đánh giá khả năng kết hợp của một số dòng ngô tự phối có nguồn gốc từ việt nam và thái lan bằng phương pháp lai đỉnh

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NƠNG NGHI P HÀ N I
----------

----------

HỒNG TH THANH HOA

ðÁNH GIÁ KH NĂNG K T H P C A M T S
DỊNG NGƠ T

PH I CĨ NGU N G C T

VI T NAM

VÀ THÁI LAN B NG PHƯƠNG PHÁP LAI ð NH

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành: TR NG TR T
Mã s : 60.62.01
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. NGUY N TH HÙNG

HÀ N I – 2009


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a tơi.
Các s li u, k t qu trong lu n văn là trung th c và chưa t ng đư c
cơng b trong b t kỳ cơng trình nào khác.
H c viên

Hồng Th Thanh Hoa

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… i


L I C M ƠN

ð hoàn thành lu n văn này tôi xin g i l i c m ơn chân thành t i:
1. PGS.TS Nguy n Th Hùng - ngư i đã t n tình hư ng d n và ch b o
tơi trong su t q trình th c hi n ñ tài.
2. TS. Mai Xuân Tri u (Vi n Nghiên c u Ngơ) đã t o đi u ki n và
đóng góp nh ng ý ki n q báu trong q trình nghiên c u.
3. T p th cán b , nhân viên phòng T o gi ng 2, Vi n nghiên c u Ngơ,
đã t n tình giúp đ trong q trình th c hi n ñ tài
4. Gia ñình và b n bè ñã ñ ng viên, giúp ñ r t nhi u trong quá trình
h c t p và nghiên c u c a tôi.
Tôi xin chân thành c m ơn!

Hà N i, Ngày

tháng

năm 2009

H c viên

Hoàng Th Thanh Hoa

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… ii

M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t

v

Danh m c b ng

vi

Danh m c hình

viii

1.

M

ð U

1

1.1

Tính c p thi t c a ñ tài

1.2

M c tiêu c a ñ tài

2.

T NG QUAN TÀI LI U VÀ CƠ S

2.1

Tình hình s n xu t và nghiên c u ngơ trên th gi i

11

2.2

Tình hình nghiên c u và s n xu t ngô

15

2.3

Cơ s khoa h c c a ñ tài

3.

V T LI U, N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

9
10
KHOA H C
Vi t Nam

11

19

C U

34

3.1

N i dung nghiên c u

34

3.2

V t li u và trình t nghiên c u

34

3.3

Phương pháp nghiên c u

36

3.4

Phương pháp x lý s li u

42

4.

K T QU NGHIÊN C U

43

4.1

Thí nghi m 1: Kh o sát các dịng ngơ thí nghi m (v Xn 2009)

43

4.1.1

ð c ñi m th i gian sinh trư ng và hình thái cây các dịng ngơ thí
nghi m

4.1.2. ð c đi m hình thái b p
4.1.3

43
44

Di n tích lá và ch s di n tích lá (LAI) c a các dòng qua các
th i kỳ sinh trư ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… iii

46


4.1.4

Kh năng ch ng ch u c a các dòng ngơ thí nghi m

4.1.5

Các y u t c u thành năng su t và năng su t c a các dịng ngơ thí
51

nghi m
4.2

50

Thí nghi m 2: Kh o sát các t h p lai ñ nh và xác ñ nh KNKH

c a các dịng ngơ thí nghi m (v Xuân 2009)

54

4.2.1

Các giai ño n sinh trư ng phát tri n c a các t h p lai

54

4.2.2

T c ñ tăng trư ng chi u cao cây và t c ñ ra lá c a các t h p lai

55

4.2.3. Di n tích lá và ch s di n tích lá qua các th i kỳ c a t h p lai

60

4.2.4

ð c trưng hình thái c a các t h p lai

62

4.2.5

ð c tính ch ng ch u c a các t h p lai

64

4.2.6

Các y u t c u thành năng su t và năng su t c a các t h p lai ñ nh

66

4.2.7

ðánh giá ưu th lai chu n

68

4.2.8

ðánh giá kh năng k t h p

m t s tính tr ng chính
tính tr ng năng su t h t c a các

dịng trong thí nghi m lai ñ nh

71

5.

K T LU N VÀ ð NGH

75

5.1

K t lu n

75

5.2

ð ngh

76

TÀI LI U THAM KH O
PH L C

77
Error! Bookmark not defined.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… iv


DANH M C CÁC CH

VI T T T

CIMMYT :

Trung t©m cải tạo ngô v lúa mỳ quốc tế

CS :

Cộng sự

Cv% :

H s bi n ủ ng

DTL :

Diện tích lá

KNKH :

Khả năng kết hợp

KNKHC :

Kh nng k t h p chung

KNKHR :

Khả năng kết hợp riêng

LAI :

Chỉ số diện tích lá

LSD.05 :

S sai khác ý nghĩa nh nh t

P1000 :

Khèi l−ỵng 1000 hạt

NS :

Năng suất

NSLT :

Nng su t lý thuy t

NSTT :

Năng suất thực thu

TB :

Trung bình

TGST :

Th i gian sinh trư ng

THL :

Tỉ hỵp lai

m c 0,05

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… v


DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

2.1.

S n xu t ngô Th gi i 1990 - 2008

11

2.2.

Thương m i ngô th gi i t năm 1999 ñ n năm 2008

13

2.3.

S n xu t ngô Vi t Nam 1990 - 2008

15

3.1.

ð c đi m các dịng ngơ trong thí nghi m

34

3.2.

B ng ký hi u các t h p lai

35

4..1. Th i gian sinh trư ng và các ñ c trưng hình thái cây c a các
dịng ngơ thí nghi m - Xuân 2009 t i ðan Phư ng - Hà N i

43

4..2. Các đ c trưng hình thái b p c a các dịng ngơ thí nghi m - Xn
2009 t i Huy n ðan Phư ng - Hà N i
4.3.

45

Di n tích lá và ch s di n tích lá qua các th i kỳ - Xuân 2009 t i
ðan Phư ng – Hà N i

47

4.4.

M t s ch tiêu bơng c c a các dịng ngơ thí nghi m

49

4.5.

M c ñ nhi m sâu b nh và ñ g y c a các dịng ngơ thí nghi m

50

4.6.

Các y u t c u thành năng su t và năng su t c a các dịng ngơ thí
nghi m v Xuân 2009 t i ðan Phư ng – Hà N i

52

4..7. Các giai ño n sinh trư ng, phát tri n c a các t h p lai v Xuân
2009 t i Huy n ðan Phư ng – Hà N i
4.8.

T c ñ tăng trư ng chi u cao cây c a các t h p lai v Xuân
2009 t i ðan Phư ng – Hà N i

4.9.

55
56

T c ñ ra lá c a các t h p lai v Xuân 2009 t i ðan Phư ng –

Hà N i

59

4..10. Di n tích lá và ch s di n tích lá c a các THL v Xuân 2009 t i
ðan Phư ng – Hà N i

60

4.11. Các ñ c ñi m hình thái cây c a t h p lai v Xuân 2009 t i ðan
Phư ng – Hà N i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… vi

63


4.12. Kh năng ch ng ch u sâu b nh và ch ng ñ c a các t h p lai v
Xuân 2009 t i ðan Phư ng – Hà N i

65

4.13. Năng su t và các y u t c u thành năng su t c a các t h p lai ñ nh
v Xuân 2009 t i ðan Phư ng – Hà N i
4.14. Ưu th lai chu n (Hs%)

m t s tính tr ng chính

66
69

4.15. KNKH chung tính tr ng năng su t c a các dịng và cây th trong
thí nghi m v Xuân 2009 t i ðan Phư ng – Hà N i

71

4.16. Phương sai KNKH riêng c a các dòng và cây th trong thí nghi m
v Xuân 2009 t i ðan Phư ng – Hà N i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… vii

73


DANH M C HÌNH
STT

Tên hình

Trang

Hình 4.1. Di n tích lá/cây các dịng ngơ thí nghi m v Xn 2009

48

Hình 4.2. Ch s di n tích lá các dịng ngơ thí nghi m v Xuân 2009

48

Hình 4.3. Năng su t th c thu c a các dịng ngơ thí nghi m

53

Hình 4.4. T c ñ tăng trư ng chi u cao cây c a các THL v Xuân
2009 – ðan Phư ng – Hà N i
Hình 4.5. T c đ ra lá c a các t h p lai v Xuân 2009

57
58

Hình 4.6: Di n tích lá c a các THL v Xuân 2009 t i ðan Phư ng – Hà
N i

61

Hình 4.7: Ch s di n tích lá c a các THL v Xuân 2009 t i ðan Phư ng –
Hà N i

62

Hình 4.8. ð th năng su t c a các t h p lai đ nh

68

Hình 4.9. Bi u đ giá tr KNKH chung c a dịng v Xuân 2009

73

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… viii

1. M

1.1

ð U

Tính c p thi t c a đ tài
Nhu c u v ngơ đang tăng nhanh

qui mơ tồn c u, do ngơ khơng ch đư c

dùng làm th c ăn chăn nuôi và lương th c cho ngư i mà hi n nay lư ng ngơ đ ch
bi n nhiên li u sinh h c (ethanol) ñang ngày m t tăng nhanh. M u d ch ngô th gi i
tăng liên t c trong nh ng năm g n đây. N u năm 1990, lư ng ngơ xu t nh p kh u trên
th gi i là trên 66 tri u t n, ñ n năm 2000 ñã tăng lên 90 tri u t n và ñ t trên 100 tri u
t n vào năm 2008 (Faostat, 2009) [31].
Theo d báo c a Chi n lư c phát tri n chăn nuôi Vi t Nam [1], nhu c u th c
ăn chăn nuôi công nghi p s tăng 7,8 %/năm, tương ng là 19 tri u t n vào năm
2020; ngu n th c ăn thô xanh tăng t 120 tri u t n lên 170 tri u t n, nhưng v i
t c đ th hố nhanh

nư c ta, di n tích đ t nơng nghi p ngày càng b thu h p b i

ñang ñư c chuy n sang làm các khu đơ th và khu cơng nghi p. ð đáp ng đ
nhu c u đó thì vi c ch n t o gi ng là công vi c quan tr ng.
Ngu n nguyên li u ban ñ u quy t ñ nh ñ n hi u qu c a cơng vi c t o dịng
thu n. N u ch n ñư c ngu n nguyên li u phù h p thì quá trình t o dịng s nhanh và
đ t hi u qu cao. Ngu n ngun li u t o dịng r t đa d ng v m t di truy n, có th là
gi ng t ng h p, h n h p, các gi ng lai ñơn, lai kép, lai ba ho c gi ng ñ a phương.

M i d ng nguyên li u đ u s d ng thành cơng, nhưng gi ng và các qu n th có n n
di truy n h p là ngu n nguyên li u ñư c s d ng ph bi n và hi u qu hơn (Hallauer,
1990)[36]. Vùng xu t x ñ a lý c a ngu n nguyên li u t o dịng cũng có ý nghĩa r t
quan tr ng đ n thành cơng c a chương trình phát tri n gi ng ngơ lai.
Vi n Nghiên c u Ngơ đã có m t s lư ng khá l n dịng t th (kho ng 3,000
dòng), m t ph n các dịng đư c t o ra b i các nhà t o gi ng Vi t Nam, ph n khác
ñư c nh p n i t các nư c khác nhau, trong đó m t s t Trung tâm Nghiên c u Ngơ
và Lúa mì Qu c t (CIMMYT). ð có th t o ra nh ng c p lai t t, các dòng ph i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 9


đ ng th i có nh ng đ c tính nông h c t t như sinh trư ng khá, có kh năng ch ng
ch u t t v i các ñi u ki n b t thu n c a mơi trư ng và sâu b nh, có năng su t khá n
ñ nh và m t ñ c tính h t s c quan tr ng là ph i có kh năng k t h p cao và ña d ng
di truy n.
Nh m góp ph n ñáp ng yêu c u c a s n xu t v ch đ ng lư ng gi ng ngơ
cung c p cho t ng v , v i ch t lư ng t t, giá bán th p hơn giá c a các công ty liên
doanh v i nư c ngồi, chúng tơi ti n hành đ tài: “ ðánh giá kh năng k t h p c a
m t s dịng ngơ t ph i có ngu n g c t Vi t Nam và Thái Lan b ng phương
pháp lai ñ nh” .
1.2

M c tiêu c a ñ tài
- ðánh giá ñ c ñi m cơ b n c a dòng t ph i.
- Ch n ra nh ng t h p lai ưu tú và ch t lư ng cao ph c v công tác ch n

gi ng ngô lai.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 10

2. T NG QUAN TÀI LI U VÀ CƠ S

2.1

KHOA H C

Tình hình s n xu t và nghiên c u ngơ trên th gi i

2.1.1 Tình hình s n xu t và tiêu th
Ngành s n xu t ngô th gi i tăng liên t c t ñ u th k 20 ñ n nay, nh t là
trong g n 20 năm tr l i đây, ngơ là cây tr ng có t c đ tăng trư ng v năng su t cao
nh t trong các cây lương th c ch y u. Vào năm 1990, năng su t ngơ trung bình c a
th gi i 36,8 t /ha, năm 2004 ñã ñ t 49,9 t /ha. Năm 2007, di n tích ngơ đã vư t qua
lúa nư c, v i 157 tri u ha, năng su t 4,9 t n/ha và s n lư ng ñ t k l c v i 766,2
tri u t n. V i lúa nư c, năm 2007 di n tích là 153,7 tri u ha, năng su t 41 t /ha và
s n lư ng là 626,7 tri u t n (FAOSTAT, 2009)[28].
B ng 2.1. S n xu t ngô Th gi i 1990 - 2008
Năm
Di n tích
(tri u ha)
Năng su t
(t /ha)
S n lư ng
(tri u t n)

1990

2000

2004/05 2005/06 2006/07 2007/08

131,3

138,2

145,0

145,6

148,6

157,0

36,81

42,8

49

48

47

49

483,3

592,3

714,8

696,3

704,2

766,2

Ngu n : FAOSTAT, USDA 2009
K t qu trên có đư c trư c h t là nh

ng d ng r ng rãi lý thuy t ưu th lai

trong ch n t o gi ng, đ ng th i khơng ng ng c i thi n các bi n pháp k thu t canh
tác. ð c bi t, t 10 năm nay cùng v i nh ng thành t u m i trong ch n t o gi ng lai
nh k t h p phương pháp truy n th ng v i cơng ngh sinh h c thì vi c ng d ng
cơng ngh cao trong canh tác ngơ đã góp ph n đưa s n lư ng ngơ th gi i vư t lên
trên lúa mì và lúa nư c. V i 52% di n tích tr ng b ng gi ng đư c t o ra b ng cơng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 11


ngh sinh h c, năng su t ngô nư c M năm 2005 ñ t hơn 10 t n/ha trên di n tích 30
tri u ha.
Lư ng ngơ thương m i trên th gi i t 1999 ñ n nay chi m t 10,6% ñ n
12,9% t ng s n lư ng ngô. Xu th nh p kh u ngô v n tăng m nh do nhu c u th c ăn
chăn nuôi tăng. Hàng năm, M là nư c d n đ u xu t kh u ngơ, chi m kho ng 60%73% t ng lư ng ngô thương m i th gi i, và d ki n chi m 70% vào năm 2013
(USDA, 2008) [43]. K ñ n là Achentina, xu t kh u kho ng 10 tri u t n/năm và d
ki n s ñư c 14 tri u t n ngơ (2013), Braxin xu t đư c 5 tri u t n/năm và s gi

v ng

m c này vì nhu c u trong nư c c n nhi u. Trong khi đó nhi u nư c trong

kh i EU, ðông Á, ðông Nam Á, vùng Tây và Nam Phi v n là nh ng nư c nh p
kh u ngơ chính. Các lo i hình thương m i ngơ khơng có gì thay đ i l n, tr khi các
quy ñ nh v cây tr ng chuy n gen c a M có hi u l c. Thương m i ngô

vùng Châu

Á s tăng m nh, ch y u ph thu c vào ngô Trung Qu c. M t s nư c Châu Phi khó
xu t nh p kh u ngơ vì cư c v n chuy n quá cao (CIMMYT, 2008) [29].
T cu i năm 2006 đ n nay, xu hư ng giá ngơ th gi i tăng m nh: t i M là
164,2 đơ la/t n (1/2007); t i Achentina là 177,1 đơ la M /t n. ð n tháng 4/2008 thì giá
ngơ t i M đã tăng lên 236 đơ la M /t n. So v i cùng kỳ năm trư c, giá ngơ đã tăng t
89% - 94% (Th i báo kinh t Vi t Nam, 4/2008) [14], tuy nhiên xu hư ng này chưa
th kh ng đ nh vì xu hư ng s d ng ngô ch bi n ethanol v n ñang ñư c th o lu n.
D ki n cho nhu c u ñ m b o an ninh lương th c và th c ăn gia súc cho t i
năm 2020, năm mà l n ñ u tiên d ki n nhu c u v ngô s cao hơn nhu c u v lúa mì
và g o. Thách th c ñ t ra là làm th nào ñ s n xu t thêm ñư c 266 tri u t n ngơ đáp
ng nhu c u tiêu th kho ng 852 tri u t n trên toàn c u vào năm 2020 [28]. Trong s
266 tri u t n ngơ c n s n xu t thêm này thì các nư c ñang phát tri n c n t i 80% hay
tương ñương 213 tri u t n. Do v y, ñ i v i các nư c ñang phát tri n v n ñ ñ t ra là
ph i t i đa hố s n lư ng s n xu t trong nư c ñ ñáp ng ph n l n nhu c u gia tăng
thêm c a h khi mà nh p kh u d ki n ch ti p t c ñáp ng ñư c 10% nhu c u.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 12


B ng 2.2. Thương m i ngô th gi i t năm 1999 ñ n năm 2008

Niên v

T ng Thương m i th gi i Thương m i c a M
s n
S
% so v i
% so v i
lư ng
S lư ng
lư ng
t ng s n
thương m i
(Tr.t n)
(Tr.t n) (Tr.t n)
lư ng
th gi i

1999/2000

604

69

11,5

51

73,9

2000/2001

614

70

11,5

49

70,0

2001/2002

600

76

12,7

48

63,2

2002/2003

603

76

12,6

48

63,2

2003/2004

627

73

11,6

51

69,9

2004/2005

714,8

76

10,6

45

59,7

2005/2006

696,3

83

11,9

56

67,9

2006/2007

704,2

91

12,9

54

59,5

2007/2008

766,2

85

11,0

55

64,7

Ngu n:USDA, 2009
Hi n nay, trên th gi i hai nư c s n xu t Ethanol nhi u nh t là M và Braxin
v i s tr c p c a chính ph . Trong đó, M s n xu t Ethanol ch y u t ngô, năm
2005 trong t ng s 9,66 t gallon Ethanol (1 gallon = 3,78 lít) s n xu t trên th gi i,
M s n xu t 44,5% t ngô. Tính đ n cu i năm 2006, M có 110 trung tâm s n xu t
Ethanol; 73 trung tâm khác ñang ñư c xây d ng. D tính ñ n cu i năm 2009, M có
kh năng s n xu t 12,5 t gallon m i năm, trong khi Chính ph M m i ñây ñ t m c
tiêu s n xu t 35 t gallon/ năm vào năm 2017. V i ñà s n xu t nguyên li u Ethanol

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 13


t i M ngày m t tăng ñang làm nh hư ng đ n th trư ng ngơ th gi i vì M chi m
40% s n lư ng ngơ c a th gi i, và chi m 50% lư ng ngơ xu t kh u trên tồn c u.
2.1.2 Tình hình nghiên c u
M t trong nh ng thành t u l n nh t c a các nhà ch n gi ng cây tr ng th k
20 là vi c

ng d ng ưu th lai vào s n xu t h t gi ng ngô lai (Tr n Vi t Chi,

1993)[2]. Gi ng lai ñư c ñánh giá là có tính ch t quy t đ nh trong vi c tăng năng
su t ngô.
Nghiên c u và áp d ng ưu th lai cho cây ngơ đư c ti n hành s m và hi u qu
nh t là nư c M . Nămg su t ngơ đã tăng t 1,5 t n/ha năm 1930 ñ n 7 t n/ha vào

nh ng năm 90 (S.K.Vasal, et al.,1990) [44]. Theo Duvick (1990) [30], m c tăng
năng su t ngô c a M giai ño n 1930 - 1986 là 103 kg/ha/năm, trong đó đóng góp do
c i ti n di truy n là 63 kg/ha/năm, chi m 61% m c tăng. Vi c nghiên c u t o gi ng
ngơ lai

Châu Âu b t đ u mu n hơn M 20 năm và ñã ñ t ñư c thành công r c r .

T l s d ng gi ng ngơ lai
cao

Châu Âu r t l n và nó ñã góp ph n t o nên năng su t

nhi u nư c (S. K. Vasal, et al., 1999) [46]. Theo FAO (2008), m t s nư c có

năng su t ngơ bình qn cao là M , Achentina, Braxin, Mexico, Pháp, Italia.
Nh ng năm ñ u th p k 60 m t s nư c ñang phát tri n m i b t ñ u nghiên
c u t o gi ng ngô lai. Trong th i kỳ t 1966 -1990 có x p x 852 gi ng ngơ đư c t o
ra (S. K. Vasal, et al., 1999) [46]. Vi c s d ng các gi ng ngô lai ñã góp ph n gi i
quy t n n ñói

các nư c ñang phát tri n vùng Châu Á, Châu Phi và Châu M La

Tinh (Nguy n Th Hùng, 1995)[8]. Nh s d ng gi ng lai và trình đ thâm canh cao
nên năng su t ngô c a th gi i đã tăng 1,83 l n trong vịng 30 năm t 1960 -1990,
trong đó M là nư c s d ng gi ng lai nhi u nh t chi m 100%, Vênêzuela 99%,
Trung Qu c 94%, Thái Lan 76%...Hi n nay, do nh ng ưu vi t c a gi ng lai mà các
nư c ñang phát tri n có xu hư ng s d ng gi ng lai tăng.
V i vi c ng d ng m t s cơng ngh tiên ti n như: cơng ngh gen đ t o các
s n ph m đa d ng có ch a các gen ñ c bi t như: kháng sâu b nh, ch u m n, h n,...

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 14


hay k thu t nuôi c y bao ph n và nỗn chưa th tinh đ nhanh t o dịng thu n ñã
thúc ñ y t o ra gi ng m i nhanh hơn và có ch t lư ng hơn.
2.2

Tình hình nghiên c u và s n xu t ngơ

Vi t Nam

2.2.1 Tình hình s n xu t
T gi a nh ng năm 1980, h p tác v i trung tâm c i t o ngô và lúa mỳ qu c t ,
nhi u gi ng ngô c i ti n ñã ñư c ñưa vào tr ng nư c ta, góp ph n nâng năng su t lên
g n 1,5 t n/ha vào ñ u nh ng năm 1990. Tuy nhiên, ngành s n xu t ngô nư c ta th c
s có nh ng bư c ti n nh y v t t nh ng năm 1990 ñ n nay, g n li n v i vi c không
ng ng m r ng gi ng ngô lai ra s n xu t, ñ ng th i c i thi n các bi n pháp k thu t
canh tác theo địi h i c a gi ng m i.
B ng 2.3. S n xu t ngô Vi t Nam 1990 - 2008
Năm
Di n tích
(1000ha)
Năng su t
(t /ha)
S n lư ng
(1000 t n)

1990

1995

2000

431,8

556,8

730,2

15,5

21,3

25,1

671,0

1184,2

2005,9

2005

2007

2008

1052,6 1072,8 1125,9
36,0

39,6

40,2

3787,1 4250,9 4526,1

Ngu n: Niên giám th ng kê 1990 - 2008, FAOSTAT 2009
Th c ti n s n xu t m y năm qua cho th y, các gi ng ngô lai Vi t Nam có s n
lư ng khơng thua kém các gi ng nh p t nư c ngoài nhưng giá tr h t gi ng r ch
b ng 50- 60%. Vi c s d ng thành cơng quy trình cơng ngh s n xu t h t gi ng ngô
lai cho năng su t cao, ch t lư ng t t, giá h t gi ng r hơn gi ng nh p ngo i đã góp
ph n tăng nhanh di n tích s d ng gi ng ngơ lai c a c nư c. Do gi m b t ñư c
lư ng gi ng nh p ngo i nên hàng năm ngành s n xu t ngô

nư c ta ti t ki m ñư c

t 12 - 15 tri u USD. Hơn n a s xu t hi n c a nh ng gi ng ngô lai năng su t cao,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 15


ch t lư ng t t do trong nư c ch n t o v i giá thành h , bu c các cơng ty nư c ngồi
ph i gi m giá gi ng xu ng cịn 1/2 đ n 2/3 so v i giá trư c ñây. Do v y, ngư i dân
cũng có đi u ki n đ u tư m r ng di n tích tr ng ngô. Nh s n xu t ngô gi ng nhi u
nông dân

m t s vùng sâu, vùng cao dân t c thi u s (Lào Cai, Sơn La, Ngh An,

Thanh Hố...) và các đ a phương đ ng b ng ñã có thu nh p t

60 - 70 tri u

ñ ng/ha/năm (Ph m Hà Thái, 2006) [13].
Ngô là m t trong nh ng m t hàng xu t kh u có giá tr cao, ð ng và Nhà nư c
ta ñã xác ñ nh ñư c t m quan tr ng c a cây ngơ và đã đ ra phương hư ng s n xu t
ngô năm 2010 ph i ñ t 5 - 6 tri u t n ngô trên di n tích 1,2 tri u ha (Tr n H ng Uy,
2001) [25]. ð ñ t ñư c m c tiêu năm 2010, chúng ta ph i tăng cư ng c di n tích và
năng su t. Trong đ nh hư ng tăng năng su t có nh ng bi n pháp th c hi n như sau:
(1) Tăng t l gi ng lai t 80% hi n nay lên 85 - 90%. (2) T o ra nh ng gi ng lai
m i ưu vi t hơn (ng n ngày, có kh năng ch ng ch u t t, có năng su t cao và ph m
ch t t t). (3) ð u tư cho m t s khâu trong bi n pháp k thu t tr ng tr t như phân
bón, tư i nư c... Trong đ nh hư ng tăng di n tích có nh ng bi n pháp sau: (1) Tăng
di n tích v Xuân trên đ t b hố
2 (Thu- ðơng)

các t nh mi n núi phía B c. (2) Tăng di n tích v

các t nh Tây B c, Tây Nguyên, ðông Nam B , Tăng di n tích v

các t nh ð ng b ng Sông H ng và B c Trung B . (3) Chuy n m t s di n

ðơng

tích cây tr ng khác kém hi u qu sang tr ng ngô ( lúa
cà phê

ð ng b ng Sông C u Long,

Tây Nguyên...).

Trong chương trình phát tri n s n xu t gi ng ngơ giai đo n 2015 – 2020 ñã ñ
ra m c tiêu và k ho ch s n xu t ngô c a nư c ta như sau:
- ð y m nh nghiên c u v cây ngơ c a Vi t Nam đ n năm 2015, ph n đ u đ t
1,3 tri u ha ngơ; năng su t ñ t 50 t /ha; s n lư ng ñ t 6,5 tri u t n, ñ n năm 2020 ñ t
1.500.000 ha v i năng su t bình quân 60 t /ha và s n lư ng 9,0 tri u t n, nh m ñ m
b o cung c p ñ nguyên li u cho ch bi n th c ăn chăn nuôi và các nhu c u khác

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 16


trong nư c, t ng bư c tham gia xu t kh u.
- C i thi n thu nh p và ñ i s ng cho ngư i s n xu t ngô, nâng cao hi u qu s
d ng ñ t, lao ñ ng và v n ñ u tư.
- ð y m nh nghiên c u ch n t o gi ng ngơ lai đ m b o ñ s c c nh tr nh trên
th trư ng trong nư c và xu t kh u gi ng cho m t s nư c trong khu v c.
- ð m b o cung c p gi ng ngô lai Vi t Nam chi m 51 -55% th ph n ngô lai
c a c nư c nh m ch ñ ng h t gi ng v i giá bán phù h p v i kh năng ñ u tư