(Sáng kiến kinh nghiệm) giáo dục kỹ năng sống cho học sinh thông qua một số phương pháp dạy học tích cực khi dạy và học chương i cuộc cách mạng tư sản

MỤC LỤC
1. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chon đề tài.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
1.5. Những điểm mới của đề tài.
2. NỘI DUNG
2.1. Cơ sở lí luận.
2.2. Thực trạng
2.3. Giải quyết vấn đề.
2.4. Hiệu quả.
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
3.1.2 Kiến nghị.
4. Tài liệu tham khảo
5. Phụ lục

Trang
2
2
3
4
4
4
4
4-6
6
7-15
15
15-16

15
16
17
18-31

1. MỞ ĐẦU.
1


Trong xu thế hội nhập và phát triển của thế giới hiện nay, địi hỏi con
người phải ln năng động, sáng tạo; có khả năng tìm kiếm, xử lí thơng tin và
ứng phó với các tình huống trong đời sống. Tuy nhiên, theo nghiên cứu mới của
ngành giáo dục hiện nay có khoảng 35% sinh viên ra trường khơng tìm được
việc làm do thiếu kĩ năng thực hành xã hội, hơn 80% sinh viên ra trường bị các
nhà tuyển dụng đánh giá là thiếu kĩ năng sống, thiếu năng lực hành động, năng
lực thực tiễn…Chính vì thế, việc giáo dục kỹ năng sống hiện nay càng trở nên
cấp thiết đối với thế hệ trẻ, bởi các em chính là những chủ nhân tương lai của
đất nước.
Nhằm đáp ứng yêu cầu của sự phát triển quốc gia, mục tiêu giáo dục phổ
thông ở nước ta hiện nay bên cạnh việc trang bị kiến thức còn trang bị những
năng lực cần thiết cho học sinh, đặc biệt là năng lực hành động, năng lực thực
tiễn. Tuy nhiên, để rèn luyện được những kỹ năng đó địi hỏi phải tiến hành
đồng bộ nhiều hoạt động, từ việc trang bị lí thuyết cho đến thực hành rèn luyện
kỹ năng sống. Để giáo dục kỹ năng sống cho học sinh một cách hiệu quả, việc
phối hợp với phụ huynh là cực kỳ quan trọng, không nên phụ thuộc quá nhiều
vào giáo viên vì giáo dục kỹ năng sống không phải chỉ trong ngày một, ngày hai
mà là cả một quá trình lâu dài liên tục được kết hợp có hiệu quả bằng nhiều
phương pháp của việc dạy và học trong nhà trường, gia đình và xã hội.
Một trong những mơn học có nhiều thuận lợi trong việc giáo dục, rèn luyện
kỹ năng sống cho học sinh đó là mơn Lịch sử, bởi nội dung bài học lịch sử chứa

đựng nhiều bài học quý để giáo dục lòng yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào
dân tộc, ý thức tự chủ, tinh thần chiến đấu…buộc học sinh phải vận dụng rất
nhiều kỹ năng tư duy sáng tạo, phân tích đánh giá, vận dụng và rút ra bài học bổ
ích cho bản thân. Vì vậy, tơi chọn đề tài này để trao đổi một kinh nghiệm nhỏ
cùng các đồng nghiệp với mong ước giáo dục, hướng dẫn và rèn luyện kỹ năng
sống cho học sinh nhất là hoc sinh THPT đạt được nhiều kết quả tốt.
Trong quá trình triển khai tơi được sự giúp đỡ tận tình của bộ phận chuyên
môn, của BGH nhà trường nên đề tài đã mang lại một số kết quả đáng kể trong
những năm học vừa qua. Tôi xin trân thành cảm ơn BGH, tập thể các thầy cô bộ
môn và học sinh các lớp khối 10 đã giúp tơi hồn thành đề tài này. Rất mong sự
giúp đỡ, góp ý để sáng kiến này thành công hơn và đi vào thực tiễn giảng dạy
trong các nhà trường đạt hiệu quả cao nhất.
1.1. Lí do chọn đề tài:
Thực hiện chủ trương của bộ GD và ĐT triển khai giáo dục kỹ năng sống
trong một số môn học và hoạt động giáo dục ở các cấp học. Hoạt động giáo dục
giá trị sống và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh vừa mang tính chiến lược,
vừa mang tính cấp bách, là động cơ và cũng là nhiệm vụ của nhà trường, cơ
quan và của cha mẹ học sinh thường xuyên và lâu dài.
Hiện nay, Bộ GD và ĐT đã đưa nội dung giáo dục kỹ năng sống lồng ghép
trong các môn học ở THPT nhằm đạt mục tiêu trang bị cho học sinh những kiến
thức, giá trị thái độ và kỹ năng phù hợp, tạo cơ hội thuận lợi cho học sinh sử
dụng tồn quyền và bổn phận của mình để phát triển tồn diện về thể chất, trí
tuệ, tinh thần, đạo đức. Đây là một chủ trương cần thiết và đúng đắn. Tuy nhiên,
trong dạy học các mơn học nói chung và dạy học lịch sử ở trường THPT nói
2


riêng, việc thiết kế những bài dạy sao cho vừa đảm bảo yêu cầu về nội dung vừa
giúp HS nhận thức được các giá trị trong cuộc sống, hình thành lối sống, cách
ứng xử có văn hóa trong các tình huống giao tiếp đa dạng của cuộc sống mà vẫn

tạo hứng thú cho học sinh trong một thời lượng có hạn là vấn đề rất cần thiết đối
với người giáo viên Lịch sử.
Đối với việc dạy học Lịch sử ở các cấp học nói chung và ở trường THPT
nói riêng, việc làm sao để đảm bảo được nội dung kiến thức bài học mà đồng
thời học sinh lại phải chủ động chiếm lĩnh kiến thức bài học theo yêu cầu đổi
mới về phương pháp hiện nay quả thật là điều khơng dễ thực hiện.Vì vậy, địi
hỏi người giáo viên phải vận dụng nhiều kĩ năng, trong đó khơng chỉ là kiến
thức mà đòi hỏi cả sự sáng tạo, linh hoạt ở mỗi bài dạy cụ thể. Sự chuẩn bị kĩ
càng cho việc lên lớp của người giáo viên từ khâu chuẩn bị - tức là phần thiết kế
bài dạy - là một trong những yếu tố góp phần khơng nhỏ vào hiệu quả của tiết
học, đặc biệt là trong việc vận dụng và phát huy tối đa công năng của các
phương pháp dạy học tích cực trong việc giáo dục KNS cho HS. Chính vì thế, để
nhằm giáo dục KNS cho học sinh, tôi đã áp dụng các phương pháp dạy học tích
cực để nâng cao chất lượng giờ dạy như dạy học nhóm, dạy học theo dự án và
dạy học thơng qua trị chơi nhằm giúp cho HS phát triển và rèn luyện những kĩ
năng cần thiết để hội nhập cuộc sống một cách chủ động hơn.
Từ thực tế dạy học qua nhiều năm và việc rút kinh nghiệm của bản thân
trong quá trình giảng dạy, cũng là để trao đổi với các đồng nghiệp giảng dạy
Lịch sử về hướng áp dụng các phương pháp dạy học tích cực để giáo dục KNS
cho HS lớp 10, khối lớp đầu cấp THPT, tơi mạnh dạn trình bày đề tài “Giáo dục
kĩ năng sống cho học sinh thông qua một số phương pháp dạy học tích cực khi
dạy và học Chương I: Các cuộc cách mạng tư sản, chương trình Lịch sử lớp 10
trung học phổ thông” mà bản thân tôi nhận thấy có hiệu quả trong q trình thực
hiện. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để sáng kiến
này thành công hơn và đi và thực tiễn giảng dạy trong nhà trường đạt hiệu quả
cao nhất.
1.2.Mục đích nghiên cứu:
Tìm hiểu cơ sở lí luận và pháp lí của đề tài. Xây dựng mơ hình giáo dục,
rèn luyện kỹ năng sống thông qua một số phương pháp dạy học tích cực, giúp
học sinh có tinh thần, thái độ học tập tự giác, tích cực, sống có lí tưởng và hồi

bão, ứng xử, hành động mang tính nhân văn. Nó giúp cho học sinh có ý thức bảo
vệ và rèn luyện cơ thể, không vi phạm các tệ nạn xã hội. Giúp học sinh có đủ
khả năng tự thích ứng với mơi trường xung quanh, tự chủ, độc lập, tự tin khi giải
quyết công việc. Đồng thời, góp phần đạt hiệu quả cao trong phong trào “Xây
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực’’. Ngồi ra, còn thực hiện được
các mục tiêu của giáo dục đã được định hướng: Học để biết, học để làm, học để
cùng chung sống và học để làm người.
1.3 Đối tượng nghiên cứu :
Đề tài hướng vào nghiên cứu đặc điểm của các bài dạy trong phần lịch sử
thế giới (từ giữa thế kỷ XVI đến cuối thế kỷ XVIII), từ đó áp dụng những
phương pháp dạy học tích cực để lồng ghép giáo dục kỹ năng sống trong môn
lịch sử.
3


1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Tìm hiểu về khái niệm kỹ năng sống, đặc điểm cơ bản của một số phương
pháp dạy học tích cực qua đó áp dụng vào dạy và học Chương I. Các cuộc cách
mạng tư sản (từ giữa thế kỉ XVI đến cuối thế kỷ XVIII). Từ đó lơi cuốn học sinh
hoạt động học tập một cách tích cực, chủ động, nắm vững kiến thức bài học
đồng thời các kỹ năng sống cũng được hình thành.
1.5. Những điểm mới của đề tài:
Sự dụng các phương pháp dạy học tích cực: học nhóm, dạy học theo dự án,
dạy học áp dụng phần mềm Kahoot để củng cố bài hoặc kiểm tra đánh giá học
sinh, thơng qua đó làm tăng hứng thú học tập và giáo dục kĩ năng sống cho các
em.
2. NỘI DUNG.
2.1. Cơ sở lí luận.
Theo WHO (1993) “Năng lực tâm lí xã hội là khả năng ứng phó một cách có
hiệu quả với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống. Đó cũng là khả năng

của một cá nhân để duy trì một trạng thái khỏe mạnh về mặt tinh thần, biểu hiện
qua hành vi phù hợp và tích cực khi tương tác với người khác, với nền văn hóa
và mơi trường xung quanh. Năng lực tâm lí xã hội có vai trị quan trọng trong
việc phát huy sức khoẻ theo nghĩa rộng nhất về mặt thể chất, tinh thần và xã
hội. KNS là khả năng thể hiện, thực thi năng lực tâm lí xã hội này”.
Như vậy, KNS chính là năng lực của mỗi người giúp giải quyết những nhu
cầu và thách thức của cuộc sống một cách có hiệu quả. Việc đưa giáo dục KNS
vào nhà trường cho thấy mục tiêu của giáo dục trong thời kì mới chú trọng tính
hữu dụng, thiết thực của chương trình nhà trường, đồng thời tăng khả năng đáp
ứng yêu cầu đào tạo con người mới năng động, tích cực, tự tin, hội nhập thành
cơng trong xã hội.
Mục tiêu và nội dung môn Lịch sử đã chứa đựng những yếu tố của giáo dục
KNS, phù hợp với các nội dung cơ bản của giáo dục KNS, bao gồm kĩ năng tư
duy sáng tạo, kĩ năng hợp tác nhóm, kĩ năng giao tiếp,... phù hợp với cách tiếp
cận làm thay đổi hành vi của người học trên cơ sở nhận thức về các nội dung của
môn Lịch sử. Nhiều bài học của môn Lịch sử hướng đến việc giúp HS nhận thức
được các giá trị trong cuộc sống, hình thành lối sống, tình cảm gia đình, bạn bè,
tình yêu đối với quê hương đất nước, lòng tự hào, tự tơn dân tộc, lịng biết ơn
sâu sắc. Mặt khác, các KNS cịn được giáo dục thơng qua phương pháp học tập
tích cực, dựa trên sự tương tác giữa nội dung bài học với những hiểu biết, kinh
nghiệm vốn có của bản thân người học và quá trình đối thoại, tương tác người
học với nhau để thực hành, vận dụng linh hoạt vào các tình huống trong cuộc
sống phù hợp với lứa tuổi của các em.
Có rất nhiều phương pháp dạy học tích cực nhằm giáo dục kỹ năng sống
cho học sinh trong dạy học lịch sử. Tuy nhiên trong khn khổ một sáng kiến
kinh nghiệm, tơi xin trình bày một số vận dụng mà bản thân nhận thấy có hiệu
quả tích cực trong giáo dục KNS cho học sinh ở ba phương pháp: dạy học nhóm,
dạy học theo dự án và phương pháp trò chơi với việc áp dụng phần mềm
Kahoot.
* Phương pháp dạy học nhóm:

4


Dạy học theo nhóm là một hoạt động học tập có sự phân chia học sinh theo
từng nhóm nhỏ với đủ thành phần khác nhau về trình độ, cùng trao đổi ý tưởng,
một nguồn kiến thức dựa trên cơ sở hoạt động tích cực của từng cá nhân. Từng
thành viên của nhóm khơng chỉ có trách nhiệm với việc học tập của mình mà
cịn có trách nhiệm quan tâm đến việc học tập của các thành viên trong nhóm.
Hoạt động nhóm hợp lí, tích cực sẽ giúp HS rèn luyện các kĩ năng: đảm
nhận trách nhiệm, hợp tác, chia sẻ, thương lượng, giải quyết mâu thuẫn, giải
quyết vấn đề,...
* Phương pháp dạy học theo dự án:
Dạy học theo dự án (DHDA) có nguồn gốc từ châu Âu (thế kỉ 16, ở Ý và
Pháp). Đầu thế kỉ 20, các nhà sư phạm Mỹ đã xây dựng cơ sở lí luận cho dạy
học theo dự án (Richard, J.Dewey,.v.v.), và coi đó là phuoqng pháp dạy học
quan trọng để thực hiện quan điểm dạy học định hướng vào người học, nhằm
khắc phục nhược điểm của dạy học truyền thống coi GV là trung tâm. Dạy học
theo dự án là phương pháp trong đó cá nhân hay nhóm người học thiết lập một
dự án có nội dung gắn kết với nội dung học tập. Dựa vào tri thức, kinh nghiệm
và kĩ năng vốn có, trên cơ sở phân tích thực tiễn thuộc phạm vi học tập, cùng
với tài liệu, phương tiện, người học đề xuất ý tưởng, thiết kế dự án, soạn thảo và
hoàn chỉnh dự án. Trong dạy học theo dự án, người học tham gia tích cực và tự
lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học, từ việc xác định mục đích, lập kế
hoạch đến việc thực hiện dự án. Vì thế dạy học theo dự án là một phương pháp
dạy học tích cực, hữu hiệu phát huy được năng lực của học sinh, đồng thời rất
ưu việt trong giáo dục kỹ năng sống cho các em.
Thực hiện dạy học theo dự án, HS làm việc theo nhóm để giải quyết những
vấn đề có thực mang tính thách đố, dựa trên bài học và thường có tính liên mơn.
Vì vậy, đặc điểm này còn được gọi là học tập mang tính xã hội. Các dự án học
tập góp phần gắn liền nhà trường với thực tiễn đời sống xã hội và có thể mang

lại những tác động xã hội tích cực. Dạy học theo dự án không chỉ rèn luyện cho
học sinh các kĩ năng sống cần thiết mà còn tạo ra các sản phẩm cụ thể. Các sản
phẩm của dự án khơng giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết mà trong đa số
trường hợp, các dự án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt động
thực tiễn, thực hành.
* Phương pháp trò chơi áp dụng phần mềm Kahoot:
A.I Xôrôkina đã đưa ra một luận điểm vô cùng quan trọng về đặc thù của
dạy học kết hợp với trò chơi: “Trò chơi học tập là một q trình phức tạp, nó là
hình thức dạy học và đồng thời nó vẫn là trị chơi…Khi các mối quan hệ chơi bị
xóa bỏ, ngay lập tức trị chơi biến mất và kh khung
để dạy mà không phải dạy hết tất cả các bài cũng như các mục trong một bài dạy
để có nhiều thời gian đầu tư hơn, hiệu quả bài dạy cao hơn; ngoài ra nếu được
đầu tư hơn nữa về cơ sở vật chất để học sinh được học với các trang thiết bị hiện
đại chắc chắn hiệu quả dạy học sẽ cao hơn rất nhiều.
Trên đây, chỉ là một vài kinh nghiệm mang tính chất cá nhân mà bản thân tơi
trong q trình áp dụng thấy có hiệu quả phù hợp với mục tiêu giáo dục hiện
nay, nhưng cũng có thể khơng phù hợp với quan điểm dạy học của từng người.
Vì vậy, người viết rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến và trao đổi chân
thành của các đồng nghiệp về việc áp dụng các phương pháp dạy học khác nhau
trong giáo dục kỹ năng sống cho học sinh để tơi có một sự kết hợp phương pháp
tối ưu hơn, hiệu quả hơn trong quá trình giảng dạy.
XÁC NHẬN CỦA ĐƠN VỊ

Hà Trung, ngày 4 tháng 5 năm 2018
Tôi cam đoan đây là SKKN của mình viết,
khơng sao chép nội dung của người khác.
Người viết

Đỗ Thị Thu

TÀI LIỆU THAM KHẢO
16


1. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng môn Lịch sử THPT của Nhà
xuất bản giáo dục.
2. Sách giáo khoa Lịch sử 10 của Nhà xuất bản giáo dục
3. Sách giáo viên lịch sử 10 của Nhà xuất bản giáo dục.
4. Phương pháp dạy học tích cực ở trường THPT của Đại học sư phạm.
5. Sách Kỹ năng sống của Nhà sách Phương Nam- nhà xuất bản Đại học sư
phạm.
6. Sách hướng dẫn giảng dạy theo phương pháp dạy học tích cực của Bộ giáo
dục và Đào tạo.

PHỤ LỤC:
17


( Hình 1)

18


(Hình 2)

19


( Hình 3)

20


( HÌNH 4)

21


( Hình 5)

22


( Hình 6)

( Hình 7)

23


( Hình 8)

24


( Hình 9)

25

( Hình 10)

26


( Hình 11)

27


( Hình 12)

28


(Hình 13)

29


(Hình 14)

30


( Hình 15)

31

32