Nhûäng giổt nûúác àống bùng vò sûúng giấ bíi súám mai treo
lng lùèng trïn mấi nhâ, gùåp ấnh nùỉng, tan rúi xëng lưåp àưåp, tiïëng
nghe vûâa mau vûâa sang sẫng nhû trêån mûa mn ngân hẩt àấ sỗi
lêëp lấnh rúi vâo trong phông. Thónh thoẫng xen lêỵn nhûäng tiïëng
àưång êëy, nghe vùng vùèng tûâ xa cố tiïëng hẩc kïu. Tiïëng hẩ
c tûâ trïn
trúâi cao tđt tùỉt dêìn, chêåm chẩp nhû nhể nhâng tan ra trong khưng
trung.
Cẫnh vêåt tûúi múái lẩi lâm nết mùåt em bế m cùng thùèng, àau
àúán. Em cưë gùỉng nhđu àưi hâng lưng mây, nghïín cưí, lùỉng tai nghe.
Lo lùỉng vò khưng sao hiïíu àûúåc cấi tiïëng ưìn âo, em giú àưi cấnh tay
nhỗ bế tòm mể, chẩy bưí lẩi ấp chùåt mùåt vâo ngûåc mể.
Thiïëu ph ngú ngấc hỗi mònh rưìi hỗi ngûúâi khấc:
- Kòa chấu nố sao thïë?
Cêåu Mấcxim chùm ch nhòn khn mùåt àûáa bế, cêåu cng
chõu khưng giẫi thđch nưíi mưëi lo súå bêët ngúâ ca nố. Thêëy mùåt con
lc nâo cng cố cng mư
åt vễ khố chõu, ngú ngấc, bâ Ana ngêåp
ngûâng nối:
- Chấu... chấu nố khưng hiïíu àûúåc...

Thûåc tïë, àûáa bế bưìn chưìn khưng n, cố lc em phên biïåt
àûúåc nhûäng êm thanh múái, cố lc em ngẩc nhiïn vò khưng nghe
thêëy nhûäng êm thanh c mâ em àậ bùỉt àêìu quen thåc, nhûäng êm
thanh êëy nay thưët nhiïn im bùåt vâ biïën ài àêu mêët.
V. KƯRƯLENKƯ 16

VII
Sau cng, tiïëng ưìn âo ca ma xn cng tùỉt hùèn. Dûúái ấnh
nùỉng mùåt trúâi gay gùỉt, cưng viïåc ca thiïn nhiïn lẩi bûúác theo lưëi
c quen thåc. Cåc sưëng nhû tỗa ra ngây mưåt rưång, bûúác chên ài
mưỵi ngây mưåt dưìn dêåp hún, nhû àoân tâu mưỵi lc mưåt tùng tưëc àưå.
Trong cấc àưìng nưåi, tûâng àấm cỗ phư sùỉc xanh tûúi, hûúng thúm
ca nhûäng chưìi bẩch dûúng non múãn tỗa ngất cẫ bêìu khưng khđ.
Cẫ nhâ àõnh cho em bế ra chúi ngoâi cấnh àưìng, chưỵ búâ con
sưng nhỗ chẫy gêìn àêëy.
Bâ mể dùỉt tay con. Cêåu Mấcxim têåp tïỵnh chưëng nẩng ài bïn.
Mêëy ngûúâi lêìn theo con àûúâ
ng nhỗ àïën trấi àưìi úã bïn cẩnh, àêët
trïn àưìi nùỉng giố àậ ht khư rấo. Trong khoẫng mïnh mưng bất
ngất nây, mùåt àưìi cỗ mổc dây dùån mïìm mẩi, quang cẫnh nom thûåc
lưång lêỵy.
Ấnh sấng mùåt trúâi lâm bâ mể vâ cêåu Mấcxim chối cẫ mùỉt.
Tia nùỉng sûúãi nống mùåt hai ngûúâi, nhûng nhûäng chiïëc cấnh vư
hònh ca giố xn àậ xua hïët nống bûác, lâm khưng khđ mất mễ dõu
dâng. Trïn khưng, chêåp chúân bay mưåt chêët men ngâo ngẩt khiïën
cho têm hưìn nhû ngêy ngêët, mïìm ëu, y mõ.
Bâ Ana thêëy bân tay nhỗ xđu ca con ếp chùåt lêëy tay mònh.
Nhûng húi thúã say dõu ca ma xn khiïën thiïë
u ph khưng ch
lùỉm àïën cấi dêëu hiïåu lo êu ca àûáa bế. Bâ cùng lưìng ngûåc hđt thúã

vâ cûá bûúác ài khưng hïì ngoấi lẩi. Nhûng nïëu ngoẫnh lẩi, bâ sệ
thêëy trïn khn mùåt àûáa bế cố mưåt vễ khấc hùèn lc bònh thûúâng.
Nố trưë mùỉt quay vïì phđa mùåt trúâi, àưi mùỉt àêìy ngẩc nhiïn im lùång.
Mưìm hấ hưëc, nố thúã hưín hïín nhû con cấ vûâa bõ lưi lïn khỗi nûúác.
Trïn khn mùåt bưëi rưëi êëy, àưi khi vễ ngêy ngêët àau àúán lâm sấng
lïn mưåt thoấng àïí rưìi lẩi nhû ngẩc nhiïn, gêìn nhû súå sïåt, ngú ngấc
khưng hiïíu mưåt cht gò hïët. Duy cố àưi mùỉt lu
ác nâo cng khưng
àưång àêåy, khưng cố thêìn sùỉc.
Àïën chên àưìi, cẫ ba ngûúâi ngưìi xëng. Lc thiïëu ph nhêëc
àûáa bế àang àûáng dûúái àêët lïn àùåt ngưìi cho thoẫi mấi hún, nố co
qúỉp bđu chùåt lêëy ấo mể, nhû nố cẫm thêëy àêët dûúái chên biïën mêët
nïn súå ngậ. Lc nây thiïëu ph cng vêỵn khưng nhêån thêëy cấi cûã
Ngûúâi nhẩc sơ m 17

chó lo lùỉng ca con, cẫnh vêåt ma xn lưång lêỵy trûúác mùỉt lâm
thiïëu ph mẫi mï ngùỉm nghđa.
Trûa àïën. Mùåt trúâi tûâ tûâ lùn trïn bêìu trúâi xanh ngùỉt. Tûâ trấi
àưìi chưỵ hổ ngưìi, hai ngûúâi nhòn dông sưng, nûúác ngêåp trân búâ.
Nhûäng tẫng bùng lúán bõ nûúác àêíy àậ giẩt ài hïët. Chó thónh thoẫng
côn mêëy mêíu nhỗ nhû nhûäng vïåt trùỉng lïình bïình trưi giûäa dông
vâ àang tan dêìn. Trong àưìng cỗ ngêåp phm, nûúác trân lan tûâng
àấm mïnh mưng. Nhûäng àấm mêy trùỉng nhỗ cng bêìu trúâi xanh
soi mònh trïn mùåt nûúác, vâ nhû lúâ lûäng búi dûúái àấy. Nhûäng àấm
mêy biïën dêì
n ài nhû àậ tan ra cng nhûäng mẫnh bùng nhỗ. Àưi
lc giố hiu hiu thưíi, mùåt nûúác gúån lùn tùn, lêëp lấnh dûúái ấnh mùåt
trúâi. Xa xa bïn kia búâ sưng, cấnh àưìng trẫi ra bất ngất, àen ngôm.
Ngoâi àưìng, sûúng khối nhû mưåt lúáp vẫi mỗng nhể nhâng vâ nhêëp
như sinh àưång, bưëc ph múâ nhûäng tp lïìu lúåp rẩ úã xa xa vâ àûúâng

cong xanh nhẩt ca khu rûâng. Mùåt àêët nhû thúã dâi vâ nhẫ nhûäng
lân khối cìn cån bay lïn trúâi.
Cẫnh vêåt giậi ra bưën bïì nhû mưåt ngưi àïìn trûúác ngây vâo hưåi.
Nhûng vúái em bế m, thiïn nhiïn bao giúâ cng chó lâ mưåt àïm dâi
vư têån, xao àưå
ng khấc thûúâng, cấi àïm tưëi ln ln chuín àưång,
nố gêìm thết, ngên nga nhû tiïëng chng vâ àang bûúác lẩi gêìn em.
Nhûäng cẫm giấc lẩ lng k dõ àïën vêy kđn lêëy em, nố àêìy dêỵy trân
ngêåp, lâm trấi tim non núát ca em hưìi hưåp àêåp rêët àau àúán.
Khi nhûäng tia nùỉng chiïëu rổi vâo mùåt vâ sûúãi nống lân da
mïìm mẩi, em bế theo bẫn nùng, tûå nhiïn quay mùåt vïì phđa mùåt
trúâi. Em cẫm thêëy mùåt trúâi lâ trung têm, mổi vêåt quanh em àïìu
xoay vïì àêëy. Vúái em, khưng cố nhûäng vng xa xa múâ ẫo, khưng cố
bêìu trúâi xanh ngùỉt, cẫ nhûäng chên trúâi mïnh mưng bất ngấ
t cng
khưng. Em chó thêëy cố mưåt cấi gò c thïí nống êëm nhû mưåt bân tay
vët ve, khệ lûúát qua mùåt. Rưìi, mưåt cấi gò mất mễ, nhể nhâng, tuy
nhiïn vêỵn khưng nhể bùçng cấi êëm nống ca tia nùỉng mùåt trúâi, nố
thưíi vâo mùåt em, mất rûúåi, khoan khoấi. ÚÃ trong nhâ, em bế àậ
quen ài lẩi tûå do vâ biïët àûúåc khoẫng trưëng xung quanh mònh.
Nhûng ra àêy, em ngẩc nhiïn thêëy cấc lân sống thay àưíi mau lể lẩ
lng, lc vët ve ïm dõu, lc kđch thđch bưìn chưìn. Nhûäng cấi hưn
êëm ấp ca mùåt trúâi bõ lân giố hiu hiu lûúát qua xua ài rêët mau
chống. Mưåt lìng giố xâo xẩ
c bïn tai, ph lêëy mùåt vâ hai bïn thấi
dûúng, la tûâ àêìu àïën gấy, xóỉn quanh ngûúâi em nhû cưë nhêëc
V. KƯRƯLENKƯ 18

bưíng em lïn, mang em àïën mưåt núi nâo àố trong khưng gian mâ
em khưng nhòn thêëy; cún giố ru ng têm hưìn em, lưi kếo em vâo

lậng qụn y mõ. Em liïìn siïët chùåt thïm tay mể. Trấi tim em lõm
ài, cố lc tûúãng chûâng sùỉp ngûâng àêåp hùèn.
Lc bâ mể àùåt em ngưìi xëng àêët, em cố vễ bònh tơnh hún.
Giúâ àêy, mùåc cho cấi cẫm giấc lẩ lng trân ngêåp trong ngûúâi, em
vêỵn phên biïåt àûúåc cấc êm thanh. Nhûäng lân sống êëm ấp vâ ïm
dõu vêỵn cûá dưìn dêåp mẩnh mệ, em cẫm thêëy nố thêëm vâo têån trong
cú thïí em vò nhûäng tiïëng àêåp ca mấu bõ àẫo lưån trong ngûúâi em
cng t
y theo nhõp nhûäng lân sống àố mâ àêåp nhanh hay chêåm.
Nhûng bêy giúâ, nhûäng lân sống àûa lẩi lc tiïëng hốt thấnh thốt rộ
râng ca mưåt con sún ca, lc tiïëng thêìm thò nghển ngâo ca cêy
bẩch dûúng nhỗ vûâa lẩi múái àêm chưìi xanh tûúi, hóåc tiïëng nûúác
vưỵ bêåp bïình khe khệ ngoâi sưng. Mưåt con ến bay qua, cấnh àêåp
vun vt, nố lûúån quanh gêìn àêëy mêëy vông ngóỉt ngoếo, àân rìi
nhỗ vo ve, vâ ất lïn têët cẫ, thónh thoẫng cố tiïëng bấc thúå cây gic
bô kếo cây ngoâi cấnh àưìng, tiïëng lï dâi, bìn bậ.
Nhûng em bế khưng sao hiïíu hïët àûúåc têët cẫ nhûäng tiï
ëng
àưång êëy, têët cẫ nhûäng êm thanh êëy, em khưng ghếp lẩi àûúåc,
khưng phưëi húåp àûúåc chng. Hònh nhû lc xun vâo cấi àêìu bế
nhỗ tưëi om ca em, thò nhûäng êm thanh êëy, lễ tễ rúi xëng àấy, lc
ïm ấi bêng khng, lc vang vang êìm ơ. Àưi khi nhûäng êm thanh
êëy dưìn cẫ lẩi phất ra cng mưåt lc, vâ xấo lưån vúái nhau tẩo thânh
mưåt thûá êm lưỵi àiïåu vûâa chưëi tai, vûâa khố hiïíu. Giố tûâ ngoâi cấnh
àưìng thưíi lẩi vêỵn vun vt bïn tai, em cẫm thêëy nhûäng lân sống lc
nây àậ chẩy mau hún, tiïëng nố ưìn âo, dêåp tùỉt mổi tiïëng àưång khấc
mâ lc na
ây chó côn vùng vùèng nhû tûâ thïë giúái xa lẩ àûa lẩi, nhû àậ
trúã thânh nhûäng k niïåm ngây hưm qua. Vâ khi mổi êm thanh dõu
dêìn, thò mưåt cẫm giấc ụí oẫi kđch thđch thêëm vâo lưìng ngûåc em bế

m. Mùåt em chưëc chưëc lẩi nhùn nhố tûâng nhõp, mùỉt lc nhùỉm
nghiïìn, lc múã to, àưi lưng mây lc nhđu lẩi, lc giûúng lïn súå sïåt,
rộ lâ em mën hỗi han àiïìu gò mâ khưng nối, vâ em àậ cưë gùỉng
àau àúán trong suy nghơ vâ tûúãng tûúång. thûác ca em côn non núát
mâ àậ trân ngêåp nhûäng cẫm giấc múái mễ nïn bùỉt àêìu bõ àê xëng.
thûác non núá
t êëy àậ àêëu tranh khưng lẩi àûúåc vúái nhûäng cẫm giấc
úã khùỉp núi trân vâo, nố mën chưëng chổi lẩi, phưëi húåp nhûäng cẫm
giấc êëy àïí chïë ngûå rưìi chinh phc chng, nhûng cưng viïåc êëy quấ
Ngûúâi nhẩc sơ m 19

nùång àưëi vúái khưëi ốc tưëi om ca em, mưåt àûáa bế thiïëu hùèn nhûäng
biïíu tûúång mùỉt nhòn thêëy àïí lâm mưåt viïåc nhû vêåy.
Vâ nhûäng êm thanh lêìn lûúåt àïën vêy hậm em phûác tẩp quấ,
êìm ơ quấ. Nhûäng lân sống tûâ nhûäng vng tưëi tùm, nấo àưång trân
ngêåp vâo em, mưỵi lc mưåt vang mẩnh hún, àïí thoấng lẩi biïën ngay
vâo àïm tưëi nhû trûúác, nhûúâng chưỵ cho nhûäng lân sống múái, nhûäng
êm thanh múái. Nhûäng lân sống àung àûa em, nêng em lïn mưỵi lc
mưåt nhanh, mưỵi lc mưåt cao, vúái mưåt cấi àâ lâm em phẫi khố chõu.
Mưåt êm àiïåu dâ
i vâ bìn ca tiïëng ngûúâi nối to lẩi mưåt lêìn nûäa
vûúåt lïn trïn cấi múá êm thanh hưỵn àưån àang tùỉt dêìn, rưìi thưët
nhiïn bưën bïì im bùåt.
Em bế khệ rïn vâ nùçm vêåt xëng bậi. Bâ mể quay lẩi nom
thêëy, kïu thết lïn: em bế mùåt tấi nhúåt, nùçm mï man trïn àấm cỗ.
VIII
Viïåc xẫy ra lâm cêåu Mấcxim rêët lo súå. Đt lêu nay cêåu tòm tôi
nghiïn cûáu cấc sấch nối vïì sinh l hổc, têm l hổc vâ khoa sû
phẩm. Cêåu àem hïët nghõ lûåc sùén cố vâo viïåc nghiïn cûáu têët cẫ
nhûäng àiïìu khoa hổc nối vïì sûå trûúãng thânh huìn bđ vâ sûå phất

triïín ca têm hưì
n cấc trễ em.
Dêìn dêìn cưng viïåc nghiïn cûáu lâm cêåu say mï. Nhûäng nghơ
àen tưëi cho mònh àậ tân phïë, khưng côn sûác àïí àêëu tranh cho cåc
sưëng, nhûäng suy nghơ chua chất vïì thên phêån “con sêu bô trong
àấm cỗ bi” vên vên ... têët cẫ àậ dêìn dêìn bay khỗi cấi àêìu vng
cẩnh ca ngûúâi chiïën sơ k cûåu. Thay vâo àêëy, lc nây ốc cêåu lẩi
xấo àưång vïì nhûäng nghơ khấc do kïët quẫ ca mưåt cåc suy nghơ
lêu dâi, thêåm chđ àưi khi trong trấi tim àang cùçn dêìn ài êëy, côn
nẫy ra nhûäng giêëc mú hưìng tûúi àểp. Cêåu Mấcxim tin chùỉc tẩo hốa
àậ khưng cho àûáa trễ àưi mùỉt àïí nhòn, quë
t khưng núä cûúáp nưët cẫ
cấc giấc quan khấc ca nố. Àûáa bế àấp lẩi hïët sûác àêìy à vâ vúái
mưåt nghõ lûåc phi thûúâng, têët cẫ nhûäng cẫm giấc bïn ngoâi mâ cấc
quan nùng em thu nhêån àûúåc. Cêåu Mấcxim bùỉt àêìu tin tûúãng cêåu
àûúåc tẩo hốa giao cho cấi nhiïåm v lâm phất triïín mổi nùng khiïëu
tûå nhiïn ca àûáa bế, cêåu sệ gùỉng àem tinh thêìn vâ ẫnh hûúãng ca
mònh àïí b àùỉp cho búát nưỵi bêët cưng ca sưë mïånh. Trong hâng ng
V. KƯRƯLENKƯ 20

nhûäng ngûúâi chiïën àêëu cho l tûúãng cao qu, tïn lđnh múái nây sệ
thay cêåu, mưåt tïn lđnh mâ nïëu cêåu, mưåt ngûúâi tân têåt tưåi nghiïåp
khưng can thiïåp vâo, trong tûúng lai sệ khưng lâm àûúåc viïåc gò cố
đch cho ai hïët.
Ngûúâi bẩn giâ ca Garibanài nghơ bng:
“Biïët àêu àêëy. Ngûúâi ta rêët cố thïí khưng cêìn gûúm giấo mâ
vêỵn àêëu tranh àûúåc. Rêët cố thïí àûáa trễ bõ sưë mïånh bêët cưng lâm
thûúng tưín nây, mưåt ngây kia sệ giú cao thûá v khđ húåp vúái nùng
lûåc ca nố àïí bẫo vïå nhûäng kễ àau khưí cng bõ cåc sưëng hùỉt hi.
Va

â nhû vêåy, ta àêy, mưåt tïn lđnh giâ tân têåt, ta cng sệ khưng àïën
nưỵi lâ kễ sưëng thûâa, trong cấi thïë giúái nây...”.
Vâo thúâi bíi êëy, ngay àïën nhûäng nhâ tû tûúãng tûå do tiïìn
tiïën nhêët cng khưng thoất khỗi àiïìu mï tđn cho lâ v tr nây bõ
nhûäng “ mën huìn bđ” ca tẩo hốa chi phưëi. Cho nïn, cêåu
Mấcxim trong lc theo sất tûâng bûúác trûúãng thânh ca àûáa bế, cêåu
thêëy úã nố mưỵi ngây mưåt lưå rộ nhûäng khẫ nùng đt cố; cëi cng cêåu
tin chùỉc rùçng àûáa bế bõ m cng chó lâ do mưåt trong nhûäng “

mën huìn bđ” êëy gêy nïn.
Cêåu Mấcxim súám tùång cêåu hổc trô u ca mònh cêu chêm
ngưn: “Mưåt kễ chõu thiïåt thôi cho têët cẫ nhûäng con ngûúâi bêët
hẩnh”.
IX
Sau lêìn dẩo chúi àêìu tiïn vâo bíi ma xn nổ, em bế bõ mï
sẫng mêët mêëy ngây. Cố lc em nùçm lõm, n lùång trïn giûúâng, cố
lc em trùçn trổc, mưìm nối lẫm nhẫm, tai lùỉng nghe tiïëng àưång úã
têån àêu àêu. Lc nâo nom mùåt em cng ngú ngấc kinh hậi.
Bâ mể nối:
- Trúâi úi, hònh nhû con tưi nố cưë gùỉng tòm hiïíu mưåtcấi gò mâ
khưng lâm sao hiïíu nưíi.
Cêåu Mấcxim ngưìi trê
ìm ngêm, àêìu lùỉc lùỉc. Cêåu biïët rộ àûáa bế
bõ xc àưång quấ mẩnh vâ ngêët ài nhû vêåy lâ do nhûäng cẫm giấc
trân ngêåp vâo nố nhiïìu quấ, nïn cêåu quët àõnh chó cho nhûäng
Ngûúâi nhẩc sơ m 21

cẫm giấc êëy tûâ tûâ àïën vúái àûáa bế múái mïåt dêåy, àïën tûâng cẫm giấc
mưåt. Cûãa sưí bìng em bế ưëm nùçm àống kđn mđt. Vïì sau dêìn dêìn
khi em bònh phc, múái thêëy múã àưi lc. Em àûúåc dùỉt ài chúi trong

bìng, ra ngoâi bêåc cûãa, ra sên, ra vûúân. Mưỵi khi thêëy mùåt em bế
cố vễ lo lùỉng, mể em lẩi giẫng giẫi cho em hiïíu rộ bẫn chêët nhûäng
êm thanh vûâa lâm em kinh ngẩc.
Àêy lâ tiïëng t vâ ca ch bế chùn cûâu tđt têån àùçng kia, phđa
sau mế rûâng. Côn tiïëng nây lâ tiïëng chim bưng lau hốt giûäa nhûäng
tiïëng chim sễ rđu rđt... Vâ bêy giúâ lâ
tiïëng con cô àêåu trïn bấnh xe
1

àang kïu. Nố vûâa múái úã miïìn xa xưi bay vïì tưí c.
Em bế húán húã quay mùåt vïì phđa mể, tỗ vễ biïët ún. Em cêìm
lêëy tay mể, àêìu gêåt gêåt, tai vêỵn lùỉng nghe, vễ mùåt suy nghơ, ra
chiïìu àậ hiïíu rộ.
X
Bùỉt àêìu tûâ àố, thêëy cấi gò àấng ch em lẩi hỗi han àïí biïët.
Hïỵ cố tiïëng àưång nâo, lâ mể, hay thûúâng thûúâng lâ cêåu Mấcxim, lẩi
bẫo cho em biïët êm thanh êëy lâ do nhûäng àưì vêåt hóåc nhûäng con
vêåt nâo àậ phất ra. Lúâi bâ mể giẫng nghe sinh àưång vâ nhiïìu hònh
ẫnh hún lâm em cố êën tûúång mẩnh mệ hún, àưi khi êë
n tûúång êëy rêët
àau àúán. Mùỉt àêìy àau khưí vâ niïìm ai oấn khưng nhúâ cêåy vâo àêu
àûúåc, bâ mể chùm ch giẫng giẫi cho con nghe nhûäng khấi niïåm vïì
hònh thïí vâ mâu sùỉc. Em bế hïët sûác têåp trung ch , àưi lưng mây
nhđu lẩi, thêåm chđ vûâng trấn trong trùỉng ca em hùçn lïn mêëy nïëp
nhùn nhê nhể. Chùỉc cấi àêìu nhỗ bế ca em àang gùåp phẫi mưåt
cưng viïåc quấ phûác tẩp. Nhûäng lc nhû vêåy, cêåu Mấcxim cau mùåt
lẩi, khi àưi mùỉt bâ mể rûng rûng lïå, vâ mùåt em bế tấi ài vò nhûäng
cưë gùỉng quấ sûác, ngûúâi lđnh giâ liïìn xen vâ
o, gẩt chõ ra vâ kïí
nhûäng cêu chuån khấc cho chấu nghe; trong cêu chuån, cêåu cưë

hïët sûác chó dng nhûäng khấi niïåm vïì khưng gian vâ êm thanh.
Nết mùåt em liïìn dõu lẩi.


1
ÚÃ Ukren vâ úã Ba Lan, ngûúâi ta thûúâng cùỉm nhûäng chiïëc cưåt thûåc cao cho cô àêåu.
Trïn àêìu cưåt cố lùỉp nhûäng chiïëc bấnh xe c àïí cô lâm tưí.
V. KƯRƯLENKƯ 22

Em bế hỗi vïì con cô gộ trưëng trïn chiïëc cưåt:
- Cêåu úi, con cô nố thïë nâo húã cêåu? Nố cố to khưng?
Vûâa hỗi, em vûâa dang hai cấnh tay ra. Mưỵi lêìn hỗi nhûäng cấi
tûúng tûå nhû vêåy lâ em lẩi dang hai tay ra. Lc nâo thêëy vûâa vùån
àng lâ cêåu Mấcxim bẫo thưi. Giúâ àêy em dang rưång cẫ àưi cấnh
tay bế nhỗ, nhûng cêåu vêỵn bẫo:
- Khưng chấu ẩ, con cô nố côn lúán hún thïë nhiïìu.Nïëu bùỉt bỗ
vâo bìng vâ àùåt nố xëng àêët, àêìu nố nghïín sệ cao quấ lûng
chiïëc ghïë dûåa. Chấu hiïíu chûa?
Em bế vễ mùåt trêìm ngêm nối:
- Thïë
ra nố lúán quấ cêåu nhó? Thïë con chim bưnglau to thïë
nây chûá? - Em bế nhđch àưi bân tay nhỗ xđu cấch nhau mưåt cht.
- Phẫi, con bưng lau to àng nhû vêåy... Nhûngchim lúán
khưng bao giúâ hốt hay bùçng con nhỗ. Khi con bưng lau hốt, nố cưë
hốt hay àïí cho ai nghe cng phẫi thđch. Côn con cô lâ mưåt giưëng
chim nghiïm nghõ, trong tưí, nố chó àûáng cố mưåt chên, mùỉt ln
ln nhòn xung quanh y nhû mưåt lậo ch hâ khùỉc àûáng ưëp thúå lâm,
quất thấo, mùỉng chûãi, chẫ súå gò lâm phiïìn hâng xốm mâ cng
khưng cht xêëu hưí vïì cấi tiïëng khân khân ca mònh.
Nghe cêåu tẫ, àûáa bế bêåt cûúâi vâ qụn khëy àûúå

c mưåt lất
nhûäng cưë gùỉng khố nhổc ca em lc nây àïí hiïíu àûúåc cêu chuån
bâ mể kïí. Nhûng cêu chuån ca bâ mể hêëp dêỵn, nïn em vêỵn
thûúâng thđch hỗi mể hún lâ hỗi cêåu Mấcxim.
Ngûúâi nhẩc sơ m 23

CHÛÚNG HAI
I
Khưëi ốc tô mô ca em bế giâu thïm nhiïìu khấi niïåm múái.
Nhúâ thđnh quan cûåc k tïë nhõ, em dêìn dêìn ài sêu vâo thiïn nhiïn
úã xung quanh. Trïn àêìu vâ quanh mònh em bao giúâ cng thêëy mưåt
thûá àïm tưëi mõt mng dây àùåc. Nhûäng bống tưëi nhû àấm mêy
nùång àê trơu lïn khưëi ốc ca em, mùåc dêìu bõ nhû vêåy ngay tûâ ngây
múái lổt lông vâ hònh nhû em àậ phẫi quen ài vúái nưỵi àau khưí êëy,
nhûng bẫn chêët ca em vêng theo mưåt thûá bẫn nùng cao àùèng,
ln ln cưë gùỉng tòm cấch vến cấi mân múâ àc kia ài. Mưëi hùm húã
vư thûác ca àûáa trễ ham mën àûúåc thêëy ấnh sấng mâ nố chûa
hïì biïët khưng bao giúâ rúâ
i bỗ em vâ trïn khn mùåt em thêëy hùçn rộ
mưåt thûá cưë gùỉng mú hưì vâ àau xốt.
Tuy nhiïn em cng cố nhûäng pht vui vễ trong sấng, nhûäng
pht ngêy ngêët hưìn nhiïn ïm dõu, nhêët lâ khi nhûäng êën tûúång bïn
ngoâi àïën àûúåc vúái em, biïën thânh nhûäng cẫm giấc múái mễ, mẩnh
mệ, gip em hiïíu àûúåc nhûäng hiïån tûúång múái ca v tr vư hònh.
Thiïn nhiïn mïnh mưng vâ hng vơ khưng hoân toân àống cûãa em.
Cho nïn, mưåt hưm àûúåc dùỉt àïën àûáng trïn mưåt tẫng àấ úã trïn búâ
sưng, em trêìm ngêm, nghiïm nghõ lùỉng nghe tiïëng sống nhỗ bêåp
bïình vưỵ nhê nhể dûúái chên. Em cẫm àưå
ng, nđu lêëy vẩt ấo mể, lùỉng
nghe nhûäng viïn sỗi dûúái chên lẫ tẫ dưìn dêåp rúi xëng nûúác. Tûâ

àêëy, em hònh dung chiïìu sêu dûúái hònh thûác tiïëng nûúác rò râo nhê
nhể dûúái chên mưåt tẫng àấ, hóåc tiïëng lẩo xẩo kinh hậi ca nhûäng
viïn sỗi nhỗ dưìn dêåp lùn xëng nûúác.
Khưng gian vang dưåi àïën tai em nhû mưåt bâi ca tùỉt dêìn.
Nhûng khi tiïëng sêëm ma xn vang khùỉp bêìu trúâi, lâm toân thïí
khưng gian hun nấo, rưìi, sau mưåt tiïëng êìm êìm phêỵn nưå tiïëng
vang tùỉt dêìn vâo trong nhûäng àấm mêy, em bế m lùỉng nghe,
V. KƯRƯLENKƯ 24

trong lông súå hậi thânh kđnh, têm trđ em húán húã vâ trong àêìu em
vt nẫy ra khấi niïåm huy hoâng vïì bêìu trúâi bất ngất.
Xem thïë, vúái em, êm thanh lâ biïíu hiïån chđnh, biïíu hiïån trûåc
tiïëp nhêët ca cấi thïë giúái bïn ngoâi. Nhûäng êën tûúång khấc chó àïí
bưí sung cho nhûäng êën tûúång ca thđnh giấc. Mổi quan niïåm ca
em àïìu khn nùån trïn nhûäng êën tûúång êm thanh êëy.
Àưi khi, vâo mưåt bíi chiïìu nống bûác, bưën bïì im phùng phùỉc,
khưng côn tiïëng chên ngûúâi ài lẩi vâ cẫnh vêåt thiïn nhiïn chòm
trong vùỉng lùång, mưåt thûá n lùång trong àố ngûúâi ta àoấn chûâng
chó co
á nhûäng sûác sưëng àang lùång lệ khưng ngûâng vûún lïn, nhûäng
lc êëy khn mùåt em bế nom àùåc biïåt lẩ thûúâng. Hònh nhû do ẫnh
hûúãng ca cấi vùỉng lùång xung quanh, cố nhûäng êm thanh mâ chó
cố em nùỉm àûúåc nhõp àiïåu, tûå àấy têm hưìn em dêng lïn, vâ em
trêìm ngêm lùỉng nghe. Nhûäng lc êëy nhòn em tûúãng nhû cố mưåt
nghơ àang nẫy ra, côn mú hưì, bùỉt àêìu rung àưång trong trấi tim em
nhû mưåt khc nhẩc bêng khng.
II
Em bế àậ lïn nùm. Ngûúâi mẫnh dễ, ëu úát, nhûng em vêỵn ài
lẩi vâ chẩy khùỉp nhâ. Nïëu mưåt ngûúâi lẩ nhòn em ài trong bìng,
chên bûúác vûäng vâng, gùåp vûúáng lâ quay ngûúâi trấnh, cêìn àïën gò lâ

tòm àûúåc ngay, thò ngûúâi êëy khưng bao giúâ lẩi tin lâ mònh àang
àûáng trûúác mùåt mưåt àûáa bế m. Ngûúâi êëy sệ cho em lâ àûáa bế trêìm
mùåc mưåt cấch k qúåc, mưåt em bế cố àưi mùỉt suy nghơ àùm àùm
nhòn núi xa thùèm. Nhûng ra sên, em ài lẩi rêët khố khùn. Em phẫi
dng mưåt chiïëc gêåy nhỗ, khe khệ àêåp xëng àêët àùçng trûúác mùåt.
Lc khưng cố gêåy, em thûúâng thđch bô xëng àêët, gùåp vêåt gò
cng tó mó nùỉn bốp.
III
Mưåt bíi chiïìu tưëi ma hê àểp àệ. Cêåu Mấcxim ngưìi trong
vûúân. Cng nhû mổi bûäa, bưë em bế côn bêån viïåc úã
ngoâi àưìng.
Trong sên vâ xung quanh, bưën bïì im ùỉng. Thưn xốm ng n.
Ngûúâi nhẩc sơ m 25

Trong bïëp cng khưng côn thêëy tiïëng chuån trô ca mêëy ngûúâi
lao cưng vâ gia nhên àây túá. Em bế àậ àûúåc àùåt ng trïn giûúâng
àïën gêìn nûãa tiïëng.
Em àang thiu thiu ng. Tûâ đt lêu nay, trong ngûúâi em cố mưåt
thûá hưìi ûác lẩ lng ùn nhõp vúái cấi khưng khđ ïm dõu ca giúâ khuya
mån nây. Àânh rùçng em khưng nhòn thêëy bêìu trúâi xanh tưëi dêìn,
hóåc nhûäng àónh cêy àen sêỵm lung lay in rộ hònh lïn nïìn trúâi àêìy
sao, em khưng thêëy àûúåc nhûäng mấi tranh ca nhûäng ngưi nhâ
vêy quanh sên nhùn nhm lẩi, vâ nhûäng bống tưëi xanh biïëc trưån
vúái ấnh trùng ống ẫ bao ph mùåt àêët. Nhûng tûâ mêëy hưm nay,
nhûä
ng lc em nùçm ng, cố mưåt cẫm giấc lẩ lng, quën r, nố àïën
xêm chiïëm chïë ngûå em, vâ hưm sau, lc thûác dêåy, em khưng sao
hiïíu àûúåc.
Vâo khoẫng lc têm trđ em thiu thiu ng, lc tiïëng xâo xẩc

mú hưì úã lm dễ àậ im bùåt vâ em àậ khưng côn phên biïåt rộ tiïëng
chố sa úã xa xa trong lâng, tiïëng hốt lđu lo ca con chim hổa mi
bïn kia sưng, vâ tiïëng nhẩc lanh canh bìn bậ ca mêëy con ngûåa
àang gùåm cỗ trong nưåi, khi têët cẫ cấc thûá tiïëng àưång riïng lễ êëy
nhỗ dêìn rưìi mêët hùèn trong khưng gian bất ngất, thò em bế bùỉt àêìu
cố êën tûúå
ng nhû têët cẫ nhûäng cấi àố quån vâo nhau, tẩo thânh
mưåt hôa êm ïm ấi bay qua cûãa sưí vâo trong bìng em, nố bay lûúån
mậi quanh giûúâng em nùçm vâ ru em vâo mưåt giêëc mú dõu dâng.
Sấng hưm sau, thûác giêëc, lông bưìi hưìi cẫm àưång, em rđu rđt hỗi mể:
- Mể úi, hưm qua cố cấi gò thïë hẫ mể? Cấi gò thïëhẫ mể?
Bâ mể khưng biïët àêìu ài ra sao, bâ tûúãng nhûäng giêëc mú
àïën qëy àẫo con bâ. Bâ ùém nố àùåt lïn giûúâng, lâm dêëu rưìi àúåi mậi
lc em thiu thiu ng múái lui ra. Bâ khưng thêëy cố gò lẩ. Nhûng
sấng hưm sau, em bế lẩi hỗi mể nhû hưm trûúác. Em kïí lẩi cho mể

nghe nhûäng cẫm giấc lâm em ngêy ngêët àïm qua.
- A, mể u qu ca con úi! Hay quấ, hay quấ mểẩ... Cấi gò
thïë hẫ mể?
Mưåt bíi chiïìu, bâ àõnh ngưìi nấn lêu hún vúái con àïí xem cấi
bđ mêåt lẩ lng kia lâ cấi gò. Ngưìi trïn mưåt chiïëc ghïë dûåa bïn cẩnh
chiïëc giûúâng nhỗ, bâ lú àậng tay àan ấo, tai lùỉng nghe húi thúã àïìu
àùån ca bế Pie. Em nhû àậ ng n, bưỵng tiïëng em thỗ thễ trong
bống tưëi: