Tài liệu Sốt ở trẻ em: Khi nào là nguy hiểm? docx

Sốt ở trẻ em: Khi nào là nguy hiểm?

Sốt ở trẻ em luôn là biểu hiện được các bậc cha mẹ quan tâm, là một
trong những lý do chủ yếu khiến cha mẹ hay người chăm sóc đưa trẻ đi
khám, cấp cứu. Hiểu biết đúng về sốt có thể giúp cho chúng ta yên tâm chăm
sóc trẻ tại nhà hoặc cho trẻ đến khám sớm tại các cơ sở y tế để được phát hiện
và điều trị bệnh kịp thời.
Khi nào được gọi là "sốt"
Theo y văn, một trẻ được gọi là
có sốt khi nhiệt độ đo được ở bên trong
hậu môn cao hơn 38oC. Nhiệt độ đo
được ở các vị trí khác trên cơ thể thường
thấp hơn nhiệt độ trong hậu môn. Vì vậy
nếu cặp nhiệt độ ở nách đo được từ
37,5oC trở lên lúc đó được gọi là trẻ có sốt.
Bản thân triệu chứng sốt tự nó không phải là một dấu hiệu đe dọa đến tính
mạng ngoại trừ những trường hợp sốt cực kỳ cao và kéo dài, ví dụ như cao hơn
41,6oC khi đo bên trong hậu môn. Sốt có thể là dấu hiệu chỉ điểm cho một tình
trạng bệnh nặng nhưng nhiều khi chỉ là biểu hiện của một tình trạng nhiễm khuẩn
thông thường. Có một trung tâm trong não bộ có tên là "vùng dưới đồi"
(hypothalamus) có chức năng kiểm soát toàn bộ nhiệt độ của cơ thể. Khi vùng
dưới đồi chỉ huy việc tăng nhiệt độ của cơ thể là một cách để cơ thể chống lại các
tác nhân gây nhiễm khuẩn. Sốt là một biểu hiện thường gặp của bệnh nhiễm khuẩn
tuy nhiên còn có những tình trạng bệnh không phải do nhiễm khuẩn nhưng vẫn có
thể gây sốt.
Các căn nguyên gây sốt

Sốt không phải là một bệnh, sốt chỉ là một triệu chứng của nhiều tình trạng
bệnh lý khác nhau. Thông thường người ta chia căn nguyên của sốt làm hai loại:
sốt do các căn nguyên nhiễm khuẩn và sốt do các căn nguyên không phải nhiễm
khuẩn. Sốt do các căn nguyên nhiễm khuẩn thông thường là biểu hiện của tình

trạng nhiễm virut hoặc vi khuẩn. Sốt do các căn nguyên không nhiễm khuẩn có thể
gặp trong nhiều tình trạng bệnh lý khác nhau ví dụ khi tế bào máu bị phá hủy; khi
quá trình viêm bị rối loạn; khi quá trình thở gặp trục trặc; do tác dụng phụ của
thuốc; do mất nước; do say nắng, say nóng; sốt sau khi tiêm vaccin; có khi do
chính trung tâm điều nhiệt (vùng dưới đồi) bị trục trặc...
Quan tâm đến các yếu tố tiền sử khi trẻ bị sốt
Điều này giúp cho việc định hướng các căn nguyên gây sốt ở trẻ. Nếu trẻ
sống trong vùng sốt rét hoặc có đến vùng sốt rét trong vòng 6 tháng qua cần đặt ra
việc xác định nguy cơ mắc sốt rét ở trẻ. Nếu trẻ sống trong vùng sốt xuất huyết
hoặc có qua lại vùng sốt xuất huyết trong vòng 2 tuần gần đây là những thông tin
quan trọng trong việc xác định nguy cơ mắc sốt xuất huyết ở trẻ. Nếu trẻ đã mắc
sởi trong vòng 3 tháng qua, nay xuất hiện thêm sốt cần phải cảnh giác với các biến
chứng của sởi... Quan tâm đến việc trẻ có được dùng thuốc trước khi xuất hiện sốt
sẽ giúp cho việc có thêm thông tin để xác định căn nguyên gây sốt. Khi phát hiện
được các dấu hiệu về tiền sử cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được tư vấn, khám
cũng như xác định thông tin và chẩn đoán, điều trị.
Các biểu hiện thường đi kèm với sốt
Khi trẻ bị sốt, đi cùng với tình trạng nhiệt độ cơ thể tăng cao là một số biểu
hiện thường gặp khác như mệt mỏi, quấy khóc, đỏ mặt, vã mồ hôi, rùng mình hay
run, trẻ lớn có thể kêu đau đầu... Cần phải để ý, theo dõi diễn biến các dấu hiệu
trên tuy nhiên không nên quá lo lắng, căng thẳng mà nghĩ rằng trẻ có tình trạng
bệnh nặng hoặc biến chứng.
Một số trẻ nằm trong nhóm tuổi từ 6 tháng đến 6 tuổi khi nhiệt độ tăng cao
đột ngột có thể làm xuất hiện cơn giật lúc đó gọi là trẻ có sốt cao co giật. Khi trẻ
co giật có thể nhìn thấy chân, tay và một số bộ phận của cơ thể (miệng) co giật,
mắt trợn ngược. Mặc dù chỉ là sốt cao co giật đơn thuần nhưng nếu được chứng
kiến cơn giật cũng thấy rất sợ hãi (nhất là cha mẹ và những người trực tiếp chăm
sóc trẻ) tuy nhiên cơn giật thường không quá 15 phút và trẻ phục hồi hoàn toàn
trong vòng 1 giờ.
Làm gì khi trẻ bị sốt?

Trong hầu hết các trường hợp, căn nguyên gây sốt ở trẻ là do nhiễm virut vì
vậy trẻ sẽ tự hết sốt, trở lại bình thường sau một vài ngày. Hầu hết các bậc cha mẹ
hoặc người chăm sóc trẻ thường cố gắng tìm mọi cách để hạ sốt cho trẻ nhằm
mong muốn tránh tình trạng sốt cao co giật có thể xảy ra. Điều này không sai về
mặt lý thuyết, tuy nhiên theo kinh nghiệm của nhiều chuyên gia cho rằng chính
bản thân tình trạng sốt cũng có nhiều tác dụng tốt với tình trạng của đứa trẻ cho
nên nhiều khi cũng nên để cho cơn sốt làm nhiệm vụ của nó.
Mặc dù vậy cũng cần thiết phải hạ sốt cho trẻ khi trẻ sốt cao trên 38,5oC.
Có thể dùng nước ấm để lau cho trẻ nhưng cũng có thể làm trẻ run hoặc giật mình
hoảng hốt. Vì vậy cũng không nên lau nước ấm toàn thân cho trẻ khi trẻ bị sốt mà
chỉ cần lau ở một vài nơi như trán, nách... Việc dùng thuốc hạ sốt cho trẻ vẫn có
nhiều quan điểm trái ngược nhưng nhiều chuyên gia cho rằng nên bắt đầu dùng
thuốc hạ sốt cho trẻ khi nhiệt độ đo được ở nách trên 38,5oC. Thuốc hạ sốt thường
được sử dụng là paracetamol với liều dùng theo chỉ dẫn và không quá 6 lần/24 giờ.
Khi trẻ bị sốt thường mất nhiều nước (qua đường mồ hôi, hô hấp...) vì vậy
điều quan trọng là phải động viên khuyến khích cho trẻ uống đủ nước, không cho
trẻ ăn kiêng khi ốm. Một điều còn quan trọng hơn cả việc cố gắng tìm mọi cách hạ
sốt cho trẻ thậm chí hơn cả thuốc hạ sốt là việc phải theo dõi chặt chẽ tình trạng
sốt, cho trẻ nghỉ ngơi và cặp nhiệt độ thường xuyên
Cần đưa trẻ đi khám tại bệnh viện, nếu:
Cha, mẹ, người chăm sóc trẻ phải hiểu, để theo dõi và nhận biết được khi
nào đưa trẻ đi khám... Trẻ cần được đưa ngay đến cơ sở y tế khi có ít nhất một
trong số các dấu hiệu dưới đây: