Tài liệu Luận văn tốt nghiệp: chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt Nam từ trước năm 1985-1988 tới nay pptx

Luận văn tốt nghiệp
Đề án: Chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp ở thị
trường Việt Nam


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn

M ĐẦU
Đất nước ta đi lên từ một nền nông nghiệp lạc hậu, sản xuất lương
thực chủ yếu là cây lúa nước mà một số hoa màu khác nhưng phân tán. bên
cạnh đó, nề kinh tế của nước ta cịn gặp nhiều khó khăn, chưa có đượcnề
tảng để tạo đà phất triển. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI năm 1986 đã
mở ra cho nền kinh tế nông nghiệp một hướng đi mới với một nền kinh tế
hàng hoá nhiều thành phần, xoá bỏ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp theo
định hướng xã hội chủ nghĩa dưới sự quản lý của Nhà nước và đặc biệt là
nền kinh tế nông nghiệp đã được chú trọng hơn. Từ sau nghị quyết 10 của
Bộ Chính trị và nhiều chính sách mới được ban hành đã giải quyết được
những ràng buộc phong kiến phi kinh tế trong nông nghiệp và chỉ thị 100
của Ban Bí thư Trung ương Đảng với nhân dân khốn sản phẩm cây lúa đến
nhóm người và người lao động. Đây được coi là chìa khố vàng để mở ra
thời kỳ mới của nơng ngiệp. Bởi vì Đảng ta đã xác định để phát triển được
nền kinh tế thì trước tiên là phải phát triển được nơng nghiệp. Chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp với xu hướng giảm tỷ trọng cây lượng thực, tăng
dần tỷ trọng cây công nghiệp và thuỷ sản và giảm dần tỷ trọng nông nghiệp
trong nông thôn và tăng dần tỷ trọng công nghiệp, xây dựng và dịch vụ.
Phát triển nông ngiệp một cách tồn diện nhằm từ đó tích luỹ cho
cơng nghiệp và các ngành khác trong nền kinh tế.
Việc thực hiện những chiến lược đó phụ thuộc phần lớn vào hiệu quả
đổ mới cơ chế quản lý, các chính sach hồ tự phát triển và chuyển dịch cơ
cấu trong nền kinh tế nông nghiệp. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp

thực hiện như thế nào, tập trung vào những gì, thực thi những ngành nào
mũi nhọn và then chốt, xu hướng chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp... là hàng
loạt những vấn đề cần phải được tính đến.
Bài viết này được chia thành 3 phần:
Phần I. Những vấn đề lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông ngiệp
Phần II. Thực trạng về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp Việt
Nam từ trước năm 1985-1988 tới nay.

1


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
Phn III. Giải pháp cho xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp Việt Nam giai đoạn 2001-2005
PHẦN I: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU
KINH TẾ NƠNG NGHIỆP
I. VAI TRỊ, VỊ TRÍ, ĐẶC ĐIỂM CỦA NƠNG NGHIỆP TRONG NỀN KINH TẾ
QUỐC DÂN.

1. Đặc điểm của sản xuất nông nghiệp
Nông nghiệp là một lĩnh vực rất phong phú. Nông dân sống ở khu vực
nông nghiệp gắn liền với nông thôn, sản xuất gắn liền với thiên nhiên, với
môi trường và gặp nhiều rủi ro, đặc biệt là đối với nước chưa phát triển,
khoa học kỹ thuật còn lạc hậu. Đại bộ phận, xét một cách tổng thể, các nước
đang phát triển và kém phát triển có trên 80% dân số và 70% lao động xã
hội tập trung ở nông với sản xuất nông nghiệp là chủ yếu, kỹ thuật canh tác
lạc hậu, trình độ lao động thấp. Người nông ở đây, họ vừa là những người
sản xuất vừa là những người tiêu thụ sản phẩm của chính bản thân họ làm
ra. Bởi vậy, tính phối hợp liên ngành (cung ứng vật tư, chế biến, tiêu thụ sản
phẩm) cịn ở mức độ thấp, đóng góp từ khu vực nông nghiệp và thu nhập

quốc dân chưa cao và bất ổn định.
Bên cạnh đó nơng nghiệp Việt Nam cịn có đặc điểm nổi bật khác do
những điều kiện tự nhiên và lịch sử đặc biệt.
Nước ta nằm ở khu vực nhiệt đới, đất nước trải dài theo hướng BắcNam, phần lớn địa hình là đồi núi, có ba mặt tiếp giáp với biển… chính vì
vậy, có thảm thực vật phong phú, đa dạng, có tiềm năng sinh khối lớn,
nhiều lồi vật có giá trị kinh tế cho phép phát triển một nền nơng nghiệp đa
dạng và có thể đi vào chuyên canh nhiều loại cây, con. Hiện nay, nông
nghiệp nước ta sản xuất lương thực chủ yếu là cây lúa nước nhưng phần tán,
việc áp dụng các kỹ thuật cơ giới hố, hiện đại hố vào sản xuất nơng
nghiệp thiếu kinh nghiệm và còn nhiều bất cập.

2


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
-Nc ta đất chật, dân số không ngừng tăng lên lên khả năng mở rộng
quy mô sản xuất nông nghiệp hạn chế.
-Việc chuyển nền nông nghiệp Việt Nam sang sản xuất hàng hố gặp
nhiều khó khăn về vốn, kỹ thuật, trình độ lao động, khả năng quản lý …
Đây là những đặc điểm nổi bật cần phải khắc phục nhanh chóng tạo
tiền đề cho nhiệm vụ cơng nghiệp hố -hiện đại hố nơng nghiệp nơng thơn
nước ta theo hướng bền vững, tiến lên một nền nông nghiệp mà :
-Đi vào sản xuất hàng hoá
-Năng suất cây trồng và gia súc cao.
-Năng suất lao động cao.
-Sử dụng hệ thống thuỷ canh.
Và khắc phục những hạn chế :
-Sử dụng năng lượng lãng phí
-Chất lượng nơng sản kém.
-Mơi trường bị ơ nhiễm.

2. Vai trị, vị trí của sản xuất nơng nghiệp.
Nơng nghiệp giữ một vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đặc
biệt đối với các nước đang phát triển. Bởi vì các nước này đa số người dân
sống dựa vào nghề nông. Để phát triển kinh tế và nâng cao phúc lợi cho
nhân dân, Chính phủ cần có chính sách tác động vào khu vực nông nghiệp
nhằm nâng cao năng suất cây trồng và tạo ra nhiều việc làm ở nông thôn.
Trừ một số ít nước dựa vào nguồn tài nguyên phong phú để xuất
khẩu, đổi lấy lương thực, còn hầu hết các nước đang phát triển phải sản xuất
lương thực cho nhu cầu tiêu dùng của dân số nông thôn cũng như thành thị.
Nơng nghiệp cịn cung cấp các yếu tố đầu vào cho hoạt động kinh tế . Để
đáp ứng nhu cầu lâu dài của phát triển kinh tế việc tăng dân số ở khu vực ở
khu vực thành thành thị sẽ không đủ khả năng đáp ứng. Cùng với việc tăng
nâng suất lao động trong nông nghiệp, sự di chuyển dân số ở nông thôn ra
thành thị sẽ là nguồn nhân lực đáp ứng cho nhu cầu nông nghiệp hoá đất
3


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
nc. Bên cạnh đó, nơng nghiệp cịn là ngành cung cấp nguyên liệu cho
công nghiệp chế biến.
Khu vực công nghiệp cũng có thể là một nguồn cung cấp vốn cho
phát triển kinh tế, có ý nghĩa lớn là vốn tích luỹ ban đầu cho cơng nghiệp
hố. Theo Timer-1988, Morris và Adelma -1981 từ kinh nghiệm thực tế của
thế kỷ XIX và nhất là thập kỷ gần đâycho thấy, phát triển nông nghiệp là
một điều kiện tiên quyết cho sự thành công của cơng nghiệp hố (do tích luỹ
từ cơng nghiệp mang lại) hình thành và phát triển thị trường trong nước, giải
quyết việc làm ở nông thôn trong thời gian đầu, hạn chế áp lực làm chậm
q trình cơng nghiệp hố …)
Theo Timmer-1988 ở giai đoạn bắt đầu phát triển nông nghiệp
chiếm phần lớn sản phẩm trong nước, tích luỹ chủ yếu từ nông nghiệp,

nguồn thu của Nhà nước chủ yếu do các loại thuế đánh vào nông nghiệp.
+Giai đoạn nông nghiệp đóng góp củ yếu cho sự tăng trưởng một
phần nguồn thu từ nông nghiệp được đầu tư lại hco nông nghiệp (chủ yếu
cho nghiên cứu và cơ sở hạ tầng) sản lượng nông nghiệp tăng lên.
+Giai đoạn lao động nông nghiệp bắt đầu giảm, nông nghiệp phải
được liên kết về thị trường lao động và tín dụng liên kết kinh tế thành thịnông thôn, nông nghiệp ngày càng phụ thuộc vào thị trường.
+Giai đoạn nông nghiệp dưới mức 20% của tổng lao động trong
nước, nơng nghiệp cịn được hỗ trợ bằng nhiều biện pháp linh hoạt của Nhà
nước.
Để đạt được như vậy thì điều kiện đầu tiên quan trọng nhất là ta phải
thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Đây là một nhiệm vụ rất
quan trọng của nền kinh tế quốc dân.
II. CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VỚI PHÁT TRIỂN
NÔNG NGHIỆP - NÔNG THƠN.

1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp với sự phát triển của
nền kinh tế quốc dân.

4


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
C cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn là bộ phận cấu thành rất
quan trọng của nền kinh tế quốc dân, có ý nghĩa rất to lớn đối với sự phát
triển kinh tế -xã hội ở nước ta. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn là
tổng thể của kinh tế bao gồm mối quan hệ tương tác giữa các yếu tố của lực
lượng sản xuất và quan hệ sản xuất thuộc khu vực kinh tế nông thôn trong
những khoảng thời gian và điều kiện kinh tế xã hội nhất định.
Sau khi nghị quyết 10 của Bộ chính trị và nhiều chính sách mới được
ban hành đã giải được những khả năng buộc phong kiến phi kinh tế trong

nông nghiệp và nông thôn, tạo cho nông nghiệp đạt được những thành tựu
to lớn góp phần từng bước chuyển nền nơng nghiệp tự cấp tự túc sang sản
xuất hàng hố. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp nói riêng và
nơng thơn nói chung đã và đang có sự khởi sắc, sản xuất phát triển đời sống
nhân dân được cải thiện. Mặt khác, việc chuyển dịch cơ cấu ngành, theo
vùng, lãnh thổ, theo các thành phần kinh tế, theo cơ cấu kỹ thuật - công nghệ
hướng tới nền sản xuất hàng hoá và đạt được nhiều tiến bộ đángg kể.
Thế nhưng ở trong phạm vi của từng vùng trong nước thì khơng hẳn
thế. Do có sự phát triển khơng đều giữa các vùng trong nước, q trình đó
diễn ra ở các vùng không giống nhau: ở vùng kinh tế phát triển , q trình đó
diễn ra theo trình tự chung còn ở vùng kinh tế kém phát triển, quá trình đó
có thể bắt đầu từ việc phá thế độc canh hoá chuyển sang đa canh lúa, màu
phát triển chăn nuôi và bước tiếp theô là phát triển các ngành nghề tiều, thủ
công nghiệp và dịch vụ. Xu hướng chung của sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp và nông thôn là: tỷ trọng nông nghiệp ngày càng giảm và tỷ
trọng các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ ngày càng
tăng.
Bên cạnh đó, để chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp và nơng
thơn cịn phải có sự quan hệ rất nhiều tới các ngành khác như phát triển
nơng nghiệp hàng hố phải chịu sự tác động mạnh mẽ của công nghiệp và
nông nghiệp không thể tự đi lên nếu khơng có sự tác động trực tiếp của một
5


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
nn công nghiệp phát triển. Và được các ngành nghề mới trong nông
nghiệp.
Trong nông nghiệp và nông thôn, đi cùng với sự chuyển dịch cơ cấu
nông nghiệp và nông thôn là sự phân công lao động cũng được diễn ra. Từ
lao động trồng lúa chuyển sang lao động trồng hoa màu chăn nuôi, làm các

ngành nghề tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ, nó khơng chỉ phụ thuộc vào
phục vụ cho cả nhu cầu phát triển nơng nghiệp mà cịn phục vụ cho cả nhu
cầu phát triển công nghiệp, thương nghiệp và các ngành doanh nghiệp khác.
Từ thế kỷ 20 đã chứng minh và xác định khoa học kỹ thuật công nghệ
phát triển và đổi mới như vũ bão, tính cộng đồng trong sản xuất và tiêu thụ
sản phẩm ngày càng cao, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của một nước không
thể tách rời với sự phát triển kinh tế của cộng đồng quốc tế hay cũng như
không thể tách rời sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn
với cơ cấu kinh tế vùng và cơ cấu kinh tế chung của cả nước.
Mặt khác, sự phân hố giàu nghèo ở nơng nghiệp và nơng thơn khơng
thể tránh khỏi, nó diễn ra theo hướng : khi sản xuất hàng hố kém phát triển
thì khoảng cách đó tương đối dỗng ra, khi sản xuất hàng hố phát triển ở
trình độ cao thì khoảng cách đó thu hẹp laih và có thể trở lại khoảng cách
ban đầu (nhưng ở trình độ cao hơn). Điều đó chứng tỏ sự phân hoá giàu
nghèo vừa là kết quả, vừa là động lực thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh
tế.
Thêm vào đó, ở đâu có trình độ dân trí thấp thì ở đó việc xác lạp và
chuyển dịch cơ cấu kinh tế đương nhiên là gặp nhiều khó khăn và khó tránh
khỏi sai lầm . Điều này cũng chứng tỏ rằng với với trình độ dân trí hay mặt
bằng trong giáo dục có chịu sự ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn.
2. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới
a. Kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của Đài
Loan.
6


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
Ta biết rằng Đài Loan là một lãnh thổ nhỏ với 2/3 là đồi núi, đất canh
tác chỉ có gần 900.000 ha, khí hậu á nhiệt đối và nhiệt đới, bởi vậy cơ cấu

nông nghiệp rất đa dạng, phong phú như trồng trọt có lúa nước, lúa mì,
khoai lâng, khoai tây, lạc, chuối…. Về chăn ni có lợn, gàm vịt , trâu, bị…
Ngư nghiệp có điều kiện thuận lợi để phát triển, ni trồng và đánh bắt thuỷ
hải sản, có những sản phẩm xuất khẩu có giá trị như tơm, cá…
Tuy vậy, cho đến giữa thế kỷ xét xử, nông nghiệp Đài Loan vẫn ở
tình trạng lạc hậu, sản xuất tiểu nông tự cấp, tự túc. Từ đầu những năm 1950
đến nay cơ cấu nơng nghiệp Đài Loan, do có sự tác động của cơng nghiệp
hố, đã có một bước phát triển mạnh mẽ, cơ cấu nông nghiệp đã chuyển
dịch theo hướng sản xuất nơng sản hàng hố, hướng về về xuất khẩu, và đã
đạt được những thành tựu to lớn trong thời kỳ cơng nghiệp hố. Q trình đó
của Đài Loan được chia làm 3 thời kỳ.
*Thời kỳ thứ nhất:
Cơ cấu nông nghiệp trong thời kỳ khôi phục kinh tế sau chiến tranh
chuẩn bị cơng nghiệp hố (1949-1953).
Trong thời kỳ này, Đài Loan bắt đầu thực hiện cải cách ruộng đất do
chính quyền Quốc Dân Đảng thực hiện trong 4 năm (1949-1953) với nội
dung: giảm tô từ 50-60% xuống 37,5% (1949), chính quyền đem 130.000 ha
ruộng cơng bán cho 177.000 hộ nông dân thiếu ruộng (1951), ban chấp hành
"luật người cày ruộng: (1953), trưng mua số ruộng đất quá hạn mức của địa
chủ bán cho nông dân thiếu ruộng.
Điều trên đã tạo điều kiện chuyển dịch nền kinh tế nông nghiệp
phong kiến tiểu nông sang nền kinh tế nông nghiệp sản xuất hàng hoá Tư
bản chủ nghĩa, dọn đường cho cơng nghiệp hố. Kết quả, sản xuất nơng
nghiệp 1952 đạt 129,7% so với năm 1940-19443 (thời kỳ kinh tế thịnh
vượng trước đây). Cơ cấu nông nghiệp thời kỳ này vẫn là cơ cấu truyền
thông. Năm 1953, trong cơ cấu nông nghiệp, giá trị sản lượng trồng trọt
chiếm 71,9%, chăn nuôi chiếm 15,6%, thuỷ sản chiếm 7,4%, lâm nghiệp
7

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
chim 5,1%. Trong ngành trồng trọt: lua chiếm 58,7 %, mì màu 13,3%, cây
công nghiệp 19,7%, rau 4,8, quả 3,5%. Trong ngành nông sản xuất khẩu
năm 1952 đạt 114 triệu USD chiếm 95,5% kim ngạch xuất khẩu. Nó đánh
dấu bước ngoặc đầu tiên của sản xuất nông nghiệp chuyển từ hướng nội
thuần tuý sang hướng ngoại.
* Thời kỳ thứ hai
Cơ cấu nông nghiệp trong thời kỳ phát triển nông nghiệp để nuôi
dưỡng công nghiệp (1953-1968): Đây là thời kỳ đầu của q trình cơng
nghiệp hố ở Đài Loan nó được thực hiện trong 4 kế hoạch phát triển kinh tế
quốc gia (NEDP)

8


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
Biu 1: Cơ cấu nông nghiệp thời kỳ 1953-1968
Năm

Giá trị sản lượng

Trồng trọt

Chăn nuôi

Ngư nghiệp

Lâm nghiệp

nông nghiệp

1953

10.390 (1)

71,9%

15,6%

7,4%

5,1%

1968

48.883

60,1%

23,0%

10,6%

6,3%

(1) Triệu đồng Đài Loan.
Với chức năng phát triển nông nghiệp để nuôi dưỡng công nghiệp
trong thời gian 1953-1968, nông nghiệp Đài Loan tập trung vào các mục
tiêu:
-Nâng cao nông nghiệp bằng đa dạng hoá sản phẩm và cạnh tranh để

đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng cho nhân dân.
-Mở rộng xuất khẩu nông sản phẩm phục vụ cơng nghiệp hố .
-Cung cấp ngun liệu và lao động cho công nghiệp để phát triển
công nghiệp hố.
Kết quả: sản phẩm trồng trọt chính (lúa, mía, rau quả) tăng từ 60400%, năng suất cấy trồng từ 50-200%, sản lượng thuỷ sản tăng 400%, lâm
sản tăng 50%-120%. Kim ngạch xuất khẩu nông lâm thuỷ sản đạt 266,590
triệu USD, tăng 220%. Điểm chủ ý ở đây là cơ cấu nơng nghiệp trong thời
kỳ 1953-1968 đã có sự chuyển dịch mạnh mẽ theo hướng cơng nghiệp hố.
Giá trị sản lượng nông, lâm ngư nghiệp năm 1968 tăng 5 lần so với 1953, cơ
cấu giá trị chăn nuôi tăng từ 15,6% lên 23%, ngư nghiệp từ 7,4%-10,6%,
lâm nghiệp từ 5,1%-6,3%.
* Thời kỳ thứ ba
Cơ cấu nông nghiệp trong thời kỳ phát triển công nghiệp để hỗ trợ
nông nghiệp (1961 đến nay). Một trong những nội dung chủ yếu trong thời
kỳ này là tiếp tục chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp cho phù hợp với yêu cầu
và khả năng của công nghiệp hố.
Số trang trại gia đình bắt đầu giảm, lao động nông nghiệp giảm từ 1,6
9


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
triu (1969) xuống 1,09 triệu (1991). Tỷ trọng lao động nông nghiệp trong
tổng số lao động xã hội giảm từ 38,9% (1969) xuống 12,9% (1991).
Diện tích canh tác giảm 914 ha (1969) xuống 883540 ha (1991). Giá
trị sản lượng nông nghiệp tăng 47731 triệu Đài Loan (1969) lênhà nước
234185 triệu (1981). Kim ngạch xuất khẩu nông sản tăng 297 triệu USD
(1969) lên 10,042 tỷ USD (1991).
Biểu 2: cơ cấu giá trị sản lượng nông nghiệp (1968-1981)
Năm

Giá trị Sl (1)

Tỷ trọng giá trị sản phẩm (%)

nông nghiệp

Trồng trọt

Chăn nuôi

1968

48833

60,1

23

9,5

5,6

1981

234185

47,1

29,5

21,4

2,0

Ngư nghiệp Lâm nghiệp

(1) triệu đồng Đài Loan
Kế hoạch của Đài Loan từ nay đến sau năm 2000 là tiếp tục chuyển
dịch nền kinh tế nông nghiệp theo phương hướng chọn được cơ cấu nông
nghiệp hợp lý trong điều kiện công nghiệp phát triển đạt trình độ cao, đất đai
và lao động đất ở trong nước tập trung và sản xuất. Kế hoạch của Đài Loan
từ nay đến sau năm 2000 là tiếp tục chuyển dịch chuyển nền kinh tế nông
nghiệp theo hướng chọn được cơ cấu nông nghiệp hợp lý trong điều kiện
công nghiệp phát triển đạt trình độ cao, đất đai và lao động đất ở trong nước
tậ trung vào sản xuất các sản phẩm cần ít đất đai, lao động, đem lại giá trị
kinh tế và lợi nhuận cao và tìm cách xuất khẩu vốn công nghệ , chuyên gia
nông nghiệp ra các nước ngồi, có đất đai và lao động rẻ hơn, để sản xuất
nông sản đưa về nước và đem xuất khẩu.
Kết luận:
+Trong thời gian từ 1949-1953 để mở đường cho cơng nghiệp hố
Đài Loan đã thực hiện cải cách ruộng đất, chuyển phương thức sở hữu và sử
dụng đất phong kiến sang phương thức sử dụng ruộng đất tư bản chủ nghĩa.
+Đài Loan đã chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp từ hướng nội phục vụ
10


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
nhu cầu nhu cầu trong nước sang hướng ngoại phục vụ nhu cầu xuất khẩu
nông sản.
+Đã chuyển dịch cơ cấu nông lâm ngư nghiệp cho phù hợp từng thời

kỳ công nghiệp hố theo hướng tăng tỷ trọng sản phẩm chăn ni thuỷ sản,
rau quả và giảm tỷ trọng lương thực, lâm sản.
+Chuyển dịch lao động nông nghiệp sang sản xuất công nghiệp ở
thành thị và nông thôn, tạo ra thu nhập cao hơn, đáp ứng nhu cầu cho công
nghiệp.
+Chuyển dịch lao động động thủ công trong nông thôn sang lao động
cơ khí trên lao động chuồng trại và trong xí nghiệp chế biến nơng sản.
+ Khi cơng nghiệp phát triển trình độ lao động cao, sẩn xuất nơng
nghiệp có xu thế giảm sản xuất mọt số nông sản và thay thế bằng nơng sản
nhâp khẩu có lợi cao, chuyển sản xuất nơng nghiệp từ nội địa ra nước ngồi,
nhằm vào đất nước có đất đai và lao động rẻ để sản xuất và xuất khẩu nơng
sẩn từ nước ngồi có lợi hơn.
b. Kinh nghiệm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của
Indonesia.
Với hơn 200 triệu dân và 70% dân cư sống ở nơng thơn, ngành nơng
nghiệp Indonesia có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của đất nước.
Vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nnn1 của Indonesia quan tâm sâu sắc,
trong đó chính sách phát triển nơng nghiệp tập trung sản xuất lương thực,
thực phẩm vì mục tiêu an toàn lương thực, thực phẩm và đề cao vai trị khu
vực nơng thơn.
Để thực hiện việc dễ dàng trong chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng
nghiệp chính phủ nước này đã tăng cường phát triển cơ sở hạ tầng như
đường sá, cơng trình thuỷ lợi, nghiên cứu ứng dụng các loại giống cao sản…
đều được trợ giá ở mức độ khác nhau. Đây chính là điều kiện nhằm khuyến
khích phát triển cho nền kinh tế nơng nghiệp.

11


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn

C cấu và diện tích cây trồng liên tục được mở rộng, chú trọng phát
triển những cây cơng nghiệp có giá trị xuất khẩu ở các trang trại nhà nước
và tư nhân. Trong khu vực Đông Nam Á, Indonesia thực hiện khá tốt chính
sách phát triển kinh tế trang trại. Nhờ đó, Indonesia trở thành nước xuất
khẩu ca cao, cà phê, chè hàng đầu thế giới. Chính phủ nước này ln cố
gắng duy trì sự cần bằng tương đối giữa nơng nghiệp và những ngành công
nghiệp, dịch vụ.. đưa khoa học kỹ thuật vào sản xuất, thúc đẩy xuất khẩu, hỗ
trợ giải quyết các yếu tố đầu vào, đầu ra cho sản xuất nông nghiệp.
3. Các nhân tố ảnh hưởng tới chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp và nông thôn.
+Vị trí đại lý và khí hậu tự nhiên: ở những vị trí địa lý khác nhau và
vùng khí hậu khác , việc xác định cơ cấu kinh tế cũng khác nhau. Xác định
cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thơn cũng có nghĩa là xác định cơ cấu
kinh tế nông nghiệp và nông thôn ở các vùng điều kiện địa lý và khí hậu tự
nhiên khác nhau của nước ta. Bởi vậy, cơ cấu kinh tế của một nước, một
vùng bao giờ cũng dựa trên qu thế về điạ lý và khí hậu của nước đó, vùng
đó.
+Các nguồn lợi: bao gồm tài nguyên khoáng sản,nguồn nước, nguồn
năng lượng, đất đai… có hay khơng có, có nhiều hay có ít các tài nguyên
này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến việc xác định cơ cấu kinh tế của một quốc gia
nó chung và của vùng đó nói riêng.
+Phong tục tập quán và truyền thống dân tộc: Đây là nhân tố vừa có
tác dụng thúc đẩy vừa có tác dụng kìm hãm. Một quốc gia nào hay một vùng
nào đó ở đâu đó có phong tục tập quán canh tác lạc hậu ví dụ như du canh,
du cư thì ở đó có sự chuyển đổi cơ cấu sản xuất diễn ra không thể nhanh
chóng và sn sẻ được. Ngược lại, ở đâu có tập tụ, tập quán truyền thống
sản xuất tiến bộ thì ở đó việc làm chuyển biến cơ cấu kinh tế nói chung sẽ dễ
dàng hơn.

12

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
+Trỡnh độ khoa học kỹ thuật và công nghệ : với trình độ này càng cao
thì sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế sẽ càng dễ dàng hơn và công nghệ hiện
đại, tiên tiến đó sẽ là một trong những điều kiện thuận lợi cho việc chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nói chung, nơng nghiệp và nơng thơn nói riêng.
+Con người: ta biết rằng cơ cấu kinh tế mang tính khách quan, thế
nhưng việc nó hình thành nhanh hay chậm , hợp lý hay không hợp lý, lại do
tác động chủ quan của con người. Bởi vì, con người là nhân tố có ý nghĩa
quyết định trong việc tiến hành cơ cấu kinh tế.
Ví dụ điển hình như Nhật Bản, một nước hiếm tài nguyên, đất nước
vươn lên ngang tầm với các nước phát triển nhất trên thế giới, một đất nước
có nền kinh tế, khoa học kỹ thuật và cơng nghệ phát triển.
4. Sự cần thiết phải cơng nghiệp hố - hiện đại hố nơng nghiệp
Chuyển dịc cơ cấu kinh tế nói chung và chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nơng nghiệp nói riêng theo hướng ngày càng tiến boọ là một xu thế tất yếu
khách quan của các nền kinh tế quốc gia khác nhau, nó vừa có những nét
chung mang tính quy luật và vừa có những nét riêng mang tính đặc thù phù
hợp với yêu cầu và điều kiện cụ thể của nền kinh tế mỗi quốc gia ấy trong
từng thời kỳ lịch sử.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế không chỉ là kết quả của sự phát triển
trong cạnh tranh trên thị trường, những ngành có hiệu quả cao sẽ phát triển
ngày càng mạnh mẽ, các ngành kém hiệu quả sẽ bị thu hẹp lại, mà việc chủ
động thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nói chung theo mục tiêu và nhu
cầu của sự phát triển, gắn với dự báo tiến bộ khoa học công nghệ và thị
trường là một trong những khâu quyết định tạo ra tăng trưởng kinh tế, ở
những nước có cơng nghệ tiên tiến thì ln tạo ra cơng nghệ mới, cịn ở
những nước đang phát triển thì tiếp nhận chuyển giao cơng nghệ tiên tiến, từ
đó hình thành cơ cấu mới trong công nghiệp và trong nền kinh tế với các

ngành nghề mới, sản phẩm mới, tạo ra sức cạnh tranh cao và tăng trưởng
nhanh.
13


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
t nước ta xuất phát và đi lên từ một nền nơng nghiệp lạc hậu chính
vì vậy chúng ta phải tiến hành cơng nghiệp hố - hiện đại hố nơng nghiệp
và nông thôn.
Trong nông nghiệp và nông thôn, đẩy mạnh công nghiệp hố - hiện
đại hố sẽ thúc đẩy nơng nghiệp phát triển vượt bậc. Thực hiện cơng nghiệp
hố - hiện đại hố nơng nghiệp, nơng thơn sẽ thúc đẩy được nhiều vùng sản
xuất hàng hoá tập trung, chuyên canh như: lúa, cao su, cà phê, chè.. Hơn
nữa, với ngành công nghiệp chế biến nơng, lâm thuỷ sản đã có những bước
tăng trưởng đáng kể . Đó là điều kiện nhằm thúc đẩy sự chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp nông thôn.

14


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
PHN II: THỰC TRẠNG CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ
NÔNG NGHIỆP TỪ NĂM 1985 ĐẾN NAY.
I. GIAI ĐOẠN TỪ TRƯỚC NĂM 1985-1988

Nông nghiệp nước ta trong giai đoạn này gặp rất nhiều những rào
cản, vượt qua tình trạng khủng hoảng và suy thoái kéo dài trong những năm
1976-1980.
Đến tháng 1-1980 - Chỉ thị 100 của Ban Bí thư Trung ương Đảng ra
đời lúc đó với nhân dân khốn sản phẩm cây lúa đến nhóm người và hộ lao

động (và đây thực chất là khốn hộ). Chính vì vậy, đã được coi là chìa khố
vàng mở ra thời kỳ mới của nơng nghiệp và cả của kinh tế nông thôn.
Những kết quả đạt được trong giai đoạn này của sản xuất nông nghiệp là
những thành tựu bước đầu hơn hẳn các thời kỳ trước. Bình quân 5 năm
1981-1985 so với bình quân 5 năm 1976-1980 sản lượng lương thực tăng
27%, riêng thóc tăng lên 32%, năng suất lúa tăng 23%, lương thực bình
quân đầu người tăng 14%, đàn trâu tăng 8%, đàn bò tăng 39%, đàn lợn tăng
22%.
Nghị quyết 10 của Bộ chính trị (5/4/1988) về đổi mới quản lý nơng
nghiệp với nội dung cơ bản là khốn gọn đến hộ nơng dân là đơn vị kinh tế
tự chủ ở nông thôn, đánh dấu sự mở đầu của thời kỳ đổi mới trong nông
nghiệp và nông thôn nước ta.
Sản xuất lương thực đã tăng lên với xu hướng năm sau cao hơn năm
trước: năm 1987 là 17,5 triệu tấn, 1988 là 19,6 triệu tấn. Trong gần 3 thập
kỷ lương thực ở nước ta ln là vấn đề nóng bỏng, tình trạng thiếu lương
thực diễn ra triền miên. Riêng 13 năm (1976-1988) nước ta nhập khẩu 8,5
triệu tấn quy gạo, bình quân hàng năm nhập 0,654 triệu tấn.
Mặt khác, nông nghiệp nước ta mang nặng tính độc canh (vào những
năm đấuau thời kỳ giải phóng). Diện tích cây lương thực năm 1976 chiếm
88,0% trong đó lúa chiếm 75,2% tổng diện tích gieo trồng, các loại cây
trồng khác chiếm tỷ trọng diện tích cịn thấp. Cây công nghiệp chiếm 6%,

15


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
cõy ăn quả 2%. Từ năm 1981 trở đi lương thực có sự phát triển, vấn đề
lương thực giảm bớt khó khăn cho nhân dân ta trong nghiên cứu năm của
thời kỳ đó.
Nơng nghiệp trong thời gian này cũng đã có được sự đóng góp quan

trọng trong việc tăng nguồn hàng xuất khẩu, tăng thêm nguồn ngoại tệ cho
đất nước với quan điểm xuất khẩu để tăng trưởng kinh tế, do vậy, kinh tế
nước ta đã có những tiến bộ khởi sắc và chuyển biến tích cực. Năm 1986
giá trị xuất khẩu nơng lâm thuỷ sản đạt 513 triệu rúp-đo la.
Có được những bước đầu khởi sắc của giai đoạn gần thập niên 90 này
là do sự chỉ đạo, lãnh đạo của Đảng và Nhà nước ta nhằm từng bước phát
triển nền kinh tế nói chung và phát triển nơng nghiệp nói riêng. Trong giai
đoạn này, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp mới bắt đầu được
hình thành song vẫn chưa được quan tâm đúng mức vì do điều kiện kinh tế
nước ta tác động. Nông nghiệp ta thời kỳ này vẫn độc canh là chủ yếu, cây
trồng vật ni mới chỉ là "có sự góp mặt" cịn chủ yếu là lúa, hoa màu cho ta
năng xuất thấp khiến nước ta vẫn phải nk lương thực, thực phẩm.
II. GIAI ĐOAHN TỪ NĂM 1989 ĐẾN NĂM 1994

1. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp
a. Chính sách chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Trong giai đoạn này, Đảng ta luôn luôn khẳng định sự phát triển kinh
tế nước ta phải dựa trên cơ sở kết hợp một cách đúng đắn giữa công nghiệp,
nông nghiệp, dịch vụ.
Trong hội nghị đại biểu tồn quốc giữa nhiệm kỳ, khố VII họp tháng
12 năm 1993 đã xác định "từ nay đến cuối thập kỷ phải rất quan tâm đến
cơng nghiệp, hiện đại hố nơng nghiệp và kinh tế nơng thơn, phát triển tồn
diện nông, lâm ngư nghiệp gắn với công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ
sản, công nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu…" (Đảng cộng
sản Việt Nam, Văn kiệnn Hội nghị đại biểu tồn quốc giữa nhiệm kỳ khố
VII, Tháng 1 năm 1994). Trước đó nhà nước ta đã có chính sách ưu tiên ,

16

Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
phỏt triển cho nông nghiệp và nông thôn, tạo điều kiện cho q trình chuyển
dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp.
Tháng 1 năm 1980, chỉ thị 100 của Ban chấp hành bí thư Trung ương
Đảng với nội dung khốn sản phẩm cây lúa đến nhóm và người lao động
(thực chất là khốn hộ). Đây là chìa khố vàng mở ra thời kỳ mới của nông
nghiệp và kinh tế nông thôn cho nước ta.
Tiếp đến là Nghị quyết 10 của Bộ chính trị (5-4-1988) về đổi mới
quản lý nông nghiệp với nội dung cơ bản là khốn gọn đến hộ nơng dân,
thừa nhận hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ ở nông thôn. Đây là một mốc
mới đánh dấu cho sự mở đầu của thời kỳ đổi mới trong nơng nghiệp và nơng
thơn nước ta.
Những chính sách của Đảng và nhà nước ở trên là một tiền đề mở ra
cho nền nông nghiệp một hướng đi mới, tạo điều kiện cho sự chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp nước ta một cách cơ nền tăng trưởng, có hiệu
quả hơn.
Trong giai đoạn này, cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn đã và
đang chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp nước ta một cách có nền
tảng, có hiệu quả hơn.
Trong giai đoạn này, cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn đã và
đang chuyển dịch theo cơ cấu ngành, theo vùng, theo lãnh thổ tới nền sản
xuất hàng hoá, với những tiến bộ đáng kể:
* Một là: cơ cấu nơng nghiệp đã có sự chuyển biến khá rõ nét, đã và
đang tạo thế cho sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn. Với thành tựu to
lớn nhất của nông nghiệp trong giai đoạn này là căn bản giải quyết được
vấn đề lương thực. Sau 18 năm kể từ trước những năm 1985-1988, sau
lượng lương thực nước ta tăng 86,6%, mức lương bình quân đầu người từ
274,4kg/năm năm 1976 tăng lên 359,2kg/năm 1993. Chỉ trong thời gian 6
năm ở giai đoạn này, khối lượng gạo xuất khẩu từ 1,5-2,0 triệutấn và xếp
hàng thứ 3 về xuất khẩu gạo trên thế giới.

17


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
Gii quyết được vấn đề lương thực là điều kiện quyết định để phát
triển đa dạng hoá cây trồng và vật ni. Đến năm 1993 diện tích cây cơng
nghiệp tăng lên 1290.000ha, chiếm 13,3% trong đó cây cơng nghiệp tăng
3,77 lần, cây ăn quả tăng 3,0 lần so với trước những năm 1985-1988, tỷ
trọng diện tích cây lương thực giảm xuống 78,4% trong đó riêng lúa chiếm
65,7. Lương thực dồi dào, nguồn thức ăn phong phú tạo điều kiện để phát
triển chăn ni, trong đó đàn lợn là nguồn cung cấp thịt chủ yếu cho nhân
dân, năm 1991 chiếm 70,5% tổng sản lượng thịt hơi xuất chuồng. Năm 1993
số lượng đàn bò ở Miền bắc đã gấp 2,56 lần so với năm 1976 và gấp 2,45
lần so với năm 1980. Ngoài ra, chăn nuôi gia cầm đang phát triển mạnh về
số lượng và chủng loại cùng với phương thức chăn nuôi truyền thống, nông
dân đã tiếp thu phát triển chăn nuôi theo kiểu công nghiệp.
Trong những năm của giai đoạn này, thuỷ sản đã có bước phát triển
đáng kế, cơng tác nuôi trồng thuỷ sản được co trọng, nhất là vùng ven biển.
Những cơ sở sản xuất giống và nuôi tôm xuất khẩu được phát triển , mở
rộng các hình thức tổ chức liên doanh với nước ngồi để ni tơm được triển
khai ở ven biển Miền trung. Việc đánh bắt hải sản đang được khôi phục và
phát triển ở nhiều địa phương, tầu thuyền, các phương tiện đánh bắt được
tăng cường, nhờ vậy mà sản lượng thuỷ hải sản tăng nhanh, sản phẩm xuất
khẩu ngày càng lớn.
Biểu 3: Cơ cấu giá trị sản xuất nông, lâm, thuỷ sản cả nước 1991-1994
(%)
1991

1992

1993

1994

Nông nghiệp

84,5

84,7

84,5

85,3

Lâm nghiệp

7,7

6,8

7,0

6,5

Thuỷ sản

7,6

8,5

8,5

8,2

Việc giao đất, giao rừng được tiến hành rộng rãi tới người dân, việc
bảo vệ, khoanh nuôi và tái sinh rừng tốt hơn, diện tích rừng trồng tăng lên,
18


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
kt hợp trồng rừng với trồng cây công nghiệp, làm vườn và chăn ni, góp
phần tạo ra sự bền vững về sinh thái và xã hội để phát triển rừng. Ở nhiều
vùng có dự án 327 đang triển khai tốt bước đầu chuyển đổi cơ cấu kinh tế
lâm nghiệp miền núi. Nhà nước chủ trương hạn chế khai thác xuất khẩu gỗ
tròn, sản lượng gỗ và kim ngạch xuất khẩu lâm sản có giảm xuống, những
rừng đang từng bước được hồi phục.
Chính nhờ vậy, nơng nghiệp đã đóng góp quan trọng việc tăng nguồn
hàng xuất khẩu, tăng thêm nguồn ngoại tệ cho đất nước. Với quan điểm xuất
khẩu để tăng trưởng kinh tế, kinh tế nước ta đã có những tiến bộ và chuyển
biến tích cực. Năm 1993 tăng gần 3 lần (1500 triệu rúp đola) đến năm 1994
tăng lên khoảng 1800 triệu đô la, chiếm 48,0% tổng kim ngạch xuất khẩu
của cả nước.
* Hai là: ở các vùng sinh thái của đất nước đã bước đầu khai thác lợi
thế so sánh để chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nơng thơn theo
hướng sản xuất hàng hố lớn có hiệu quả.
Trong những năm của giai đoạn này, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế
ngành diễn ra có giá trị kinh tế cao và xuất khẩu. Trước hết, phải khẳng định
thành tựu to lớn về sản xuất lương thực chủ yếu là cây lúa. Lúa gạo đã và
đang hình thành 2 vùng sản xuất chun mơn hố của cả nước, những năm
này tỷ trọng sản lượng thóc so với cả nước tăng lên từ 69,6% năm 1993,

trong đó vùng Đồng bằng Sông Hồng từ 19,5% lên 20,6% và Đồng Bằng
Sông Cửu Long từ 43,2 lên 49%. Cây công nghiệp lâu năm phát triển mạnh
và đang hình thành những vùng sản xuất với quy mơ lớn. Diện tích cao su
năm 1993 của cả nước có 220.000 ha, trong đó có 93.000 ha cho thu hoạch
mủ với 70.000 tấn mủ khô được phân bố chủ yếu ở mủ khô cả nước. Sản
xuất cà phê cũng đang hình thành 2 vùng lớn: vùng Tây nguyên và vùng
Đồng Nam Bộ. Vùng Tây nguyên trong đó tập trung nhất là Đaklak chiếm
45,6% diện tích thu hoạch là 54,4% sản lượng cà phê nhân của cả nước, tiếp

19


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
ú Đồng Nai chiếm 22% diện tích thu hoạch và 24,6% sản lượng cà phê
nhân.
* Ba là: phát huy sức mạnh tổng hợp của cơ cấu kinh tế nhiều thành
phần trong q trình phát triển sản xuất hàng hố, những năm giai đoạn này
có sự chuyển dịch quan trọng từ kinh tế quốc doanh và kinh tế tập trung là
chủ yếu sang kinh tế hộ và các hộ nông dân đang trở thành lực lượng chủ
yếu hoạt động trong nông nghiệp và nơng thơn.
Doanh nghiệp nhà nước đến nay đã có 1921 đơn vị quản lý và sử
dụng 7,5 triệu ha đất (trong đó có 415 lâm trường sử dụng 6,3 triệu ha rừng
và đất rừng, 318 nông trường sử dụng 1,3 triệu ha đất nông nghiệp) với
377.000 lao động, sử dụng 70% vốn đầu tư cơ bản cho nông lâm ngư
nghiệp, đến nửa năm 1993 đã có 940 doanh nghiệp đăng ký lại theo nghị
định 388/HĐBT.
Gần đây doanh nghiệp nhà nước về nông nghiệp nổi lên hai vấn đề:
+Một sơ sở nông nghiệp quốc doanh bước đầu phát huy vai trò trung
tâm khoa học kỹ thuật cho thành phần kinh tế và dân cư trên địa bàn như
giống cây, con, gắn công nghiệp chế biến với vùng sản xuất nguyên liệu:

mía đường, chè, cao su, cà phê.
+Với khoảng 70% đơn vị chuyển sang khoán gọn cho hộ thành viên
các khoản này đã tạo cho các hộ nhận khoán tiếp thu kỹ thuật mới, yên tâm
đầu tư vốn, lao động vào cây trồng, vật nuôi để tăng thu nhập. Trong lâm
nghiệp thực hiện chính sách giao đất, giao rừng và cơ chế khốn giữ đất lâm
nghiêp cho hộ gia đình cơng nhân sử dụng. Các hộ nông dân đang trở thành
lực lượng chủ yếu sản xuất lương thực và phát triển đa dạng cây trồng, vật
nuôi kết hợp khai thác nông lâm thuỷ sản, mở rộng và phát triển các ngành
nghề mới…
Bốn là: Cơ cấu kỹ thuật trong công nghiệp và nông thôn đã và đang
được chuyển dịch một cách mạnh mẽ và rộng khắp. Hệ thống kết cấu hạ
tầng được cải tạo, nâng cấp và xây dựng mới để đáp ứng được yêu cầu
20


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
chuyn dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Những kỹ thuật truyền thống đang
được thay thế bởi những kỹ thuật tiến bộ, rõ nhất là giống cây trồng vật
nuôi. Cùng với cuộc cách mạng sinh học, vấn đề thuỷ lợi hoá, hố học hố,
điện khí hố từng bước được tăng cường cho nông nghiệp và nông thôn,
công nghệ sau thu hoạch nhất là công nghiệp chế biến nông sản được coi
trọng và phát triển

Biểu 4 cơ cấu tỷ trọng nông nghiệp trong GDP (%) 1991-1994
1991
Tỷ trọng nông nghiệp trong GDP (%)

1992

1993

1994

40,5

33,9

28,9

28,7

Biểu 5: Sản lượng lương thực 1990-1994 (triệu tấn)
1990

1991

1993

1993

1994

Sản lượng lương thực quy ra thóc

b. Đánh giá chung về những hạn chế của chuyển dịch cơ cấu kinh
doanh nông nghiệp
Bên cạnh những tiến bộ và kết quả được ở trên, quá trình chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nơng nghiệp vẫn cịn những hạn chế và tồn tại.
+Một là: cơ cấu nông nghiệp nước ta vẫn chưa thốt khỏi tình trạng
độc canh, tự cung, tự túc và vẫn cịn đang ở trình độ sản xuất hàng hố nhỏ

là chủ yếu.
Mặc dù có những tiến bộ trong chính sách phát triển nơng nghiệp của
Đảng và Nhà nước trong nền kinh tế nói chung và nơng nghiệp nói riêng ở
nước ta khơng thể chuyển mình nhanh chóng phát triển ngay được. Trong
thời kỳ này, đất nước ta mới bắt đầu có sự chuyể dịch nhưng cịn nhỏ bé,
cần phải có một khoảng thời gian nhằm khắc phục dần những mặt yếu kém
trong nền nông nghiệp của nước ta.

21


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
+Hai là: các ngành nơng lâm nghiệp chưa gắn bó với nhau trong cơ
cấu kinh tế thống nhất , mà thậm chí cịn gây trở ngại, mâu thuẫn gay gắt
trong q trình phát triển.
Nơng nghiệp nước ta khơng thể phát triển cùng một lúc tất cả các
ngành nông nghiệp ngay được mà cần phải có sự hỗ trợ cho nhau, có mối
liên hệ giữa các ngành với nhau thì mới tạo đà và nền tảng cho phát triển và
đặc biệt cho q trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng nghiệp. Có phát
triển và cung cấp đầy đủ lương thực thì mới có thể đưa được chăn ni phát
triển được. Bởi vì lương thực hay sản phẩm của nơng nghiệp nói chung là
sản phẩm thiết yếu đối với sự tồn tại của con người.
+Bốn là: tỷ lệ thuần nơng cịn cao, chưa gắn kinh tế nông nghiệp với
nông thôn, số hộ chuyên và kiêm về ngành nghề - dịch vụ chưa nhiều phần
lớn lao động thủ công, sự chi viện của cơng nghiệp vào nơng nghiệp cịn ít.
Như ta thấy, đất nước ta từ xưa đã là một nước công nghiệp, và ngày
nay, nông nghiệp đối với nền kinh tế Việt Nam vẫn cịn lớn, tỷ lệ dân cư
sống trong nơng nghiệp nơng thơn rất lớn chiếm gần80% và cịn lại là dân
cư sống ở khu vực thành thị. Nền kinh tế nước ta còn nghèo, còn lạc hậu so
với những nước trong khu vực cũng như trên thế giới, nhân dân sống chủ

yếu là đồng ruộng, nền công nghiệp vẫn chưa phát triển. Điều đó sẽ tạo ra sự
chi viện giữa các ngành trong nền kinh tế là không hiệu quả (có những
khơng nhiều).
Với những nước trong khu vực, với một nền cơng nghệ đa dạng hố,
lương thực đầy dủ cho nhân dân và xuất khẩu ra nước ngoài cùng với việc
phát triển các ngành khác như chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản xuất khẩu thu
ngoại tệ. Bên cạnh đó cịn có ngành dịch vụ phát triển mạnh…
+Bốn là: các thành phần kinh tế trong nông nghiệp và nông thôn tuy
được pháp luật thừa nhận song vẫn còn những ràng buộc .

22


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
+Nm là: Kinh tế hộ tự chủ đã có bước phát triển khá, song năng lực
nội sinh của kinh tế hộ còn yếu, chưa đủ sức tự vươn lên để phát triển kinh
tế hàng hoá và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn.
+Sáu là: thị trường nông sản cịn hạn hẹp , chưa được khai thơng sức
mua của nơng dân cịn thấp.
2. Một số tác động của việc đổi mới trong chính sách chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng ngày càng tiến bộ là một xu
thế tất yếu, khách quan của các nền kinh tế quốc gia nói chung và nơng
nghiệp nói riêng.
Nền nơng nghiệp nước ta phải nghiên cứu một hướng đi mới nhằm
đưa nông nghiệp phát triển , là điều kiện cho các ngành khác trong nền kinh
tế quốc dân cùng phát triển. Như vậy, trước tiên là ta phải thực hiện cơng
nghiệp hố hiện đại hố nơng nghiệp và nơng thơn. Cơng nghiệp hố nơng
nghiệp hướng vào việc thực hiện thuỷ lợi hoá sớm, cơ giới hố từng phần
cơng việc, mở rộng điện khí hố phát triển công nghiệp chế biến nông, lâm,

thuỷ sản đồng thời tích cực xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế và xã hội ở
nơng thơn.
Có thể nói, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông nghiệp
ý nghĩa quyết định đối với vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng
cơng nghiệp hố, hiện đại hố.
Đảng và nhà nước ta rất quan tâm tới cơng nghiệp hố, hiện đại hố
nơng nghiệp phát triển tồn diện nơng, lâm, ngư nghiệp gắn với công
nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản, phát triển công nghiệp sản xuất hàng
tiêu dùng và hàng xuất khẩu.
Đây sẽ là một thời kỳ mở rộng thêm ra về chính sách phát triển cho
nơng nghiệp. Nó sẽ tậo điều kiện cho nông nghiệp và nông thôn đi lên cùng
với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp sẽ dễ dàng hơn, thuận

23


Kế hoạch chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn
li hơn, và nó sẽ là điều kiện để hỗ trợ cho công nghiệp phát triển và các
ngành trong nền kinh tế quốc dân.
Kinh nghiệm cho thấy nếu không tạo ra được một cơ cấu kinh doanh
thích hợp, năng đồn giữa nông, lâm, thuỷ sản, chế biến và dịch vụ với cơng
nghiệp thích ứng với cơ chế thị trường thì nền kinh tế nông nghiệp sẽ dễ
dàng hơn, thuận lợi và nó sẽ là điều kiện để hỗ trợ cho cơng nghiệp phát
triển và các ngành trong nền kinh tế quốc dân.
Kinh nghiệm cho thấy nếu không tạo ra được một cơ cấu ktt thích
hợp, năng động giữa nơng, lâm , thuỷ sản, chế biến và dịch vụ với cơng
nghiệp thích ứng với cơ chế thị trường thì nền kinh tế đất nước sẽ không thể
phát triển được.
Việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nơng

nghiệp theo hướng cơng

nghiệp hố, hiện đại hố phải gắn liền với q trình phân cơng lại lao động
nơng thơn cũng như việc góp phần cùng lao động xã hội trong cả nước.
III. GIAI ĐOẠN1995- 2003

1. Những đánh giá tình hình và xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh
tế n11 giai đoạn 1995- 2003.
Để tiếp tục thực hiện những chính sách phát triển kinh tế nó chung và
nơng nghiệp nơng nghiệp nói riêng, phát huy những thành tựu đã đạt được
trong những năm trước Đảng và nhà nước ta đã đề ra mục tiêu và nhiệm vụ
chủ yếu trong văn kiện Đại hội Đảng VIII: "Phát triển tồn diện nơng, lâm,
ngư nghiệp gắn với cơng nghiệp chế biến nông, lâm thuỷ sản và đổi mới cơ
cấu kinh tế nơng thơn theo hướng cơng nghiệp hố, hiện đại hố". Cùng với
mục tiêu phát triển nơng nghiệp tồn diện, hướng vào bảo đảm an toàn
lương thực quốc gia trong mọi tình huống, tăng nhanh nguồn thực phẩm và
rau quả, cải thiện chất lượng bữa ăn.
Đảng và nhà nước ta vẫn tiếp tục thực hiện việc chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nơng nghiệp và nơng thơn một cách có hiệu quả, và dựa trên cơ sở
bảo đảm bảo vững chắc nhu cầu lương thực, chủ yếu là lúa, mở rộng diện

24