giao an sinh 9 da sua theo chuan

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (771.66 KB, 140 trang )

(1)TuÇn 1:. Ngµy so¹n:.............. Ngµy d¹y:. PhÇn I- Di truyÒn vµ biÕn dÞ Ch¬ng I- C¸c thÝ nghiÖm cña Men®en TiÕt 1: Men®en vµ di truyÒn häc a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc mục đích, nhiệm vụ và ý nghĩa của di truyền học. - Hiểu đợc công lao to lớn và trình bày đợc phơng pháp phân tích các thế hệ lai của Men®en. - HiÓu vµ ghi nhí mét sè thuËt ng÷ vµ kÝ hiÖu trong di truyÒn häc. b.trong T¢M. -Mục đích nhiệm vụ ý nghĩa của môn học c.chuÈn bÞ 1.GV - Tranh phãng to h×nh 1.2. - Tranh ¶nh hay ch©n dung Men®en. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D. hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra(2’) -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh 2.Giíi thiÖu (2’) VB: Di truyÒn häc tuy míi h×nh thµnh tõ ®Çu thÕ kØ XX nhng chiÕm mét vÞ trÝ quan trọng trong sinh học và Menđen là ngời đặt nền móng cho di truyền học. Vậy di truyền học nghiên cứu vấn đề gì? nó có ý nghĩa nh thế nào? chúng ta cùng nghiên cøu bµi h«m nay. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Di truyền học(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV cho HS đọc khái niệm di truyền - Cá nhân HS đọc SGK. vµ biÕn dÞ môc I SGK. - 1 HS däc to kh¸i niÖm biÕn dÞ vµ di truyÒn. - ThÕ nµo lµ di truyÒn vµ biÕn dÞ ? - GV gi¶i thÝch râ: biÕn dÞ vµ di truyÒn lµ 2 hiÖn tîng tr¸i ngîc nhau nhng tiÕn - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. hµnh song song vµ g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh sinh s¶n. - GV cho HS làm bài tập  SGK mục I. - Liên hệ bản thân và xác định xem m×nh gièng vµ kh¸c bã mÑ ë ®iÓm nµo: - Cho HS tiếp tục tìm hiểu mục I để trả hình dạng tai, mắt, mũi, tóc, màu da... và tr×nh bµy tríc líp. lêi: - Dựa vào  SGK mục I để trả lời. KÕt luËn: - Kh¸i niÖm di truyÒn, biÕn dÞ (SGK). - Di truyÒn häc nghiªn cøu vÒ c¬ së vËt chÊt, c¬ chÕ, tÝnh quy luËt cña hiÖn t îng di truyÒn vµ biÕn dÞ. - Di truyÒn häc cã vai trß quan träng kh«ng chØ vÒ lÝ thuyÕt mµ cßn cã gi¸ trÞ thùc tiễn cho khoa học chọn giống, y học và đặc biệt là công nghệ sinh học hiện đại. Hoạt động 2: Menđen - ngời đặt nền móng cho di truyền học(15’).

(2) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV cho HS đọc tiểu sử Menđen SGK. - 1 HS đọc to , cả lớp theo dõi. - Yªu cÇu HS quan s¸t kÜ h×nh 1.2 vµ nªu nhận xét về đặc điểm của từng cặp tính - HS quan sát và phân tích H 1.2, nêu đợc tr¹ng ®em lai? sù t¬ng ph¶n cña tõng cÆp tÝnh tr¹ng. - Treo hình 1.2 phóng to để phân tích. - Yêu cầu HS nghiên cứu thông tin SGK - Đọc kĩ thông tin SGK, trình bày đợc nội vµ nªu ph¬ng ph¸p nghiªn cøu cña dung c¬ b¶n cña ph¬ng ph¸p ph©n tÝch Men®en? c¸c thÕ hÖ lai. - GV: tríc Men®en, nhiÒu nhµ khoa häc - 1 vµi HS ph¸t biÓu, bæ sung. đã thực hiện các phép lai trên đậu Hà - HS lắng nghe GV giới thiệu. Lan nhng kh«ng thµnh c«ng. Men®en cã u điểm: chọn đối tợng thuần chủng, có vòng đời ngắn, lai 1-2 cặp tính trạng tơng ph¶n, thÝ nghiÖm lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn, dùng toán thống kê để xử lý kết quả. - GV gi¶i thÝch v× sao men®en chän ®Ëu - HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi. Hà Lan làm đối tợng để nghiên cứu. KÕt luËn: - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c thÕ hÖ lai cña Men®en (SGK). Hoạt động 3: Một số thuật ngữ và kí hiệu cơ bản của Di truyền học(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV híng dÉn HS nghiªn cøu mét sè - HS thu nhËn th«ng tin, ghi nhí kiÕn thuËt ng÷. thøc. - Yêu cầu HS lấy thêm VD minh hoạ cho - HS lấy VD cụ thể để minh hoạ. tõng thuËt ng÷. - Kh¸i niÖm gièng thuÇn chñng: GV giíi thiệu cách làm của Menđen để có giống thuần chủng về tính trạng nào đó. - GV giíi thiÖu mét sè kÝ hiÖu. - GV nªu c¸ch viÕt c«ng thøc lai: mÑ th- - HS ghi nhí kiÕn thøc, chuyÓn th«ng tin êng viÕt bªn tr¸i dÊu x, bè thêng viÕt bªn vµo vë. ph¶i. P: mÑ x bè. KÕt luËn: 1. Mét sè thuËt ng÷: + TÝnh tr¹ng + Nh©n tè di truyÒn + CÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n + Gièng (dßng) thuÇn chñng. 2. Mét sè kÝ hiÖu P: CÆp bè mÑ xuÊt ph¸t x: KÝ hiÖu phÐp lai G: Giao tö : §ùc; C¸i F: ThÕ hÖ con (F1: con thø 1 cña P; F2 con cña F2 tù thô phÊn hoÆc giao phÊn gi÷a F1). 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(5’) - 1 HS đọc kết luận SGK. - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái 2, 3,4 SGK trang 7. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ (1') - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - KÎ b¶ng 2 vµo vë bµi tËp..

(3) - §äc tríc bµi 2. Ngµy soan: Ngµy d¹y: TiÕt 2: lai mét cÆp tÝnh tr¹ng a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày và phân tích đợc thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen. - Hiểu và ghi nhớ các khái niệm kiểu hình, kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp. - Hiểu và phát biểu đợc nội dung quy luật phân li. - Giải thích đợc kết quả thí nghiệm theo quan điểm của Menđen. - RÌn kÜ n¨ng ph©n tÝch sè liÖu vµ kªnh h×nh. b. träng t©m. -men §en gi¶i thÝch kÕt qu¶ TN C.chuÈn bÞ 1.gv. - Tranh phãng to h×nh 2.1; 2.2; 2.3 SGK. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D. hoạt động dạy và học1. 1. KiÓm tra bµi cò (4') - Tr×nh bµy néi dung c¬ b¶n cña ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c¸c thÕ hÖ lai cña Men®en? 2.Giíi thiÖu(2’) VB: Bằng phân tích thế hệ lai, Menđen rút ra các quy luật di truyền, đó là quy luËt g×? Chóng ta sÏ t×m hiÓu trong bµi h«m nay. 1. Khi cho lai hai cây đậu hoa đỏ với nhau, F 1 thu đợc 100% hoa đỏ. Khi cho các cây đậu F1 tự thụ phấn, F2 có cả hoa đỏ và hoa trắng. Cây đậu hoa dỏ ban đầu (P) cã thuéc gièng thuÇn chñng hay kh«ng? V× sao? 2. Trong c¸c cÆp tÝnh tr¹ng sau, cÆp nµo kh«ng ph¶i lµ cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n: a. H¹t tr¬n - nh¨n c. Hoa đỏ - hạt vàng b. Th©n thÊp - th©n cao d. H¹t vµng - h¹t lôc. ( §¸p ¸n: c) 3.Bµi míi Hoạt động 1: Thí nghiệm của Menđen(15’) Hoạt động của GV - GV híng dÉn HS quan s¸t tranh H 2.1 vµ giíi thiÖu sù tù thô phÊn nh©n t¹o trªn hoa ®Ëu Hµ Lan. - GV giíi thiÖu kÕt qu¶ thÝ nghiÖm ë bảng 2 đồng thời phân tích khái niệm kiÓu h×nh, tÝnh tr¹ng tréi, lÆn. - Yªu cÇu HS: Xem b¶ng 2 vµ ®iÒn tØ lÖ c¸c lo¹i kiÓu h×nh ë F2 vµo « trèng. - NhËn xÐt tØ lÖ kiÓu hin×h ë F1; F2? - GV nhấn mạnh về sự thay đổi giống lµm bè vµ lµm mÑ th× kÕt qu¶ phÐp lai vẫn không thay đổi. - Yªu cÇu HS lµm bµi tËp ®iÒn tõ SGK. Hoạt động của HS - HS quan s¸t tranh, theo dâi vµ ghi nhí c¸ch tiÕn hµnh. - Ghi nhí kh¸i niÖm. - Ph©n tÝch b¶ng sè liÖu, th¶o luËn nhóm và nêu đợc: + Kiểu hình F1: đồng tính về tính trạng tréi. + F2: 3 tréi: 1 lÆn - Lùa chän côm tõ ®iÒn vµo chç trèng:.

(4) trang 9. 1. đồng tính - Yêu cầu HS đọc lại nội dung bài tập 2. 3 trội: 1 lặn sau khi đã điền. - 1, 2 HS đọc. KÕt luËn: a. ThÝ nghiÖm: - Lai 2 gièng ®Ëu Hµ Lan kh¸c nhau vÒ 1 cÆp tÝnh tr¹ng thuÇn chñng t¬ng ph¶n VD: P: Hoa đỏ x Hoa trắng F1 : F2 :. Hoa đỏ 3 hoa đỏ: 1 hoa trắng. b. C¸c kh¸i niÖm: - KiÓu h×nh lµ tæ hîp c¸c tÝnh tr¹ng cña c¬ thÓ. - TÝnh tr¹ng tréi lµ tÝnh tr¹ng biÓu hiÖn ë F1. - Tính trạng lặn là tính trạng đến F2 mới đợc biểu hiện. c. KÕt qu¶ thÝ nghiÖm – KÕt luËn: Khi lai hai c¬ thÓ b« smÑ kh¸c nhau vÒ 1 cÆp tÝnh tr¹ng thuÇn chñng t¬ng phản thì F1 đồng tính về tính trạng của bố hoặc mẹ, F 2 có sự phân li theo tỉ lệ trung b×nh 3 tréi: 1 lÆn. Hoạt động 2: Menđen giải thích kết quả thí nghiệm(19’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV giải thích quan niệm đơng thời - HS ghi nhí kiÕn thøc, quan s¸t H 2.3 và quan niệm của Menđen đồng thời sử + Nhân tố di truyền A quy định tính dụng H 2.3 để giải thích. trạng trội (hoa đỏ). + Nhân tố di truyền a quy định tính tr¹ng tréi (hoa tr¾ng). + Trong tÕ bµo sinh dìng, nh©n tè di truyÒn tån t¹i thµnh tõng cÆp: C©y hoa đỏ thuần chủng cặp nhân tố di truyền là AA, c©y hoa tr¾ng thuÇn chñng cÆp nh©n tè di truyÒn lµ aa. - Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö: + Cây hoa đỏ thuần chủng cho 1 loại giao tö: a + C©y hoa tr¾ng thuÇn chñng cho 1 lo¹i giao tö lµ a. - Do đâu tất cả các cây F1 đều cho hoa - ở F1 nhân tố di truyền A át a nên tính đỏ? trạng A đợc biểu hiện. - Yªu cÇu HS: - Quan s¸t H 2.3 th¶o luËn nhãm x¸c - Hãy quan sát H 2.3 và cho biết: tỉ lệ định đợc: c¸c lo¹i giao tö ë F1 vµ tØ lÖ c¸c lo¹i GF1: 1A: 1a hîp tö F2? + TØ lÖ hîp tö F2 - Tại sao F2 lại có tỉ lệ 3 hoa đỏ: 1 hoa 1AA: 2Aa: 1aa tr¾ng? + V× hîp tö Aa biÓu hiÖn kiÓu h×nh - GV nªu râ: khi F1 h×nh thµnh giao tö, gièng AA. mçi nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn ph©n li vÒ 1 giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt cña P mµ kh«ng hoµ lÉn vµo nhau nªn F2 t¹o ra: 1AA:2Aa: 1aa.

(5) trong đó AA và Aa cho kiểu hình hoa đỏ, còn aa cho kiểu hình hoa trắng. - H·y ph¸t biÓu néi dung quy luËt ph©n li trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö? KÕt luËn: Theo Men®en: - Mỗi tính trạng do một cặp nhân tố di truyền quy định (sau này gọi là gen). - Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö, mçi nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn trong cÆp nh©n tè di truyÒn ph©n li vÒ mét giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt nh ë c¬ thÓ P thuÇn chñng. - Trong qu¸ tr×nh thô tinh, c¸c nh©n tè di truyÒn tæ hîp l¹i trong hîp tö thµnh tõng cặp tơng ứng và quy định kiểu hình của cơ thể. => Sự phân li và tổ hợp của cặp nhân tố di truyền (gen) quy định cặp tính trạng th«ng qua qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh chÝnh lµ c¬ chÕ di truyÒn c¸c tÝnh tr¹ng. - Néi dung quy luËt ph©n li: trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö, mçi nh©n tè di truyÒn ph©n li vÒ mét giao tö vµ gi÷ nguyªn b¶n chÊt nh ë c¬ thÓ thuÇn chñng cña P. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè (4’) - Tr×nh bµy thÝ nghiÖm lai mét cÆp tÝnh tr¹ng vµ gi¶i thÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm cña Men®en? - Ph©n biÖt tÝnh tr¹ng tréi, tÝnh tr¹ng lÆn vµ cho VD minh ho¹. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK - Làm bài tập 4 (GV hớng dẫn cách quy ớc gen và viết sơ đồ lai) V× F1 toµn lµ c¸ kiÕm m¾t ®en nªn tÝnh tr¹ng mµu m¾t ®en lµ tréi so víi tÝnh tr¹ng mắt đỏ. Quy ớc gen A quy định mắt đen Quy ớc gen a quy định mắt đỏ C¸ m¾t ®en thuÇn chñng cã kiÓu gen AA Cá mắt đỏ thuần chủng có kiểu gen aa Sơ đồ lai: P: Cá mắt đen ( AA) x Cá mắt đỏ (aa) GP: A a F1 : Aa (m¾t ®en) x Aa (m¾t ®en) GF1: 1A: 1a 1A: 1a F2 : 1AA: 2Aa: 1aa (3 cá mắt đen: 1 cá mắt đỏ).. TuÇn 2 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. TiÕt 3: lai mét cÆp tÝnh tr¹ng (tiÕp) a. Môc tiªu. - Học sinh hiểu và trình bày đợc nội dung, mục đích và ứng dụng của các phép lai ph©n tÝch. - Hiểu và giải thích đợc vì sao quy luật phân li chỉ nghiệm đúng trong những điều kiện nhất định. - Nêu đợc ý nghĩa của quy luật phân li đối với lĩnh vực sản xuất. - Hiểu và phân biệt đợc sự di truyền trội không hoàn toàn (di truyền trung gian) với di truyÒn tréi hoµn toµn. - Phát triển t duy lí luận nh phân tích, so sánh, luyện viết sơ đồ lai..

(6) b. träng t©m. -Lai ph©n tÝch C.CHUÈn bÞ 1.gv - Tranh phãng to h×nh 3 SGK. - B¶ng phô ghi bµi tËp tr¾c nghiÖm. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D.hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Ph¸t biÓu néi dung quy luËt ph©n li? Men®en gi¶i thÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm trªn ®Ëu Hà Lan nh thế nào? (sơ đồ) - Gi¶i bµi tËp 4 SGK. 2.Giíi thiÖu(1’) 3. Bµi häc Hoạt động 1: Lai phân tích(20’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Nªu tØ lÖ c¸c lo¹i hîp tö ë F 2 trong - 1 HS nªu: hîp tö F2 cã tØ lÖ: thÝ nghiÖm cña Men®en? 1AA: 2Aa: 1aa - Tõ kÕt qu¶ trªn GV ph©n tÝch c¸c kh¸i - HS ghi nhí kh¸i niÖm. niệm: kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hîp. - Hãy xác định kết quả của những phép lai sau: P: Hoa đỏ x Hoa trắng AA aa P: Hoa đỏ x Hoa trắng Aa aa - KÕt qu¶ lai nh thÕ nµo th× ta cã thÓ kết luận đậu hoa đỏ P thuần chủng hay kh«ng thuÇn chñng? - §iÒn tõ thÝch hîp vµo « trèng (SGK – trang 11) - Kh¸i niÖm lai ph©n tÝch? - GV nêu; mục đích của phép lai phân tích nhằm xác định kiểu gen của cá thể mang tÝnh tr¹ng tréi.. - Các nhóm thảo luận , viết sơ đồ lai, nªu kÕt qu¶ cña tõng trêng hîp. - Đại diện 2 nhóm lên bảng viết sơ đồ lai. - Các nhóm khác hoàn thiện đáp án. - HS dựa vào sơ đồ lai để trả lời. 1- Tréi; 2- KiÓu gen; 3- LÆn; 4- §ång hîp tréi; 5- DÞ hîp - 1 HS đọc lại khái niệm lai phân tích.. KÕt luËn: 1. Mét sè kh¸i niÖm: - KiÓu gen lµ tæ hîp toµn bé c¸c gen trong tÕ bµo c¬ thÓ. - Thể đồng hợp có kiểu gen chứa cặp gen tơng ứng giống nhau (AA, aa). - ThÓ dÞ hîp cã kiÓu gen chøa cÆp gen gåm 2 gen t¬ng øng kh¸c nhau (Aa). 2. Lai ph©n tÝch: - là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội cần xác định kiểu gen với cá thể mang tÝnh tr¹ng lÆn..

(7) + Nếu kết quả phép lai đồng tính thì cá thể mang tính trạng trội có kiểu gen đồng hợp. + NÕu kÕt qu¶ phÐp lai ph©n tÝnh theo tØ lÖ 1:1 th× c¸ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi cã kiÓu gen dÞ hîp. Hoạt động 2: ý nghĩa của tơng quan trội lặn(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu thån tin - HS thu nhËn vµ xö lý th«ng tin. SGK, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi: - Thảo luận nhóm, thống nhất đáp án. - Nªu t¬ng quan tréi lÆn trong tù nhiªn? - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm - Xác định tính trạng trội, tính trạng lặn khác nhận xét, bổ sung. nhằm mục đích gì? Dựa vào đâu? - Việc xác định độ thuần chủng của gièng cã ý nghÜa g× trong s¶n xuÊt? - Muốn xác định độ thuần chủng của gièng cÇn thùc hiÖn phÐp lai nµo? - HS xác định đợc cần sử dụng phép lai ph©n tÝch vµ nªu néi dung ph¬ng ph¸p hoÆc ë c©y trång th× cho tù thô phÊn. KÕt luËn: - T¬ng quan tréi, lÆn lµ hiÖn tîng phæ biÕn ë giíi sinh vËt. - TÝnh tr¹ng tréi thêng lµ tÝnh tr¹ng tèt v× vËy trong chän gièng ph¸t hiÖn tÝnh tr¹ng trội để tập hợp các gen trội quý vào 1 kiểu gen, tạo giống có ý nghĩa kinh tế. - Trong chọn giống, để tránh sự phân li tính trạng, xuất hiện tính trạng xấu phải kiểm tra độ thuần chủng của giống. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) Khoanh tròn vào chữ cái các ý trả lời đúng: 1. Khi cho cây cà chua quả đỏ thuần chủng lai phân tích. Kết quả sẽ là: a. Toµn qu¶ vµng c. 1 quả đỏ: 1 quả vàng b. Toàn quả đỏ d. 3 quả đỏ: 1 quả vàng 2. ở đậu Hà Lan, gen A quy định thân cao, gen a quy định thân thấp. Cho lai cây thân cao với cây thân thấp F1 thu đợc 51% cây thân cao, 49% cây thân thấp. Kiểu gen cña phÐp lai trªn lµ: a. P: AA x aa c. P: Aa x Aa b. P: Aa x AA d. P: aa x aa 3. Trêng hîp tréi kh«ng hoµn toµn, phÐp lai nµo cho tØ lÖ 1:1 a. Aa x Aa c. Aa x aa b. Aa x AA d. aa x aa 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - Lµm bµi tËp 3, 4 vµo vë. - KÎ s½n b¶ng 4 vµo vë bµi tËp.. TiÕt 4 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:.

(8) Bµi 4: lai hai cÆp tÝnh tr¹ng a. Môc tiªu. - Học sinh mô tả đợc thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen. - BiÕt ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm lai 2 cÆp tÝnh tr¹ng cña Men®en. - Hiểu và phát biểu đợc nội dung quy luật phân li độc lập của Menđen. - Giải thích đợc khái niệm biến dị tổ hợp. - RÌn kÜ n¨ng ph©n tÝch kÕt qu¶ thÝ nghiÖm. b.träng t©m. -biÕt ph©n tÝch kÕt qu¶ TN C.CHUÈn bÞ 1.gv - Tranh phãng to h×nh 4 SGK. - B¶ng phô ghi néi dung b¶ng 4. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Muốn xác định đợc kiểu gen của cá thể mang tính trạng trội cần làm gì? - T¬ng quan tréi lÆn cã ý nghÜa g× trong thùc tiÔn s¶n xuÊt ? - KiÓm tra bµi tËp 3, 4 SGK. 2.Giíi thiÖu(1’) 3. Bµi häc Hoạt động 1: Thí nghiệm của Menđen Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS quan sát hình 4 SGK, - HS quan sát tranh nêu đợc thí nghệm. nghiªn cøu th«ng tin vµ tr×nh bµy thÝ nghiÖm cña Men®en. - Hoạt động nhóm để hoàn thành bảng. - Tõ kÕt qu¶, GV yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 4 Trang 15. (Khi lµm cét 3 GV cã thÓ gîi ý cho HS coi 32 là 1 phần để tính tỉ lệ các phần cßn l¹i). - GV treo b¶ng phô gäi HS lªn ®iÒn, GV chèt l¹i kiÕn thøc. - §¹i diÖn nhãm lªn b¶ng ®iÒn. KiÓu h×nh F2 Sè h¹t TØ lÖ kiÓu h×nh F2 TØ lÖ tõng cÆp tÝnh tr¹ng ë F2 Vµng, tr¬n 315 9 Vµng 315+101 416 3 = = = Vµng, nh¨n 101 3 Xanh 108+32 140 1 Xanh,=tr¬n 108 3 Tr¬n 315+108 423 3 = = Xanh, nh¨n 32 1 Nh¨n 101+32 133 1 - GV ph©n tÝch cho HS thÊy râ tØ lÖ cña - HS ghi nhí kiÕn thøc tõng cÆp tÝnh tr¹ng cã mèi t¬ng quan 9 vµng, tr¬n: 3 vµng, nh¨n: 3 xanh, víi tØ lÖ kiÓu h×nh ë F2 cô thÓ nh SGK. tr¬n: 1 xanh, nh¨n - GV cho HS lµm bµi tËp ®iÒn tõ vµo = (3 vµng: 1 xanh)(3 tr¬n: 1 nh¨n) chç trèng Trang 15 SGK. - HS vËn dông kiÕn thøc ë môc 1 ®iÒn - Yêu cầu HS đọc kết quả bài tập, rút ra đựoc cụm từ “tích tỉ lệ”. kÕt luËn. - 1 HS đọc lại nội dung SGK..

(9) - Căn cứ vào đâu Menđen cho rằng - HS nêu đợc: căn cứ vào tỉ lệ kiểu hình c¸c tÝnh tr¹ng mµu s¾c vµ h×nh d¹ng ë F2 b»ng tÝch tØ lÖ cña c¸c tÝnh tr¹ng hạt đậu di truyền độc lập? hîp thµnh nã. KÕt luËn: 1. ThÝ nghiÖm: - Lai bè mÑ kh¸c nhau vÒ hai cÆp tÝnh tr¹ng thuÇn chñng t¬ng ph¶n. P: Vµng, tr¬n x Xanh, nh¨n F1 : Vµng, tr¬n Cho F1 tù thô phÊn F2: cho 4 lo¹i kiÓu h×nh. TØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh ë F2: 9 vµng, tr¬n 3 vµng, nh¨n 3 xanh, tr¬n 1 xanh, nh¨n. =. TØ lÖ kiÓu h×nh ë F2 b»ng tÝch tØ lÖ cña c¸c tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã => c¸c cÆp tÝnh trạng di truyền độc lập với nhau. 2. KÕt luËn SGK. Hoạt động 2: Biến dị tổ hợp Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS nhớ lại kết quả thí nghiệm - HS nêu đợc; 2 kiểu hình khác bố mẹ là ë F2 vµ tr¶ lêi c©u hái: vµng, nh¨n vµ xanh, tr¬n. (chiÕm 6/16). - F2 cã nh÷ng kiÓu h×nh nµo kh¸c víi bè mÑ? - GV ®a ra kh¸i niÖm biÕn dÞ tæ hîp. KÕt luËn: - BiÕn dÞ tæ hîp lµ sù tæ hîp l¹i c¸c tÝnh tr¹ng cña bè mÑ. - Chính sự phân li độc lập của các cặp tính trạng đã đa đến sự tổ hợp lại các tính tr¹ng cña P lµm xuÊt hiÖn kiÓu h×nh kh¸c P. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Ph¸t biÓu néi dung quy luËt ph©n li? - BiÕn dÞ tæ hîp lµ g×? Nã xuÊt hiÖn ë h×nh thøc sinh s¶n nµo? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK - KÎ s½n b¶ng 5 vµo vë bµi tËp. - §äc tríc bµi 5.. TuÇn 3 TiÕt 5 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y Bµi 5: lai hai cÆp tÝnh tr¹ng (tiÕp) a. Môc tiªu.

(10) - Học sinh hiểu và giải thích đợc kết quả lai hai cặp tính trạng theo quan điểm của Men®en. - Phân tích đợc ý nghĩa của quy luật phân li độc lập đối với chọn giống và tiến hoá. - Ph¸t triÓn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. b.träng t©m. -Gi¶i thÝch kÕt qu¶ TN C.CHU¢N BÞ 1.GV - Tranh phãng to h×nh 5 SGK. - B¶ng phô ghi néi dung b¶ng 5. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D .hoạt động dạy và .họcIII. Tiến trình bài giảng. 1. KiÓm tra bµi cò(8’) - C¨n cø vµo ®©u Men®en l¹i cho r»ng c¸c tÝnh tr¹ng mµu s¾c vµ h×nh d¹ng h¹t ®Ëu trong thí nghiệm của mình di truyền độc lập với nhau? ( C¨n cø vµo tØ lÖ kiÓu h×nh F2 b¶ng tÝch tØ lÖ c¸c tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã). - CÆp tÝnh tr¹ng thø nhÊt cã tØ lÖ ph©n li 3:1, cÆp tÝnh tr¹ng thø 2 cã tØ lÖ ph©n li lµ 1:1, sù di truyÒn cña 2 cÆp tÝnh tr¹ng nµy sÏ cho tØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh nh thÕ nµo? (3:1)(1:1) = 3: 3: 1: 1 - BiÕn dÞ tæ hîp lµ g×? nã xuÊt hiÖn trong h×nh thøc sinh s¶n nµo? V× sao? 2.Giíi thiÖu(1’) 3. Bµi häc Hoạt động 1: Menđen giải thích kết quả thí nghiệm(30’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS nhắc lại tỉ lệ phân li kiểu - HS nêu đợc tỉ lệ: h×nh ë F2? Vµng 3 = Xanh 1 - Tõ kÕt qu¶ trªn cho ta kÕt luËn g×? Tr¬n 3 = Nh¨n 1 - HS rót ra kÕt luËn. - Yªu cÇu HS quy íc gen. - 1 HS tr¶ lêi. - Nh¾c l¹i tØ lÖ kiÓu h×nh ë F2? - HS nêu đợc: 9 vàng, trơn; 3 vàng, nh¨n; 3 xanh, tr¬n; 1 xanh, nh¨n. - Sè tæ hîp giao tö (hîp tö) ë F2? - TØ lÖ kiÓu h×nh ë F 2 t¬ng øng víi 16 hîp tö. - Số loại giao tử đực và cái? - có 4 loại giao tử đực và 4 loại giao tử - GV kÕt luËn : c¬ thÓ F 1 ph¶i dÞ hîp tö c¸i, mçi lo¹i cã tØ lÖ 1/4. vÒ 2 cÆp gen AaBb c¸c gen t¬ng øng A và a, B và b phân li độc lập và tổ hợp tự do để cho 4 loại giao tử: AB, Ab, aB, ab. - Yªu cÇu HS theo dâi h×nh 5 vµ gi¶i thÝch t¹i sao ë F2 l¹i cã 16 tæ hîp giao tö (hîp tö)? - GV hớng dẫn cách xác định kiểu hình - HS hoạt động nhóm và hoàn thành vµ kiÓu gen ë F2, yªu cÇu HS hoµn b¶ng 5. thµnh b¶ng 5 trang 18..

(11) KiÓu h×nh. H¹t vµng, tr¬n H¹t vµng, H¹t xanh, tr¬n H¹t xanh, nh¨n nh¨n TØ lÖ cña mçi 1AABB 1AAbb 1aaBB 1aabb kiÓu gen ë F2 4AaBb 2Aabb 2aaBb 2AABb 2AaBB (9 A-B-) (3 A-bb) (3aaB-) 1aabb TØ lÖ cña mçi 9 3 3 1 kiÓu h×nh ë F2 - Tõ ph©n tÝch trªn rót ra kÕt luËn. - Menđen đã giải thích sự phân li độc lËp cña c¸c cÆp tÝnh tr¹ng b»ng quy luËt phân li độc lập. - Phát biểu nội dung của quy luật phân - Nội dung của quy luật phân li độc li độc lập trong quá trình phát sinh lập: các cặp nhân tố di truyền phân li giao tö? độc lập trong quá trình phát sinh giao tö. - T¹i sao ë nh÷ng loµi sinh s¶n h÷u - HS rót ra kÕt luËn. tÝnh, biÕn dÞ l¹i phong phó? - Gv ®a ra c«ng thøc tæ hîp cña Men®en. Gäi n lµ sè cÆp gen dÞ hîp (PL§L) th×: + Sè lo¹i giao tö lµ: 2n - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc, n + Sè hîp tö lµ: 4 chuyÓn kiÕn thøc vµo vë. n + Sè lo¹i kiÓu gen: 3 + Sè lo¹i kiÓu h×nh: 2n + TØ lÖ ph©n li kiÓu gen lµ: (1+2+1)n + TØ lÖ ph©n li kiÓu h×nh lµ: (3+1)n §èi víi kiÓu h×nh n lµ sè cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n tu©n theo di truyÒn tréi hoµn toµn. - Nêu ý nghĩa của quy luật phân li độc - HS dựa vào thông tin SGK để trả lời. lËp? TØ lÖ. KÕt luËn: - Từ kết quả thí nghiệm: sự phân li của từng cặp tính trạng đều là 3:1 Menđen cho rằng mỗi cặp tính trạng do một cặp nhân tố di truyền quy định, tính trạng hạt vàng là tréi so víi h¹t xanh, h¹t tr¬n lµ tréi so víi h¹t nh¨n. - Quy íc gen: A quy định hạt vàng a quy định hạt xanh B quy định hạt trơn b quy định hạt nhăn - Tỉ lệ kiểu hình ở F2 tơng ứng với 16 tổ hợp giao tử (hợp tử) => mỗi cơ thể đực hoặc c¸i cho 4 lo¹i giao tö nªn c¬ thÓ F1 ph¶i dÞ hîp vÒ 2 cÆp gen (AaBb), c¸c gen A vµ a, B và b phân li độc lập và tổ hợp tự do cho 4 loại giao tử là: AB, Ab, aB, ab. - Sơ đồ lai: Hình 5 SGK. - ë sinh vËt bËc cao, kiÓu gen cã rÊt nhiÒu gen, c¸c gen thêng ë thÓ dÞ hîp. Sù ph©n li độc lập và tổ hợp tự do của chúng tạo ra vô số loại tổ hợp về kiểu gen và kiểu hình ở đời con cháu nên sinh vật rất đa dạng và phong phú..

(12) - Quy luật phân li độc lập giải thích nguyên nhân xuất hiện biến dị tổ hợp (đó là sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp gen) làm sinh vật đa dạng và phong phú ở loµi giao phèi. - BiÕn dÞ tæ hîp lµ nguån nguyªn liÖu quan träng cña chän gièng vµ tiÕn ho¸. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(5’) - Kết quả phép lai có tỉ lệ kiểu hình 3: 3:1:1, các cặp gen này di truyền độc lập. Hãy xác định kiểu gen của phép lai trên? (tØ lÖ kiÓu h×nh 3:3:1:1 = (3:1)(1:1) => cÆp gen thø 1 lµ Aa x Aa => cÆp gen thø 2 lµ Bb x bb KiÓu gen cña phÐp lai trªn lµ: AaBb x AaBb) 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK - Lµm bµi tËp 4 SGk trang 19. Híng dÉn: Câu 3: ở loài sinh snả hữu tính giao phối có sự phan li độc lập và tổ hợp tự do của c¸c gen trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh, sinh s¶n v« tÝnh kh«ng cã quy luËt nµy. Câu 4: Đáp án d vì bố tóc thẳng, mắt xanh có kiểu gen aabb sinh ra con đều mắt đen, tóc xoăn trong đó sẽ mang giao tử ab của bố, vậy giao tử của mẹ sẽ mang AB => kiÓu gen cña mÑ ph¶i lµ AABB. - HS lµm thÝ ngiÖm tríc ë nhµ: + Gieo 1 đồng xu + Gieo 2 đồng xu. Mçi lo¹i 25 lÇn, thèng kª kÕt qu¶ vµo b¶ng 6.1 vµ 6.2.. TiÕt 6 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 6: Thùc hµnh Tính xác xuất xuất hiện các mặt của đồng kim loại a. Môc tiªu. - HS biết cách xác định xác xuất của một và hai sự kiện đồng thời xảy ra thông qua việc gieo các đồng kim loại. - Biết vận dụng xác suất để hiểu đợc tỉ lệ các loại giao tử và tỉ lệ các kiểu gen trong lai mét cÆp tÝnh tr¹ng. b.träng t©mI. -biÕt vËn dông vµo lµm bµi tËp C.CHU¢N BÞ - HS: Mỗi nhóm có sẵn hai đồng kim loại (2 – 4 HS). KÎ s½n b¶ng 6.1 vµ 6.2 vµo vë. - GV: B¶ng phô ghi thèng kª kÕt qu¶ cña c¸c nhãm. d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Menđen đã giải thích kết quả thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của mình nh thế nµo?.

(13) - Biến dị tổ hợp có ý nghĩa gì đối với chọn giống và tiến hoá? Tại sao ở các loài sinh s¶n giao phèi biÕn dÞ phong phó h¬n nhiÒu so víi loµi sinh s¶n v« tÝnh? - Gi¶i bµi tËp 4 SGK trang 19. 2.Giíi thiÖu (1’) 3. Bµi häc Hoạt động 1: Tiến hành gieo đồng kim loại Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV lu ý HS: Híng dÉn quy tr×nh : - HS ghi nhí quy tr×nh thùc hµnh a. Gieo một đồng kim loại Lu ý : §ång kim lo¹i cã 2 mÆt (sÊp vµ ngöa), mçi mÆt tîng trng cho 1 lo¹i giao tö, ch¼ng h¹n mÆt sÊp chØ lo¹i giao tö A, mÆt ngöa chØ lo¹i giao tö a, tiÕn hµnh: - Lấy 1 đồng kim loại, cầm đứng cạnh và thả rơi tự do từ độ cao xác định. - Thèng kª kÕt qu¶ mçi lÇn r¬i vµo - Mçi nhãm gieo 25 lÇn, thèng kª mçi b¶ng 6.1 lÇn r¬i vµo b¶ng 6.1. b. Gieo 2 đồng kim loại GV lu ý HS: 2 đồng kim loại tợng trng cho 2 gen trong 1 kiÓu gen: 2 mÆt sÊp tîng trng cho kiÓu gen AA, 2 mÆt ngöa tîng trng cho kiÓu gen aa, 1 sÊp 1 ngöa tîng trng cho kiÓu gen Aa. - TiÕn hµnh + Lấy 2 đồng kim loại, cầm đứng cạnh - Mỗi nhóm gieo 25 lần, có thể xảy ra 3 và thả rơi tự do từ độ cao xác định. trờng hợp: 2 đồng sấp (SS), 1 đồng sấp + Thèng kª kÕt qu¶ vµo b¶ng 6.2 1 đồng ngửa (SN), 2 đồng ngửa (NN). Thèng kª kÕt qu¶ vµo b¶ng 6.2 Hoạt động 2: Thống kê kết quả của các nhóm Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu c¸c nhãm b¸o c¸o kÕt quả đã tổng hợp từ bảng 6.1 và 6.2, ghi vµo b¶ng tæng hîp theo mÉu sau: TiÕn hµnh. Gieo 1 đồng kim loại S N. Nhãm 1 2 3 .... Sè lîng Céng TØ lÖ % - Tõ kÕt qu¶ b¶ng trªn GV yªu cÇu HS liªn hÖ: + KÕt qu¶ cña b¶ng 6.1 víi tØ lÖ c¸c lo¹i giao tö sinh ra tõ con lai F1 Aa. + KÕt qu¶ b¶ng 6.2 víi tØ lÖ kiÓu gen ë F2 trong lai 1 cÆp tÝnh tr¹ng. - GV cÇn lu ý HS: sè lîng thèng kª. Gieo 2 đồng kim loại SS SN. NN. - HS c¨n cø vµo kÕt qu¶ thèng kª nªu đợc: + C¬ thÓ lai F1 Aa cho 2 lo¹i giao tö A vµ a víi tØ lÖ ngang nhau. + Kết quả gieo 2 đồng kim loại có tỉ lệ: 1 SS: 2 SN: 1 NN. TØ lÖ kiÓu gen lµ: 1 AA: 2 Aa: 1aa..

(14) càng lớn càng đảm bảo độ chính xác. 4. KiÓm tra – viÕt têng tr×nh - GV nhận xét tinh thần, thái độ làm việc của các nhóm. - C¸c nhãm viÕt b¸o c¸o thu ho¹ch theo mÉu b¶ng 6.1; 6.2. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Lµm c¸c bµi tËp trang 22, 23 SGK.. TuÇn 4 TiÕt 7 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 7: Bµi tËp ch¬ng I a. Môc tiªu. - Cñng cè, kh¾c s©u vµ më réng nhËn thøc vÒ c¸c quy luËt di truyÒn. - BiÕt vËn dông kiÕn thøc vµo gi¶i c¸c bµi tËp. - RÌn kÜ n¨ng gi¶i bµi tËp tr¾c nghiÖm kh¸ch quan. Bhoạt động dạy và học. 1.KiÓm tra -Sù chuÈn bÞ cña HS 2.Giíi thiÖu 3.Bµi häc Hoạt động 1: Hớng dẫn cách giải bài tập 1. Bµi tËp vÒ lai mét cÆp tÝnh tr¹ng(20’) Hoạt động của GV và HS Néi dung - GV ®a ra d¹ng bµi tËp, yªu cÇu HS D¹ng 1: BiÕt kiÓu h×nh cña P nªn x¸c nªu c¸ch gi¶i vµ rót ra kÕt luËn: định kiểu gen, kiểu hình ở F1, F2 - GV ®a VD1: Cho ®Ëu th©n cao lai víi C¸ch gi¶i: đậu thân thấp, F1 thu đợc toàn đậu thân - Cần xác định xem P có thuần chủng cao. Cho F1 tự thụ phấn xác định kiểu hay không về tính trạng trội. gen vµ kiÓu h×nh ë F1 vµ F2. - Quy ớc gen để xác định kiểu gen của P. + HS tù gi¶i theo híng dÉn. - Lập sơ đồ lai: P, GP, F1, GF1, F2. - GV lu ý HS: - ViÕt kÕt qu¶ lai, ghi râ tØ lÖ kiÓu gen, kiÓu h×nh. * Có thể xác định nhanh kiểu hình của VD2: Bµi tËp 1 trang 22. P: L«ng ng¾n thuÇn chñng x L«ng dµi F1, F2 trong c¸c trêng hîp sau: a. P thuÇn chñng vµ kh¸c nhau bëi 1 F1: Toµn l«ng ng¾n. Vì F1 đồng tính mang tính trạng trội cặp tính trạng tơng phản, 1 bên trội hoàn toàn thì chắc chắn F1 đồng tính về nên đáp án a. tÝnh tr¹ng tréi, F2 ph©n li theo tØ lÖ 3 tréi: 1 lÆn. b. P thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ mét cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n, cã kiÖn tîng tréi kh«ng hoµn toµn th× ch¾c ch¾n F1 mang tÝnh tr¹ng trung gian vµ F2 ph©n li theo tØ lÖ 1: 2: 1 c. NÕu ë P mét bªn bè mÑ cã kiÓu gen dị hợp, bên còn lại có kiểu gen đồng hîp lÆn th× F1 cã tØ lÖ 1:1..

(15) - GV ®a ra 2 d¹ng, HS ®a c¸ch gi¶i. GV kÕt luËn. VD3: Bµi tËp 2 (trang 22): Tõ kÕt qu¶ F1: 75% đỏ thẫm: 25% xanh lục  F1: 3 đỏ thẫm: 1 xanh lục. Theo quy luật ph©n li  P: Aa x Aa  §¸p ¸n d. VD4: Bµi tËp 3 (trang 22) F1: 25,1% hoa đỏ: 49,9% hoa hồng: 25% hoa trắng  F1: 1 hoa đỏ: 2 hoa hång: 1 hoa tr¾ng.  TØ lÖ kiÓu h×nh tréi kh«ng hoµn toµn. §¸p ¸n b, d. VD5: Bµi tËp 4 (trang 23): 2 c¸ch gi¶i: C¸ch 1: §êi con cã sù ph©n tÝnh chøng tá bè mÑ mét bªn thuÇn chñng, mét bªn kh«ng thuÇn chñng, kiÓu gen: Aa x Aa  §¸p ¸n: b, c. C¸ch 2: Ngêi con m¾t xanh cã kiÓu gen aa mang 1 giao tö a cña bè, 1 giao tö a cña mÑ. Con m¾t ®en (A-)  bè hoÆc mÑ cho 1 giao tö A  KiÓu gen vµ kiÓu h×nh cña P: Aa (M¾t ®en) x Aa (M¾t ®en) Aa (M¾t ®en) x aa (M¾t xanh)  §¸p ¸n b, c.. Dạng 2: Biết kết quả F1, xác định kiểu gen, kiÓu h×nh cña P. C¸ch gi¶i: C¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓu hình ở đời con. a. Nếu F1 đồng tính mà một bên bố hay mÑ mang tÝnh tr¹ng tréi, mét bªn mang tÝnh tr¹ng lÆn th× P thuÇn chñng, có kiểu gen đồng hợp: AA x aa b. F1 cã hiÖn tîng ph©n li: F: (3:1)  P: Aa x Aa F: (1:1)  P: Aa x aa (tréi hoµn toµn) Aa x AA( tréi kh«ng hoµn toµn) F: (1:2:1)  P: Aa x Aa ( tréi kh«ng hoµn toµn). c. NÕu F1 kh«ng cho biÕt tØ lÖ ph©n li thì dựa vào kiểu hình lặn F1 để suy ra kiÓu gen cña P.. Hoạt động 2: Bài tập về lai hai cặp tính trạng(20’) Hoạt động của GV VD6: ë lóa th©n thÊp tréi hoµn toµn so víi th©n cao. H¹t chÝn sím tréi hoµn toµn so víi h¹t chÝn muén. Cho c©y lóa thuÇn chñng th©n thÊp, h¹t chÝn muén giao ph©n víi c©y thuÇn chñng th©n cao, hạt chín sớm thu đợc F1. Tiếp tục cho F1 giao phÊn víi nhau. X¸c địnhkiểu gen, kiểu hình của con ở F1 và F2. Biết các tính trạng di truyền độc lập nhau (HS tù gi¶i). VD7: Gen A- quy định hoa kép Gen aa quy định hoa đơn Gen BB quy định hoa đỏ Gen Bb quy định hoa hồng Gen bb quy định hoa trắng P thuần chủng hoa kép trắng x đơn đỏ. Hoạt động của HS Dạng 1: Biết P  xác định kết quả lai F1 vµ F2. * C¸ch gi¶i: - quy ớc gen  xác định kiểu gen P. - Lập sơ đồ lai - ViÕt kÕt qu¶ lai: tØ lÖ kiÓu gen, kiÓu h×nh. * Có thể xác định nhanh: Nếu bài cho các cặp gen quy định cặp tính trạng di truyền độc lập  căn cứ vào tỉ lệ từng cặp tính trạng để tính tỉ lệ kiểu hình: (3:1)(3:1) = 9: 3: 3:1 (3:1)(1:1) = 3: 3:1:1 (3:1)(1:2:1) = 6: 3:3:2:1:1 (1 cÆp tréi hoµn toµn, 1 cÆp tréi kh«ng hoµn toµn).

(16) th× tØ lÖ kiÓu h×nh ë F2 nh thÕ nµo? Gi¶i: Theo bµi ra tØ lÖ kiÓu h×nh ë F2: (3 kép: 1 đơn)(1 đỏ: 2 hồng: 1 trắng) = 3 kép đỏ: 6 kép hồng: 3 kép trắng: 1 đơn đỏ: 2 đơn hồng: 1 đơn trắng. VD8: Bµi tËp 5 (trang 23) F2: 901 cây quả đỏ, tròn: 299 quả đỏ, bÇu dôc: 301 qu¶ vµng trßn: 103 qu¶ vµng, bÇu dôc  TØ lÖ kiÓu h×nh ë F2 lµ: 9 đỏ, tròn: 3 đỏ bầu dục: 3 vàng, tròn: 1 vµng, bÇu dôc = (3 đỏ: 1 vàng)(3 tròn: 1 bầu dục)  P thuÇn chñng vÒ 2 cÆp gen  KiÓu gen P: AAbb (đỏ,bầu dục) x aaBB (vàng, tròn) §¸p ¸n d.. D¹ng 2: BiÕt sè lîng hay tØ lÖ kiÓu hình ở F. Xác định kiểu gen của P C¸ch gi¶i: C¨n cø vµo tØ lÖ kiÓu h×nh ë đời con  xác định kiểu gen P hoặc xét sù ph©n li cña tõng cÆp tÝnh tr¹ng, tæ hợp lại ta đợc kiểu gen của P. F2: 9:3:3:1 = (3:1)(3:1)  F1 dÞ hîp vÒ 2 cÆp gen  P thuÇn chñng 2 cÆp gen. F1:3:3:1:1=(3:1)(1:1) P: AaBbxAabb F1:1:1:1:1=(1:1)(1:1) P: AaBbxaabb hoÆc P: Aabb x aaBb. 4. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Lµm c¸c bµi tËp VD1, 6,7. - Hoµn thiÖn c¸c bµi tËp trong SGK trang 22, 23. - §äc tríc bµi 8.. TiÕt 8 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng II- NhiÔm s¾c thÓ Bµi 8: NhiÔm s¾c thÓ a. Môc tiªu. - Học sinh nêu đợc tính đặc trng của bộ NST ở mỗi loài. - Mô tả đựoc cấu trúc hiển vi điển hình của NST ở kì giữa của nguyên phân. - Hiểu đợc chức năng của NST đối với sự di truyền các tính trạng. - RÌn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. b.träng t©m. CÊu tróc vµ chøc n¨ng NST C.CHUÈN BÞ 1.GV - Tranh phóng to hình 8.1 đến 8.5 SGK. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(4’) Chọn câu trả lời đúng: 1. ở ngời, mắt nâu là trội (A) so với mắt xanh (a). Bố mẹ đều mắt nâu con có ngời m¾t n©u, cã ngêi m¾t xanh. KiÓu gen cña bè mÑ ph¶i nh thÕ nµo?.

(17) a. AA x Aa b. Aa x Aa c. Aa x aa d. AA x aa 2. PhÐp lai nµo díi ®©y sÏ cho kiÓu gen vµ kiÓu h×nh Ýt nhÊt? a. AABB x AaBb b. AAbb x Aabb c. AABB x AABb d. Aabb x aabb 2.Giíi thiÖu(1’) VB: ? Bố mẹ, ông bà, tổ tiên đã truyền cho con cháu vật chất gì để con cháu gièng víi bè mÑ, «ng bµ, tæ tiªn? (NST, gen, ADN). Chóng ta cïng t×m hiÓu ch¬ng II – NhiÔm s¾c thÓ vµ cô thÓ bµi h«m nay, bµi 8. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Tính đặc trng của bộ nhiễm sắc thể(10’) Hoạt động của GV - GV ®a ra kh¸i niÖm vÒ NST. - Yêu cầu HS đọc  mục I, quan sát H 8.1 để trả lời câu hỏi: - NST tån t¹i nh thÕ nµo trong tÕ bµo sinh dìng vµ trong giao tö? - Thế nào là cặp NST tơng đồng? - Phân biệt bộ NST lỡng bội, đơn bội? - GV nhÊn m¹nh: trong cÆp NST t¬ng đồng, 1 có nguồn gốc từ bố, 1 có nguån gèc tõ mÑ. - Yªu cÇu HS quan s¸t H 8.2 bé NST của ruồi giấm, đọc thông tin cuối mục I vµ tr¶ lêi c©u hái: - Mô tả bộ NST của ruồi giấm về số lợng và hình dạng ở con đực và con c¸i? - GV rót ra kÕt luËn. - GV ph©n tÝch thªm: cÆp NST giíi tÝnh có thể tơng đồng (XX) hay không tơng đồng tuỳ thuộc vào loại, giới tính. Có loµi NST giíi tÝnh chØ cã 1 chiÕc (bä xÝt, ch©u chÊu, rÖp...) NST ë k× gi÷a co ngắn cực đại, có hình dạng đặc trng có thÓ lµ h×nh que, h×nh h¹t, h×nh ch÷ V. - Cho HS quan s¸t H 8.3 - Yêu cầu HS đọc bảng 8 để trả lời câu hái: - NhËn xÐt vÒ sè lîng NST trong bé lìng béi ë c¸c loµi? - Số lợng NST có phản ánh trình độ tiÕn ho¸ cña loµi kh«ng? V× sao? - Hãy nêu đặc điểm đặc trng của bộ NST ë mçi loµi sinh vËt? KÕt luËn:. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu phÇn ®Çu môc I, quan s¸t h×nh vÏ nªu: + Trong tÕ bµo sinh dìng NST tån t¹i từng cặp tơng đồng. + Trong giao tö NST chØ cã mét NST của mỗi cặp tơng đồng. + 2 NST gièng nhau vÒ h×nh d¹ng, kÝch thíc. + Bộ NST chứa cặp NST tơng đồng  Số NST lµ sè ch½n kÝ hiÖu 2n (bé lìng béi). + Bé NST chØ chøa 1 NST cña mçi cÆp tơng đồng  Số NST giảm đi một nửa n kí hiệu là n (bộ đơn bội). - HS trao đổi nhóm nêu đợc: có 4 cặp NST gåm: + 1 đôi hình hạt + 2 đôi hình chữ V + 1 đôi khác nhau ở con đực và con cái.. - HS trao đôi nhóm, nêu đợc: + Sè lîng NST ë c¸c loµi kh¸c nhau. + Số lợng NST không phản ánh trình độ tiÕn ho¸ cña loµi. => rót ra kÕt luËn..

(18) - Trong tế bào sinh dỡng, NST tồn tại thành từng cặp tơng đồng. Bộ NST là bộ lỡng béi kÝ hiÖu lµ 2n. - Trong tế bào sinh dục (giao tử) chỉ chứa 1 NST trong mỗi cặp tơng đồng  Số NST giảm đi một nửa, bộ NST là bộ đơn bội kí hiệu là n. - ở những loài đơn tính có sự khác nhau giữa con đực và con cái ở 1 cặp NST giới tÝnh kÝ hiÖu lµ XX, XY. - Mỗi loài sinh vật có bộ NST đặc trng về số lợng và hình dạng. Hoạt động 2: Cấu trúc của nhiễm sắc thể(15’) Hoạt động của GV - M« t¶ h×nh d¹ng, kÝch thíc cña NST ë k× gi÷a? - Yªu cÇu HS quan s¸t H 8.5 cho biÕt: c¸c sè 1 vµ 2 chØ nh÷ng thµnh phÇn cÊu tróc nµo cña NST? - M« t¶ cÊu tróc NST ë k× gi÷a cña qu¸ tr×nh ph©n bµo? - GV giíi thiÖu H 8.4. Hoạt động của HS - HS quan s¸t vµ m« t¶. - HS ®iÒn chó thÝch 1- 2 cr«matit 2- Tâm động - L¾ng nghe GV giíi thiÖu.. KÕt luËn: - Cấu trúc điển hình của NST đợc biểu hiện rõ nhất ở kì giữa. + H×nh d¹ng: h×nh h¹t, h×nh que, h×nh ch÷ V. + Dài: 0,5 – 50 micromet, đờng kính 0,2 – 2 micromet. + Cấu trúc: ở kì giữa NST gồm 2 cromatit gắn với nhau ở tâm động. + Mçi cromatit gåm 1 ph©n tö ADN vµ pr«tªin lo¹i hist«n. Hoạt động 3: Chức năng của nhiễm sắc thể(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin mục III SGK, - HS đọc thông tin mục III SGK, trao đổi trao đổi nhóm và trả lời câu hỏi: nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái. ? NST có đặc điểm gì liên quan đến di - Rút ra kết luận. truyÒn? KÕt luËn: - NST là cấu trúc mang gen, trên đó mỗi gen ở một vị trí xác định. Những biến đổi về cấu trúc, số lợng NST đều dẫn tới biến đổi tính trạng di truyền. - NST có bản chất là ADN, sự tự nhân đôi của ADN dẫn tới sự tự nhân đôi của NST nên tính trạng di truyền đợc sao chép qua các thế hệ tế bào và cơ thể. 4.LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái 1, 2,3 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK - KÎ s½n b¶ng 9.1 vµ 9.2 vµo vë bµi tËp. - §äc tríc bµi 10 – Nguyªn ph©n..

(19) TuÇn 5 TiÕt 9 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 9: Nguyªn ph©n a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc sự biến đổi hình thái NST (chủ yếu là sự đóng và duỗi xoắn) trong chu k× tÕ bµo. - Trình bày đợc những biến đổi cơ bản của NST qua các kì của nguyên phân. - Phân tích đợc ý nghĩa của nguyên phân đối với sự sinh sản và sinh trởng của cơ thÓ. - TiÕp tôc ph¸t triÓn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. b.träng t©m. -Nhng biến đổi cơ bản của NST C.CHU¢N BÞ 1.GV. - Tranh phãng to h×nh 9.1; 9.2; 9.3 SGK. - B¶ng 9.2 ghi vµo b¶ng phô. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Nêu tính đặc trng của bộ NST của mỗi loài sinh vật. Phân biệt bộ NST lỡng bội và bộ NST đơn bội? - Nêu vai trò của NST đối với sự di truyền các tính trạng? 2.Giíi thiÖu(1’) VB: Mỗi loài sinh vật có một bộ NST đặc trng về số lợng và hình dạng xác định. Tuy nhiên hình thái của NST lại biến đổi qua các kì của chu kì tế bào, bài hôm nay các em sẽ đợc tìm hiểu sự biến đổi của NST diễn ra nh thế nào? 3.Bµi míi Hoạt động 1: Biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào(12’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin, - HS nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t H quan s¸t H 9.1 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: 9.1 SGK vµ tr¶ lêi. - Chu kì tế bào gồm những giai đoạn - HS nêu đợc 2 giai đoạn và rút ra kết nµo? Giai ®o¹n nµo chiÕm nhiÒu thêi luËn. gian nhÊt? - GV lu ý HS vÒ thêi gian vµ sù tù nh©n đôi NST ở kì trung gian, cho HS quan s¸t H 9.2 - Yªu cÇu HS quan s¸t H 9.2, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: - Nêu sự biến đổi hình thái NST? - Hoµn thµnh b¶ng 9.1. - GV chèt kiÕn thøc vµo b¶ng 9.1. KÕt luËn: Chu k× tÕ bµo gåm:. - C¸c nhãm quan s¸t kÜ H 9.2, th¶o luËn thèng nhÊt c©u tr¶ lêi: + NST có sự biến đổi hình thái : dạng đóng xoắn và dạng duỗi xoắn. - HS ghi nhớ mức độ đóng, duỗi xoắn vµo b¶ng 9.1.

(20) + K× trung gian: chiÕm nhiÒu thêi gian nhÊt trong chu k× tÕ bµo (90%) lµ giai ®o¹n sinh trëng cña tÕ bµo. + Nguyªn ph©n gåm 4 k× (k× ®Çu, k× gi÷a, k× sau, k× cuèi). - Mức độ đóng, duỗi xoắn của NST qua các kì: Bảng 9.1 Bảng 9.1- Mức độ đóng, duỗi xoắn của NST qua các kì của tế bào H×nh th¸i NST K× trung gian K× ®Çu K× gi÷a K× sau K× cuèi - Mức độ duỗi xoắn NhiÒu nhÊt Ýt NhiÒu - Mức độ đóng xoắn Ýt Cực đại Hoạt động 2: Những biến đổi cơ bản của NST trong quá trình nguyên phân(10’) Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 9.2 vµ 9.3 để trả lời câu hỏi: - M« t¶ h×nh th¸i NST ë k× trung gian? - Cuối kì trung gian NST có đặc điểm g×? - Yªu cÇu HS m« t¶ diÔn biÕn cña NST ë c¸c k× trung gian, k× ®Çu, k× gi÷a, k× sau, k× cuèi trªn tranh vÏ. - Cho HS hoµn thµnh b¶ng 9.2.. Hoạt động của HS - HS quan sát hình vẽ và nêu đợc. - HS rót ra kÕt luËn.. - HS trao đổi nhóm thống nhất trong nhãm vµ ghi l¹i nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña NST ë c¸c k× nguyªn ph©n. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. - GV nãi qua vÒ sù xuÊt hiÖn cña mµng nh©n, thoi ph©n bµo vµ sù biÕn mÊt cña - HS l¾ng nghe GV gi¶ng vµ ghi nhí kiÕn chóng trong ph©n bµo. thøc. - ë k× sau cã sù ph©n chia tÕ bµo chÊt vµ c¸c bµo quan. - K× cuèi cã sù h×nh thµnh mµng nh©n khác nhau giữa động vật và thực vật. - Nªu kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ph©n bµo? - HS tr¶ lêi: KÕt qu¶ tõ 1 tÕ bµo mÑ ban ®Çu cho 2 tÕ bµo con cã bé NST gièng hÖt mÑ. KÕt luËn: - Kì trung gian NST tháo xoắn cực đại thành sợi mảnh, mỗi NST tự nhân đôi thành 1 NST kÐp. - Những biến đổi cơ bản của NST ở các kì của nguyên phân. Các kì Những biến đổi cơ bản của NST Kì đầu - NST bắt đầu đóng xoắn và co ngắn nên có hình thái rõ rệt. - Các NST đính vào các sợi tơ của thoi phân bào ở tâm động. Kì giữa - Các NST kép đóng xoắn cực đại. - Các NST kép xếp thành hàng ở mặt phẳng xích đạo của thoi phân bµo. Kì sau - Từng NST kép chẻ dọc ở tâm động thành 2 NST đơn phân li về 2 cùc cña tÕ bµo. Kì cuối - Các NST đơn dãn xoắn dài ra, ở dạng sợi mảnh dần thành nhiễm s¾c. - KÕt qu¶: tõ mét tÕ bµo mÑ ban ®Çu t¹o ra 2 tÕ bµo con cã bé NST gièng nh tÕ bµo mÑ. Hoạt động 3: ý nghĩa của nguyên phân(10’).

(21) Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin môc III, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nguyên phân có vai trò nh thế nào đối víi qu¸ tr×nh sinh trëng, sinh s¶n vµ di truyÒn cña sinh vËt? - C¬ chÕ nµo trong nguyªn ph©n gióp đảm bảo bộ NST trong tế bào con giống tÕ bµo mÑ? - GV nªu ý nghÜa thùc tiÔn cña nguyªn ph©n nh gi©m, chiÕt, ghÐp cµnh, nu«i cÊy m«.. Hoạt động của HS - HS th¶o luËn nhãm, nªu kÕt qu¶, nhËn xÐt vµ kÕt luËn.. + Sự tự nhân đôi NST ở kì trung gian, phân li đồng đều NST về 2 cực của tế bào ë k× sau.. KÕt luËn: - Nguyên phân giúp cơ thể lớn lên. Khi cơ thể đã lớn tới một giới hạn thì nguyên ph©n vÉn tiÕp tôc gióp t¹o ra tÕ bµo míi thay cho tÕ bµo giµ chÕt ®i. - Nguyên phân duy trì ổn định bộ NST đặc trng của loài qua các thế hệ tế bào. - Nguyªn ph©n lµ c¬ së cña sù sinh s¶n v« tÝnh. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Yªu cÇu HS lµm c©u 2, 4 trang 30 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(3’) - VÏ c¸c h×nh ë b¶ng 9.2 vµo vë. - Lµm bµi t©ph 4 SGK, tr¶ lêi c©u hái 1, 3. - Dµnh cho HS giái: Hoµn thµnh bµi tËp b¶ng: Tính số NST, số crômatit và số tâm động trong mỗi tế bào trong từng kì của nguyªn ph©n. K× Trung Cuèi §Çu Gi÷a Sau TB cha t¸ch TB đã tách CÊu tróc gian Sè NST 2n 2n 2n 4n 4n 2n Tr¹ng th¸i NST KÐp KÐp KÐp §¬n §¬n §¬n Sè cr«matit 4n 4n 4n 0 0 0 Số tâm động 2n 2n 2n 4n 4n 2n Tiết 10 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y : BµI 10 : GI¶m ph©n a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc những diễn biến cơ bản của NST qua các kì của giảm phân I vµ gi¶m ph©n II. - Nêu đợc những điểm khác nhau của từng kì ở giảm phân I và II. - Phân tích đợc những sự kiện quan trọng có liên quan tới các cặp NST tơng đồng. - Rèn kĩ năng quan sát và phân tích kênh hình đồng thời phát triển t duy, lí luận (ph©n tÝch, so s¸nh). b.träng t©m. -Nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a gi¶m ph©n I vµ gi¶m ph©n II.

(22) C.CHU¢N BÞ 1.GV - Tranh phãng to h×nh 10 SGK. - B¶ng phô ghi néi dung b¶ng 10. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D.hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Những biến đổi hình thái của NST đợc biểu hiện qua sự đóng và duỗi xoắn điển hình ở các kì nào? Tại sao đóng và duỗi xoắn của NST có tính chất chu kì? Sự tháo xoắn và đóng xoắn của NST có vai trò gì? ( Sự duỗi xoắn tối đa giúp NST tự nhân đôi. Sự đóng xoắn tối đa giúp NST co ngắn cực đại, nhờ đó NST phân bào dễ dàng về 2 cực tế bào). - Nªu nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña NST trong qu¸ tr×nh nguyªn ph©n. - Bµi tËp: HS ch÷a bµi tËp 5 SGK trang 30. + 1 HS gi¶i bµi tËp: ë lóa níc 2n = 24. H·y chØ râ: a. Số tâm động ở kì giữa của nguyên phân. b. Số tâm động ở kì sau của nguyên phân. c. Sè NST ë k× trung gian, k× gi÷a, k× sau. 2.Giíi thiÖu(1’) VB: GV th«ng b¸o: gi¶m ph©n lµ h×nh thøc ph©n chia cña tÕ bµo sinh dôc x¶y ra vµo thêi k× chÝn, nã cã sù h×nh thµnh thoi ph©n bµo nh nguyªn ph©n. Gi¶m ph©n gồm 2 lần phân bào liên tiếp nhng NST chỉ nhân đôi có 1 lần ở kì trung gian trớc lần ph©n bµo I. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Những diễn biến cơ bản của NST trong giảm phân(30’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS quan s¸t kÜ H 10, - HS tù thu nhËn th«ng tin, quan s¸t H nghiên cứu thông tin ở mục I, trao đổi 10, trao đổi nhóm để hoàn thành bài nhóm để hoàn thành nội dung vào bảng tập bảng 10. 10. - Yªu cÇu HS quan s¸t kÜ H 10 vµ hoµn thµnh tiÕp néi dung vµo b¶ng 10. - GV treo b¶ng phô ghi néi dung b¶ng - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy trªn b¶ng, 10, yªu cÇu 2 HS lªn tr×nh bµy vµo 2 c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. cét trèng. - GV chèt l¹i kiÕn thøc. - Nªu kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh gi¶m - Dùa vµo th«ng tin vµ tr¶ lêi. ph©n? - GV lấy VD: 2 cặp NST tơng đồng là AaBb khi ë k× gi÷a I, NST ë thÓ kÐp AAaaBBbb. KÕt thóc lÇn ph©n bµo I - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. NST ë tÕ bµo con cã 2 kh¶ n¨ng. 1. (AA)(BB); (aa)(bb) 2. (AA)(bb); (aa)BB) KÕt thóc lÇn ph©n bµo II cã thÓ t¹o 4 lo¹i giao tö: AB, Ab, aB, ab - Yêu cầu HS đọc kết luận SGK..

(23) KÕt luËn: Những biến đổi cơ bản của NST ở các kì LÇn ph©n bµo I LÇn ph©n bµo II - C¸c NST kÐp xo¾n, co ng¾n. - NST co l¹i cho thÊy sè lîng - Các NST kép trong cặp tơng NST kép trong bộ đơn bội. Kì đầu đồng tiếp hợp theo chiều dọc và có thể bắt chéo nhau, sau đó lại t¸ch dêi nhau. - Các cặp NST kép tơng đồng tập - NSt kép xếp thành 1 hàng ở trung và xếp song song thành 2 mặt phẳng xích đạo của thoi K× gi÷a hàng ở mặt phẳng xích đạo của phân bào. thoi ph©n bµo. - Các cặp NST kép tơng đồng - Từng NST kép tách ở tâm động Kì sau phân li độc lập và tổ hợp tự do về thành 2 NST đơn phân li về 2 2 cùc tÕ bµo. cùc cña tÕ bµo. - Các NST kép nằm gọn trong 2 - Các NST đơn nằm gọn trong nhân mới đợc tạo thành với số l- nhân mới đợc tạo thành với số lKì cuối ợng là bộ đơn bội (kép) – n NST ợng là đơn bội (n NST). kÐp. - KÕt qu¶: tõ 1 tÕ bµo mÑ (2n NST) qua 2 lÇn ph©n bµo liªn tiÕp t¹o ra 4 tÕ bµo con mang bộ NST đơn bội (n NST). C¸c k×. 4.LuyÖn tËp vµo cñng cè(7’) - KÕt qu¶ cña gi¶m ph©n I cã ®iÓm nµo kh¸c c¨n b¶n so víi kÕt qu¶ cña gi¶m ph©n II? - Trong 2 lần phân bào của giảm phân, lần nào đợc coi là phân bào nguyên nhiễm, lần nào đợc coi là phân bào giảm nhiễm? - Hoµn thµnh b¶ng sau: Nguyªn ph©n Gi¶m ph©n - X¶y ra ë tÕ bµo sinh dìng. - .............. - ............... - Gåm 2 lÇn ph©n bµo liªn tiÕp. - T¹o ra ............ tÕ bµo con cã bé NST - T¹o ra ....... tÕ bµo con cã bé NST .... nh ë tÕ bµo mÑ. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(2’) - Häc bµi theo néi dung b¶ng 10. - Lµm bµi tËp 3, 4 trang 33 vµo vë. Nªu nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n.. TuÇn 6 TiÕt 11 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 11: Ph¸t sinh giao tö vµ thô tinh a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc các quá trình phát sinh giao tử ở động vật..

(24) - Nêu đợc những điểm giống và khác nhau giữa quá trình phát sinh giao tử đực và c¸i. - Xác định đợc thực chất của quá trình thụ tinh. - Phân tích đợc ý nghĩa của các quá trình giảm phân và thụ tinh về mặt di truyền và biÕn dÞ. - TiÕp tôc rÌn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch kªnh h×nh vµ t duy (ph©n tÝch, so s¸nh). b.träng t©m.. -Qu¸ tr×nhph¸t sinh giao tö ë §V C.CHU¢N BÞ 1GV - Tranh phãng to h×nh 11 SGK. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Nªu nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña NST qua c¸c k× cña gi¶m ph©n? - Những đặc điểm nào của NST trong giảm phân là cơ chế tạo ra những loại giao tử kh¸c nhau? - §iÓm gièng vµ kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a gi¶m ph©n vµ nguyªn ph©n lµ g×? 2.Giíi thiÖu(1’). VB: Các tế bào con đợc hình thành qua giảm phân sẽ phát triển thành các giao tử, nhng sự hình thành giao tử đực và cái có gì khác nhau? Chúng ta cùng tìm hiểu bµi h«m nay. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Sự phát sinh giao tử(18’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - HS tù nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t môc I, quan s¸t H 11 SGK vµ tr¶ lêi H 11 SGK vµ tr¶ lêi. c©u hái: - HS lªn tr×nh bµy trªn tranh qu¸ tr×nh - Trình bày quá trình phát sinh giao tử phát sinh giao tử đực. đực và cái? - 1 HS lªn tr×nh bµy qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö c¸i. - GV chèt l¹i kiÕn thøc. - C¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Yªu cÇu HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi: - Nªu sù gièng vµ kh¸c nhau c¬ b¶n - HS dùa vµo th«ng tin SGK vµ H 11, của 2 quá trình phát sinh giao tử đực xác định đợc điểm giống và khác nhau vµ c¸i? gi÷a 2 qu¸ tr×nh. - GV chốt kiến thức với đáp án đúng. - §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy, nhËn xÐt, bæ sung. - Sù kh¸c nhau vÒ kÝch thíc vµ sè lîng - HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi. cña trøng vµ tinh trïng cã ý nghÜa g×? KÕt luËn: Điểm giống và khác nhau giữa quá trình phát sinh giao tử đực và cái: + Gièng nhau: - Các tế bào mầm (noãn nguyên bào, tinh nguyên bào) đều thực hiện nguyên phân liªn tiÕp nhiÒu lÇn. - Noãn bào bậc 1 và tinh bào bậc 1 đều thực hiện giảm phân để cho ra giao tử. + Kh¸c nhau: Ph¸t sinh giao tö c¸i Phát sinh giao tử đực.

(25) - No·n bµo bËc 1 qua gi¶m ph©n I cho - Tinh bµo bËc 1 qua gi¶m ph©n cho 2 thÓ cùc thø 1 (kÝch thíc nhá) vµ no·n tinh bµo bËc 2. bµo bËc 2 (kÝch thíc lín). - No·n bµo bËc 2 qua gi¶m ph©n II cho - Mçi tinh bµo bËc 2 qua gi¶m ph©n 1 thÓ cùc thø 2 (kÝch thíc nhá) vµ 1 tÕ cho 2 tinh tö, c¸c tinh tö ph¸t triÓn bµo trøng (kÝch thíc lín). thµnh tinh trïng. - KÕt qu¶: tõ 1 no·n bµo bËc 1 qua - KÕt qu¶: Tõ 1 tinh bµo bËc 1 qua giảm phân cho 3 thể định hớng và 1 tế giảm phân cho 4 tinh trùng (n NST). bµo trøng (n NST). - Tinh trùng có kích thớc nhỏ, số lợng lớn đảm bảo quá trình thụ tinh hoàn hảo. - Trứng số lợng ít, kích thớc lớn chứa nhiều chất dinh dỡng để nuôi hợp tử và phôi (ở giai ®o¹n ®Çu). Hoạt động 2: Thụ tinh(8’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin - Sử dụng t liệu SGK để trả lời. môc II SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu kh¸i niÖm thô tinh? - Nªu b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh thô tinh? - HS vận dụng kiến thức để nêu đợc: Do - Tại sao sự kết hợp ngẫu nhiên giữa các sự phân li độc lập của các cặp NST tơng giao tử đực và cái lại tạo các hợp tử đồng trong quá trình giảm phân tạo nên chøa c¸c tæ hîp NST kh¸c nhau vÒ c¸c giao tö kh¸c nhau vÒ nguån gèc NST. nguån gèc? Sù kÕt hîp ngÉu nhiªn cña c¸c lo¹i giao tử này đã tạo nên các hợp tử chứa các tổ hîp NST kh¸c nhau vÒ nguån gèc. KÕt luËn: - Thụ tinh là sự kết hợp ngẫu nhiên giữa 1 giaotử đực và 1 giao tử cái. - Thực chất của sự thụ tinh là sự kết hợp của 2 bộ nhân đơn bội 9n NST) tạo ra bộ nh©n lìng béi (2n NST) ë hîp tö. Hoạt động 3: ý nghĩa của giảm phân và thụ tinh(9’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin môc III, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - HS dựa vào thông tin SGK để trả lời: - Nªu ý nghÜa cña gi¶m ph©n vµ thô tinh vÒ c¸c mÆt di truyÒn vµ biÕn dÞ? - HS tiÕp thu kiÕn thøc. - GV chèt l¹i kiÕn thøc. KÕt luËn: - Giảm phân tạo giao tử chứa bộ NST đơn bội. - Thô tinh kh«i phôc bé NST lìng béi. Sù kÕt hîp cña c¸c qu¸ tr×nh nguyªn ph©n, giảm phân và thụ tinh đảm bảo duy trì ổn định bộ NST đặc trng của loài sinh sản h÷u tÝnh. - Gi¶m ph©n t¹o nhiÒu lo¹i giao tö kh¸c nhau vÒ nguån gèc, sù kÕt hîp ngÉu nhiªn cña c¸c giao tö kh¸c nahu lµm xuÊt hiÖn nhiÒu biÕn dÞ tæ hîp ë loµi sinh s¶n h÷u tÝnh t¹o nguån nguyªn liÖu cho chän gièng vµ tiÕn ho¸. 4.LuþÖn tËp vµ cñng cè(4’).

(26) Bµi tËp: Bài 1: Giả sử có 1 tinh bào bậc 1 chứa 2 cặp NST tơng đồng Aa và Bb giảm phân sẽ cho ra mấy loại tinh trùng? Hãy khoanh tròn vào chữ cái đầu câu đúng: a. 1 lo¹i tinh trïng c. 4 lo¹i tinh trïng b. 2 lo¹i tinh trïng d. 8 lo¹i tinh trïng (§¸p ¸n b) Bµi 2: Gi¶ sö chØ cã 1 no·n bµo bËc 1 chøa 3 cÆp NST AaBbCc gi¶m ph©n sÏ cho ra mấy trứng? Hãy chọn câu trả lời đúng: a. 1 lo¹i trøng c. 4 lo¹i trøng b. 2 lo¹i trøng d. 8 lo¹i trøng (Đáp án a: 1 tế bào sinh trứng chỉ cho ra 1 trứng và 3 thể cực, trứng đó là một trong nh÷ng lo¹i trøng sau: ABC, ABc, AbC, Abc, aBC, aBc, abC, abc). Bµi 3: Sù kiÖn quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh thô tinh lµ: a. Sự kết hợp của 2 giao tử đơn bội. b. Sự kết hợp theo nguyên tắc : 1 giao tử đực, 1 giao tử cái. c. Sự tổ hợp bộ NST của giao tử đực và giao tử cái. d. Sù t¹o thµnh hîp tö. (§¸p ¸n a). 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2,3 SGK. - Lµm bµi tËp 4, 5 trang 36. - §äc môc “Em cã biÕt” trang 37.. TiÕt 12 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bài 12: Cơ chế xác định giới tính a. Môc tiªu. - Học sinh mô tả đợc một số đặc điểm của NST giới tính. - Trình bày đợc cơ chế xác định NST giới tính ở ngời. - Phân tích đợc ảnh hởng của các yếu tố môi trờng đến sự phân hoá giới tính. - TiÕp tôc ph¸t triÓn kÜ n¨ng ph©n tÝch kªnh h×nh cho HS. b.trong t©m. -cơ chế xác định NST giới tính C.CHU¢N BÞ 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 12.1 vµ 12.2 SGK. 2.HS: _Nghiªn cøu bµi tríc d. hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Trình bày quá trình phát sinh giao tử ở động vật? - Giải thích vì sao bộ NSt đặc trng của loài sinh sản hữu tính lại duy trì ổn định qua các thế hệ? Biến dị tổ hợp xuất hiện phong phú ở loài sinh sản hữu tính đợc giải thÝch trªn c¬ së tÕ bµo häc nµo? - Gi¶i bµi tËp 4, 5 SGK trang 36. 2.Giíi thiÖu (1’).

(27) VB: ? V× sao c¸c c¸ thÓ cña cïng mét loµi, cïng cha mÑ, cïng m«i trêng sèng nh nhau (cả trong cơ thể mẹ) nhng khi sinh ra lại có cá thể này là đực, cá thể kia là cái. Ngày nay di truyền học đã chứng minh rằng giới tính (tính đực, tính cái) có cơ së vËt chÊt lµ NST giíi tÝnh. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Nhiễm sắc thể giới tính(15’) Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 8.2: bé NST của ruồi giấm, hoạt động nhóm vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau ë bé NST của ruồi đực và ruồi cái? - GV th«ng b¸o: 1 cÆp NST kh¸c nhau ở con đực và con cái là cặp NST giới tÝnh, cßn c¸c cÆp NST gièng nhau ë con đực và con cái là NST thờng. - Cho HS quan s¸t H 12.1 - CÆp NST nµo lµ cÆp NST giíi tÝnh? - NSt giíi tÝnh cã ë tÕ bµo nµo? - GV ®a ra VD: ë ngêi: 44A + XX  N÷ 44A + XY  Nam - So s¸nh ®iÓm kh¸c nhau gi÷a NST thêng vµ NST giíi tÝnh? - GV ®a ra VD vÒ tÝnh tr¹ng liªn kÕt víi giíi tÝnh.. Hoạt động của HS - C¸c nhãm HS quan s¸t kÜ h×nh vµ nªu đợc: + Gièng 8 NST (1 cÆp h×nh h¹t, 2 cÆp h×nh ch÷ V). + Kh¸c: Con đực:1 chiếc hình que. 1 chiếc hình mãc. Con c¸i: 1 cÆp h×nh que. - Quan sát kĩ hình 12.1 va nêu đợc cặp 23 lµ cÆp NST giíi tÝnh. - HS tr¶ lêi vµ rót ra kÕt luËn.. - HS trao đổi nhóm và nêu đợc sự khác nhau vÒ h×nh d¹ng, sè lîng, chøc n¨ng.. KÕt luËn: - Trong c¸c tÕ bµo lìng béi (2n): + Cã c¸c cÆp NST thêng. + 1 cặp NST giới tính kí hiệu XX (tơng đồng) và XY (không tơng đồng). - ở ngời và động vật có vú, ruồi giấm .... XX ở giống cái, XY ở giống đực. - ở chim, ếch nhái, bò sát, bớm.... XX ở giống đực còn XY ở giống cái. - NST giới tính mang gen quy định tính đực, cái và tính trạng liên quan tới giới tính. Hoạt động 2: Cơ chế xác định giới tính(10’) Hoạt động của GV - Cho HS quan s¸t H 12.2: - Giới tính đợc xác định khi nào? - GV lu ý HS: mét sè loµi giíi tÝnh x¸c định trớc khi thụ tinh VD: trứng ong không đợc thụ tinh trở thành ong đực, đợc thụ tinh trở thành ong cái (ong thợ, ong chóa)... - Những hoạt động nào của NST giới tÝnh trong gi¶m ph©n vµ thô tinh dÉn tíi sự hình thành đực cái? - GV yªu cÇu 1 HS lªn b¶ng tr×nh bµy. Hoạt động của HS - HS quan s¸t vµ tr¶ lêi c©u hái: - Rót ra kÕt luËn. - HS l¾ng nghe GV gi¶ng.. - HS quan s¸t kÜ H 12.1 vµ tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - 1 HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt,.

(28) trªn H 12.2. đánh giá. - GV đặt câu hỏi, HS thảo luận. - Có mấy loại trứng và tinh trùng đợc tạo - HS thảo luận nhóm dựa vào H 12.2 để ra qua gi¶m ph©n? tr¶ lêi c¸c c©u hái. - Sù thô tinh gi÷a trøng vµ tinh trïng nµo t¹o thµnh hîp tö ph¸t triÓn thµnh con - §¹i diÖn tõng nhãm tr¶ lêi tõng c©u, trai, con g¸i? c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - V× sao tØ lÖ con trai vµ con g¸i xÊp xØ 1:1? - Sinh con trai hay con g¸i do ngêi mÑ đúng hay sai? - GV nói về sự biến đổi tỉ lệ nam: nữ - Nghe GV giảng và tiếp thu kiến thức. hiÖn nay, liªn hÖ nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n. KÕt luËn: - Đa số các loài, giới tính đợc xác định trong thụ tinh. - Sù ph©n li vµ tæ hîp cÆp NST giíi tÝnh trong gi¶m ph©n vµ thô tinh lµ c¬ chÕ x¸c định giới tính ở sinh vật. VD: cơ chế xác định giới tính ở ngời. - TØ lÖ nam: n÷ xÊp xØ 1:1 do sè lîng giao tö (tinh trïng mang X) vµ giao tö (mang Y) tơng đơng nhau, quá trình thụ tinh của 2 loại giao tử này với trứng X sẽ tạo ra 2 lo¹i tæ hîp XX vµ XY ngang nhau. Hoạt động 3: Các yếu tố ảnh hởng tới sự phân hoá giới tính(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV giới thiệu: bên cạnh NST giới tính - HS nêu đựoc các yếu tố: có các yếu tố môi trờng ảnh hởng đến sự + Hoocmon... ph©n ho¸ giíi tÝnh. + Nhiệt độ, cờng độ chiếu sáng.... - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK. - Nêu những yếu tó ảnh hởng đến sự - 1 vài HS bổ sung. ph©n ho¸ giíi tÝnh? ? Sự hiểu biết về cơ chế xác định giới tính và các yếu tố ảnh hởng đến sự phân - HS đa ra ý kiến, nghe GV giới thiệu ho¸ giíi tÝnh cã ý nghÜa g× trong s¶n thªm. xuÊt? KÕt luËn: + Hoocmon sinh dôc: - Rối loạn tiết hoocmon sinh dục sẽ làm biến đổi giới tính tuy nhiên cặp NST giới tính không đổi. VD: Dùng Metyl testosteeron tác động vào cá vàng cái, cá vàng đực. Tác động vào trứng cá rô phi mới nở dẫn tới 90% phát triển thành cá rô phi đực (cho nhiều thịt). + Nhiệt độ, ánh sáng ... cũng làm biến đổi giới tính VD SGK. - ý nghĩa: giúp con ngời chủ động điều chỉnh tỉ lệ đực, cái phù hợp với mục đích sản xuÊt. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) Bµi tËp: Bµi 1: Hoµn thµnh b¶ng sau: Sù kh¸c nhau gi÷a NST thêng vµ NST giíi tÝnh. NST thêng. NST giíi tÝnh.

(29) 1. Tån t¹i 1 cÆp trong tÕ bµo sinh dìng. 1........ 2. ............ 2. Luôn tồn tại thành cặp tơng đồng. 3.............. 3. Mang gen quy định tính trạng thờng cña c¬ thÓ. Bµi 2: T×m c©u ph¸t biÓu sai: a. ở các loài giao phối, trên số lợng lớn tỉ lệ đực, cái xấp xỉ 1:1 b. ở đa số loài, giới tính đợc xác định từ khi là hợp tử. c. ë ngêi, viÖc sinh con trai ay con g¸i nhñ yÕu do ngêi mÑ. d. Hoocmon sinh dục có ảnh hởng nhiều đến sự phân hoá giới tính. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 3,4 SGK. - Lµm bµi tËp 1,2,5 vµo vë. - §äc môc “Em cã biÕt”.. TuÇn 7 TiÕt 13 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 13: Di truyÒn liªn kÕt a. Môc tiªu. - Học sinh hiểu đợc những u thế của ruồi giấm đối với nghiên cứu di truyền. - Mô tả và giải thích đợc thí nghiệm của Moocgan. - Nêu đợc ý nghĩa của di truyền liên kết, đặc biệt trong lĩnh vực chọn giống. - Ph¸t triÓn t duy thùc nghiÖm – quy n¹p. b.träng t©m. -Mô tả và giải thích đợcTN của Mooc gan C.CHU¢N BI 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 13.1 SGK, nÕu cã thªm H 13 SGV. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Nªu nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau gi÷a NST thêng vµ NSt giíi tÝnh? - Tr×nh bµy c¬ chÕ sinh con trai hay con g¸i ë ngêi? Quan niÖm cho r»ng sinh con trai, gái do ngời mẹ quyết định có đúng không? - Cho 1 HS làm bài tập ở góc bảng: Viết sơ đồ lai: F1: §Ëu h¹t vµng, tr¬n x §Ëu h¹t xanh, nh¨n AaBb aabb 2. Giíi thiÖu(1’) VB: Từ bài tập trên, GV nêu vấn đề: Trong trờng hợp các gne phân li độc lập, kÕt qu¶ phÐp lai ph©n tÝch trªn cho ra 4 kiÓu h×nh víi tØ lÖ ngang nhau. trong trêng hîp c¸c gen di truyÒn liªn kÕt (cïng n»m trªn 1 NST) th× chóng sÏ cho tØ lÖ nh thÕ nµo? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi h«m nay. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Thí nghiệm của Moocgan Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - HS nghiªn cøu 3 dßng ®Çu cña môc 1.

(30) SGK vµ tr¶ lêi: ? T¹i sao Moocgan l¹i chän ruåi giÊm làm đối tợng thí nghiệm? - Yªu cÇu HS nghiªn cøu tiÕp th«ng tin. và nêu đợc: Ruồi giấm dễ nuôi trong ống nghiệm, đẻ nhiều, vòng đời ngắn, cã nhiÒu biÕn dÞ, sè lîng NST Ýt cßn cã NST khæng lå dÔ quan s¸t ë tÕ bµo. SGK vµ tr×nh bµy thÝ nghiÖm cña Moocgan. - Yªu cÇu HS quan s¸t H 13, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: ? Tại sao phép lai giữa ruồi đực F1 với ruồi cái thân đen, cánh cụt đợc gọi là phÐp lai ph©n tÝch? - Moocgan tiÕn hµnh phÐp lai ph©n tích nhằm mục đích gì? - V× sao dùa vµo tØ lÖ kiÓu h×nh 1:1, Moocgan cho rằng các gen quy định tÝnh tr¹ng mµu s¾c th©n vµ h×nh d¹ng c¸nh cïng n»m trªn 1 NST? ? So sánh với sơ đồ lai trong phép lai ph©n tÝch vÒ 2 tÝnh tr¹ng cña Men®en em thÊy cã g× kh¸c? (Sö dông kÕt qu¶ bµi tËp). - GV chèt l¹i kiÕn thøc vµ gi¶i thÝch thÝ nghiÖm. ? HiÖn tîng di truyÒn liªn kÕt lµ g×? - GV giới thiệu cách viết sơ đồ lai trong trêng hîp di truyÒn liªn kÕt. Lu ý: dÊu tîng trng cho NST. BV : 2 gen B vµ V cïng n»m trªn 1 NST. * NÕu lai nghÞch mÑ F1 víi bè ®en, côt th× kÕt qu¶ hoµn toµn kh¸c.. cña tuyÕn níc bät. - 1 HS tr×nh bµy thÝ nghiÖm. - HS quan s¸t h×nh, th¶o luËn, thèng nhất ý kiến và nêu đợc: + V× ®©y lµ phÐp lai gi÷a c¸ thÓ mang tÝnh tr¹ng tréi víi c¸ thÓ mang kiÓu gen lặn nhằm xác định kiểu gen của ruồi đực. + V× ruåi c¸i th©n ®en c¸nh côt chØ cho 1 loại giao tử, ruồi đực phải cho 2 loại giao tö => C¸c gen n»m trªn cïng 1 NST. + ThÝ nghiÖm cña Men®en 2 cÆp gen AaBb phân li độc lập và tổ hợp tự do t¹o ra 4 lo¹i giao tö: AB, Ab, aB, ab.. - HS ghi nhí kiÕn thøc. KÕt luËn: 1. §èi tîng thÝ nghiÖm: ruåi giÊm 2. Néi dung thÝ nghiÖm: P thuÇn chñng: Th©n x¸m. c¸nh dµi x Th©n ®en, c¸nh côt F1 : 100% th©n x¸m, c¸nh dµi Lai ph©n tÝch: Con đực F1: Xám, dài x Con cái: đen, cụt FB: 1 x¸m, dµi : 1 ®en, côt 3. Gi¶i thÝch: - F1 đợc toàn ruồi xám, dài chứng tỏ tính trạng thân xám là trội so với thân ®en, c¸nh dµi lµ tréi so víi c¸nh côt. Nªn F1 dÞ hîp tö vÒ 2 cÆp gen (BbVv) - Lai ruồi đực F1 thân xám cánh dài với ruồi cái thân đen, cánh cụt. Ruồi cái đồng hợp lặn về 2 cặp gen nên chỉ cho 1 loại giao tử bv, không quyết định kiểu hình của FB. Kiểu hình của FB do giao tử của ruồi đực quyết định. F B có 2 kiểu hình nên ruồi đực F1 cho 2 loại giao tử: BV và bv khác với phân li độc lập cho 4 loại giao tử, chøng tá trong gi¶m ph©n2 gen B vµ V lu«n ph©n li cïng nhau, b vµ v còng vËy  Gen B vµ V, b vµ v cïng n»m trªn 1 NST..

(31) - Kết luận: Di truyền liên kết là hiện tợng một nhóm tính trạng đợc di truyền cùng nhau đợc quy định bởi các gen nằm trên cùng 1 NST, cùng phân li trong quá tr×nh ph©n bµo. 4. C¬ së tÕ bµo häc cña di truyÒn liªn kÕt P: X¸m. dµi x §en, côt BV bv BV bv GP: BV bv F1 : BV ( 100% x¸m, dµi) BV §ùc F1: X¸m, dµi x C¸i ®en, côt BV bv bv bv GF1: BV; bv bv FB : 1 BV 1 bv bv bv 1 x¸m, dµi: 1 ®en, côt Hoạt động 2: ý nghĩa của di truyền liên kết Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV nêu tình huống: ở ruồi giấm 2n=8 - HS nêu đợc: mỗi NST sẽ mang nhiều nhng tÕ bµo cã kho¶ng 4000 gen. gen. ? Sù ph©n bè c¸c gen trªn NST sÏ nh thÕ nµo? - Yªu cÇu HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi: ? So s¸nh kiÓu h×nh F2 trong trêng hîp phân li độc lập và di truyền liên kết? ? ý nghÜa cña di truyÒn liªn kÕt lµ g×? - HS c¨n cø vµo kÕt qu¶ cña 2 trêng hîp và nêu đợc: nếu F2 phân li độc lập sẽ làm xuÊt hiÖn biÕn dÞ tæ hîp, di truyÒn liªn kÕt th× kh«ng. KÕt luËn: - Trong tÕ bµo, sè lîng gen nhiÒu h¬n NSt rÊt nhiÒu nªn mét NST ph¶i mang nhiÒu gen, tạo thành nhóm gen liên kết (số nhóm gen liên kết bằng số NST đơn bội). - Di truyền liên kết đảm bảo sự di truyền bền vững của từng nhóm tính trạng đợc quy định bởi các gen trên 1 NST. Trong chọn giống ngời ta có thể chọn những nhóm tÝnh tr¹ng tèt lu«n ®i kÌm víi nhau. 4. Cñng cè 1. Khi nào thì các gen di truyền liên kết? Khi nào các gen phân li độc lập và tæ hîp tù do? (C¸c gen cïng n»m trªn 1 NST th× di truyÒn liªn kÕt. mçi gen n»m trªn 1 NST th× phân li độc lập). => Di truyền liên kết gen không bác bỏ mà bổ sung cho quy luật phân li độc lập. 2. Hoµn thµnh b¶ng sau: §Æc ®iÓm so s¸nh Di truyền độc lập Di truyÒn liªn kÕt Pa (lai ph©n tÝch) H¹t vµng, tr¬n x Xanh, nh¨n X¸m, dµi x §en, côt AABB aabb BV bv bv bv.

(32) G Fa: - KiÓu gen - KiÓu h×nh BiÕn dÞ tæ hîp. ....... ........... ........... ......... ........ ............. ........ ........ 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 2,3,4 SGK. - Lµm bµi tËp 3, 4 vµo vë bµi tËp. - Häc bµi theo néi dung SGK.. TiÕt 14 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 14: Thùc hµnh Quan s¸t h×nh th¸i nhiÔm s¨c thÓ a. Môc tiªu. - Häc sinh nhËn biÕt d¹ng NST ë c¸c k×. - Ph¸t triÓn kÜ n¨ng sö dông vµ quan s¸t tiªu b¶n díi kÝnh hiÓn vi. - RÌn kÜ n¨ng vÏ h×nh. B TRONG T¢M. -Ph¸t triÓn kÜ n¨ng sö dông vµ quan s¸t tiªu b¶n C.CHU¢N BI 1.GV: - Kính hiển vi đủ cho các nhóm. - Bé tiªu b¶n NST. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò - KiÓm tra c©u hái 1,2. - Gäi HS lªn lµm bµi tËp 3, 4. 2 Giíi thiÖu. VB: ? Trình bày những biến đổi hình thái NST trong chu kì tế bào? Trong tiết h«m nay, c¸c em sÏ tiÕn hµnh nhËn d¹ng h×nh th¸i NST ë c¸c k× qua tiªu b¶n. Hoạt động của GV Hoạt động của HS 1. GV nªu yªu cÇu cña buæi thùc hµnh. 2. GV híng dÉn HS c¸ch sö dông kÝnh hiÓn vi: - HS ghi nhí c¸ch sö dông kÝnh hiÓn vi. + LÊy ¸nh s¸ng: më tô quan, quay vËt kÝnh nhá vµo vÞ trÝ lµm viÖc, m¾t tr¸i nh×n vµo thÞ kÝnh, dïng 2 tay quay g¬ng híng ¸nh s¸ng khi nµo cã vßng sáng đều, viền xanh là đợc. + §Æt mÉu trªn kÝnh, ®Çu nghiªng nh×n vµo vËt kÝnh, vÆn èc s¬ cÊp cho kÝnh xuèng dÇn tiªu b¶n kho¶ng 0,5 cm. Nh×n vµo thÞ kÝnh vÆn èc s¬ cÊp cho vËt kính từ từ lên đến khi ảnh xuất hiện..

(33) VÆn èc vi cÊp cho ¶nh râ nÕt. Khi cÇn quan s¸t ë vËt kÝnh lín h¬n chØ cÇn quay trực tiếp đĩa mang vật kính ấu vào vÞ trÝ lµm viÖc. + Trong tiªu b¶n cã c¸c tÕ bµo ®ang ë thêi k× kh¸c nhau. CÇn nhËn d¹ng NST ë c¸c k× trªn tiªu b¶n. 3. Yªu cÇu HS vÏ l¹i h×nh khi quan s¸t đợc, giữ ý thức kỉ luật (không nói to). 4. GV chia nhãm, ph¸t dông cô thùc hµnh: mçi nhãm 1 kÝnh hiÓn vi vµ mét hép tiªu b¶n. 5. Yªu cÇu c¸c nhãm cö nhãm trëng nhËn vµ bµn giao dông cô. Lu ý HS: - GV theo dõi, trợ giúp, đánh giá kĩ n¨ng sö dông kÝnh hiÓn vi tr¸nh vÆn ®iÒu chØnh kÝnh kh«ng cÈn thËn dÔ lµm vì tiªu b¶n. - Cã thÓ chän ra mÉu tiªu b¶n quan s¸t rõ nhất của các nhóm HS tìm đợc để cả lớp đều quan sát. - NÕu nhµ trêng cha cã hép tiªu b¶n th× GV dïng tranh c©m c¸c k× cña nguyªn phân để nhận dạng hình thái NST ở các k×.. - C¸c nhãm nhËn dông cô. - HS tiÕn hµnh thao t¸c kÝnh hiÓn vi vµ quan s¸t tiªu b¶n theo tõng nhãm. - Vẽ các hình quan sát đợc vào vở thực hµnh.. 4.KiÓm tra- viÕt têng tr×nh - C¸c nhãm tù nhËn xÐt vÒ thao t¸c sö dông kÝnh, kÕt qu¶ quan s¸t cña m×nh. - GV đánh giá chung về ý thức và kết quả của các nhóm. - §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña nhãm qua b¶n thu ho¹ch. 5.Híng dÉn häc bµi ë nhµ -ViÕt b¸o c¸o thu ho¹ch. TuÇn 8 TiÕt 15 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng III –ADN vµ gen Bµi 15: ADN a. Môc tiªu. - Học sinh phân tích đợc thành phần hoá học của ADN đặc biệt là tính đặc thù và h×nh d¹ng cña nã. - Mô tả đợc cấu trúc không gian của ADN theo mô hình của J. Oatsơn và F. Crick. - Ph¸t triÓn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. b.träng t©m -Mô tả đợc cấu trúc không gian của ADN. C.CHU¢N BI.

(34) 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 15 SGK. - M« h×nh ph©n tö ADN. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1.KiÓm tra 2 .Giíi thiÖu(3’) VB: Yªu cÇu HS nh¾c l¹i cÊu tróc ho¸ häc vµ chøc n¨ng cña NST. GV: ADN kh«ng chØ lµ thµnh phÇn quan träng cña NST mµ cßn liªn quan mËt thiÕt víi b¶n chÊt ho¸ häc cña gen. V× vËy nã lµ c¬ së vËt chÊt cña hiÖn tîng di truyÒn ë cấp độ phân tử. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Cấu tạo hoá học của phân tử ADN(15’) Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK để trả lời câu hỏi: - Nªu cÊu t¹o ho¸ häc cña ADN? - V× sao nãi ADN cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n? - Yêu cầu HS đọc lại thông tin, quan sát H 15, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: + Vì sao ADN có tính đa dạng và đặc thï? - GV nhÊn m¹nh: cÊu tróc theo nguyªn t¾c ®a ph©n víi 4 lo¹i nuclª«tit kh¸c nhau lµ yếu tố tạo nên tính đa dạng và đặc thù.. Hoạt động của HS - HS nghiên cứu thông tin SGK và nêu đợc c©u tr¶ lêi, rót ra kÕt luËn. + Vì ADN do nhiều đơn phân cấu tạo nên. - C¸c nhãm th¶o luËn, thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. + Tính đặc thù do số lợng, trình tự, thành phÇn c¸c lo¹i nuclª«tit. + C¸c s¾p xÕp kh¸c nhau cña 4 lo¹i nuclª«tit t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng.  KÕt luËn.. KÕt luËn: - ADN đợc cấu tạo từ các nguyên tố C, H, O, N và P. - ADN thuộc loại đại phân tử và cấu tạo theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là các nuclª«tit (gåm 4 lo¹i A, T, G, X). - Phân tử ADN của mỗi loài sinh vật đặc thù bởi số lợng, thành phần và trình tự sắp xÕp cña c¸c lo¹i nuclª«tit. Tr×nh tù s¾p xÕp kh¸c nhau cña 4 lo¹i nuclª«tit t¹o nªn tÝnh ®a d¹ng cña ADN. - Tính đa dạng và đặc thù của ADN là cơ sở phát triển cho tính đa dạng và đặc thù cña sinh vËt. Hoạt động 2: Cấu trúc không gian của phân tử ADN(20’) Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, quan sát H 15 và mô hình phân tử ADN để: - M« t¶ cÊu tróc kh«ng gian cña ph©n tö ADN? - Cho HS th¶o luËn - Quan s¸t H 15 vµ tr¶ lêi c©u hái: - C¸c lo¹i nuclª«tit nµo gi÷a 2 m¹ch liªn kÕt víi nhau thµnh cÆp? - Giả sử trình tự các đơn phân trên 1 ®o¹n m¹ch cña ADN nh sau: (GV tù viÕt. Hoạt động của HS - HS quan sát hình, đọc thông tin và ghi nhí kiÕn thøc. - 1 HS lªn tr×nh bµy trªn tranh hoÆc m« h×nh. - Líp nhËn xÐt, bæ sung. - HS th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái. + C¸c nuclª«tit liªn kÕt thµnh tõng cÆp: A-T; G-X (nguyªn t¾c bæ sung) + HS vận dụng nguyên tắc bổ sung để xác định mạch còn lại..

(35) lên bảng) hãy xác định trình tự các nuclª«tit ë m¹ch cßn l¹i? - GV yªu cÇu tiÕp: - Nªu hÖ qu¶ cña nguyªn t¾c bæ sung? - HS tr¶ lêi dùa vµo th«ng tin SGK. KÕt luËn: - Phân tử ADN là một chuỗi xoắn kép, gồm 2 mạch đơn song song, xoắn đều quanh 1 trôc theo chiÒu tõ tr¸i sang ph¶i. - Mỗi vòng xoắn cao 34 angtơron gồm 10 cặp nuclêôtit, đờng kính vòng xoắn là 20 angt¬ron. - C¸c nuclª«tit gi÷a 2 m¹ch liªn kÕt b»ng c¸c liªn kÕt hi®ro t¹o thµnh tõng cÆp A-T; G-X theo nguyªn t¾c bæ sung. - HÖ qu¶ cña nguyªn t¾c bæ sung: + Do tính chất bổ sung của 2 mạch nên khi biết trình tự đơn phân của 1 mạch có thể suy ra trình tự đơn phân của mạch kia. + Tỉ lệ các loại đơn phân của ADN: A = T; G = X  A+ G = T + X (A+ G): (T + X) = 1. 4.LuyÖn tËp vµ cñng cè (4’) - KiÓm tra c©u 5, 6 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(3’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái, lµm bµi tËp 4 vµo vë bµi tËp. - Lµm bµi tËp sau: Gi¶ sö trªn m¹ch 1 cña ADN cã sè lîng cña c¸c nuclª«tit lµ: A1= 150; G1 = 300. Trªn m¹ch 2 cã A2 = 300; G2 = 600. Dùa vµo nguyªn t¾c bæ sung, t×m sè lîng nuclª«tit c¸c lo¹i cßn l¹i trªn mçi m¹ch đơn và số lợng từng loại nuclêôtit cả đoạn ADN, chiều dài của ADN. §¸p ¸n: Theo NTBS: A1 = T2 = 150 ; G1 = X2 = 300; A2 = T1 = 300; G2 = X1 = 600 => A1 + A2 = T1 + T 2 = A = T = 450; G = X = 900. Tæng sè nuclª«tit lµ: A+G +T+X = N ChiÒu dµi cña ADN lµ: N/2x 3,4. TiÕt 16 Ngµy so¹n:. Ngµy d¹y: Bµi 16: ADN vµ b¶n chÊt cña gen. a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc các nguyên tắc của sự tự nhân đôi của ADN. - Nêu đợc bản chất hoá học của gen. - Phân tích đợc các chức năng của ADN. - TiÕp tôc ph¸t triÓn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. b.träng t© m -CÊu t¹o vµ chøc n¨ng cña ADN. C.CHU¢N BI 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 16 SGK. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Nêu cấu tạo hoá học của ADN? Vì sao ADN rất đa dạng và đặc thù? - M« t¶ cÊu tróc kh«ng gian cña ADN? HÖ qu¶ cña nguyªn t¾c bæ sung nh thÕ nµo? - 1 HS lµm bµi tËp:.

(36) Mét ®o¹n ADN cã A = 20% vµ b»ng 600 nuclª«tit. - TÝnh % vµ sè lîng tõng lo¹i nuclª«tit cßn l¹i cña ADN? - §o¹n ph©n tö ADN dµi bao nhiªu micr«met? BiÕt 1 cÆp nu dµi 3,4 angt¬ron, 1 angtoron = 10-4 micr«met. §¸p ¸n: A = T = 600 G = X = 900 ChiÒu dµi ph©n tö ADN lµ: 0,51 micr«met. 2.Giíi thiÖu 3.Bµi míi Hoạt động 1: ADN tự nhân đôi theo những nguyên tắc nào?(15’) Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK và tr¶ lêi c©u hái: - Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra ë ®©u? vµo thêi gian nµo? - Yªu cÇu HS tiÕp tôc nghiªn cøu th«ng tin, quan s¸t H 16, th¶o luËn c©u hái: - Nêu hoạt động đầu tiên của ADN khi bắt đầu tự nhân đôi? - Quá trình tự nhân đôi diễn ra trên mÊy m¹ch cña ADN? - C¸c nuclª«tit nµo liªn kÕt víi nhau thµnh tõng cÆp? - Sù h×nh thµnh m¹ch míi ë 2 ADN diÔn ra nh thÕ nµo? - Cã nhËn xÐt g× vÒ cÊu t¹o gi÷a 2 ADN con vµ ADN mÑ? - Yªu cÇu 1 HS m« t¶ l¹i s¬ lîc qu¸ trình tự nhân đôi của ADN. - Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyªn t¾c nµo? - GV nhấn mạnh sự tự nhân đôi là đặc tÝnh quan träng chØ cã ë ADN.. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin ë ®o¹n 1, 2 SGK vµ tr¶ lêi c©u hái. - Rót ra kÕt luËn. - C¸c nhãm th¶o luËn, thèng nhÊt ý kiến và nêu đợc: + DiÔn ra trªn 2 m¹ch. + Nuclª«tit trªn m¹ch khu«n liªn kÕt víi nuclª«tit néi bµo theo nguyªn t¾c bæ sung. + M¹ch míi h×nh thµnh theo m¹ch khu«n cña mÑ vµ ngîc chiÒu. + CÊu t¹o cña 2 ADN con gièng nhau vµ gièng mÑ. - 1 HS lªn m« t¶ trªn tranh, líp nhËn xét, đánh giá. + Nguyªn t¾c bæ sung vµ gi÷ l¹i mét nöa.. KÕt luËn: - ADN tự nhân đôi diễn ra trong nhân tế bào, tại các NST ở kì trung gian. - ADN tự nhân đôi theo đúng mẫu ban đầu. - Quá trình tự nhân đôi: + 2 m¹ch ADN t¸ch nhau dÇn theo chiÒu däc. + C¸c nuclª«tit trªn 2 m¹ch ADN liªn kÕt víi nuclª«tit tù do trong m«i trêng néi bµo theo NTBS. + 2 mạch mới của 2 ADN dần đợc hình thành dựa trên mạch khuôn của ADN mẹ và ngîc chiÒu nhau. + Kết quả: cấu tạo 2 ADN con đợc hình thành giống nhau và giống ADN mẹ, trong đó mỗi ADN con có 1 mạch của mẹ, 1 mạch mới tổng hợp từ nguyên liệu nội bào. (§©y lµ c¬ së ph¸t triÓn cña hiÖ tîng di truyÒn). - Quá trình tự nhân đôi của ADN diễn ra theo nguyên tắc bổ sung và giữ lại 1 nửa (nguyªn t¾c b¸n b¶o toµn). Hoạt động 2: Bản chất của gen(10’).

(37) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV th«ng b¸o kh¸i niÖm vÒ gen - HS l¾ng nghe GV th«ng b¸o + Thời Menđen: quy định tính trạng cơ thÓ lµ c¸c nh©n tè di truyÒn. + Moocgan: nh©n tè di truyÒn lµ gen n»m trªn NST, c¸c gen xÕp theo chiÒu däc cña NST vµ di truyÒn cïng nhau. + Quan điểm hiện đại: gen là 1 đoạn của ph©n tö ADN cã chøc n¨ng di truyÒn x¸c định. - Bản chất hoá học của gen là gì? Gen - HS dựa vào kiến thức đã biết để trả lời. cã chøc n¨ng g×? KÕt luËn: - Gen là 1 đoạn của phân tử ADN có chức năng di truyền xác định. - B¶n chÊt ho¸ häc cña gen lµ ADN. - Chức năng: gen là cấu trúc mang thông tin quy định cấu trúc của 1 loại prôtêin. Hoạt động 3: Chức năng của AND(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV ph©n tÝch vµ chèt l¹i 2 chøc n¨ng - HS nghiªn cøu th«ng tin. cña ADN. - Ghi nhí kiÕn thøc. - GV nhấn mạnh: sự tự nhân đôi của ADN dẫn tới nhân đôi NST  phân bào  sinh s¶n. KÕt luËn: - ADN lµ n¬i lu tr÷ th«ng tin di truyÒn (th«ng tin vÒ cÊu tróc pr«tªin). - ADN thực hiện sự truyền đạt thông tin di truyền qua thế hệ tế bào và cơ thể. 4.LuþÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Tại sao ADN con đợc tạo ra qua cơ chế tự nhân đôi lại giống hệt ADN mẹ ban đầu? a. Vì ADN con đợc tạo ra theo nguyên tắc khhuôn mẫu. b. Vì ADN con đợc tạo ra theo nguyên tắc bổ sung. c. Vì ADN con đợc tạo ra theo nguyên tắc bổ sung và nguyên tắc bán bảo toµn. d. Vì ADN con đợc tạo ra từ 1 mạch đơn ADN mẹ. - Bµi tËp: Mét gen cã A = T = 600 nuclª«tit, G = X = 900 nuclª«tit. Khi gen tù nh©n đôi 1 lần môi trờng nội bào phải cung cấp bao nhiêu nuclêôtit mỗi loại? §¸p ¸n: A = T = 600; G =X = 900. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1,2 ,3 SGK trang 50. - Lµm bµi tËp 4. - §äc tríc bµi 17. TuÇn 9 Ngµy so¹n: TiÕt 17. Ngµy d¹y: Bµi 17: Mèi quan hÖ gi÷a gen vµ ARN. a. Môc tiªu. - Học sinh mô tả đợc cấu tạo sơ bộ và chức năng của ARN..

(38) - Biết xác định những điểm giống và khác nhau cơ bản giữa ARN và ADN. - Trình bày đợc sơ bộ quá trình tổng hợp ARN đặc biệt là nêu đợc các nguyên tắc cña qu¸ tr×nh nµy. - TiÕp tôc ph¸t triÓn kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch kªnh h×nh vµ t duy ph©n tÝch, so s¸nh. b.träng t©m. - qu¸ tr×nh tæng hîp A RN C.CHU¢N BI 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 17.1; 17.2 SGK. - M« h×nh ph©n tö ARN vµ m« h×nh tæng hîp ARN. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc D.HOAT §¤NG DAY VA HOC 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Mô tả sơ lợc quá trình tự nhân đôi của ADN. - Giải thích vì sao 2 ADN con đợc tạo ra qua cơ chế nhân đôi lại giống nhau và giống ADN mẹ? Nêu rõ ý nghĩa của quá trình tự nhân đôi của ADN? - 1 HS gi¶i bµi tËp vÒ nhµ. 2.Giíi thiÖu(1’) 3.Bµi míi Hoạt động 1: ARN (axit ribônuclêic)(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS đọc thông tin, quan - HS tự nghiên cứu thông tin và nêu đsát H 17.1 và trả lời câu hỏi: îc: - ARN cã thµnh phÇn ho¸ häc nh thÕ + CÊu t¹o ho¸ häc nµo? + Tªn c¸c lo¹i nuclª«tit - Tr×nh bµy cÊu t¹o ARN? + M« t¶ cÊu tróc kh«ng gian. - M« t¶ cÊu tróc kh«ng gian cña ARN? - HS vËn dông kiÕn thøc vµ hoµn thµnh b¶ng. - Yªu cÇu HS lµm bµi tËp  SGK - So s¸nh cÊu t¹o ARN vµ ADN vµo - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. b¶ng 17? §¸p ¸n b¶ng 17 §Æc ®iÓm ARN ADN Số mạch đơn 1 2 Các loại đơn phân A, U, G, X A, T, G, X -Dựa trên cơ sở nào ngời ta chia ARN - HS nêu đợc: thµnh c¸c lo¹i kh¸c nhau? + Dùa vµo chøc n¨ng + Nªu chøc n¨ng 3 lo¹i ARN. KÕt luËn: 1. CÊu t¹o cña ARN - ARN cÊu t¹o tõ c¸c nguyªn tè: C, H, O, N vµ P. - ARN thuộc đại phan tử (kích thớc và khối lợng nhỏ hơn ADN). - ARN cấu tạo theo nguyên tắc đa phân mà đơn phân là các nuclêôtit (ribônuclêôtit A, U G, X) liên kết tạo thành 1 chuỗi xoắn đơn. 2. Chøc n¨ng cña ARN - ARN thông tin (mARN) truyền đạt thông tin quy định cấu trúc prôtêin. - ARN vận chuyển (tARN) vận chuyển axit amin để tổng hợp prôtêin. - ARN rib«x«m (rARN) lµ thµnh phÇn cÊu t¹o nªn rib«x«m..

(39) Hoạt động 2: ARN đợc tổng hợp theo nguyên tắc nào?(20’) Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin vµ tr¶ lêi c©u hái: - ARN đợc tổng hợp ở đâu? ở thời kì nµo cña chu k× tÕ bµo? - GV sö dông m« h×nh tæng hîp ARN (hoÆc H 17.2) m« t¶ qu¸ tr×nh tæng hîp ARN. - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 17.2 th¶o luËn 3 c©u hái: - Một phân tử ARN đợc tổng hợp dựa vào 1 hay 2 mạch đơn của gen? - C¸c lo¹i nuclª«tit nµo liªn kÕt víi nhau để tạo thành mạch ARN?. Hoạt động của HS - HS sử dụng thông tin SGK để trả lời.. - HS theo dâi vµ ghi nhí kiÕn thøc. - HS thảo luận và nêu đợc:. + Ph©n tö ARN tæng hîp dùa vµo 1 mạch đơn của gen (mạch khuôn). + C¸c nuclª«tit trªn m¹ch khu«n cña ADN vµ m«i trêng néi bµo liªn kÕt tõng cÆp theo nguyªn t¾c bæ sung: A – U; T - A ; G – X; X - G. - Có nhận xét gì về trình tự các đơn + Trình tự đơn phân trên ARN giống phân trên ARN so với mỗi mạch đơn trình tự đơn phân trên mạch bổ sung cña gen? của mạch khuôn nhng trong đó T thay b»ng U. - GV yªu cÇu 1 HS tr×nh bµy qu¸ tr×nh - 1 HS tr×nh bµy. tæng hîp ARN. - GV chèt l¹i kiÕn thøc. - GV ph©n tÝch: tARN vµ rARN sau khi - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. tổng hợp xong sẽ tiếp tục hoàn thiện để h×nh thµnh ph©n tö tARN vµ rARN hoµn chØnh. - Qu¸ tr×nh tæng hîp ARN theo nguyªn - C¸c nhãm th¶o luËn thèng nhÊt c©u t¾c nµo? tr¶ lêi, rót ra kÕt luËn. - Nªu mèi quan hÖ gi÷a gen vµ ARN? - Yêu cầu HS đọc ghi nhớ SGK. KÕt luËn: - Qu¸ tr×nh tæng hîp ARN diÔn ra trong nh©n tÕ bµo, t¹i NST vµo k× trung gian. - Qu¸ tr×nh tæng hîp ARN + Gen tháo xoắn, tách dần 2 mạch đơn. + C¸c nuclª«tit trªn m¹ch khu«n võa t¸ch ra liªn kÕt víi nuclª«tit tù do trong m«i trêng néi bµo theo nguyªn t¾c bæ sung A – U; T – A; G – X; X – G. + Khi tæng hîp xong ARN t¸ch khái gen rêi nh©n ®i ra tÕ bµo chÊt. - Qu¸ tr×nh tæng hîp ARN theo nguyªn t¾c dùa trªn khu«n mÉu lµ 1 m¹ch cña gen vµ theo nguyªn t¾c bæ sung. - Mèi quan hÖ gi÷a gen vµ ARN: tr×nh tù c¸c nuclª«tit trªn m¹ch khu«n cña gen quy định trình tự nuclêôtit trên ARN. 4. Luỵen tập và củng cố: (4’) Khoanh tròn vào chữ cái đầu ý trả lời đúng: C©u 1: Qu¸ tr×nh tæng hîp ARN x¶y ra ë: a. K× trung gian b. K× ®Çu c. K× gi÷a d. K× sau e. K× cuèi.

(40) Câu 2: Loại ARN có chức năng truyền đạt thông tin di truyền: a. tARN b. rARN c. mARN d. C¶ 3 a, b, c. C©u 3: Mét ®o¹n m¹ch ARN cã tr×nh tù: - A – U – G – X- U – U- G – A- X – a. Xác định trình tự các nuclêôtit trong đoạn gen đã tổng hợp ra đoạn ARN trên. b. Nªu b¶n chÊt mèi quan hÖ gen – ARN. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi theo néi dung SGK. -Lµm c©u hái 1, 2, 3 vµo vë bµi tËp.. Ngµy so¹n: TiÕt 18. Ngµy d¹y: Bµi 18: Pr«tªin. a Môc tiªu. - Học sinh phải nêu đợc thành phần hoá học của prôtêin, phân tích đợc tính đặc trng vµ ®a d¹ng cña nã. - Mô tả đợc các bậc cấu trúc của prôtêin và hiểu đợc vai trò của nó. - Nắm đợc các chức năng của prôtêin. - Ph¸t triÓn t duy lÝ thuyÕt (ph©n tÝch, hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc). b.träng t©m -Mô tả đợc cấu trúc của prôtêin. C.CHU¢N BI 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 18 SGK. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Nªu nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n trong cÊu tróc cña ARN vµ ADN? - ARN đợc tổng hợp dựa trên nguyên tắc nào? Chức năng của mARN? Nêu bản chất quan hÖ gi÷a gen vµ ARN? - 1 HS lµm bµi tËp 3, 4 SGK. 2.Giới thiệu (1’). VB: Từ câu 1 GV nêu: Prôtêin đảm nhiệm nhiều chức năng liên quan đến toàn bộ cấu trúc và hoạt động sống của tế bào, biểu hiện thành tính trạng cña c¬ thÓ. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Cấu trúc của prôtêin(20’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS nghiên cứu thông tin - HS sử dụng thông tin SGK để trả lời. SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu thµnh phÇn hãa häc vµ cÊu t¹o cña pr«tªin? - Yªu cÇu HS th¶o luËn c©u hái: - Vì sao prôtêin đa dạng và đặc thù? - HS th¶o luËn, thèng nhÊy ý kiÕn vµ - GV có thể gợi ý để HS liên hệ đến rút ra kết luận. tính đặc thù và đa dạng của ADN để gi¶i thÝch. - Cho HS quan s¸t H 18.

(41) + GV: CÊu tróc bËc 1 c¸c axit anim liªn kÕt víi nhau b»ng liªn kÕt pÐptit. - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. Sè lîng, thµnh phÇn, trËt tù s¾p xÕp c¸c axit amin lµ yÕu tè chñ yÕu t¹o nªn tÝnh đặc trng của prôtêin. GV thông báo tính đa dạng, đặc thù cña pr«tªin cßn thÓ hiÖn ë cÊu tróc kh«ng gian - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm c©u hái: - Tính đặc trng của prôtêin còn đợc thể - HS dựa vào các bậc của cấu trúc hiện thông qua cấu trúc không gian nh không gian, thảo luận nhóm để trả lời. thÕ nµo? KÕt luËn: - Pr«tªin lµ chÊt h÷u c¬ gåm c¸c nguyªn tè: C, H, O... - Prôtêin thuộc loại đại phân tử. - Pr«tªin cÊu t¹o theo nguyªn t¾c ®a ph©n. §¬n ph©n lµ c¸c axit amin gåm kho¶ng 20 lo¹i axit amin kh¸c nhau. - Vì prôtêin cấu tạo theo nguyên tắc đa phân với hơn 20 loại aa khác nhau đã tạo nên tính đa dạng và đặc thù của prôtêin. + Tính đặc thù của prôtêin do số lợng, thành phần, trật tự sắp xếp các aa quyết định. Sự sắp xếp các aa theo những cách khác nhau tạo ra những phân tử prôtêin kh¸c nhau. - Tính đa dạng và đặc thù của prôtêin còn thể hiện ở cấu trúc không gian: + CÊu tróc bËc 1: lµ tr×nh tù s¾p xÕp c¸c aa trong chuçi aa. + CÊu tróc bËc 2: lµ chuçi aa t¹o c¸c vßng xo¾n lß xo. + Cấu trúc bậc 3: do cấu trúc bậc 2 cuộn xếp theo kiểu đặc trng. + CÊu tróc bËc 4: gåm 2 hay nhiÒu chuçi aa cïng lo¹i hay kh¸c lo¹i kÕt hîp với nhau. Cấu trúc bậc 3 và bậc 4 còn thể hiện tính đặc trng của prôtêin. Hoạt động 2: Chức năng của prôtêin(15’) Hoạt động của GV - GV gi¶ng cho HS nghe vÒ 3 chøc n¨ng cña pr«tªin. VD: Pr«tªin d¹ng sîi lµ thµnh phÇn chñ yÕu cña da, m« liªn kÕt.... - GV ph©n tÝch thªm c¸c chøc n¨ng kh¸c. - Yªu cÇu HS th¶o luËn 3 c©u hái: - V× sao pr«tªin d¹ng sîi lµ nguyªn liÖu cÊu tróc rÊt tèt?. Hoạt động của HS - HS nghe giảng, đọc thông tin và ghi nhí kiÕn thøc.. - HS th¶o luËn, thèng nhÊt ý kiÕn vµ tr¶ lêi. §¹i diÖn nhãm tr¶ lêi. + V× c¸c vßng xo¾n d¹ng sîi bÖn kiÓu d©y thõng gióp chÞu lùc khoÎ. - Nêu vai trò của một số enzim đối với + Enzim amilaza biến đổi tinh bột sự tiêu hoá thức ăn ở miệng và dạ dày? thành đờng pepsin: cắt prôtêin chuỗi dµi thµnh chuçi ng¾n. - Giải thích nguyên nhân bệnh tiểu đ- + Do sự thay đổi bất thờng của insulin êng? làm tăng lợng đờng trong máu. KÕt luËn: 1. Chøc n¨ng cÊu tróc cña pr«tªin:.

(42) - Pr«tªin lµ thµnh phÇn quan träng x©y dùng nªn c¸c bµo quan vµ mµng sinh chÊt, hình thành nên các đặc điểm giải phẫu, hình thái của các mô, cơ quan, hệ cơ quan, c¬ thÓ (tÝnh tr¹ng c¬ thÓ). 2. Chức năng xúc tác quá trình trao đổi chất: - B¶n chÊt c¸c enzim lµ tham gia c¸c ph¶n øng sinh ho¸. 3. Chức năng điều hoà quá trình trao đổi chất: - C¸c hoocmon phÇn lín lµ pr«tªin gióp ®iÒu hoµ c¸c qu¸ tr×nh sinh lÝ cña c¬ thÓ. - Ngoài ra prôtêin là thành phần cấu tạo nên kháng thể để bảo vệ cơ thể, chức năng vận động (tạo nên các loại cơ), chức năng cung cấp năng lợng (thiếu năng lợng, pr«tªin ph©n huû gi¶i phãng n¨ng lîng). => Prôtêin liên quan đến toàn bộ hoạt động sống của tế bào, biểu hiện thành các tính tr¹ng cña c¬ thÓ. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) Khoanh tròn vào chữ cái đầu ý trả lời đúng: Câu 1: Tính đa dạng và đặc thù của prôtêin là do: a. Sè lîng, thµnh phÇn c¸c lo¹i aa b. TrËt tù s¾p xÕp c¸c aa c. CÊu tróc kh«ng gian cña pr«tªin d. Chỉ a và b đúng e. Cả a, b, c đúng. Câu 2: Bậc cấu trúc có vai trò xác định chủ yếu tính đặ thù của prôtêin: a. CÊu tróc bËc 1 b. CÊu tróc bËc 2 c. CÊu tróc bËc 3 d. CÊu tróc bËc 4 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK. - Lµm bµi tËp 3, 4 vµo vë. - §äc tríc bµi 19. ¤n l¹i bµi 17.. TuÇn 10 Ngµy so¹n: TiÕt 19. Ngµy d¹y: Bµi 19: Mèi quan hÖ gi÷a gen vµ tÝnh tr¹ng. a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc mối quan hệ giữa ARN và prôtêin thông qua việc trình bày sự h×nh thµnh chuçi aa. - Giải thích đợc mối quan hệ trong sơ đồ: gen (1 đoạn phân tử ADN)  ARN  prôtêin  tÝnh tr¹ng. - TiÕp tôc ph¸t triÓn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch kªnh h×nh. b.träng t©m. -Mối quan hệ trong sơ đồ :(1 đoạn phân tử ADN) ->A RN ->prôtêin -> tính tr¹ng C.CHU¢N BI 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 19.1; 19.2; 19.3 SGK..

(43) - Mô hình động về sự hình thành chuỗi aa. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và họcIII.. 1. KiÓm tra bµi cò(5’) - Gäi 1 HS lªn b¶ng: H·y s¾p xÕp th«ng tin th«ng tin ë cét B víi cét A sao cho phï hîp vµ ghi kÕt qu¶ vµo cét C trong b¶ng. A CÊu tróc vµ chøc n¨ng (B) KÕt qu¶ (C) 1. Gen a. Một hay nhiều chuỗi đơn, đơn phân là các aa. 2. ARN b. CÊu tróc lµ 1 ®o¹n m¹ch cña ph©n tö ADN mang 3. Prôtêin thông tin quy định cấu trúc của 1 loại prôtêin. c. Chuỗi xoắn đơn gồm 4 loại nuclêôtit A, U, G, X d. Liên quan đến hoạt động sống của tế bào biểu hiện thµnh c¸c tÝnh tr¹ng cña c¬ thÓ. e. Truyền đạt thông tin di truyền tử ADN đến prôtêin, vËn chuyÓn aa, cÊu t¹o nªn c¸c rib«x«m. §¸p ¸n: 1- b; 2- ec; 3- ad 2.Giíi thiÖu. VB: Tõ c©u kÕt qu¶ kiÓm tra bµi cò. GV: ? nªu cÊu tróc vµ chøc n¨ng cña gen? Chøc n¨ng cña pr«tªin? GV viết sơ đồ Gen (ADN)  ARN  prôtêin  tính trạng. - B¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a gen vµ tÝnh tr¹ng lµ g×? 3.Bµi mãi Hoạt động 1: Mối quan hệ giữa ARN và prôtêin(2o’) Hoạt động của GV - GV th«ng b¸o: gen mang th«ng tincÊu tróc pr«tªin ë trong nh©n tÕ bµo, r«tªin l¹i h×nh thµnh ë tÕ bµo chÊt. - H·y cho biÕt gi÷a gen vµ pr«tªin cã quan hÖ víi nhau qua d¹ng trung gian nào? Vai trò của dạng trung gian đó ? - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 19.1, th¶o luËn nhãm vµ nªu c¸c thµnh phÇn tham gia tæng hîp chuçi aa. - GV sö dông m« h×nh tæng hîp chuçi aa giíi thiÖu c¸c thµnh phÇn. ThuyÕt tr×nh sù h×nh thµnh chuçi aa. - GV yªu cÇu HS th¶o luËn 2 c©u hái: - C¸c lo¹i nuclª«tit nµo ë mARN vµ tARN liªn kÕt víi nhau? - T¬ng quan vÒ sè lîng gi÷a aa vµ nuclª«tit cña mARN khi ë trong rib«x«m? - Yªu cÇu HS tr×nh bµy trªn H 19.1 qu¸ tr×nh h×nh thµnh chuçi aa. - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. - Sù h×nh thµnh chuçi aa dùa trªn nguyªn t¾c nµo? - Mèi quan hÖ gi÷a ARN vµ pr«tªin?. Hoạt động của HS - HS dựa vào kiến thức đã kiểm tra để tr¶ lêi. Rót ra kÕt luËn.. - HS thảo luận nhóm, đọc kĩ chú thích và nêu đợc: + C¸c thµnh phÇn tham gia: mARN, tARN, rib«x«m. - HS quan s¸t vµ ghi nhí kiÕn thøc. - HS thảo luận nhóm nêu đợc: + C¸c lo¹i nuclª«tit liªn kÕt theo nguyªn t¾c bæ sung: A – U; G – X + T¬ng quan: 3 nuclª«tit  1 aa. - 1 HS tr×nh bµy. HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS nghiên cứu thông tin để trả lời..

(44) KÕt luËn: - mARN lµ d¹ng trung gian trong mèi quan hÖ gi÷a gen vµ pr«tªin. - mARN có vai trò truyền đạt thông tin về cấu trúc của prôtêin sắp đợc tổng hợp từ nh©n ra tÕ bµo chÊt. - Sù h×nh thµnh chuçi aa: + mARN rời khỏi nhân ra tế bào chất để tổng hợp chuỗi aa. + Các tARN một đầu gắn với 1 aa, đầu kia mang bộ 3 đối mã vào ribôxôm khíp víi mARN theo nguyªn t¾c bæ sung A – U; G – X. + Khi rib«x«m dÞch 1 nÊc trªn mARN (mçi nÊc øng víi 3 nuclª«tit) th× 1 aa đợc lắp ghép vào chuỗi aa. + Khi ribôxôm dịch chuyển hết chiều dài của mARN thì chuỗi aa đợc tổng hîp xong. - Nguyªn t¾c h×nh thµnh chuçi aa: Dựa trên khuôn mãu mARN và theo nguyên tắc bổ sung A – U; G – X đồng thêi cø 3 nuclª«tit øng víi 1 aa. Trình tự nuclêôtit trên mARN quy định trình tự các aa trên prôtêin. Hoạt động 2: Mối quan hệ giữa gen và tính trạng(15’) Hoạt động của GV - GV: Dùa vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh ARN, qu¸ tr×nh h×nh thµnh cña chuçi aa và chức năng của prôtêin  sơ đồ SGK. - Yªu cÇu HS quan s¸t kÜ H 19.2; 19.3, nghiªn cøu th«ng tin SGK th¶o luËn c©u hái: - Gi¶i thÝch mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phần trong sơ đồ theo trật tự 1, 2,3? - Bản chất của mối liên hệ trong sơ đồ? - V× sao con gièng bè mÑ? - Yêu cầu HS đọc ghi nhớ SGK.. Hoạt động của HS. - HS quan s¸t h×nh, vËn dông kiÕn thøc chơng III để trả lời. - Rót ra kÕt luËn.. - Mét HS lªn tr×nh bµy b¶n chÊt mèi liªn hÖ gen  tÝnh tr¹ng.. KÕt luËn: - Mèi liªn hÖ: + Gen là khuôn mẫu để tổng hợp mARN. + mARN là khuôn mẫu để tổng hợp chuỗi aa cấu tạo nên prôtêin. + Pr«tªin biÓu hiÖn thµnh tÝnh tr¹ng c¬ thÓ. - B¶n chÊt mèi liªn hÖ gen  tÝnh tr¹ng: + Trình tự các nuclêôtit trong ADN (gen) quy định trình tự các nuclêôtit trong mARN qua đó quy định trình tự các aa cấu tạo prôtêin. Prôtêin tham gia cấu tạo, hoạt động sinh lí của tế bào và biểu hiện thành tính trạng. 4.LuyÖn t¹p vµ cñng cè(4’) Câu 1: Nguyên tắc bổ sung đợc biểu hiện trong mối quan hệ ở sơ đồ dới đây nh thế nµo? Gen (1 ®o¹n ADN)  ARN  pr«tªin §¸p ¸n: Gen (1 ®o¹n ADN)  ARN: A – U; T – A; G – X; X – G ARN  pr«tªin: A – U; G - X Câu 2: Vì sao trâu bò đều ăn cỏ mà thịt trâu khác thịt bò?.

(45) 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - ¤n l¹i cÊu tróc cña ADN. Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: TiÕt 20 Bµi 20: Thùc hµnh Quan s¸t vµ l¾p m« h×nh ADN a. Môc tiªu. - Cñng cè cho HS kiÕn thøc vÒ cÊu tróc ph©n tö ADN. - RÌn kÜ n¨ng quan s¸t vµ ph©n tÝch m« h×nh ADN. - RÌn thao t¸c l¾p r¸p m« h×nh ADN. B.TRONG T¢M -Thao t¸c l¾p m« h×nh ADN c.chuÈn bÞ 1.GV:. - M« h×nh ph©n tö ADN. - Hộp đựng mô hình cấu trúc phân tử ADN tháo dời. - Mµn h×nh vµ m¸y chiÕu (nguån s¸ng). - §Üa CD, b¨ng h×nh vÒ cÊu tróc ph©n tö ADN, c¬ chÕ tù sao, c¬ chÕ tæng hîp ARN, c¬ chÕ tæng hîp pr«tªin, m¸y tÝnh (nÕu cã). 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò - KiÓm tra c©u 1, 2, 3 SGK. 2.Giíi thiÖu 3. Bµi míi Hoạt động 1: Quan sát mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN 1. Quan s¸t m« h×nh Hoạt động của GV - GV híng dÉn HS quan s¸t m« h×nh ph©n tö ADN, th¶o luËn: - Vị trí tơng đối của 2 mạch nuclêôtit? - ChiÒu xo¾n cña 2 m¹ch? - §êng kÝnh vßng xo¾n? ChiÒu cao vßng xo¾n? - Sè cÆp nuclª«tit trong 1 chu k× xo¾n? - C¸c lo¹i nuclª«tit nµo liªn kÕt víi nhau thµnh cÆp?. Hoạt động của HS - HS quan s¸t kÜ m« h×nh, v¹n dông kiến thức đã học và nêu đợc: + ADN gåm 2 m¹ch song song, xo¾n ph¶i. + §êng kÝnh 20 ¨ngtoron, chiÒu cao 34 ¨ngt¬ron gåm 10 cÆp nuclª«tit/ 1 chu k× xo¾n. + C¸c nuclª«tit liªn kÕt thµnh tõng cÆp theo nguyªn t¾c bæ sung: A – T; G – X.. - GV gäi HS lªn tr×nh bµy trªn m« h×nh. - §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy. 1. ChiÕu m« h×nh AND - GV híng dÉn HS chiÕu m« h×nh ADN - 1 vµi HS dïng nguån s¸ng phãng h×nh lªn mµn h×nh. Yªu cÇu HS so s¸nh h×nh chiÕu cña m« h×nh ADN lªn 1 mµn nµy víi H 15 SGK. hình nh đã hớng dẫn. - HS quan sát hình, đối chiếu với H 15 vµ rót ra nhËn xÐt. Hoạt động 2: Lắp ráp mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN.

(46) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV híng dÉn c¸ch l¾p r¸p m« h×nh: - HS ghi nhí kiÕn thøc, c¸ch tiÕn hµnh. + Lắp mạch 1: theo chiều từ chân đế lên hoặc từ trên đỉnh trục xuống Chó ý: Lùa chän chiÒu cong cña ®o¹n cho hợp lí đảm bảo khoảng cách với trục gi÷a. + L¾p m¹ch 2: T×m vµ l¾p c¸c ®o¹n cã chiÒu cong song song mang nuclª«tit theo nguyªn t¾c bæ sung víi ®o¹n 1. + KiÓm tra tæng thÓ 2 m¹ch. - C¸c nhãm l¾p m« h×nh theo híng dÉn. Sau khi l¾p xong c¸c nhãm kiÓm tra tæng thÓ. + ChiÒu xo¾n 2 m¹ch. + Sè cÆp cña mçi chu k× xo¾n. + Sù liªnkÕt theo nguyªn t¾c bæ sung. - GV yêu cầu các nhóm cử đại diện đánh - Đại diện các nhóm nhận xét tổng thể, gi¸ chÐo kÕt qu¶ l¾p r¸p. đánh giá kết quả. - Nếu có điều kiện cho HS xem năng hình hoặc đĩa về các nội dung: cấu trúc ADN, c¬ chÕ tù sao, c¬ chÕ tæng hîp ARN, c¬ chÕ tæng hîp pr«tªin. 4. KiÓm tra – viÕt têng tr×nh - GV nhËn xÐt chung vÒ tinh thÇn, kÕt qu¶ giê thùc hµnh. - Căn cứ vào phàn trình bày của HS và kết quả lắp ráp mô hình để đánh giá điểm. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - VÏ h×nh 15 SGK vµo vë. - ¤n tËp 3 ch¬ng 1, 2, 3 theo c©u hái cuèi bµi chuÈn bÞ cho tiÕt sau kiÓm tra 1tiÕt.. TuÇn 11 Ngµy so¹n:. Ngµy d¹y: TiÕt 21: KiÓm tra mét tiÕt. I. Môc tiªu. - Kiểm tra kiến thức của HS từ chơng I tới chơng III, đánh giá năng lực học tập của HS. Thấy u, nhợc điểm của HS giúp GV tìm nguyên nhân, điều chỉnh và đề ra phơng ¸n gi¶i quyÕt gióp HS häc tËp tèt. - Ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc cña HS. II. §Ò bµi. Chọn phơng án đúng điền vào chỗ trống trong câu sau: C©u 1: Khi lai 2 c¬ thÓ bè mÑ thuÇn chñng kh¸c nhau vÒ 1 cÆp tÝnh tr¹ng t¬ng ph¶n th× ...... a. F1 ph©n li theo tØ lÖ 3 tréi: 1 lÆn b. F2 ph©n li tÝnh tr¹ng theo tØ lÖ 3 tréi: 1 lÆn c. F1 đồng tính vè tính trạng của bố hoặc mẹ và F 2 phân li theo tỉ lệ 3 trội: 1 lÆn. d. F2 ph©n li tÝnh tr¹ng theo tØ lÖ trung b×nh 1 tréi: 1 lÆn. Câu 2: Mục đích của phép lai phân tích là gì? a. Phân biệt đồng hợp trội với thể dị hợp. b. Phát hiện thể đồng hợp trội với đồng hợp lặn..

(47) c. Phát hiện thể đồng hợp lặn và thể dị hợp. d. C¶ a vµ b. C©u 3: H·y s¾p xÕp th«ng tin ë cét A víi cét B sao cho phï hîp vµ ghi kÕt qu¶ ë cét C trong b¶ng sau: C¸c k× (A) 1. K× ®Çu 2. K× gi÷a 3. K× sau 4. K× cuèi. Nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña NST trong nguyªn ph©n (B) a. Các NST đơn dãn xoắn dài ra, ở dạng dợi mảnh dÇn thµnh chÊt nhiÔm s¾c. b. các NST kép bắt đầu đóng xoắn và co ngắn có h×nh th¸i râ rÖt. c. C¸c NST kÐp dÝnh vµo c¸c sîi t¬ cña thoi ph©n bµo ở tâm động. d. Từng cặp NST kép tách nhau ở tâm động hình thành 2 NST đơn phân li về 2 cực tế bào. e. Các NST kép đóng xoắn cực đại. g. Các NST kép nằm trên mặt phẳng xích đạo của thoi ph©n bµo.. KÕt qña (C) 1234-. C©u 4: §èi víi loµi sinh s¶n sinh dìng vµ sinh s¶n v« tÝnh, c¬ chÕ nµo duy tr× æn định bộ NST đặc trng của loài? (Chọn phơng án đúng) a. Nguyªn ph©n b. Gi¶m ph©n c. Nguyªn ph©n – gi¶m ph©n – thô tinh c. C¶ a vµ b C©u 5: Mét gen cã 2700 nuclª«tit vµ hiÖu sè gi÷a A vµ G b»ng 10% sè nuclª«tit cña gen. Số lợng từng loại nuclêôtit của gen là bao nhiêu (chọn phơng án đúng và giải thÝch t¹i sao) a. A = T = 810 Nu vµ G = X = 540 Nu b. A = T = 405 Nu vµ G = X = 270 Nu c. A = T = 1620 Nu vµ G = X = 1080 Nu d. A = T = 1215 Nu vµ G = X = 810 Nu Câu 6: ở cà chua, tính trạng quả đỏ (A) trọi so với quả vàng (a). khi lai phân tích thu đợc toàn quả đỏ. Cơ thể mang kiểu hình trội sẽ có kiểu gen là: a. Aa (quả đỏ) b. AA (quả đỏ) c. aa (qu¶ vµng) d. C¶ AA vµ Aa Viết sơ đồ lai kiểm nghiệm. C©u 7: BiÕn dÞ tæ hîp lµ g×? cho VD? Gi¶i thÝch t¹i sao ë c¸c loµi sinh sn¶ h÷u tÝnh (giao phèi) biÕn dÞ tæ hîp l¹i phong phó h¬n nhiÒu so víi loµi sinh s¶n v« tÝnh? III. §¸p ¸n – BiÓu ®iÓm. C©u 1: c (1 ®iÓm) C©u 2: a (1 ®iÓm) C©u 3: 1- b, c (0,5 ®iÓm) 2- e, g (0,5 ®iÓm) 3- d (0,5 ®iÓm) 4-a (0,5 ®iÓm) C©u 4: c (1 ®iÓm) C©u 5: Ph¬ng ¸n a (1 ®iÓm) A = G = 10% sè Nu cña gen = 270 A = 810 Nu; G = 540 Nu => A – G = 270 Nu.

(48) (0,5 ®iÓm) C©u 6: b (1 ®iÓm) Sơ đồ lai kiểm nghiệm. C©u 7: (2 ®iÓm) - BiÕn dÞ tæ hîp lµ sù tæ hîp l¹i c¸c tÝnh tr¹ng cña bè mÑ (0,5 ®iÓm). - VD: Lai ®Ëu Hµ Lan h¹t vµng, tr¬n thuÇn chñng víi ®Ëu h¹t xanh, nh¨n thuÇn chủn. F1 thu đợc toàn hạt vàng, trơn. Cho F1 tự thụ phán thu đợc F2 với tỉ lệ: 9 h¹t vµng, tr¬n: 3 h¹t vµng, nh¨n: 3 h¹t tr¬n, nh¨n: 1 h¹t xanh, nh¨n. - ở loài sinh sản hữu tính có sự phân li độc lập của các cặp nhân tố di truyền (gen) trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh giao tö vµ sù tæ hîp tù do cña chóng trong qu¸ tr×nh thô tinh t¹o nªn c¸c biÕn dÞ tæ hîp. ë loµi sinh s¶n v« tÝnh kh«ng cã qu¸ tr×nh nµy.. Ngµy so¹n: TiÕt 22. Ngµy d¹y: Ch¬ng V – BiÕn dÞ Bµi 21: §ét biÕn gen. a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc khái niệm và nguyên nhân đột biến gen. - Trình bày đợc tính chất biểu hiện và vai trò của đột biến gen đối với sinh vật và con ngêi. B. Trọng tâm: Đột biến gen,nguyên nhân phát sinh đột biến gen. C. ChuÈn bÞ: 1. GV: - Tranh phãng to h×nh 21.1 SGK. - Tranh ảnh minh hoạ đột biến có lợi và có hại cho sinh vật. 2. HS:Nghiªn cøu bµi tríc. D.Hoạt động dạy và học : 1. KiÓm tra:(4’). -Sù chu©n bi cña häc sinh 2.Giíi thiÖu :(1’) VB: GV cho HS nh¾c l¹i kh¸i niÖm biÕn dÞ. GV: Biến dị có thể di truyền đợc hoặc không di truyền đợc. Biến dị di truyền là những biến đổi trong ADN và NST làm biến đổi đột ngột, gián đoạn về kiểu hình gọi là đột biến, biến đổi trong tổ hợp gen gọi là biến dị tổ hợp. Hôm nay chúng ta tìm hiểu về những biến đổi trong ADN.. 3.bµi míi Hoạt động 1: Đột biến gen là gì?(10’) Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 21.1, th¶o luËn nhãm hoµn thµnh phiÕu häc tËp. - GV kÎ nhanh phiÕu häc tËp lªn b¶ng. - Gäi HS lªn lµm.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t kÜ H 21.1. chó ý vÒ tr×nh tù vµ sè cÆp nuclª«tit. - Th¶o luËn, thèng nhÊt ý kiÕn vµ ®iÒn vµo phiÕu häc tËp. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm - GV hoµn chØnh kiÕn thøc. kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - §ét biÕn gen lµ g×? Gåm nh÷ng d¹ng - 1 HS ph¸t biÓu, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, nµo? bæ sung. Phiếu học tập: Tìm hiểu các dạng đột biến gen..

(49) §o¹n ADN ban ®Çu (a) Cã .... cÆp nuclª«tit. Tr×nh tù c¸c cÆp nuclª«tit lµ:. T GAT X. - Đoạn ADN bị biến đổi: AX TAG §o¹n Sè cÆp §iÓm kh¸c so víi ®o¹n (a) ADN nuclª«tit MÊt cÆp G – X b 4 Thªm cÆp T – A c 6 Thay cÆp T – A b»ng G - X d 5. Đặt tên dạng biến đổi - MÊt 1 cÆp nuclª«tit - Thªm 1 cÆp nuclª«tit - Thay cÆp nuclª«tit nµy b»ng cÆp nuclª«tit kh¸c.. KÕt luËn: - Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen liên quan tới một hoặc một sè cÆp nuclª«tit. - Các dạng đột biến gen: mất, thêm, thay thế, đảo vị trí một hoặc một số cặp nuclª«tit. Hoạt động 2: Nguyên nhân phát sinh đột biến gen(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS -GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK. - HS tù nghiªn cøu th«ng tin môc II SGK - Nêu nguyên nhân phát sinh đột biến và trả lời, rút ra kết luận. gen? - GV nhÊn m¹nh trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ do sao chÐp nhÇm cña ph©n tö ADN d- - L¾ng nghe GV gi¶ng vµ tiÕp thu kiÕn ới tác động của môi trờng (bên ngoài: tia thức. phãng x¹, ho¸ chÊt... bªn trong: qu¸ tr×nh sinh lÝ, sinh ho¸, rèi lo¹n néi bµo). KÕt luËn: - Do ¶nh hëng phøc t¹p cña m«i trêng trong vµ ngoµi c¬ thÓ lµm rèi lo¹n qu¸ tr×nh tù sao cña ph©n tö ADN (sao chÐp nhÇm), xuÊt hiÖn trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn hoÆc do con ngêi g©y ra. Hoạt động 3: Vai trò của đột biến gen(15’) Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 21.2; 21.3; 21.4 và tranh ảnh su tầm để trả lời câu hái: - §ét biÕn nµo cã lîi cho sinh vËt vµ con ngêi? §ét biÕn nµo cã h¹i cho sinh vËt vµ con ngêi? - Cho HS th¶o luËn: - Tại sao đột biến gen gây biến đổi kiểu h×nh? - Giới thiệu lại sơ đồ: Gen  mARN  pr«tªin  tÝnh tr¹ng. - Tại sao đột biến gen thể hiện ra kiểu h×nh thêng cã h¹i cho b¶n th©n sinh vËt? - GV lấy thêm VD: đột biến gen ở ngời: thiÕu m¸u, hång cÇu h×nh lìi liÒm.. Hoạt động của HS - HS nêu đợc: + §ét biÕn cã lîi: c©y cøng, nhiÒu b«ng ë lóa. + §ét biÕn cã h¹i: l¸ m¹ mµu tr¾ng, ®Çu vµ ch©n sau cña lîn bÞ dÞ d¹ng. + Đột biến gen làm biến đổi ADN dẫn tới làm thay đổi trình tự aa và làm biến đổi cấu trúc prôtêin mà nó mã hoá kết quả dẫn tới gây biến đổi kiểu hình.. - HS l¾ng nghe..

(50) - §ét biÕn gen cã vai trß g× trong s¶n xuÊt? - HS liªn hÖ thùc tÕ. - GV sử dụng t liệu SGK để lấy VD: đột biến tự nhiên ở cừu chân ngắn, đột biến t¨ng kh¶ n¨ng chÞu h¹n, chÞu rÐt ë lóa. - L¾ng nghe vµ itÕp thu kiÕn thøc. KÕt luËn: - §ét biÕn gen thÓ hiÖn ra kiÓu h×nh b×nh thêng cã h¹i cho sinh vËt v× chóng ph¸ vì sự thống nhất hài hoà trong kiểu gen đã qua chọn lọc tự nhiên và duy trì lâu đời trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn, g©y ra nh÷ng rèi lo¹n trong qu¸ tr×nh tæng hîp pr«tªin. - Đột biến gen đôi khi có lợi cho bản thân sinh vật và con ngời, rất có ý nghĩa trong ch¨n nu«i, trång trät. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) ? Đột biến gen là gì? Tại sao nói đa số đột biến gen là có hại? - Bµi tËp tr¾c nghiÖm: Một gen có A = 600 Nu; G = 900Nu. Đã xảy ra đột biến gì trong các trờng hợp sau: a. Nếu khi đột biến, gen đột biến có: A = 601 Nu; G = 900 Nu b. Nếu khi đột biến, gen đột biến có: A = 599 Nu; G = 901 Nu c. Nếu khi đột biến, gen đột biến có: A = 599 Nu; G = 900 Nu d. Nếu khi đột biến số lợng, thành phần các nuclêôtit không đổi, chỉ thay đổi trình tự phân bố các nuclêôtit thì đay là đột biến gì? Biết rằng đột biến chỉ đụng chạm tới 1 cặp nuclêôtit. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc tríc bµi 22.. TuÇn 12 Ngµy so¹n: TiÕt 23. Ngµy d¹y: Bµi 22: §ét biÕn cÊu tróc nhiÔm s¾c thÓ. A. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc một số dạng đột biến cấu trúc NST. - Giải thích và nắm đợc nguyên nhân và nêu đợc vai trò của đột biến cấu trúc NST. -rÌn kü n¨ng quan s¸t h×nh - GD hs høng thó häc tËp B. Trọng tâm: Nguyên nhân phát sinh đột biến cấu trúc nst c.chuÈn bÞ: 1. GV:. - Tranh phãng to h×nh 22 SGK. 2. HS: Nghiªn cøu bµi tríc d. hoạt động dạy và học:. 1. KiÓm tra bµi cò:(4’) - Đột biến gen là gì? VD? Nguyên nhân gây nên đột biến gen? - Tại sao đột biến gen thờng có hại cho bản thân sinh vật? Nêu vai trò và ý nghĩa của đột biến gen trong thực tiễn sản xuất? 2. Giíi thiÖu:(1’) 3. Bµi míi: Hoạt động 1:( 20’): §ét biÕn cÊu tróc NST lµ g×? Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 22 vµ - Quan s¸t kÜ h×nh, lu ý c¸c ®o¹n cã hoµn thµnh phiÕu häc tËp. mòi tªn ng¾n..

(51) - Lu ý HS; ®o¹n cã mòi tªn ng¾n, mµu - Th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt ý kiÕn vµ thẫm dùng để chỉ rõ đoạn sẽ bị biến điền vào phiếu học tập. đổi. Mũi tên dài chỉ quá trình biến đổi. - GV kÎ phiÕu häc tËp lªn b¶ng, gäi 1 HS lªn b¶ng ®iÒn. - 1 HS lªn b¶ng ®iÒn, c¸c nhãm kh¸c - GV chốt lại đáp án. theo dâi, nhËn xÐt, bæ sung. Phiếu học tập: Tìm hiểu các dạng đột biến cấu trúc NST STT NST ban ®Çu NST sau khi bị biến đổi Tên dạng đột biến Gåm c¸c ®o¹n MÊt ®o¹n H MÊt ®o¹n a ABCDEFGH Gåm c¸c ®o¹n LÆp l¹i ®o¹n BC LÆp ®o¹n b ABCDEFGH Gồm các đoạn Trình tự đoạn BCD đảo lại thành Đảo đoạn c ABCDEFGH DCB ? §ét biÕn cÊu tróc NST lµ g×? gåm - 1 vµi HS ph¸t biÓu ý kiÕn. nh÷ng d¹ng nµo? C¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - GV th«ng b¸o: ngoµi 3 d¹ng trªn cßn - HS nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. có dạng đột biến chuyển đoạn. KÕt luËn: - Đột biến cấu trúc NST là những biến đổi trong cấu trúc NST gồm các dạng: mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn, chuyển đoạn. Hoạt động 2: (15’): Nguyên nhân phát sinh và tính chất của đột biến cấu trúc NST Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Có những nguyên nhân nào gây đột - HS tự nghiên cứu thông tin SGk và nêu biÕn cÊu tróc NST? đợc các nguyên nhân vật lí, hoá học làm ph¸ vì cÊu tróc NST. - Tìm hiểu VD 1, 2 trong SGK và cho - HS nghiên cứu VD và nêu đợc VD1: biết có dạng đột biến nào? có lợi hay có mất đoạn, có hại cho con ngời h¹i? VD2: lÆp ®o¹n, cã lîi cho sinh vËt. - Hãy cho biết tính chất (lợi, hại) của đột - HS tự rút ra kết luận. biÕn cÊu tróc NST? - GV bổ sung: một số dạng đột biến có lợi (mất đoạn nhỏ, đảo đoạn gây ra sự đa d¹ng trong loµi), víi tiÕn ho¸ chóng tham - L¾ng nghe GV gi¶ng vµ tiÕp thu kiÕn gia c¸ch li gi÷a c¸c loµi, trong chän thøc. giống ngời ta làm mất đoạn để loại bỏ gen xÊu ra khái NST vµ chuyÓn gen mong muèn cña loµi nµy sang loµi kh¸c. KÕt luËn: - Nguyên nhân đột biến cấu trúc NST chủ yếu do tác nhân lí học, hoá học trong ngo¹i c¶nh lµm ph¸ vì cÊu tróc NST hoÆc g©y ra sù s¾p xÕp l¹i c¸c ®o¹n cña chóng, xuÊt hiÖn trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn hoÆc do con ngêi. - §ét biÕn cÊu tróc NST thêng cã h¹i cho sinh vËt v× tr¶i qua qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ l©u dài, các gen đã đợc sắp xếp hài hoà trên NST. Biến đổi cấu trúc NST làm thay đổi số lợng và cách sắp xếp các gen trên đó. - Một số đột biến có lợi, có ý nghĩa trong chọn giống và tiến hoá. 4. Luþen tËp vµ cñng cè: (4’) - GV treo tranh câm các dạng đột biến cấu trúc NST và gọi HS gọi tên và mô tả từng dạng đột biến. - Tại sao đột biến cấu trúc NST thờng gây hại cho sinh vật?.

(52) 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2,3 SGK. - §äc tríc bµi 23. Ngµy so¹n: TiÕt 24. Ngµy d¹y: Bµi 23: §ét biÕn sè lîng nhiÔm s¾c thÓ. a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc các biến đổi số lợng thờng thấy ở một cặp NST, cơ chế hình thµnh thÓ (2n + 1) vµ thÓ (2n – 1). - Nêu đợc hậu quả của biến đổi số lợng ở từng cặp NST. -GD hs ham häc bé m«n B. Träng t©m: c¬ chÕ h×nh thµnh thÓ(2n+1) vµ thÓ (2n-1) c. chuÈn bÞ: 1.GV:. - Tranh phãng to h×nh 23.1; 23.2 SGK; H 29.1; 29.2 SGK. 2.HS: Nghiªn cøu bµi tríc. d. hoạt động dạy và học:. 1. KiÓm tra bµi cò:(4’) - KiÓm tra 3 c©u hái SGK. 2.Giíi thiÖubµi míi: (1’) GV giới thiệu khái niệm đột biến số lợng NST nh SGK: đột biến số lợng NST là những biến đổi số lợng xảy ra ở một hoặc một số cặp NST hoặc tất cả bộ NST. 3. Bµi míi: Hoạt động 1:(20’) : HiÖn tîng dÞ béi Hoạt động của GV - GV kiÓm tra kiÕn thøc cò cña HS vÒ: - Thế nào là cặp NST tơng đồng? - Bộ NST lỡng bội, đơn bội? - GV cho HS quan s¸t H 29.1 vµ 29.2 SGK, yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - Qua 2 h×nh trªn, h·y cho biÕt ë ngêi, cặp NST thứ mấy đã bị thay đổi và thay đổi nh thế nào so với các cặp NST kh¸c?. Hoạt động của HS - 1 vµi HS nh¾c l¹i c¸c kh¸i niÖm cò.. - HS quan sát hình vẽ và nêu đợc: + H×nh 29.1 cho biÕt ë ngêi bÞ bÖnh §ao, cÆp NST 21 cã 3 NST, c¸c cÆp kh¸c chØ cã 2 NST. + H×nh 29.2 cho biÕt ngêi bÞ bÖnh T¬cn¬, cÆp NST 23 (cÆp NST giíi tÝnh) chØ cã 1 NST, c¸c cÆp kh¸c cã 2 NST. - Cho HS quan sát H 23.1 và nghiên - HS quan sát hình 23.2 và nêu đợc: cứu mục I để trả lời câu hỏi: + Cà độc dợc có 12 cặp NST ngời ta phát hiện đợc 12 thể dị bội ở cả 12 - ở chi cà độc dợc, cặp NST nào bị cặp NST cho 12 dạng quả khác nhau về thay đổi và thay đổi nh thế nào? h×nh d¹ng, kÝch thíc vµ sè lîng gai. - Qu¶ cña 12 kiÓu c©y dÞ béi kh¸c nhau vÒ kÝch thíc, h×nh d¹ng vµ kh¸c víi qu¶ cña c©y lìng béi b×nh thêng nh thÕ nµo? - Tõ c¸c VD trªn, x©y dùng cho HS - HS t×m hiÓu kh¸i niÖm. kh¸i niÖm: - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ - ThÕ nµo lµ thÓ dÞ béi? C¸c d¹ng dÞ sung. béi thÓ? - HËu qu¶ cña hiÖn tîng thÓ dÞ béi? KÕt luËn:.

(53) - ThÓ dÞ béi lµ c¬ thÓ mµ trong tÕ bµo sinh dìng cã 1 hoÆc mét sè cÆp NST bÞ thay đổi về số lợng. - C¸c d¹ng: + Thêm 1 NST ở 1 cặp nào đó (2n + 1). + Mất 1 NST ở 1 cặp nào đó (2n -1) + Mất 1 cặp NST tơng đồng (2n – 2).... - Hậu quả: Thể đột biến (2n + 1) và (2n -1) có thể gây ra những biến đổi về hình thái (h×nh d¹ng, kÝch thíc, mµu s¾c) ë thùc vËt hoÆc g©y bÖnh ë ngêi nh bÖnh §ao, bÖnh T¬cn¬. Hoạt động 2 : (15’) : Sù ph¸t sinh thÓ dÞ béi Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV cho HS quan s¸t H 23.2 - C¸c nhãm quan s¸t kÜ h×nh, th¶o luËn - Sự phân li NST trong quá trình giảm và nêu đợc: ph©n ë 2 trêng hîp trªn cã g× kh¸c + Mét bªn bè (mÑ) NST ph©n li b×nh nhau? thêng, mçi giao tö cã 1 NST cña mçi cÆp. + Mét bªn bè (mÑ) NST ph©n li kh«ng b×nh thêng, 1 giao tö cã 2 NST cña 1 cÆp, giao tö kia kh«ng cã NST nµo. - C¸c giao tö nãi trªn tham gia thô tinh + Hîp tö cã 3 NST hoÆc cã 1 NST tạo thành hợp tử có số lợng nh thế trong cặp tơng đồng. nµo? - GV treo H 23.2 yªu cÇu 1 HS lªn - 1 HS lªn b¶ng tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c b¶ng tr×nh bµy c¬ chÕ ph¸t sinh thÓ dÞ nhËn xÐt, bæ sung. béi. - GV chèt l¹i kiÕn thøc. - Cho HS quan s¸t H 29.2 vµ thö gi¶i thÝch trêng hîp h×nh thµnh bÖnh T¬cn¬ -HS quan s¸t h×nh vµ gi¶i thÝch. (OX) có thể cho HS viết sơ đồ lai minh ho¹. KÕt luËn: C¬ chÕ ph¸t sinh thÓ dÞ béi: - Trong giảm phân sự không phân li của 1 cặp NST tơng đồng nào đó tạo thành 1 giao tử mang 2 NST trong 1 cặp và 1 giao tử không mang NST nào của cặp đó. - Sù thô tinh cña c¸c giao tö bÊt thêng nµy víi c¸c giao tö b×nh thêng sÏ t¹o ra c¸c thÓ dÞ béi (2n +1 ) vµ (2n – 1) NST. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè :(4’) - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - Bµi tËp tr¾c nghiÖm Sự không phân li của 1 cặp NST tơng đồng xảy ra ở các tế bào sinh dục của cơ thÓ 2n sÏ cho lo¹i giao tö nµo? a. n, 2n c. n + 1, n – 1 b. 2n + 1, 2n -1 d. n, n + 1, n – 1. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2,3 SGK. - §äc tríc bµi 24.. TuÇn 13 Ngµy so¹n:. Ngµy d¹y:.

(54) TiÕt 25. Bµi 24: §ét biÕn sè lîng nhiÔm s¾c thÓ. a. Môc tiªu:. - Học sinh phân biệt đợc hiện tợng đa bội thể và thể đa bội. - Trình bày đợc sự hình thành thể đa bội do nguyên phân, giảm phân và phân biệt sự kh¸c nhau gi÷a 2 trêng hîp trªn. - Nhận biết đợc một số thể đa bội bằng mắt thờng qua tranh ảnh và có đợc các ý niệm sử dụng các đặc điểm của thể đa bội trong chọn giống. B. Träng t©m: Sù h×mh thµnh thÓ ®a béi do nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n c. chuÈn bÞ : 1.GV:. - Tranh phóng to hình 24.1 đến 24.5 SGK. - PhiÕu häc tËp: t×m hiÓu sù t¬ng quan gi÷a møc béi thÓ vµ kÝch thíc c¸c c¬ quan. 2. HS: Nghiªn cøu bµi tríc. c. hoạt động dạy và học:. 1. KiÓm tra bµi cò:(4’) - Đột biến số lợng NST là gì? Sự biến đổi số lợng NST ở một cặp thờng thấy ở những d¹ng nµo? Nªu hËu qu¶ vµ cho VD? - Nªu c¬ chÕ dÉn tíi sù h×nh thµnh thÓ dÞ béi cã sè lîng NST lµ 2n + 1 vµ 2n -1. 2. Giíi thiÖu:(1’) 3. Bµi míi Hoạt động 1:(30’) : HiÖn tîng ®a béi thÓ Hoạt động của GV Hoạt động của HS - ThÕ nµo lµ thÓ lìng béi? - HS vận dụng kiến thức đã học và nêu đợc: + ThÓ lìng béi: cã bé NST chøa c¸c cặp tơng đồng. - ThÓ ®a béi lµ g×? - HS nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ - GV ph©n biÖt cho HS kh¸i niÖm ®a lêi, rót ra kÕt luËn. béi thÓ vµ thÓ ®a béi. - Yªu cÇu HS quan s¸t H 24.1; 24.2; - HS trao đổi nhóm, thống nhất câu trả 24.3, th¶o luËn vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái: lời, đại diện 1 nhóm trình bày, các - Sù t¬ng quan gi÷a sè lîng vµ kÝch th- nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. íc cña c¬ quan sinh dìng, c¬ quan + T¨ng sè lîng NST dÉn tíi t¨ng kÝch sinh s¶n cña c©y nãi trªn nh thÕ nµo? thíc tÕ bµo, c¬ quan. - Cã thÓ nhËn biÕt c©y ®a béi b»ng m¾t + Cã thÓ, nhËn biÕt qua dÊu hiÖu t¨ng thêng qua nh÷ng dÊu hiÖu nµo? kÝch thíc c¸c c¬ quan cña c©y. - Nguyªn nh©n nµo lµm cho thÓ ®a béi + Lîng ADN t¨ng gÊp béi lµm t¨ng có các đặc điểm trên ? trao đổi chất, tăng sự tổng hợp prôtêin nªn t¨ng kÝch thíc tÕ bµo. - Có thể khai thác những đặc điểm nào - HS rút ra kết luận. ë c©y ®a béi trong chän gièng c©y trång? - GV lÊy mét sè VD hiÖn tîng ®a béi - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. thÓ: da hÊu 3n, chuèi, nho...., d©u t»m, rau muèng, d¬ng liÔu.... - Liên hệ đa bội ở động vật. - Cơ chế xác định giới tính bị rối loạn, - Lu ý: Dự tăng kích thớc của tế bào ảnh hởng đến quá trình sinh sản nên ít hoặc cơ quan chỉ trong giới hạn mức gặp hiện tợng này ở động vật. bội thể nhất định. Khi số lợng NST tng qu¸ giíi h¹n th× kÝch thíc cña c¬ thÓ l¹i.

(55) nhá dÇn ®i. KÕt luËn: - HiÖn tîng ®a béi thÓ lµ trêng hîp c¶ bé NST trong tÕ bµo sinh dìng t¨ng theo béi cña n (lín h¬n 2n): 3n, 4n, n.... - C¬ thÓ mµ trong tÕ bµo sinh dìng cã sè NST lµ béi cña n gäi lµ thÓ ®a béi. - TÕ bµo ®a béi cã sè lîng NST t¨ng lªn gÊp béi  sã lîng ADN còng t¨ng t¬ng øng v× thÕ qu¸ tr×nh tæng hîp c¸c chÊt h÷u c¬ diÔn ra m¹nh mÏ h¬n  kÝch thíc tÕ bµo cña thÓ ®a béi lín, c¬ quan sinh dìng to, sinh trëng ph¸t triÓn m¹nh, chèng chÞu víi ngo¹i c¶nh tèt. - Hiện tợng đa bội thể khá phổ biến ở thực vật đã đợc ứng dụng hiệu quả trong chọn gièng c©y trång. + Tăng kích thớc thân cành để tăng sản lợng gỗ (dơng liễu...) + Tăng kích thớc thân, lá, củ để tăng sản lợng rau, hoa màu. + T¹o gièng cã n¨ng suÊt cao, chèng chÞu tèt víi c¸c ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi cña m«i trêng. 4.LuyÖn tËp vµ cñng cè:(8’) - Bµi tËp tr¾c nghiÖm Câu 1: Đột biến đa bội là dạng đột biến nào? a. NST bị thay đổi về cấu trúc b. Bé NST bÞ thõa hoÆc thiÕu 1 vµi NST. c. Bé NST t¨ng theo béi sè cña n vµ lín h¬n 2n d. Bé NST t¨ng, gi¶m theo béi sè cña n. (đáp án c) Câu 2: Cây đa bội đợc tạo thành do tác động vào quá trình nào? bộ phận nào của c©y? a. Tác động vào quá trình nguyên phân, lúc hợp tử mới bắt đầu phân chia. b. Tác động vào quá trình giảm phân. c. Tác động vào đỉnh sinh trởng của cây. d. a, b đúng. (đáp án d) 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(2’) - Häc bµi vµ lµm c©u 3 vµo vë bµi tËp. - Tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3. - Su tầm tranh, ảnh sự biến đổi kiểu hình theo môi trờng sống. Ngµy so¹n TiÕt 26. Ngµy d¹y: Bµi 25: Thêng biÕn. a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc khái niệm thờng biến. - Phân biệt sự khác nhau giữa thờng biến với đột biến về 2 phơng diện: khả năng di truyÒn vµ sù biÓu hiÖn thµnh kiÓu h×nh. - Trình bày đợc khái niệm mức phản ứng và ý nghĩa của nó trong chăn nuôi và trồng trät. - Trình bày đợc ảnh hởng của môi trờng sống với tính trạng số lợng và mức phản ứng của chúng để ứng dụng trong việc nâng cao năng suất vật nuôi và cây trồng. B. Trọng tâm: phân biệt gia thờng biến và đột biến c. chuÈn bÞ : 1. GV :.

(56) - Tranh phãng to h×nh 25 SGK. - Mét sè tranh ¶nh mÉu vËt su tÇm kh¸c vÒ thêng biÕn. 2. HS: Nghiªn cøu bµi tríc c. hoạt động dạy và học:. 1. KiÓm tra bµi cò: (4’) - ThÓ ®a béi lµ g×? Cho VD? Cã thÓ nhËn biÕt c¸c thÓ ®a béi b»ng m¾t thêng th«ng qua những dấu hiệu nào? ứng dụng các đặc điểm của chúng trong chọn giống cây trång nh thÕ nµo? - Sù h×nh thµnh thÓ ®a béi do nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n kh«ng b×nh thêng diÔn ra nh thế nào? Viết sơ đồ minh hoạ? 2. Giíi thiÖu:(1’) 3.Bµi míi - Câu hỏi 1: Cùng đợc cho ăn và ăn đầy đủ nhng lợn ỉ Nam Định chỉ đạt 50 kg, lơn Đại Bạch có thể đạt 185 kg. Kiểu hình khối lợng này do yếu tố nào quy định? (Gièng, gen). - Câu hỏi 2: Cũng lợn Đại Bạch đó nhng cho ăn và chăm sóc kém thì khối lợng có đạt đợc 185 kg hay không? ở đây khối lợng chịu ảnh hởng của yếu tố nào? (yếu tố kĩ thuËt – m«i trêng sèng). GV: TÝnh tr¹ng nãi riªng vµ kiÓu h×nh nãi chung chÞu ¶nh hëng cña 2 yÕu tè là kiểu gen và môi trờng. Bài hôm nay ta sẽ nghiên cứu về tác động của môi trờng đến sự biến đổi kiểu hình của sinh vật. Hoạt động 1(10’) Sự biến đổi kiểu hình do tác độngcủa môi trờng Kh¸i niÖm thêng biÕn Hoạt động của GV - Yªu cÇu HS quan s¸t tranh ¶nh mÉu vật các đối tợng và: + NhËn biÕt thêng biÕn díi ¶nh hëng cña ngo¹i c¶nh. + Nêu các nhân tố tác động gây thờng biÕn. - GV chốt đáp án đúng.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t kÜ tranh ¶nh mÉu vËt: c©y rau dõa níc, cñ su hµo ... Th¶o luËn nhãm vµ ghi vµo b¶ng b¸o c¸o thu ho¹ch. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy.. NhËn biÕt 1 sè thêng biÕn §èi t- §iÒu kiÖn m«i trNh©n tè KiÓu h×nh t¬ng øng KiÓu gen îng êng tác động - Trªn c¹n - Th©n, l¸ nhá 1. C©y - Ven bê - Th©n, l¸ lín h¬n rau dõa Không đổi §é Èm - Trªn mÆt níc - Th©n, l¸ lín h¬n, rÔ biÕn níc đổi thành phao - Chăm sóc đúng - Củ to kÜ thuËt 2. Cñ KÜ thuËt Ch¨m sãc - Cñ nhá Không đổi su hµo ch¨m sãc không đúng kĩ thuËt. - Từ đối tợng trên yêu cầu HS trả lời - HS nêu đợc: c©u hái: - Qua các VD trên, kiểu hình thay đổi + Kiểu gen không thay đổi, kiểu hình hay kiểu gen thay đổi? Nguyên nhân thay đổi dới tác động trực tiếp của môi nào làm thay đổi? Sự thay đổi này diễn trờng. Sự thay đổi này xảy ra trong đời ra trong đời sống cá thể hay trong quá sống cá thể..

(57) tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö? - Thêng biÕn lµ g×? - HS rút ra định nghĩa. KÕt luËn: - Thờng biến là những biến đổi kiểu hình của cùng một kiểu gen, phát sinh trong đời sèng c¸ thÓ díi ¶nh hëng trùc tiÕp cña m«i trêng. Hoạt động 2(10’) Phân biệt thờng biến và đột biến Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Thờng biến khác đột biến ở điểm - HS thảo luận nhóm, thống nhấy ý nµo? kiÕn vµ ®iÒn vµo b¶ng: - GV giải thích rõ từ: “đồng loạt, xác định”: những cá thể có cùng kiểu gen vµ sèng trong ®iÒu kiÖn kh¸c nhau th× kiểu hình đều biến đổi giống nhau. Có thể xác định đợc hớng biến đổi này nếu biÕt râ nguyªn nh©n. KÕt luËn: Phân biệt thờng biến và đột biến Thêng biÕn §ét biÕn + Là những biến đổi kiểu hình, không + Là những biến đổi trong vật chất di biến đổi kiểu gen nên không di truyền truyền (NST, ADN) nên di truyền đợc. đợc. + XuÊt hiÖn víi tÇn sè thÊp, ngÉu + Phát sinh đồng loạt theo cùng 1 hớng nhiên, cá biệt, thờng có hại cho bản t¬ng øng víi ®iÒu kiÖn m«i trêng, cã ý th©n sinh vËt. nghÜa thÝch nghi nªn cã lîi cho b¶n th©n sinh vËt. Hoạt động 3(10’) Mối quan hệ gia kiểu gen – môi trờng và kiểu hình Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi - Tõ nh÷ng VD ë môc 1 vµ th«ng tin ë c©u hái: mục 2, HS nêu đợc: - Sù biÓu hiÖn ra kiÓu h×nh cña 1 kiÓu + KiÓu h×nh cña 1 kiÓu gen phô thuéc gen phô thuéc nh÷ng yÕu tè nµo? vµo kiÓu gen vµ m«i trêng. - NhËn xÐt mèi quan hÖ gi÷a kiÓu gen, + HS rót ra kÕt luËn. m«i trêng vµ kiÓu h×nh? - Nh÷ng tÝnh tr¹ng nµo chÞu ¶nh hëng cña m«i trêng? - Nh÷ng tÝnh tr¹ng nµo chÞu ¶nh hëng cña kiÓu gen? - TÝnh dÔ biÕn dÞ cña c¸c tÝnh tr¹ng sè + §óng quy tr×nh sÏ lµm n¨ng suÊt lợng liên quan đến năng suất có lợi và tăng. h¹i g× trong s¶n suÊt? + Sai quy tr×nh  n¨ng suÊt gi¶m. KÕt luËn: - KiÓu h×nh lµ kÕt qu¶ cña sù t¬ng t¸c gi÷a kiÓu gen vµ m«i trêng. + C¸c tÝnh tr¹ng chÊt lîngphô thuéc chñ yÕu vµo kiÓu gen. + C¸c tÝnh tr¹ng sè lîng chÞu ¶nh hëng nhiÒu vµo m«i trêng. Hoạt động 4(5’:) Mức phản ứng Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS đọc VD SGK và trả - HS đọc kĩ VD SGK, vận dụng kiến lêi c©u hái: thức mục 2 và nêu đợc:.

(58) - Sù kh¸c nhau gi÷a n¨ng suÊt b×nh + Do kÜ thuËt ch¨m sãc. qu©n vµ n¨ng suÊt tèi ®a cña gièng lóa DR2 do ®©u? - Giới hạn năng suất do giống hay kĩ + Do kiểu gen quy định. thuật trồng trọt quy định? - Møc ph¶n øng lµ g×? - HS tù rót ra kÕt luËn. - GV nãi thªm: tÝnh tr¹ng sè lîng cã møc ph¶n øng réng, tÝnh tr¹ng chÊt lîng cã møc ph¶n øng hÑp. KÕt luËn: - Møc ph¶n øng lµ giíi h¹n thêng biÕn cña mét kiÓu gen (hoÆc chØ 1 gen hay nhãm gen) tríc m«i trêng kh¸c nhau. - Mức phản ứng do kiểu gen quy định. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) Câu 1: Phân biệt thờng biến và đột biến? Câu 2: Chọn câu trả lời đúng: Ngày nay trong nông nghiệp ngời ta đa biện pháp kĩ thuật nào đặt lên hàng đầu? a. Cung cấp nớc, phân bón, cải tạo đồng ruộng. b. Gieo trồng đúng thời vụ. c. Phòng trừ sâu bệnh, chăm sóc đồng ruộng. d. Gièng tèt. (đáp án d). 5. Híng dÉn häc bµi ë nh(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2. - Lµm c©u 3 vµo vë bµi tËp. - Gi¶i thÝch c©u cña «ng cha ta: “NhÊt níc, nh× ph©n, tam cÇn tø gièng”. Theo em câu nói này đúng hay sai? (Câu nói này thời ông cha ta thì đúng, nhng ngày nay không còn phù hợp) C©u 3: Ngêi ta vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ¶nh hëng cña m«i trêng víi c¸c tÝnh trạng số lợng trong trờng hợp tạo điều kiện thuận lợi nhất để đạt tới năng suất tối đa vµ h¹n chÕ c¸c ®iÒu iÖn ¶nh hëng xÊu, lµm gi¶m n¨ng suÊt. Ngêi ta vËn dông nh÷ng hiểu biết về mức phản ứng để tăng năng suất vật nuôi, cây trồng theo 2 cách: áp dông kÜ thuËt ch¨n nu«i trång trät thÝch hîp hoÆc c¶i t¹o, thay gièng cò b»ng gièng míi cã tiÒm n¨ng n¨ng suÊt cao h¬n.. TuÇn 14 Ngµy so¹n: TiÕt 27. Ngµy d¹y: Bµi 26: Thùc hµnh Nhận dạng một vài dạng đột biến. A. Môc tiªu. - Học sinh nhận biết 1 số đột biến hình thái ở thực vật và phân biệt sự sai khác về h×nh th¸i cña th©n, l¸, hoa, qu¶, h¹t gi÷a thÓ lìng béi vµ thÓ ®a béi trªn tranh, ¶nh. - Nhận biết đợc một số hiện tợng mất đoạn NST trên ảnh chụp hoặc trên tiêu bản hiÓn vi. -RÌn kü n¨ng quan s¸t B. Trọng tâm:Nhận dạng mộtmvài dang đột biến C.chuÈn bÞ: 1.Gv:. - Tranh ảnh về các đột biến hình thái: thân, lá, bông, hạt ở lúa, hiện tợng bạch tạng ở lóa chuét vµ ngêi..

(59) - Tranh ảnh về các kiểu hình đột biến cấu trúc NST ở hành tây hoặc hành ta, về biến đổi số lợng NST ở hành tây, hành ta, dâu tây, da hấu... - 2 tiªu b¶n vÒ bé NST b×nh thêng vµ bé NST cã hiÖn tîng mÊt ®o¹n ë hµnh t©y hoÆc hµnh ta. + Bé NST lìng béi (2n), tam béi (3n), tø béi (4n). 2.HS:Tranh ảnh một số dang đột biến. D.Hoạt động dạy và học : 1.KiÓm tra (2’) -sù chuÈn bÞ cña häc sinh. 2.Giíi thiÖu :(1’) 3.Bµi míi : - GV nªu yªu cÇu cña bµi thùc hµnh. - Ph¸t dông cô cho c¸c nhãm (mçi nhãm 10 – 15 HS). Hoạt động 1: Nhận biết các đột biến gen gây ra biến đổi hình thái Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Hớng dẫn HS quan sát tranh ảnh đối - HS quan sát kĩ các tranh, ảnh chụp. chiếu dạng gốc và dạng đột biến, nhận So sánh với các đặc điểm hình thái của biết các dạng đột biến gen. dạng gốc và dạng đột biến, ghi nhận xÐt vµo b¶ng. §èi tîng quan s¸t D¹ng gèc Dạng đột biến 1. L¸ lóa (mµu s¾c) 2. L«ng chuét (mµu s¾c) Hoạt động 2: Nhận biết các đột biến cấu trúc NST Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS nhận biết qua tranh về - HS quan sát tranh câm các dạng đột các kiểu đột biến cấu trúc NST. biÕn cÊu tróc NST vµ ph©n biÖt tõng d¹ng. - 1 HS lªn chØ tranh, gäi tªn tõng d¹ng đột biến. - Yªu cÇu HS nhËn biÕt qua tiªu b¶n - C¸c nhãm quan s¸t díi kÝnh hiÓn vi. hiển vi về đột biến cấu trúc NST. - lu ý: quan s¸t ë béi gi¸c bÐ råi chuyÓn sang quan s¸t ë béi gi¸c lín. - Vẽ lại hình đã quan sát đợc, - GV kiÓm tra trªn tiªu b¶n, x¸c nhËn kÕt qu¶ cña nhãm. Hoạt động 3: Nhận biết một số kiểu đột biến số lợng NST Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t tranh: bé NST ngêi b×nh thêng vµ cña bÖnh nh©n §ao. - GV híng dÉn c¸c nhãm quan s¸t tiªu b¶n hiÓn vi bé NST ë ngêi vµ bÖnh nh©n §ao (nÕu cã). - So s¸nh ¶nh chôp hiÓn vi bé NST ë da hÊu. - So s¸nh h×nh th¸i thÓ ®a béi víi thÓ lìng béi.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t, chó ý sè lîng NST ë cÆp 21. - C¸c nhãm sö dông kÝnh hiÓn vi, quan sát tiêu bản, đối chiếu với ảnh chụp và nhận biết cặp NST bị đột biến. - HS quan s¸t, so s¸nh bé NST ë thÓ lìng béi víi thÓ ®a béi. - HS quan s¸t ghi nhËn xÐt vµo b¶ng theo mÉu..

(60) §èi tîng §Æc ®iÓm h×nh th¸i ThÓ lìng béi ThÓ ®a béi quan s¸t 1. 2. 3. 4. 4.KiÓm tra vµ viÕt têng tr×nh. - GV nhận xét tinh thần, thái độ thực hành của các nhóm. - NhËn xÐt chung kÕt qu¶ giê thùc hµnh. -Viªt b¸o c¸o thu ho¹ch theo mÉu b¶ng 26 SGK 5. Híng dÉn - Su tÇm tranh ¶nh minh ho¹ thêng biÕn. - Mang mẫu vật: mầm khoai lang mọc trong tối và ngoài ánh sáng. Thân cây dừa nớc mọc ở mô đất cao và trải trên mặt nớc. Ngµy so¹n: TiÕt 28. Ngµy d¹y: Bµi 27: Thùc hµnh Quan s¸t thêng biÕn. A.Môc tiªu. - Học sinh nhận biết một số thờng biến phát sinh ở một số đối tợng thờng gặp qua tranh, ¶nh vµ mÉu vËt sèng. - Qua tranh, ảnh HS phân biệt sự khác nhau giữa thờng biến và đột biến. - Qua tranh ảnh và mẫu vật sống rút ra đợc: + TÝnh tr¹ng chÊt lîng phô thuéc chñ yÕu vµo kiÓu gen, kh«ng hoÆc rÊt Ýt chÞu t¸c động của môi trờng. + TÝnh tr¹ng sè lîng thêng chÞu ¶nh hëng nhiÒu cña m«i trêng. - RÌn kÜ n¨ng quan s¸t, kÜ n¨ng thùc hµnh. B. trong t©m: Quan s¸t thêng biÕn C.ChuÈn bÞ: 1.Gv: - Tranh ¶nh minh ho¹ thêng biÕn. - ¶nh chôp thêng biÕn. 2.HS: - MÉu vËt: + MÇm khoai lang mäc trong tèi vµ ngoµi s¸ng. + 1 thân cây rau dừa nớc từ mô đất bò xuống ven bờ và trải trên mặt nớc. D.hoạt động dạy và học :. 1.KiÓm tra -sù chuÈn bÞ cña häc sinh. 2.Giíi thiÖu: 3.Bµi míi: Hoạt động 1: Nhận biết một số thờng biến Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t tranh, ¶nh, mẫu vật các đối tợngvà: + NhËn biÕt thêng biÕn ph¸t sinh díi ¶nh hëng cña ngo¹i c¶nh. + Nêu các nhân tố tác động gây thờng biÕn.. Hoạt động của HS - HS quan s¸t kÜ c¸c tranh, ¶nh vµ mÉu vËt: MÇm khoai lang, c©y rau dõa níc. - Th¶o luËn nhãm ghi kÕt qu¶ vµo b¶ng b¸o c¸o thu ho¹ch. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy..

(61) - GV chốt đáp án. §èi tîng §iÒu kiÖn m«i trêng 1. MÇm - Cã ¸nh s¸ng khoai - Trong tèi 2. C©y rau - Trªn c¹n dõa níc - Ven bê - Trªn mÆt níc 3. C©y m¹ - Trong bãng tèi - Ngoµi s¸ng. KiÓu h×nh t¬ng øng - MÇm l¸ cã mµu xanh - MÇm l¸ cã mµu vµng - Th©n l¸ nhá - Th©n l¸ lín - Th©n l¸ lín h¬n, rÔ biÕn thµnh phao. - Th©n l¸ mµu vµng nh¹t. - Th©n l¸ cã mµu xanh. Nhân tố tác động - ¸nh s¸ng - §é Èm. - ¸nh s¸ng. Hoạt động 2: Phân biệt thờng biến và đột biến Hoạt động của GV - GV hớng dẫn HS quan sát trên đối tợng lá cây mạ mọc ven bờ và trong ruéng, th¶o luËn: - Sù sai kh¸c gi÷a 2 c©y m¹ mäc ë 2 vÞ trÝ kh¸c nhau ë vô thø 1 thuéc thÕ hÖ nµo? - Các cây lúa đợc gieo từ hạt của 2 cây trªn cã kh¸c nhau kh«ng? Rót ra kÕt luËn g×? - T¹i sao c©y m¹ ë ven bê ph¸t triÓn kh«ng tèt b»ng c©y m¹ trong ruéng? - GV yªu cÇu HS ph©n biÖt thêng biÕn và đột biến.. Hoạt động của HS - C¸c nhãm quan s¸t tranh, th¶o luËn và nêu đợc: + 2 c©y m¹ thuéc thÕ hÖ thø 1 (biÕn dÞ trong đời cá thể) + Con cña chóng gièng nhau (biÕn dÞ kh«ng di truyÒn) + Do ®iÒu kiÖn dinh dìng kh¸c nhau. - 1 vµi HS tr×nh bµy, líp nhËn xÐt, bæ sung.. Hoạt động 3: Nhận biết ảnh hởng của môi trờng đối với tính trạng số lợng và tính trạng chất lợng Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS quan sát ảnh 2 luống - HS nêu đợc: su hµo cña cïng 1 gièng, nhng cã ®iÒu + H×nh d¹ng gièng nhau (tÝnh tr¹ng kiÖn ch¨m sãc kh¸c nhau. chÊt lîng). - H×nh d¹ng cñ su hµo ë 2 luèng kh¸c + Ch¨m sãc tèt  cñ to. Ch¨m sãc kh«ng nhau nh thÕ nµo? tèt  cñ nhá (tÝnh tr¹ng sè lîng) - NhËn xÐt: tÝnh tr¹ng chÊt lîng phô thuéc kiÓu gen, tÝnh tr¹ng sè lîng phô - Rót ra nhËn xÐt. thuéc ®iÒu kiÖn sèng. 4.KiÓm tra vµ viÕt têng tr×nh: - GV nhận xét tinh thần, thái độ thực hành của các nhóm. - NhËn xÐt chung kÕt qu¶ giê thùc hµnh. - Nh¾c HS thu dän vÖ sinh líp häc. -ViÕt b¸o c¸o thu ho¹ch. 5. DÆn dß - §äc tríc bµi 28.. TuÇn 15 Ngµy so¹n:. Ngµy d¹y: Ch¬ng V – Di truyÒn häc.

(62) TiÕt 29. Bµi 28: Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu di truyÒn ngêi. a. Môc tiªu. - Học sinh phải sử dụng đợc phơng pháp nghiên cứu phả hệ để phân tích sự di truyền 1 vài tính trạng hay đột biến ở ngời. - Phân biệt đợc 2 trờng hợp: sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng. - Hiểu đợc ý nghĩa của phơng pháp nghiên cứu trẻ đồng sinh trong nghiên cứu di truyền từ đó giải thích đợc 1 số trờng hợp thờng gặp. B.träng t©m: -Sinh đôi cùng trứng và sinh đôi khác trứng C.ChuÈn bÞ: 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 28.2 vµ 28.2 SGK. - ảnh về trờng hợp sinh đôi. 2.HS: Nghiªn cøu bµi tríc D.hoạt động dạy vá học 1- KiÓm tra(4’) 2.Giíi thiÖu(1’) VB: ë ngêi còng cã hiÖn tîng di truyÒn vµ biÕn dÞ. ViÖc nghiªn cøu di truyÒn ngêi gÆp 2 khã kh¨n chÝnh: + Ngời sinh sản chậm, đẻ ít con. + Không thể áp dụng phơng pháp lai và gây đột biến để nghiên cứu.  Ngời ta đa ra phơng pháp thích hợp, thông dụng và đơn giản: phơng pháp phả hệ và phơng pháp trẻ đồng sinh. Ngoài ra còn một số phơng pháp khác nh nghiªn cøu tÕ bµo, di truyÒn ph©n tö, di truyÒn ho¸ sinh.... 3.bµi míi: Hoạt động(20’) Nghiên cứu phả hệ Hoạt động của GV - GV gi¶i thÝch tõ ph¶ hÖ.. Hoạt động của HS - HS tù nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ ghi nhí kiÕn thøc. - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - HS tr×nh bµy ý kiÕn. SGK môc I vµ tr¶ lêi c©u hái: - Em hiÓu c¸c kÝ hiÖu nh thÕ nµo? - Gi¶i thÝch c¸c kÝ hiÖu: - 1 HS lªn gi¶i thÝch kÝ hiÖu. Nam N÷ + BiÓu thÞ kÕt h«n hat cÆp vî chång. - Tại sao ngời ta dùng 4 kí hiệu để chỉ sự kết hôn giữa 2 ngời khác nhau về 1 + 1 tính trạng có 2 trạng thái đối lập  4 tÝnh tr¹ng? kiÓu kÕt hîp. - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu VD 1, quan s¸t H 28.2 SGK. - GV treo tranh cho HS gi¶i thÝch kÝ hiÖu..

(63) Th¶o luËn: - M¾t n©u vµ m¾t ®en, tÝnh tr¹ng nµo lµ tréi? V× sao? - HS quan sát kĩ hình, đọc thông tin và thảo luận nhóm, nêu đợc: + F1 toµn m¾t n©u, con trai vµ g¸i m¾t nâu lấy vợ hoặc chồng mắt nâu đều cho - Sù di truyÒn mµu m¾t cã liªn quan tíi c¸c ch¸u m¾t n©u hoÆc ®en  M¾t n©u lµ giíi tÝnh hay kh«ng? T¹i sao? tréi. + Sù di truyÒn tÝnh tr¹ng mµu m¾t kh«ng liªn quan tíi giíi t×nh v× mµu Viết sơ đồ lai minh họa. mắt nâu và đen đều có cả ở nam và nữ. - GV yêu cầu HS tiếp tục đọc VD2 và: Nên gen quy định tính trạng màu mắt - Lập sơ đồ phả hệ của VD 2 từ P đến nằm trên NST thờng. F1? P: - Bệnh máu khó đông do gen trội hay gen lặn quy định? - Sự di truyền bệnh máu khó đông có + Bệnh máu khó đông do gen lặn quy liên quan tới giứoi tính không? tại sao? định. + Sự di truyền bệnh máu khó đông liên quan đến giới tính vì chỉ xuất hiện ở Yêu cầu HS viết sơ đồ lai minh hoạ. nam  gen g©y bÖnh n»m trªn NST X, kh«ng cã gen t¬ng øng trªn Y. + KÝ hiÖu gen a- m¾c bÖnh; A- kh«ng mắc bệnh ta có sơ đồ lai: Hai trạng thái đối lập của P: XAXa x XAY cïng mét tÝnh tr¹ng GP: XA, Xa XA, Y -Tõ VD1 vµ VD2 h·y cho biÕt: A A A a A - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ph¶ hÖ lµ g×? Con: X a X ;X X ;X Y (kh«ng m¾c) X Y (m¾c bÖnh) - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ph¶ hÖ nh»m HS th¶o luËn, dùa vµo th«ng tin SGK mục đích gì? vµ tr¶ lêi. KÕt luËn: - Ph¶ hÖ lµ b¶n ghi chÐp c¸c thÕ hÖ. - Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ph¶ hÖ lµ ph¬ng ph¸p theo dâi sù di truyÒn cña 1 tÝnh tr¹ng nhÊt ®inhnj trªn nh÷ng ngêi thuéc cïng 1 dßng hä qua nhiÒu thÕ hÖ. - Dùng để xác định đặc điểm di truyền trội lặn do 1 gen hay nhiều gen quy định, có liªn kÕt víi giíi tÝnh hay kh«ng. Hoạt động 2(15’) Nghiên cứu trẻ đồng sinh Hoạt động của GV Hoạt động của HS ? Thế nào là trẻ đồng sinh? - HS nghiªn cøu SGK vµ tr¶ lêi. - Cho HS nghiªn cøu H 28.2 SGK - HS nghiªn cøu kÜ H 28.2 - Giải thích sơ đồ a, b? Th¶o luËn: - Sơ đồ 28.2a và 28.2b giống và khác - HS nghiên cứu H 28.2, thảo luận nhóm nhau ë ®iÓm nµo? vµ hoµn thµnh phiÕu häc tËp. - GV phát phiếu học tập để HS hoàn - Đại diện nhóm trả lời, các nhóm khác thµnh. nhËn xÐt, bæ sung. - GV đa ra đáp án..

(64) Phiếu học tập: So sánh sơ đồ 28.2a và 28.2b + Giống nhau: đều minh hoạ quá trình phát triển từ giai đoạn trứng đợc thụ tinh tạo thµnh hîp tö, hîp tö ph©n bµo ph¸t triÓn thµnh ph«i. + Kh¸c nhau: §ång sinh cïng trøng §ång sinh kh¸c trøng - 1 trứng đợc thụ tinh với 1 tinh trùng - 2 trứng đợc thụ tinh với 2 tinh trùng t¹o thµnh 1 hîp tö. t¹o thµnh 2 hîp tö. - ë lÇn ph©n bµo ®Çu tiªn cña hîp tö, 2 - Mçi hîp tö ph¸t triÓn thµnh 1 ph«i. phôi bào tách rời nhau, mỗi phôi bào Sau đó mỗi phôi phát triển thành 1 cơ ph¸t triÓn thµnh 1 c¬ thÓ riªng rÏ. thÓ. - §Òu t¹o ra tõ 1 hîp tö nªn kiÓu gen - T¹o ra tõ 2 hoÆc nhiÒu trøng kh¸c gièng nhau, lu«n cïng giíi. nhau rông cïng 1 lóc nªn kiÓu gen kh¸c nhau. Cã thÓ cïng giíi hoÆc kh¸c giíi. - §ång sinh cïng trøng vµ kh¸c trøng - HS tù rót ra kÕt luËn. kh¸c nhau c¬ b¶n ë ®iÓm nµo? - GV yêu cầu HS đọc mục “Em có biết” qua VD về 2 anh em sinh đôi Phú - HS đọc mục “Em có biết” SGK. và Cờng để trả lời câu hỏi: - Nªu ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu trÎ đồng sinh? KÕt luËn: - Trẻ đồng sinh là những đứa trẻ cùng đợc sinh ra ở một lần sinh. - Đồng sinh cùng trứng sinh ra từ 1 trứng đợc thụ tinh với 1 tinh trùng, có cùng kiểu gen nên bao giờ cũng đồng giới. - §ång sinh kh¸c trøng lµ trÎ sinh ra tõ c¸c trøng kh¸c nhau, mçi trøng thô tinh víi 1 tinh trïng, cã kiÓu gen kh¸c nhau nªn cã thÓ cïng giíi hoÆc kh¸c giíi. - ý nghĩa của nghiên cứu trẻ đồng sinh: + Nghiên cứu trẻ đồng sinh giúp chúng ta hiểu rõ vai trò của kiểu gen và vai trò của môi trờng đối với sự hình thành tính trạng. + Hiểu rõ sự ảnh hởng khác nhau của môi trờng đối với tính trạng số lợng và tính tr¹ng chÊt lîng. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) ? Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu ph¶ hÖ lµ g×? Cho VD øng dông ph¬ng ph¸p trªn? - Hoµn thµnh b¶ng sau: §Æc ®iÓm Trẻ đồng sinh cùng trứng Trẻ đồng sinh khác trứng - Sè lîng trøng vµ tinh trïng - KiÓu gen - KiÓu h×nh - Giíi tÝnh 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK trang 81. - T×m hiÓu 1 sè bÖnh tËt di truyÒn ë ngêi. - Th«ng tin bæ sung: 74 cặp đồng sinh cùng trứng: + 56 cặp cả 2 bị bệnh còi xơng. + 18 cÆp 1 bÞ bÖnh.

(65) 60 cặp đồng sinh khác trứng;. + 14 cÆp c¶ 2 bÞ bÖnh + 46 cÆp cã 1 bÞ bÖnh. - Để phân biệt bằng mắt thờng trẻ đồng sinh cùng trứng: giống hệt nhau còn đồng sinh khác trứng giống nhau nh anh em một nhà. Trẻ đồng sinh khác trứng có trờng hîp gièng nhau v× m«i trêng sèng gièng nhau. Ngµy so¹n: TiÕt 30. Ngµy d¹y: Bµi 29: BÖnh vµ tËt di truyÒn ë ngêi. a. Môc tiªu. - Học sinh nhận biết đợc bệnh Đao và bệnh Tơcnơ qua các đặc điểm hình thái. - Trình bày đợc đặc điểm di truyền của bệnh bạch tạng, bệnh câm điếc bẩm sinh và tËt 6 ngãn tay. - Trình bày đợc các nguyên nhân của các tật bệnh di truyền và đề xuất đợc 1 số biện ph¸p h¹n chÕ ph¸t sinh chóng. -Gi¸o dôc häc sinh yªu thÝch b« m«n. B.Träng t©m -Nguyªn nh©n cña bÖnh vµ tËt di truyÒn ë ngêi C.ChuÈn bÞ: 1.GV: - Tranh phãng to h×nh bÖnh §ao vµ bÖnh T¬cn¬. - Tranh phãng to c¸c tËt di truyÒn cã trong bµi. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc. D.Hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò:(4’) - KiÓm tra c©u hái 1 SGK. Bài tập: Qua phả hệ sau đây, hãy cho biết bệnh máu khó đông do gen lặn hay gen trội quy định? Bệnh có di truyền liên kết với giới tính hay không? B×nh thêng Máu khó đông. - KiÓm tra c©u hái 2 SGK trang 81. 2Giíi thiÖ:(1’) GV cho HS nghiªn cøu 3 dßng ®Çu cña bµi häc vµ tr¶ lêi c©u hái: - BÖnh vµ tËt di truyÒn ë ngêi kh¸c víi bÖnh th«ng thêng nh÷ng ®iÓm nµo? - Nguyªn nh©n g©y bÖnh? (- Bệnh do đột biến gen, đột biến NST gây ra. - Nguyªn nh©n: + C¸c t¸c nh©n lÝ ho¸ trong tù nhiªn + ¤ nhiÔm m«i trêng. + Rèi lo¹n qu¸ tr×nh sinh lÝ, sinh ho¸ néi bµo.) - GV có thể giới thiệu thêm vài con số: đến năm 1990, trên toàn thế giới ngời ta đã phát hiện ra khoảng 5000 bệnh di truyền, trong đó có khoảng 200 bệnh di truyền liªn kÕt víi giíi tÝnh. TØ lÖ trÎ em m¾c héichøng §ao lµ 0,7 – 1,8 % 9ë c¸c trÎ em do c¸c bµ mÑ tuæi trªn 35 sinh ra). - GV có thể đề cập đến vấn đề ô nhiễm môi trờng (trang 88 –SGK) liên hệ đến ô nhiễm môi trờng ở địa phơng..

(66) 3.B¸i míi: Hoạt động 1:(20’) Một vài bệnh di truyền ở ngời Hoạt động của GV - GV yêu cầu HS đọc thông tin, quan sát H 29.1 và 29.2 để trả lời câu hỏi SGK, hoµn thµnh phiÕu häc tËp. - GV kẻ sẵn bảng để HS lên trình bày. - V× sao nh÷ng bµ mÑ trªn 35 tuæi, tØ lÖ sinh con bÞ bÖnh §ao cao h¬n ngêi b×nh thêng? - Nh÷ng ngêi m¾c bÖnh §ao kh«ng cã con, t¹i sao nãi bÖnh nµy lµ bÖnh di truyÒn?. Hoạt động của HS - HS quan s¸t kÜ tranh ¶nh mÉu vËt: c©y rau dõa níc, cñ su hµo ... Th¶o luËn nhãm vµ ghi vµo b¶ng b¸o c¸o thu ho¹ch. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy. + Nh÷ng bµ mÑ trªn 35 tuæi, tÕ bµo sinh trøng bÞ n·o ho¸, qu¸ tr×nh sinh lÝ sinh ho¸ néi bµo bÞ rèi lo¹n dÉn tíi sù ph©n li kh«ng b×nh thêng cña cÆp NST 21 trong gi¶m ph©n. + Ngêi bÞ bÖnh §ao kh«ng cã con nhng bÖnh §ao lµ bÖnh di truyÒn v× bÖnh sinh ra do vËt chÊt di truyÒn bÞ biÕn đổi.. KÕt luËn: PhiÕu häc tËp: T×m hiÓu vÒ bÖnh di truyÒn Tªn bÖnh §Æc ®iÓm di truyÒn BiÓu hiÖn bªn ngoµi 1. BÖnh §ao - CÆp NST sè 21 cã 3 - BÐ, lïn, cæ rôt, m¸ phÖ, miÖng h¬i NST h¸, lìi h¬i thÌ ra, m¾t h¬i s©u vµ 1 mÝ, ngãn tay ng¾n, si ®Çn, kh«ng cã con. 2. BÖnh T¬cn¬ - CÆp NST sè 23 ë n÷ chØ - Lïn, cæ ng¾n, lµ n÷ cã 1 NST (X) - TuyÕn vó kh«ng ph¸t triÓn, mÊt trÝ, kh«ng cã con. 3. BÖnh b¹ch - §ét biÕn gen lÆn - Da vµ mµu tãc tr¾ng. t¹ng - M¾t hång 4. BÖnh c©m - §ét biÕn gen lÆn - C©m ®iÕc bÈm sinh. ®iÕc bÈm sinh Hoạt động 2:(15’) Một số tật di truyền ở ngời Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS quan s¸t H 29.3 - HS quan s¸t H 29.3 vµ kÓ tªn c¸c dÞ tËt ë ngêi. Rót ra kÕt luËn. - Nªu c¸c dÞ tËt ë ngêi? KÕt luËn: - Đột biến NST và đột biến gen gây ra các dị tật bẩm sinh ở ngời. Hoạt động 3: Các biện pháp hạn chế phát sinh tật, bệnh di truyền Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - C¸c bÖnh vµ tËt di truyÒn ë ngêi ph¸t sinh do nguyªn nh©n nµo? - §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sù ph¸t sinh c¸c bÖnh tËt di truyÒn? KÕt luËn: - Nguyªn nh©n:. Hoạt động của HS - HS th¶o luËn nhãm, thèng nhÊt c©u tr¶ lêi. - Một HS đại diện nhóm trình bày, các nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - Rót ra kÕt luËn..

(67) + Do t¸c nh©n vËt lÝ, ho¸ häc trong tù nhiªn. + Do « nhiÔm m«i trêng. + Do rèi lo¹n qu¸ tr×nh sinh lÝ, sinh ho¸ néi bµo. - BiÖn ph¸p: + Hạn chế các hoạt động gây ô nhiễm môi trờng. + Sö dông hîp lÝ c¸c lo¹i thuèc trõ s©u, thuèc diÖt cá d¹i, thuèc ch÷a bÖnh. + H¹n chÕ kÕt h«n gi÷a nh÷ng ngêi cã nguy c¬ mang gen g©y c¸c tËt bÖnh di truyÒn hoÆc c¸c cÆp vî chång nµy kh«ng nªn sinh con. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè:(4’) Chọn câu trả lời đúng: BÖnh, tËt di truyÒn ë ngêi do lo¹i biÕn dÞ nµo g©y ra: a. BiÕn dÞ tæ hîp b. §ét biÕn gen c. §ét biÕn NST d. Thêng biÕn - Tr¶ lêi c©u 3 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt” - §äc tríc bµi 30.. TuÇn 16 Ngµy so¹n: TiÕt 31. Ngµy d¹y: Bµi 30: Di truyÒn häc víi con ngêi. a. Môc tiªu. - Học sinh hiểu đợc di truyền học t vấn là gì và nội dung của lĩnh vực này. - Giải thích đợc cơ sở di truyền học của việc cấm nam giới lấy nhiều vợ và nữ giới lấy nhiều chồng. Cấm những ngời có quan hệ huyết thống trong vòng 4 đời kết hôn víi nhau. - Hiểu đợc tại sao phụ nữ không nên sinh con ở tuổi ngoài 35 và tác hại của ô nhiễm môi trờng đối với cơ sở vật chất của tính di truyền của con ngời. B.träng t©m: -gi¶i thÝch c¬ së di truyÒn häc ë ngêi C.ChuÈn bÞ: 1.GV: - B¶ng sè liÖu 30.1 vµ 30.2 SGK. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc. D.hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò :(4’) - Nêu đặc điểm di truyền và đặc điểm hình thái của các bệnh: Đao, Tơcnơ, bạch t¹ng, c©m ®iÕc bÈm sinh. - Nªu nguyªn nh©n ph¸t sinh bÖnh tËt di truyÒn ë ngêi vµ mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ phát sinh các tật, bệnh đó? 2.Giíi thiÖu:(1’) 3.Bµi míi: Hoạt động 1:(10’) Di truyền y học t vấn Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu bµi tËp - HS nghiªn cøu VD, th¶o luËn nhãm, SGK mục I, thảo luận nhóm để trả lời thống nhất câu trả lời: c¸c c©u hái cña bµi tËp: + §©y lµ lo¹i bÖnh di truyÒn. + Bệnh do gen lặn quy định vì ở đời tr-.

(68) - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. - Cho HS th¶o luËn:. ớc của 2 gia đình này đã có ngời mắc bÖnh. + Kh«ng nªn tiÕp tôc sinh con n÷a v× họ đã mang gen lặn gây bệnh. - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung để hoàn thiện kiến thức.. - Di truyÒn y häc t vÊn lµ g×? - Gåm nh÷ng néi dung nµo? KÕt luËn: - Di truyÒn y häc t vÊn lµ mét lÜnh vùc cña di truyÒn häc kÕt hîp víi ph¬ng ph¸p xÐt nghiệm, chuẩn đoán hiện đại với nghiên cứu phả hệ. - Chức năng: chuẩn đoán, cung cấp thông tin và cho lời khuyên liên quan đến các bÖnh vµ tËt di truyÒn. Hoạt động 2:(15’) Di truyền học với hôn nhân và kế hoạch hoá gia đình Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK, thảo luËn nhãm c©u hái: - T¹i sao kÕt h«n gÇn lµm suy tho¸i nßi gièng?. Hoạt động của HS - C¸c nhãm ph©n tÝch th«ng tin vµ nªu đợc: + KÕt h«n gÇn lµm cho c¸c gen lÆn, cã hại biểu hiện ở thể đồng hợp  suy thoái nßi gièng. - Tại sao những ngời có quan hệ huyết + Từ đời thứ 5 trở đi có sự sai khác về thống từ đời thứ 5 trở đi đợc phép kết mặt di truyền, các gen lặn có hại khó h«n? gÆp nhau h¬n. - GV chốt lại đáp án. - Yªu cÇu HS tiÕp tôc ph©n tÝch b¶ng 30.1, thảo luận hai vấn đề: - Giải thích quy định “Hôn nhân 1 vợ 1 - HS phân tích số liệu về sự thay đổi tỉ chồng” của luật hôn nhân và gia đình lệ nam nữ theo độ tuổi, tỉ lệ nam nữ là lµ cã c¬ së sinh häc? 1:1 ở độ tuổi 18 – 35. - V× sao nªn cÊm chuÈn ®o¸n giíi tÝnh + H¹n chÕ viÖc sinh con trai theo t tëng thai nhi? “trọng nam khinh nữ” làm mất cân đối tØ lÖ nam/n÷ ë tuæi trëng thµnh. - GV chèt l¹i kiÕn thøc phÇn 1. - HS dùa vµo sè liÖu trong b¶ng vµ nªu - GV hớng dẫn HS nghiên cứu bảng đợc: 30.2 vµ tr¶ lêi c©u hái: + Nên sinh con ở độ tuổi 25 – 34 hợp - Nên sinh con ở lứa tuổi nào để giảm lí. thiÓu tØ lÖ trÎ s¬ sinh m¾c bÖnh §ao? + Tuổi 17 – 18: cha đủ điều kiện cơ sở - Vì sao phụ nữ không nên sinh con ở vật chất và tâm sinh lí để sinh và nuôi tuæi 17 – 18 hoÆc qu¸ 35? d¹y con ngoan khoÎ. ë tuæi trªn 35, tÕ bµo b¾t ®Çu n·o ho¸, qu¸ tr×nh sinh lÝ, sinh ho¸ néi bµo cã thÓ bÞ rèi lo¹n  ph©n li kh«ng b×nh thêng  dÔ g©y chÕt, teo n·o, ®iÕc, mÊt trÝ.... ë trÎ. KÕt luËn: 1. Di truyÒn häc víi h«n nh©n: - Di truyền học đã giải thích cơ sở khoa học của các quy định trong luật hôn nhân và gia đình. + Những ngời có quan hệ huyết thống trong vòng 4 đời không đợc kết hôn với nhau..

(69) + H«n nh©n 1 vî 1 chång. 2. Di truyền học và kế hoạch hoá gia đình: - Phụ nữ sinh con độ tuổi 25 – 34 là hợp lí. - Từ độ tuổi trên 35 không nên sinh con vì tỉ lệ trẻ sơ sinh bị bệnh Đao tăng rõ. Hoạt động 3:(10’) Hậu quả di truyền do ô nhiễm môi trờng Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ môc “Em cã biÕt” trang 85. - Nªu t¸c h¹i cña « nhiÔm m«i trêng đối với cơ sở vật chất di truyền? Cho VD?. Hoạt động của HS - HS xử lí thông tin và nêu đợc: + C¸c t¸c nh©n vËt lÝ, ho¸ häc, c¸c khÝ th¶i , níc th¶i cña c¸c nhµ m¸y th¶i ra, sö dông thuèc trõ s©u, thuèc diÖt cá quá mức gây đột biến gen, đột biến NST ë ngêi  ngêi bÞ bÖnh tËt di truyÒn.. - Làm thế nào để bảo vệ di truyền cho - 1 HS đọc ghi nhớ SGK. b¶n th©n vµ con ngêi? KÕt luËn: - C¸c t¸c nh©n: chÊt phãng x¹ vµ c¸c ho¸ chÊt cã trong tù nhiªn hoÆc do con ngêi t¹o ra đã làm tăng ô nhiễm môi trờng, tăng tỉ lệ ngời mắc bệnh, tật di truyền nên cần phải đấu tranh chống vũ khí hạt nhân, vũ khí hoá học và chống ô nhiễm môi trờng. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè:(4’) - HS tr¶ lêi c¸c c©u hái 1, 2, 3 SGK trang 88. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3 SGK. - T×m hiÓu c¸c th«ng tin vÒ c«ng nghÖ tÕ bµo. - §äc tríc bµi 31. Ngµy so¹n: TiÕt 32. Ngµy d¹y: Ch¬ng VI – øng dông di truyÒn häc Bµi 31: C«ng nghÖ tÕ bµo. a. Môc tiªu. - Học sinh phải hiểu đợc khái niệm công nghệ tế bào, nắm đợc những giai đoạn chủ yếu của công nghệ tế bào và hiểu đợc tại sao cần thực hiện các công nghệ đó. - Trình bày đợc những u điểm của nhân giống vô tính trong ống nghiệm và phơng hớng ứng dụng phơng pháp nuôi cấy mô và tế bào trong chọn giống. B.träng t©m: -Công nghệ tế bào là gì. Nắm đợc những giai đoạn chủ yếu của công nghệ tế bào. C.chuÈn bÞ: 1.GV:. - Tranh phãng to h×nh 31 SGK. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc. D.hoạt động dạy và học `1.KiÓm tra bµi cò:(4’) - KiÓm tra c©u 1,2 3 SGK trang 88. 2. Giíi thiÖu:(1’).

(70) VB: Di truyền học đợc ứng dụng trong khoa học chọn giống. Nhiệm vụ vủa ngành chọn giống là cải tiến giống hiện có tạo ra những giống mới nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất và đời sống. Bằng các phơng pháp lai tạo giống và gây đột biến nhân tạo, đặc biệt là kĩ thuật gen các nhà chọn giống đã có thể chủ động tạo nguồn biến dị cho chọn giống đồng thời đề ra các phơng pháp chọn lọc tốt nhất để củng cố vµ t¨ng cêng nh÷ng tÝnh tr¹ng mong muèn. 3.Bµi míi: Hoạt động 1:(15’) Khái niệm công nghệ tế bào Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả - HS nghiên cứu thông tin SGK, ghi lêi: nhớ kiến thức và nêu đợc: - C«ng nghÖ tÕ bµo lµ g×? - Để nhận đợc mô non, cơ quan hoặc + Kết luận. c¬ thÓ hoµn chØnh hoµn toµn gièng víi c¬ thÓ gèc, ngêi ta ph¶i thùc hiÖn nh÷ng c«ng viÖc g×? - Tại sao cơ quan hoặc cơ thể hoàn + Vì cơ thể hoàn chỉnh đợc sinh ra từ 1 chØnh l¹i cã kiÓu gen nh d¹ng gèc? tÕ bµo cña d¹ng gèc, cã bé gen n»m - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. trong nhân tế bào và đợc sao chép lại. KÕt luËn: - C«ng nghÖ tÕ bµo lµ ngµnh kÜ thuËt vÒ quy tr×nh øng dông ph¬ng ph¸p nu«i cÊy tÕ bào hoặc mô để tạo ra cơ quan hoặc cơ thể hoàn chỉnh. - C«ng nghÖ tÕ bµo gåm 2 c«ng ®o¹n thiÕt yÕu lµ: + Tách tế bào hoặc mô từ cơ thể rồi nuôi cấy ở môi trờng dinh dỡng nhân tạo để tạo m« sÑo. + Dïng hoocmon sinh trëng kÝch thÝch m« sÑo ph©n ho¸ thµnh c¬ quan hoÆc c¬ thÓ hoµn chØnh. Hoạt động 2:(20’) ứng dụng công nghệ tế bào Hoạt động của GV Hoạt động của HS ? Công nghệ tế bào đợc ứng dụng - HS nêu đợc: trong s¶n xuÊt nh thÕ nµo? + Nh©n gièng v« tÝnh ë c©y trång. + Nu«i cÊy tÕ bµo vµ m« trong chän gièng c©y trång. - Yêu cầu HS đọc kĩ thông tin mục II.1 + Nhân bản vô tính ở động vật. kÕt hîp quan s¸t H 31 vµ tr¶ lêi c©u hái: - H·y nªu c¸c c«ng ®o¹n nh©n gièng v« tÝnh trong èng nghiÖm ë c©y trång? - C¸ nh©n nghiªn cøu SGK trang 89, - GV nhËn xÐt, khai th¸c H 31 ghi nhí kiÕn thøc. Quan s¸t H 31, trao - Nêu u điểm và triển vọng của phơng đổi nhóm và trình bày. ph¸p nh©n gièng v« tÝnh trong èng nghiÖm? - Rót ra kÕt luËn. - Lu ý: T¹i sao trong nh©n gièng v« tÝnh ë thùc vËt, ngêi ta kh«ng t¸ch tÕ bào già hay mô đã già? (Gi¶i thÝch nh SGV). - GV th«ng b¸o c¸c kh©u chÝnh trong t¹o gièng c©y trång. + Tạo vật liệu mới để chọn lọc. HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc..

(71) + Chọn lọc, đánh giá và tạo giống mới cho s¶n xuÊt. - GV đặt câu hỏi: - Ngời ta đã tiến hành nuôi cấy mô tạo vËt liÖu míi cho chän gièng c©y trång - HS nghiªn cøu SGK trang 90 vµ tr¶ b»ng c¸ch nµo? Cho VD? lêi. - GV đặt câu hỏi: - Nhân bản vô tính ở động vật có ý nghÜa nh thÕ nµo? - HS nghiªn cøu SGK, kÕt hîp víi kiÕn - Nêu những thành tựu nhân bản ở Việt thức đã biết và trả lời. Nam vµ trªn thÕ giíi? - GV thông báo thêm: đại học Texas ở MÜ nh©n b¶n thµnh c«ng ë h¬u sao, lîn, Italia nh©n b¶n thµnh c«ng ë ngùa. Trung quốc 8/2001 dê nhân bản đã đẻ sinh đôi. KÕt luËn: a. Nh©n gièng v« tÝnh trong èng nghiÖm ë c©y trång: - Quy tr×nh nh©n gièng v« tÝnh 9a, b, c, d – SGK H 31). - ¦u ®iÓm: + T¨ng nhanh sè lîng c©y gièng. + Rót ng¾n thêi gian t¹o c¸c c©y con. + B¶o tån 1 sè nguån gen thùc vËt quý hiÕm. - Thµnh tùu: Nh©n gièng ë c©y khoai t©y, nÝa, hoa phong lan, c©y gç quý... b. øng dông nu«i cÊy tÕ bµo vµ m« trong chän gièng c©y trång - T¹o gièng c©y trång míi b»ng c¸ch chän läc dßng tÕ bµo x«ma biÕn dÞ. VD: + Chän dßng tÕ bµo chÞu nãng vµ kh« tõ tÕ bµo ph«i cña gièng lóa CR203. + Nuôi cấy để tạo giống lúa mới cấp quốc gia DR2 có năng suất và độ thuần chñng cao, chÞu h¹n, chÞu nãng tèt. c. Nhân bản vô tính động vật - ý nghÜa: + Nhân nhanh nguồn gen động vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng. + Tạo cơ quan nội tạng của động vật từ tế bào động vật đã đợc chuyển gen ngời để chủ động cung cấp các cơ quan thay thế cho các bệnh nhân bị hỏng cơ quan. 4.LuyÖn tËp vµ cñng cè:(4’) - C«ng nghÖ tÕ bµo lµ g×/ gåm nh÷ng c«ng ®o¹n thiÕt yÕu nµo? - Nªu u ®iÓm vµ triÓn väng cña nh©n gièng v« tÝnh trong èng nghiÖm? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK trang 91. - §äc môc “Em cã biÕt”. - §äc tríc bµi 32.. TuÇn 17 Ngµy so¹n: TiÕt 33. Ngµy d¹y: Bµi 32: C«ng nghÖ gen. a. Môc tiªu. - Học sinh hiểu đợc khái niệm kĩ thuật gen, trình bày đợc các khâu trong kĩ thuật gen. - Học sinh nắm đợc công nghệ gen, công nghệ sinh học..

(72) - Tõ kiÕn thøc vÒ kh¸i niÖm kÜ thuËt gen, c«ng nghÖ gen, c«ng nghÖ sinh häc HA biết ứng dụng của kĩ thuật gen, các lĩnh vực của công nghệ sinh học hiện đại và vai trò của từng lĩnh vực trong sản xuất và đời sống. -Gi¸o dôc häc sinh yªu thÝch bé m«n. B.träng t©m: -C«ng nghÖ gen ,c«ng nghÖ tÕ bµo C.chuÈn bÞ 1.GV : -Tranh ¶nh cã liªn quan. - Tranh phãng to h×nh 32 SGK. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc. D.hoạt động dạy và học : 1. KiÓm tra bµi cò :(4’) - C«ng nghÖ tÕ bµo lµ g×? gåm nh÷ng c«ng ®o¹n thiÕt yÕu nµo? - Nªu u ®iÓm vµ triÓn väng cña nh©n gièng v« tÝnh vµ nh©n b¶n v« tÝnh? 2.Giíi thiÖu:(1’) 3.Bµi míi: Hoạt động 1:(10’) Khái niệm kĩ thuật gen và công nghệ gen Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yêu cầu HS đọc thông tin mục I và - Cá nhân HS nghiên cứu thông tin tr¶ lêi c©u hái: SGK, ghi nhí kiÕn thøc, th¶o luËn - Kĩ thuật gen là gì? mục đích của kĩ nhóm và trả lời. thuËt gen? - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ - KÜ thuËt gen gåm nh÷ng kh©u chñ yÕu sung. nµo? - Rót ra kÕt luËn. - C«ng nghÖ gen lµ g×? - GV lu ý: viÖc gi¶i thÝch râ viÖc chØ huy tổng hợp prôtêin đã mã hoá trong - Lắng nghe GV giảng và chốt kiến đoạn ADN đó để chuyển sang phần thức. øng dông HS dÔ hiÓu. KÕt luËn: - Kĩ thuật gen là các thao tác tác động lên ADN để chuyển đoạn ADN mang 1 hoặc 1 côm gen tõ tÕ bµo cña loµi cho sang tÕ bµo cña loµi nhËn nhê thÓ truyÒn. - KÜ thuËt gen gåm 3 kh©u c¬ b¶n: + T¸ch ADN NST cña tÕ bµo cho vµ t¸ch ADN lµm thÓ chuyÒn tõ vi khuÈn, virut. + Cắt nối để tạo ADN tái tổ hợp nhờ enzim. + Chuyển ADN tái tổ hợp vào tế bào nhận và nghiên cứu sự biểu hiện của gen đợc chuyển.. - C«ng nghÖ gen lµ ngµnh kÜ thuËt vÒ quy tr×nh øng dông kÜ thuËt gen. Hoạt động 2:(15’) ứng dụng công nghệ gen Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV giíi thiÖu kh¸i qu¸t 3 lÜnh vùc - HD l¾ng nghe GV giíi thiÖu. chÝnh øng dông c«ng nghÖ gen cã hiÖu qu¶. - Yêu cầu HS đọc thông tin mục 1 và trả - HS nghiên cứu thông tin và trả lời câu lêi c©u hái: hái. - Mục đích tạo ra các chủng VSV mới là g×?? VD? - GV nªu tãm t¾t c¸c bíc tiÕn hµnh t¹o ra chñng E. Coli s¶n xuÊt Insulin lµm thuèc.

(73) chữa bệnh đái đờng ở ngời. + T¸ch ADN khái tÕ bµo cña ngêi, t¸ch plasmit khái vi khuÈn. + Dïng enzim c¾t ADN (gen m· ho¸ - HS l¾ng nghe GV gi¶ng vµ tiÕp thu kiÕn insulin) cña ngêi vµ ADN plasmit ë thøc. những điểm xác định, dùng enzin nối ®o¹n ADN c¾t (gen m· ho¸ insulin) víi ADN plasmit t¹o ADN t¸i tæ hîp. + ChuyÓn ADN t¸i tæ hîp vµo vi khuÈn E. Coli t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ADN tái tổ hợp hoạt động. Vi khuẩn E. Coli sinh s¶n rÊt nhanh, sau 12 giê 1 vi khuÈn ban đầu đã sinh ra 16 triệu vi khuẩn mới nªn lîng insulin do ADN t¸i tæ hîp m· hoá đợc tổng hợp lớn, làm giảm giá thµnh insulin. - Tạo giống cây trồng biến đổi gen nh thÕ nµo? VD? - HS đọc thông tin mục 2, 3 và trả lời câu - GV nêu mục đích, ứng dụng tạo động hỏi. vật biến đổi gen. - ứng dụng công nghệ gen tạo động vật biến đổi gen thu đợc kết quả nh thế nào? KÕt luËn: 1. T¹o ra c¸c chñng VSV míi: - Kĩ thuật gen đợc ứng dụng để tạo ra các chủng VSV mới có khả năng sản xuất nhiÒu lo¹i s¶n phÈm sinh häc cÇn thiÕt (aa, pr«tªin, kh¸ng sinh, hoocmon...) víi sè lîng lín vµ gi¸ thµnh rÎ. VD: Dïng E. Coli vµ nÊm men cÊy gen m· ho¸, s¶n xuÊt kh¸ng sinh vµ hoocmon insulin.. 2. Tạo giống cây trồng biến đổi gen: - Bằng kĩ thuật gen, ngời ta đa nhiều gen quy định đặc điểm quý nh: năng suất cao, hµm lîng dinh dìng cao, kh¸ng s©u bÖnh .... vµo c©y trång. VD: Cây lúa đợc chuyển gen quy định tổng hợp bêta carooten (tiền vitamin A) vào tÕ bµo c©y lóa, t¹o gièng lóa giµu vitamin A. - ë ViÖt Nam chuyÓn gen kh¸ng s©u bÖnh, tæng hîp vitamin A... vµo 1 sè c©y lóa, ngô, khoai, cà chua, đu đủ... 3. Tạo động vật biến đổi gen: - ứng dụng kĩ thuật gen chuyển gen vào động vật nhằm tăng năng suất, chất lợng sản phẩm, tạo ra các sản phẩm phục vụ trực tiếp cho đời sống con ngời. - Chuyển gen vào động vật còn rất hạn chế. Hoạt động 3:(10’)Khái niệm công nghệ sinh học Hoạt động của GV Hoạt động của HS - C«ng nghÖ sinh häc lµ g×? gåm nh÷ng - HS nghiªn cøu th«ng tin SGK môc III lÜnh vùc nµo? để trả lời. - T¹i sao c«ng nghÖ sinh häc lµ híng u tiªn ®Çu t vµ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam? KÕt luËn: - C«ng nghÖ sinh häc lµ ngµnh c«ng nghÖ sö dông tÕ bµo sèng vµ c¸c qu¸ tr×nh sinh học để tạo ra các sản phẩm sinh học cần thiết cho con ngời. - C«ng nghÖ sinh häc gåm 7 lÜnh vùc (SGK)..

(74) - Vai trß cña c«ng nghÖ sinh häc vµo tõng lÜnh vùc SGK. 4.LuyÖn t¹p vµ cñng cè :(4’) - yªu cÇu HS nh¾c l¹i mét sè kh¸i niÖm: kÜ thuËt gen, c«ng nghÖ gen, c«ng nghÖ sinh häc.. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - KÎ b¶ng 40.1; 40.2; 40.3; 40.4; 40.5 vµo vë bµi tËp. - Ph©n c«ng tæ lµm b¶ng t¬ng øng. Ngµy so¹n: TiÕt 34. Ngµy d¹y: Bài 33: Gây đột biến nhân tạo trong chọn giống. a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc sự cần thiết phải chọn tác nhân cụ thể khi gây đột biến. - Phơng pháp sử dụng tác nhân vật lí và tác nhân hoá học để gây đột biến. - Giải thích đợc sự giống và khác nhau trong việc sử dụng các thể đột biến trong chän gièng VSV vµ thùc vËt. -Gi¸o dôc häc sinh yªu thÝch bé m«n. B.träng t©m: -Phơng pháp sử dung tác nhân gây đột biến. C.chuÈn bÞ: 1.gv:Tranh ¶nh sgk. 2.hs:nghiªn cøu bµi tríc. D.hoạt đông dạy và học 1. KiÓm tra:(4’) -C«ng nghÖ gen lµ g×?C«ng nghÖ sinh häc lµ ? 2.Giới thiệu:(1’)GV đặt câu hỏi: Thế nào là đột biến? Đột biến có ý nghĩa nh thế nµo trong thùc tiÔn? 3.Bµi míi: Hoạt động 1:(10’) Gây đột biến nhân tạo bằng tác nhân vật lí Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV giíi thiÖu s¬ lîc 3 lo¹i t¸c nh©n - L¾ng nghe GV giíi thiÖu. vËt lÝ chÝnh: tia phãng x¹, tia tö ngo¹i, sèc nhiÖt. - Yêu cầu HS đọc thông tin mục I.1 và - HS nghiên cứu SGK, trao đổi nhóm tr¶ lêi c©u hái: để trả lời. - T¹i sao c¸c tia phãng x¹ cã kh¶ n¨ng gây đột biến? - Rót ra kÕt luËn. - Ngời ta sử dụng tia phóng xạ để gây đột biến ở thực vật theo những cách nµo? - HS nghiªn cøu th«ng tin SGK, trao - Tại sao tia tử ngoại thờng đợc dùng đổi nhóm và trả lời câu hỏi. để xử lí các đối tợng có kích thớc bé? - Sèc nhiÖt lµ g×? t¹i sao sèc nhiÖt còng có khả năng gây đột biến? Sốc nhiẹt chủ yếu gây ra loại đột biến nào? KÕt luËn: 1. C¸c tia phãng x¹: - Các tia phóng xạ (...) xuyên qua mô, tác động lên ADN gây đột biến gen, chấn thơng NST gây đột biến NST..

(75) - Trong chọn giống thực vật, chiếu xạ vào hạt nảy mầm, đỉnh sinh trởng, chiếu xạ vµo m« thùc vËt nu«i cÊy. 2. Tia tö ngo¹i: - Tia tö ngo¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng xuyªn s©u. - dùng xử lí VSV, bào tử, hạt phấn gây đột biến gen. 3. Sèc nhiÖt: - Sốc nhiệt là sự tăng hoặc giảm nhiệt độ môi trờng 1 cách đột ngột làm cho cơ chế bảo vệ cân bằng cơ thể không kịp điều chỉnh  tổn thơng thoi phân bào  rối loạn  đột biÕn sè lîng NST  chÊn th¬ng. - Dùng gây đa bội thể ở thực vật. (đặc biệt cây họ cà). Hoạt động 2:(15’) Gây đột biến nhân tạo bằng tác nhân hoá học Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK mục II vµ tr¶ lêi c©u hæi: - T¹i sao khi thÊm vµo tÕ bµo, mét sè hoá chất lại gây đột biến gen? Trên cơ së nµo mµ ngêi ta hi väng cã thÓ g©y ra những đột biến theo ý muốn? - T¹i sao dïng c«nxixin cã thÓ g©y ra c¸c thÓ ®a béi? - Ngời ta dùng tác nhân hoá học để tạo ra các đột biến bằng những phơng ph¸p nµo?. Hoạt động của HS - HS sử dụng thông tin SGK để trả lời c¸c c©u hái.. - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung vµ hoµn thiÖn kiÕn thøc.. KÕt luËn: - Dùng hoá chất (EMS. NMU, NEU...) gây đột biến gen: chúng ngấm vào tế bào tác động vào tế bào  tác động lên phân tử ADN làm mất thay thế hoặc thêm một cặp nuclêôtit. Có loại hoá chất chỉ tác động 1 loại nuclêôtit nhất định  có khả năng chủ động gây dột biến theo ý muốn. - Dïng conxixin t¹o thÓ ®a béi. C«nxixin thÊm vµo m« ®ang ph©n bµo, c«nxixin c¶n trë sù h×nh thµnh thoi ph©n bµo lµm NST kh«ng ph©n li. - Phơng pháp: ngâm hạt khô hay hạt đang nảy mầm ở thời điểm nhất định vào dung dịch hoá chất có nồng độ thích hợp. + Tiªm dung dÞchvµo bÇu nhuþ. + Quấn bông tẩm hoá chất vào đỉnh sinh trởng. + Cho hoá chất tác động lên tinh hoàn hoặc buồng trứng. Hoạt động 3: (10’)Sử dụng đột biến nhân tạo trong chọn giống Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV định hớng: sử dụng đột biến nhân - HS lắng nghe. t¹o trong chän gièng gåm: + Chän gièng VSV, chän gièng c©y trồng, chọn giống động vật. - Yêu cầu HS nghiên cứu SGK và trả - HS nghiên cứu SGK, trao đổi nhóm lêi c©u hái: vµ tr¶ lêi. - Ngời ta sử dụng các thể đột biến trong chän gièng VSV vµ c©y trång - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ theo híng nµo? T¹i sao? sung vµ rót ra kÕt luËn. - T¹i sao ngêi ta Ýt sö dông ph¬ng ph¸p.

(76) gây đột biến trong chọn giống vật nu«i? KÕt luËn: - Các đột biến nhân tạo đợc sử dụng làm nguyên liệu chọn giống áp dụng chủ yếu víi VSV vµ c©y trång. 1. Chän gièng VSV - Chọn các thể đột biến tạo ra chất có hoạt tính cao. - Chọn thể đột biến sinh trởng mạnh để tng sinh khối ở nấm men và vi khuẩn. - Chọn các thể đột biến giảm sức sống, không còn khả năng gây bệnh để sản xuất v¨cxin. 2. Trong chän gièng c©y trång - Chọn các độtbiến rút ngắn thời gian sinh trởng, tăng năng suất và chất lợng, chống sâu bệnh, chống chịu đợc với điều kiện bất lợi để nhân lên hoặc sử dụng lai tạo kết hợp với chọn lọc để tạo ra giống mới. 3. §èi víi vËt nu«i - Chỉ sử dụng với 1 số động vật bậc thấp khó áp dụng cho động vật bậc cao vì động vËt bËc cao s¬ quan sinh s¶n n»m s©u trong c¬ thÓ, dÔ g©y chÕt hoÆc khã ¸p dông. 4. LuyÖn t©p vµ cñng cè:(4’) - Con ngời đã sử dụng tác nhân nào để gây đột biến nhân tạo và tiến hành nh thế nµo? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ:(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2,3 - §äc tríc bµi 34. Ngµy so¹n;………………… Ngµy gi¶ng……………. TiÕt 35 Bµi 40: ¤n tËp phÇn di truyÒn vµ biÕn dÞ a. Môc tiªu. 1. VÒ kiÕn thøc - Học sinh hệ thống hoá đợc các kiến thức cơ bản về di truyền và biến dị. - Biết vận dụng lí thuyết vào thực tiễn sản xuất và đời sống. 2. VÒ kÜ n¨ng - Tiếp tục rèn luyện kĩ năng t duy lí luận, trong đó chủ yếu là kĩ năng so sánh, tổng hîp, hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc. B.TRONG T¢M: -Kiến thức đã học C. chuÈn bÞ: 1.gv:. - Phim trong in néi dung tõ b¶ng 40.1 tíi 40.5 SGK. - M¸y chiÕu, bót d¹ 2.HS: -Nội dung đã học. d. hoạt đông dạy và học:. 1. ổn định tổ chức 1.KiÓm tra: -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh. 2.Giíi thiÖu: -Bµi h«m nay chóng ta sÏ «n l¹i phÇn di truyÒn vµ biÕn dÞ. 3. Bµi míi Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức.

(77) Hoạt động của GV - GV chia líp thµnh 10 nhãm nhá vµ yªu cÇu: + 2 nhãm cïng nghiªn cøu 1 néi dung. + Hoµn thµnh b¶ng kiÕn thøc tõ 40.1 đến 40.5 - GV qu¸n s¸t, híng dÉn c¸c nhãm ghi kiÕn thøc c¬ b¶n. - GV nhận xét, đánh giá giúp HS hoàn thiÖn kiÕn thøc.. Hoạt động của HS - C¸c nhãm kÎ s½n b¶ng theo mÉu SGK. - Trao đổi nhóm thống nhất ý kiến, hoµn thµnh néi dung c¸c b¶ng. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy trªn m¸y chiÕu, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS tù söa ch÷a vµ ghi vµo vë bµi tËp.. B¶ng 40.1 – Tãm t¾t c¸c quy luËt di truyÒn Tªn quy luËt Ph©n li. Néi dung Do sù ph©n li cña cÆp nh©n tè di truyÒn trong sù h×nh thµnh giao tö chØ chøa mét nh©n tè trong cÆp.. Phân li độc lập của các cặp Phân li độc nhân tố di truyền trong quá lËp tr×nh ph¸t sinh giao tö. C¸c tÝnh tr¹ng do nhãm nhóm gen liên kết quy định đợc di truyền cùng nhau.. Gi¶i thÝch C¸c nh©n tè di truyÒn kh«ng hoµ trén vµo nhau. - Ph©n li vµ tæ hîp cña cÆp gen t¬ng øng. F2 cã tØ lÖ mçi kiÓu h×nh b»ng tÝch tØ lÖ cña c¸c tÝnh tr¹ng hîp thµnh nã. C¸c gen liªn kÕt cïng ph©n li víi NST trong ph©n bµo.. ý nghÜa - Xác định tÝnh tréi (thêng lµ tÝnh tr¹ng tèt). T¹o biÕn dÞ tæ hîp.. T¹o sù di truyÒn æn Di truyÒn định của cả liªn kÕt nhãm tÝnh tr¹ng cã lîi. Di truyÒn ë c¸c loµi giao phèi tØ lÖ Ph©n li vµ tæ hîp cña §iÒu khiÓn tØ liên kết với đực; cái xấp xỉ 1:1 cÆp NST giíi tÝnh. lệ đực: cái. giíi tÝnh B¶ng 40.2 – Nh÷ng diÔn biÕn c¬ b¶n cña NST qua c¸c k× trong nguyªn ph©n vµ gi¶m ph©n C¸c k×. Nguyªn ph©n NST kÐp co ng¾n, đóng xoắn và đính K× ®Çu vµo sîi thoi ph©n bµo ở tâm động.. Gi¶m ph©n I NST kÐp co ng¾n, đóng xoắn. Cặp NST kép tơng đồng tiếp hợp theo chiÒu däc vµ b¾t chÐo. Tõng cÆp NST kÐp xÕp thµnh 2 hµng ë mÆt phẳng xích đạo của thoi ph©n bµo.. C¸c NST kÐp co ng¾n cực đại và xếp thành K× gi÷a 1 hµng ë mÆt ph¼ng xích đạo của thoi ph©n bµo. Tõng NST kÐp chÎ C¸c NST kÐp t¬ng dọc ở tâm động thành đồng phân li độc lập K× sau 2 NST đơn phân li về về 2 cực tế bào. 2 cùc tÕ bµo.. Gi¶m ph©n II NST kÐp co ng¾n l¹i thÊy râ sè lîng NST kép (đơn bội). C¸c NST kÐp xÕp thµnh 1 hµng ë mÆt phẳng xích đạo của thoi ph©n bµo. Tõng NST kÐp chÎ däc ở tâm động thành 2 NST đơn phân li về 2 cùc tÕ bµo..

(78) Các NST đơn nằm gän trong nh©n víi sè K× cuèi lîng b»ng 2n nh ë tÕ bµo mÑ.. Các NST kép nằm gọn Các NST đơn nằm gọn trong nh©n víi sè lîng trong nh©n víi sè lîng n (kép) bằng 1 nửa ở tế bằng n (NST đơn). bµo mÑ.. B¶ng 40.3 – B¶n chÊt vµ ý nghÜa cña c¸c qu¸ tr×nh nguyªn ph©n, gi¶m ph©n vµ thô tinh C¸c qu¸ tr×nh. B¶n chÊt Gi÷ nguyªn bé NST, nghÜa lµ Nguyên phân 2 tế bào con đợc tạo ra có 2n NST gièng nh mÑ. Lµm gi¶m sè lîng NST ®i 1 nöa, nghÜa lµ c¸c tÕ bµo con ®Gi¶m ph©n îc t¹o ra cã sè lîng NST (n) b»ng 1/2 cña tÕ bµo mÑ. Kết hợp 2 bộ nhân đơn bội (n) thµnh bé nh©n lìng béi (2n). Thô tinh. ý nghÜa Duy trì ổn định bộ NST trong sự lín lªn cña c¬ thÓ vµ ë loµi sinh sn¶ v« tÝnh. Góp phần duy trì ổn định bộ NST qua c¸c thÕ hÖ ë loµi sinh s¶n h÷u tÝnh vµ t¹o ra nguån biÕn dÞ tæ hîp. Góp phần duy trì ổn định bộ NST qua c¸c thÕ hÖ ë loµi sinh s¶n h÷u tÝnh vµ t¹o ra nguån biÕn dÞ tæ hîp.. B¶ng 40.4 – CÊu tróc vµ chøc n¨ng cña ADN, ARN vµ pr«tªin §¹i ph©n tö CÊu tróc - Chuçi xo¾n kÐp ADN - 4 lo¹i nuclª«tit: A, T, G, X - Chuỗi xoắn đơn ARN - 4 lo¹i nuclª«tit: A, U, G, X - Một hay nhiều chuỗi đơn - 20 lo¹i aa. Pr«tªin. Chøc n¨ng - Lu gi÷ th«ng tin di truyÒn - Truyền đạt thông tin di truyền. - Truyền đạt thông tin di truyền - VËn chuyÓn axit amin - Tham gia cÊu tróc rib«x«m. - CÊu tróc c¸c bé phËn tÕ bµo, enzim xúc tác quá trình trao đổi chÊt, hoocmon ®iÒu hoµ ho¹t động của các tuyến, vận chuyển, cung cÊp n¨ng lîng.. Bảng 40.5 – Các dạng đột biến Các loại đột biÕn §ét biÕn gen §ét biÕn cÊu tróc NST §ét biÕn sè lîng NST. Kh¸i niÖm Những biến đổi trong cấu tróc cÊu ADN thêng t¹i 1 điểm nào đó Những biến đổi trong cấu tróc NST. Những biến đổi về số lợng NST.. Các dạng đột biến Mất, thêm, thay thé, đảo vị trí 1 cÆp nuclª«tit. Mất, lặp, đảo đoạn. DÞ béi thÓ vµ ®a béi thÓ.. Hoạt động 2: Câu hỏi ôn tập Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi số 1, 2, - HS vận dụng các kiến thức đã học và trả 3, 4,5 SGK trang 117. lêi c©u hái..

(79) - Cho HS th¶o luËn toµn líp.. - NhËn xÐt, bæ sung.. 4. Nhận xét - đánh giá - GV nhận xét,đánh giá sự chuẩn bị của các nhóm, chất lợng làm bài của các nhóm. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Hoµn thµnh c¸c c©u hái trang 117. - ¤n l¹i phÇn biÕn dÞ vµ di truyÒn. - Giê sau kiÓm tra häc k×.. TuÇn 18 Ngµy so¹n: TiÕt 36. Ngµy d¹y: KiÓm tra häc k× I. I. Môc tiªu. - KiÓm tra kiÕn thøc cña HS phÇn di truyÒn vµ biÕn dÞ. - Thấy đợc u nhợc điểm về tiếp thu kiến thức của HS, đánh giá năng lực nhận thức , ý thøc häc tËp cña HS gióp GV ph©n lo¹i HS. - Ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, thËt thµ cña HS. II. §Ò kiÓm tra. PhÇn I: PhÇn tr¾c nghiÖm Câu 1: Hãy điền đúng (Đ) hoặc sai (S) vào ô trống ở các câu sau: 1. Thể đồng hợp là các gen trong tế bào đều giống nhau. 2. Tréi kh«ng hoµn toµn lµ F2 cã tØ lÖ kiÓu h×nh 1 tréi: 1 lÆn: 2 trung gian. 3. Cặp NST tơng đồng là cặp NST đợc hình thành sau khi NST tự nhân đôi. 4. NST tự nhân đôi ở kì trung gian của chu kì phân bào. 5. Sù kiÖn quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh thô tinh lµ sù tæ hîp bé NST cña giao tử đực và cái. 6. Tính đặc thù của ADN là do hàm lợng ADN trong nhân tế bào. 7. Nguyên tắc bổ sung đợc biểu hiện trong mối quan hệ ARN  prôtêin là: A – U; G – X; T – A; X – G. 8. Ngêi m¾c bÖnh §ao cã 3 NST ë cÆp NST giíi tÝnh. C©u 2: H·y s¾p xÕp c¸c thµnh phÇn sau theo thø tù khèi lîng t¨ng dÇn: ADN; mARN; gen; NST. C©u 3: Chän tõ, côm tõ phï hîp ®iÒn vµo chç trèng trong c©u sau: “ Trình tự các ............... trên ADN quy định trình tự các nuclêôtit trong .............. , thông tin qua ARN quy định trình tự các .............. trong chuỗi axit amin cÊu thµnh .............. vµ biÓu hiÖn thµnh tÝnh tr¹ng. PhÇn II: PhÇn tù luËn C©u 4: Nªu u nhîc ®iÓm vµ triÓn väng cña nh©n gièng v« tÝnh trong èng nghiÖm. Câu 5: ở ngời, bệnh mù màu (không phân biệt đợc màu đỏ với màu lục) do 1 gen kiểm soát. Một cặp vợ chồng không biểu hiện bệnh sinh đợc 3 ngời con: 2 con gái bình thờng và một con trai mắc bệnh. Ngời con trai lấy vợ bình thờng đẻ đợc một cháu gái bình thờng và một cháu trai mắc bệnh. Ngời con gái thứ 1 lấy chồng mù màu sinh đợc 4 ngời con: 2 trai, 2 gái đều không biểu hiện bệnh. Ngời con gái thứ 2 lấy chồng bình thờng đẻ đợc 2 con gái bình thờng và một con trai mắc bệnh. a. Lập sơ đồ phả hệ về sự di truyền bệnh này trong dòng họ. b. Bệnh mù màu do gen trội hay gen lặn quy định? Vì sao? c. BÖnh cã di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh kh«ng ? T¹i sao? III. §¸p ¸n – biÓu ®iÓm. PhÇn I: PhÇn tr¾c nghiÖm C©u 1: 1–S 2- § 5- § 6- S. 3- S 7- S. 4- § 8- S. (2 ®iÓm)..

(80) C©u 2: C©u 3:. 1. mARN 2. gen 1- Nucªl«tit (1,5 ®iÓm). 3. ADN 4. NST 2- ARN. (1 ®iÓm) 3- Axit amin 4-. C©u 4: * ¦u ®iÓm cña nh©n gièng v« tÝnh trong èng nghiÖm: - T¨ng nhanh sè lîng c¸ thÓ. - B¶o tån 1 sè nguån gen quý hiÕm cã nguy c¬ tuyÖt chñng. - Rót ng¾n thêi gian t¹o c¸c c©y con. * TriÓn väng (nªu mét sè thµnh tùu ë níc ta). Câu 5: Sơ đồ phả hệ của dòng họ trên. Kh«ng m¾c bÖnh M¾c bÖnh. Pr«tªin. (1,5 ®iÓm) (0,5 ®iÓm) (2 ®iÓm). - P bình thờng mà F1 biểu hiện bệnh chứng tỏ bệnh do gen lặn quy định. (0,75 ®iÓm) - Bệnh chỉ xuất hiện ở nam chứng tỏ bệnh có liên quan đến giới tính. Gen gây bệnh n»m trªn NST X, kh«ng cã trªn Y. (0,75 ®iÓm). TiÕt 37 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Tho¸i ho¸ do tù thô phÊn vµ do giao phèi gÇn a. Môc tiªu. - Học sinh hiểu và trình bày đợc nguyên nhân thoái hóa của tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn và giao phối gần ở động vật, vai trò của 2 trờng hợp trên trong chọn gièng. - Trình bày đợc phơng pháp tạo dòng thuần ở cây giao phấn. B.TRONG T¢M: -HiÖn tîng tho¸I ho¸.

(81) -Nguyªn nh©n cña hiÖn tîng tho¸I ho¸ C.CHU¢N BI: 1.GV: - Tranh phãng to H 34.1 tíi 34.3 SGK. 2.HS: -Ngiªn cøu bµi tríc D.HOAT §¤NG DAY VA HOC 1. KiÓm tra bµi cò:(4’) - Tại sao ngời ta cần chọn tác nhân cụ thể khi gây đột biến? (V× c¸c t¸c nh©n cã t¸c dông kh¸c nhau tíi c¬ së vËt chÊt cña tÝnh di truyÒn: + Tia phóng xạ có sức xuyên sâu, dễ gây đột biến gen và đột biến cấu trúc NST vµ sè lîng NST. + Tia tö ngo¹i cã øc xuyªn s©u kÐm nªn chØ dïng sö lÝ vËt liÖu cã kÝch thíc bé. Có loại hoá chất có tác dụng chuyên biệt, đặc thù đối với từng loaị nuclêôtit nhất định của gen. - Khi gây đột biến bằng tác nhân vật lí và hoá học, ngời ta thờng sử dụng biện pháp nµo? 2.Giíi thiÖu: -T¹i sao ë §V vµ TV nu«i vµ qua thêi gian thêng thÊy vËt nu«i vµ TV bÞ mÊt dÇn n¨ng xuÊt->Bµi h«m nay 3. Bµi míi: Hoạt động 1: Hiện tợng thoái hoá(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK môc I - HS nghiên cứu SGK để trả lời câu hỏi, - HiÖn tîng tho¸i ho¸ do tù thô phÊn ë rót ra kÕt luËn. c©y giao phÊn biÓu hiÖn nh thÕ nµo? - Cho HS quan s¸t H 34.1 minh ho¹ hiÖn tîng tho¸i ho¸ ë ng« do tù thô - HS quan sát H 34.1 để thấy hiện phÊn. tîng tho¸i ho¸ ë ng«. - HS t×m hiÓu môc 2 vµ tr¶ lêi c©u hái: VD: hång xiªm, bëi, v¶i tho¸i ho¸ qu¶ - Giao phèi gÇn lµ g×? G©y ra hËu qu¶ nhá, Ýt qu¶, kh«n ngät. g× ë sinh vËt? - Dựa vào thông tin ở mục 2 để trả lời. KÕt luËn: 1. HiÖn tîng tho¸i ho¸ do tù thô phÊn ë c©y giao phÊn: c¸c c¸ thÓ cña thÕ hÖ kÕ tiÕp cã søc sèng dÇn biÓu hiÖn c¸c dÊu hiªu nh ph¸t triÓn chËm, chiÒu cao c©y vµ n¨ng suất giảm dần, nhiều cây bị chết, bộc lộ đặc điểm có hại. 2. Hiện tợng thoái hoá do giao phối gần ở động vật: - Giao phèi gÇn (giao phèi cËn huyÕt) lµ sù giao phèi gi÷a c¸c con c¸i sinh ra tõ 1 cÆp bè mÑ hoÆc gi÷a bè mÑ víi con c¸i cña chóng. - Giao phèi gÇn g©y ra hiÖn tîng tho¸i ho¸ ë thÕ hÖ con ch¸u: sinh trëng vµ ph¸t triÓn yÕu, kh¶ n¨ng sinh s¶n gi¶m, qu¸i thai,dÞ tËt bÈm sinh, chÕt non. Hoạt động 2: Nguyên nhân của hiện tợng thoái hoá(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV giíi thiÖu H 34.3 ; mµu xanh biÓu thị thể đồng hợp - Yªu cÇu HS quan s¸t H 34.3 vµ tr¶ lêi: - HS nghiªn cøu kÜ H 34.3, th¶o luËn - Qua các thế hệ tự thụ phán hoặc giao nhóm và nêu đợc: phối cận huyết, tỉ lệ thể đồng hợp và dị + Tỉ lệ đồng hợp tăng, tỉ lệ dị hợp giảm. hợp biến đổi nh thế nào? - T¹i sao tù thô phÊn ë c©y giao phÊn vµ + C¸c gen lÆn ë tr¹ng th¸i dÞ hîp chuyÓn.

(82) giao phối gần ở động vật lại gây ra hiện sang trạng thái đồng hợp  các gen lặn có tîng tho¸i ho¸? h¹i gÆp nhau biÓu hiÖn thµnh tÝnh tr¹ng - GV gióp HS hoµn thiÖn kiÕn thøc. cã h¹i, g©y hiÖn tîng tho¸i ho¸. - GV mở rộng thêm: ở một số loài động vật, thực vật cặp gen đồng hợp không gây hại nên không dẫn đến hiện tợng tho¸i ho¸  cã thÓ tiÕn hµnh giao phèi gÇn. KÕt luËn: - Tự thụ phấn hoặc giao phối gàn ở động vật gây ra hiện tợng thoái hoá vì tạo ra cặp gen lặn đồng hợp gây hại. Hoạt động 3: vai trò của phơng pháp tự thụ phấn (10’) vµ giao phèi cËn huyÕt trong chän gièng Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK và - HS nghiªn cøu SGK môc III vµ tr¶ lêi tr¶ lêi c©u hái: c©u hái. - T¹i sao tù thô phÊn b¾t buéc vµ giao - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ phèi gÇn g©y ra hiÖn tîng tho¸i ho¸ nhng sung. những phơng pháp này vẫn đợc ngời ta sử dông trong chän gièng?. KÕt luËn: - Dùng phơng pháp này để củng cố và duy trì 1 số tính trạng mong muốn, tạo dòng thuần, thuận lợi cho sự kiểm tra đánh giá kiểu gen của từng dòng, phát hiện các gen xấu để loại ra khỏi quần thể, chuẩn bị lai khác dòng để tạo u thế lai. 4. luþen tËp vµ cñng cè(4’) - HS tr¶ lêi 2 c©u hái SGK trang 101 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - T×m hiÓu vai trß cña dßng thuÇn trong chän gièng.. TiÕt 38 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 35: ¦u thÕ lai a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc khái niệm u thế lai, cơ sở di truyền của hiện tợng u thế lai, lí do không dùng cơ thể lai để nhân giống. - Nắm đợc các phơng pháp thờng dùng để tạo u thế lai. - Hiểu và trình bày đợc khái niệm lai kinh tế và phơng pháp thờng dùng để tạo cơ thÓ lai kinh tÕ ë níc ta B.TRONG T¢M: -¦u thÕ lai -C¸c ph¬ng ph¸p t¹o u thÕ lai C.CHU¢N BI: 1.GV: - Tranh phãng to H 35 SGK..

(83) - tranh 1 số giống động vật; bò, lợn, dê  Kết quả của phép lai kinh tế. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc D.HOAT §¤NG DAY VA HOC: 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - KiÓm tra c©u 1, 2 SGK trang 101 2.Giíi thiÖu(1’) -T¹i sao c¸c vËt nu«i vµ c©y trång khi bÞ tho¸i ho¸ nhng vÉn cßn mét sè vËt nu«i vµ c©y trång vÉn cßn kh¶ n¨ng cho n¨ng xuÊt cao 3. Bµi míi Hoạt động 1: Hiện tợng u thế lai(7’) Hoạt động của GV - GV cho HS quan s¸t H 35 phãng to và đặt câu hỏi: - So s¸nh c©y vµ b¾p ng« cña 2 dßng tù thô phÊn víi c©y vµ b¾p ng« ë c¬ thÓ lai F1 trong H 35? - GV nhËn xÐt ý kiÕn cña HS vµ cho biết: hiện tợng trên đợc gọi là u thế lai. - ¦u thÕ lai lµ g×? Cho VD minh ho¹ u thế lai ở động vật và thực vật? - GV cung cÊp thªm 1 sè VD.. Hoạt động của HS - HS quan sát hình, chú ý đặc điểm: chiÒu cao c©y, chiÒu dµi b¾p, sè lîng hạt  nêu đợc: + Cơ thể lai F1 có nhiều đặc điểm trội h¬n c©y bè mÑ.. - HS nghiªn cøu SGK, kÕt hîp víi néi dung võa so s¸nh nªu kh¸i niÖm u thÕ lai. + HS lÊy VD.. KÕt luËn: - ¦u thÕ lai lµ hiÖn tîng c¬ thÓ lai F1 cã u thÕ h¬n h¼n so víi bè mÑ: cã søc sèng cao h¬n, sinh trëng nhanh, ph¸t triÓn m¹nh, chèng chÞu tèt, n¨ng suÊt cao h¬n. - ¦u thÕ lai biÓu hiÖn râ khi lai gi÷a c¸c dßng thuÇn cã kiÓu gen kh¸c nhau. Hoạt động 2: Nguyên nhân của hiện tợng u thế lai(8’) Hoạt động của GV - Yêu cầu HS đọc thông tin SGK và trả lêi c©u hái: - T¹i sao khi lai 2 dßng thuÇn u thÕ lai thÓ hiÖn râ nhÊt? - T¹i sao u thÕ lai biÓu hiÖn râ nhÊt ë F1 sau đó giảm dần qua các thế hệ? - GV gióp HS rót ra kÕt luËn. - Muốn duy trì u thế lai con ngời đã làm g×?. Hoạt động của HS - HS nghiªncøu SGK, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: + ¦u thÕ lai râ v× xuÊt hiÖn nhiÒu gen tréi cã lîi ë con lai F1. + C¸c thÕ hÖ sau u thÕ lai gi¶m dÇn v× tØ lÖ dÞ hîp gi¶m. + Nh©n gièng v« tÝnh.. KÕt luËn: - Khi lai 2 dßng thuÇn cã kiÓu gen kh¸c nhau, u thÕ lai biÓu hiÖn râ nhÊt ë F 1 v× hÇu hÕt c¸c cÆp gen ë tr¹ng th¸i dÞ hîp chØ biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng tréi cã lîi. + Tính trạng số lợng (hình thái, năng suất) do nhiều gen trội quy định. - Sang thÕ hÖ sau, tØ lÖ dÞ hîp gi¶m nªn u thÕ lai gi¶m. Muèn kh¾c phôc hiÖn tîng nµy, ngêi ta dïng ph¬ng ph¸p nh©n gièng v« tÝnh (gi©m, ghÐp, chiÕt...)..

(84) Hoạt động 3: Các phơng pháp tạo u thế lai(20’) Hoạt động của GV -GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK, hái: - Con ngời đã tiến hành tạo u thế lai ở c©y trång b»ng ph¬ng ph¸p nµo? - Nªu VD cô thÓ? - GV gi¶i thÝch thªm vÒ lai kh¸c thø vµ lai kh¸c dßng. Lai khác dòng đợc sử dụng phổ biến h¬n. - Con ngời đã tiến hành tạo u thế lai ở vËt nu«i b»ng ph¬ng ph¸p nµo?VD? - GV cho HS quan s¸t tranh ¶nh vÒ c¸c gièng vËt nu«i. - Tại sao không dùng con lai F 1 để nh©n gièng? - GVmë réng: ë níc ta lai kinh tÕ thêng dïng con c¸i trong níc lai víi con đực giống ngoại. - áp dụng kĩ thuật giữ tinh đông lạnh.. Hoạt động của HS - HS nghiên cứu SGK mục III để trả lêi. Rót ra kÕt luËn.. - HS nghiên cứu SGK và nêu đợc các ph¬ng ph¸p. + Lai kinh tÕ + ¸p dông ë lîn, bß. + NÕu nh©n gièng th× sang thÕ hÖ sau các gen lặn gây hại ở trạng thái đồng hîp sÏ biÓu hiÖn tÝnh tr¹ng.. KÕt luËn: 1. Ph¬ng ph¸p t¹o u thÕ lai ë c©y trång: - Lai kh¸c dßng: t¹o 2 dßng tù thô phÊn råi cho giao phÊn víi nhau. VD: ë ng« lai (F1) cã n¨ng suÊt cao h¬n tõ 25 – 30 % so gièng ng« tèt. - Lai kh¸c thø: lai gi÷a 2 thø hoÆc tæng hîp nhiÒu thø cña 1 loµi. VD: Lóa DT17 t¹o ra tõ tæ hîp lai gi÷a gièng lóa DT 10 víi OM80 n¨ng suÊt cao (DT10 vµ chÊt lîng cao (OM80). 2. Ph¬ng ph¸p t¹o u thÕ lai ë vËt nu«I: - Lai kinh tÕ: cho giao phèi gi÷a cÆp vËt nu«i bè mÑ thuéc 2 dßng thuÇn kh¸c nhau råi dïng con lai F1 lµm s¶n phÈm. VD: Lợn ỉ Móng Cái x Lợn Đại Bạch  Lợn con mới đẻ nặng 0,7 – 0,8 kg t¨ng träng nhanh, tØ lÖ n¹c cao. 4. luyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Tr¶ lêi c©u 1, 2, 3, SGK trang 104. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - T×m hiÓu thªm vÒ c¸c thµnh tùu u thÕ lai vµ lai kinh tÕ ë ViÖt Nam.. TiÕt 39 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:.

(85) Thùc hµnh. TËp dît thao t¸c giao phÊn a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc các thao tác giao phấn ở cây tự thụ phấn và cây giao phấn. - Cñng cè lÝ thuyÕt vÒ lai gièng. B.TRONG T¢M -Thao t¸c gian phÊn C.CHU¢N BI 1. GV - Tranh phãng to H 38 SGK, tranh phãng to cÊu t¹o 1 hoa lóa. - Hai gièng lóa cã cïng thêi gian sinh trëng nhng kh¸c nhau vÒ chiÒu cao c©y, mµu s¾c, kÝch thíc. - Kéo, kẹp nhỏ, bao cách li, ghim, cọc cắm, nhãn ghi công thức lai, chậu, vại để trång c©y. - Băng đĩa hình về các thao tác giao phấn. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D.HOAT §¤NG DAY VA HOC III. TiÕn tr×nh bµi gi¶ng. 1. KiÓm tra sù chuÈn bÞ cña HS 2. Giíi thiÖu Cã thÓ theo 2 c¸ch tuú ®iÒu kiÖn cña trêng. C¸ch 1: ë c¸c vïng trång lóa, ng« th× tiÕn hµnh nh híng dÉn SGK. Cách 2: ở địa phơng không có điều kiện tiến hành trực tiếp thì GV dùng đĩa băng h×nh. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Tìm hiểu các thao tác giao phấn Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV chia 4 – 6 em/ nhãm, híng dÉn - HS chó ý nghe vµ ghi chÐp. HS c¸ch chän c©y mÑ, b«ng hoa, bao c¸ch vµ c¸c dông cô dïng trong giao phÊn. - Cho HS quan s¸t H 38 SGK hoÆc xem - C¸c nhãm xem b¨ng h×nh hoÆc quan băng đĩa hình về công tác giao phấn ở c©y giao phÊn vµ tr¶ lêi c©u hái: - Tr×nh bµy c¸c bíc tiÕn hµnh giao phÊn ë c©y giao phÊn?. s¸t tranh, chó ý c¸c thao t¸c c¾t, r¾c phấn, bao nilon ... trao đổi nhóm để nêu đợc các thao tác. Rút ra kết luận. - Vµi HS nªu, nhËn xÐt. - HS tù thao t¸c trªn mÉu thËt.. * Néi dung: Bíc 1: Chän c©y mÑ, chØ gi÷ l¹i b«ng vµ hoa cha vì, kh«ng bÞ dÞ h×nh, kh«ng qu¸ non hay giµ, c¸c hoa kh¸c c¾t bá. Bớc 2: Khử đực ở cây hoa mẹ + Cắt chéo vỏ trấu ở phía bụng để lộ rõ nhị. + Dïng kÑp g¾p 6 nhÞ (c¶ bao phÊn) ra ngoµi. + Bao b«ng lóa l¹i, ghi râ ngµy th¸ng. - Bíc 3: Thô phÊn + Nhẹ tay nâng bông lúa cha cắt nhị và lắc nhẹ lên bông lúa đã khử nhị..

(86) + Bao nil«ng ghi ngµy th¸ng. Hoạt động 2: Báo cáo thu hoạch Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS lªn b¶ng tr×nh bµy l¹ic c¸c thao t¸c giao phÊn trªn mÉu vËt thËt. - HS tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, - GV nhận xét, đánh giá bæ sung. - Yªu cÇu HS vÒ nhµ viÕt b¸o c¸o thu ho¹ch. 4. KiÓm tra – viÕt têng tr×nh - GV nhËn xÐt giê thùc hµnh. - Tuyªn d¬ng nhãm thùc hµnh tèt, nh¾c nhë nhãm lµm cha tèt. -ViÕt t¬ng tr×nh l¹i bµi thùc hµnh 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Nghiªn cøu bµi 39. - Su tÇm tranh ¶nh vÒ gièng bß, lîn, gµ, vÞt, cµ chua, lóa, ng« cã n¨ng suÊt næi tiÕng ë ViÖt Nam vµ thÕ giíi.. TiÕt 40 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Thùc hµnh. T×m hiÓu thµnh tùu chän gièng vËt nu«i vµ c©y trånG a.MUC TI£U - Học sinh biết cách su tầm t liệu, biết cách trng bày t liệu theo các chủ đề. - BiÕt ph©n tÝch, so s¸nh vµ b¸o c¸o nh÷ng ®iÒu rót ra tõ t liÖu. B.TRONG T¢M -Thµnh tùu chän gièng vËt nu«i vµ cay trång C.CHU¢N BI 1.GV - Tranh ¶nh su tÇm theo yªu cÇu SGK trang 114. - GiÊy khæ to, bót d¹. - KÎ b¶ng 39 SGK. 2.HS Nghiªn có bµi tríc D.HOAT §¤NG DAY VA HOC 1. KiÓm tra sù chuÈn bÞ cña HS 2.Gi¬i thiÖu -§Ó hiÓu râ vÒ thµnh tùu chän gièng v¹t nu«i-_>Bµi h«n nay 3.Bài nới GV chia lớp thành 4 nhóm: 2 nhóm cùng tìm hiểu chủ đề: “ Tìm hiểu thµnh tùu chän gièng vËt nu«i” hoÆc “ T×m hiÓu thµnh tùu chän gièng c©y trång” Hoạt động 1: Tìm hiểu thành tựu giống vật nuôi và cây trồng.

(87) Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS: +Sắp xếp tranh ảnh theo chủ đề thành tùu chän gièng vËt nu«i, c©y trång. + Ghi nhËn xÐt vµo b¶ng 39.1; 39.2. - GV gióp HS hoµn hiÖn c«ng viÖc.. Hoạt động của HS - C¸c nhãm thùc hiÖn: + 1 sè HS d¸n tranh vµo giÊy khæ to theo chủ đề sao cho logic. + 1 sè HS chuÈn bÞ néi dung b¶ng 39.. Hoạt động 2: Báo cáo thu hoạch Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu c¸c nhãm b¸o c¸o kÕt - Mçi nhãm b¸o c¸o cÇn; qu¶. + Treo tranh cña mçi nhãm. - GV nhận xét và đánh giá kết quả nhãm. - GV bæ sung kiÕn thøc vµo b¶ng 39.1 vµ 39.2.. + Cử 1 đại diện thuyết min. + Yªu cÇu néi dung phï hîp víi tranh d¸n. - C¸c nhãm theo dâi vµ cã thÓ ®a c©u hỏi để nhóm trình bày trả lời, nếu không trả lời đợc thì nhóm khác có thể tr¶ lêi thay.. B¶ng 39.1–C¸c tÝnh tr¹ng næi bËt vµ híng dÉn sö dông cña mét sè vËt nu«i STT 1 2 3 4. 5. Tªn gièng Gièng bß: - Bß s÷a Hµ Lan - Bß Sind C¸c gièng lîn - Lîn Ø Mãng C¸i - Lîn B¬csai C¸c gièng ga - Gµ R«tri - Gµ Tam Hoµng C¸c gièng vÞt - VÞt cá, vÞt bÇu - VÞt kali cambet C¸c gièng c¸ - Rô phi đơn tính - ChÐp lai - C¸ chim tr¾ng. Híng dÉn sö dông - LÊy s÷a - LÊy con gièng - LÊy thÞt LÊy thÞt vµ trøng. TÝnh tr¹ng næi bËt - Cã kh¶ n¨ng chÞu nãng. - Cho nhiÒu s÷a, tØ lÖ b¬ cao. - Phát dục sớm, đẻ nhiều con. - NhiÒu n¹c, t¨ng träng nhanh. - Tăng trong nhanh, đẻ nhiều trøng.. LÊy thÞt vµ trøng. DÔ thÝch nghi, t¨ng träng nhanh, đẻ nhiều trứng.. LÊy thÞt. DÔ thÝch nghi, t¨ng träng nhanh.. B¶ng 39.2 – TÝnh tr¹ng næi bËt cña gièng c©y trång STT Tªn gièng 1 Gièng lóa: - CR 203 - CM 2 - BIR 352 2 Gièng ng« - Ng« lai LNV 4 - Ng« lai LVN 20. TÝnh tr¹ng næi bËt - Ng¾n ngµy, n¨ng suÊt cao - Chống chịu đựoc rầy nâu. - Kh«ng c¶m quang - Kh¶ n¨ng thÝch øng réng - Chống đổ tốt - N¨ng suÊt tõ 8- 12 tÊn/ha.

(88) 3. Gièng cµ chua: - Cµ chua Hång Lan - Cµ chua P 375. - ThÝch hîp víi vïng th©m canh - N¨ng suÊt cao. 4. KiÓm tra – viÕt têng tr×nh - GV nhËn xÐt giê thùc hµnh. - Tuyªn d¬ng nhãm thùc hµnh tèt, nh¾c nhë nhãm lµm cha tèt. - §¸nh gi¸ ®iÓm nh÷ng nhãm lµm tèt. -viÕt l¹i bµi thc hµ 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - ¤n tËp toµn bé phÇn di truyÒn vµ biÕn dÞ.. TiÕt 41 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y:. PhÇn II- Sinh vËt vµ m«i trêng Ch¬ng I- Sinh vËt vµ m«i trêng M«i trêng vµ c¸c nh©n tè sinh th¸i a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc khái niệm chung về môi trờng sống, các loại môi trờng sống của sinh vËt. - Phân biệt đợc các nhân tố sinh thái vô sinh và nhân tố sinh thái hữu sinh. - Trình bày đợc khái niệm về giới hạn sinh thái. B.TRONG T¢M: -M«I trêng vµ c¸c nh©n t« sinh th¸i C.CHU¢N BI: 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 41.2; 41.2 SGK. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc D. HOAT §¤NG DAY VA HOC 1.KiÓm tra(2’) -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh 2 .Giíi thiÖu(3’) VB: Gi÷a sinh vËt vµ m«i trêng cã mèi quan hÖ kh¨ng khÝt. HiÓu râ mèi quan hệ này giúp con ngời đề ra các biện pháp bảo vệ môi trờng hữu hiệu và phát triển bÒn v÷ng. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Môi trờng sống của sinh vật(10’) Hoạt động của GV GV viết sơ đồ lên bảng: Thá rõng. Hoạt động của HS.

(89) Hái: - Thá sèng trong rõng chÞu ¶nh hëng cña nh÷ng yÕu tè nµo? - GV tổng kết: tất cả các yếu tố đó tạo nªn m«i trêng sèng cña thá. - M«i trêng sèng lµ g×? - Cã mÊy lo¹i m«i trêng chñ yÕu? - GV nãi râ vÒ m«i trêng sinh th¸i. - Yªu cÇu HS quan s¸t H 41.1, nhí l¹i trong thiªn nhiªn vµ hoµn thµnh b¶ng 41.1.. - HS trao đổi nhóm, điền đợc từ: nhiệt độ, ánh sáng, độ ẩm, ma, thức ăn, thú d÷ vµo mòi tªn. - Từ sơ đồ HS khái quát thành khái niÖm m«i trêng sèng. - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc. - HS quan sát H 41.1, hoạt động nhóm vµ hoµn thµnh b¶ng 41.2.. KÕt luËn: - M«i trêng lµ n¬i sinh sèng cña sinh vËt, bao gåm tÊt c¶ nh÷ng g× bao quanh chóng, tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên sự sống, phát triển và sinh sản của sinh vật. - Cã 4 lo¹i m«i trêng chñ yÕu: + M«i trêng níc. + Môi trờng trên mặt đất – không khí. + Môi trờng trong đất. + M«i trêng sinh vËt. Hoạt động 2: Các nhân tố sinh thái của môi trờng(15’) Hoạt động của GV - Nh©n tè sinh th¸i lµ g×? - ThÕ nµo lµ nh©n tè v« sinh vµ nh©n tè h÷u sinh ? - GV cho HS nhËn biÕt nh©n tè v« sinh, h÷u sinh trong m«i trêng sèng cña thá. - Yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 41.2 trang 119. - Yªu cÇu HS rót ra kÕt luËn vÒ nh©n tè sinh th¸i. - Phân tích những hoạt động của con ngời. - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c¸c c©u hái phÇn  SGK trang 120. - Trong 1 ngµy ¸nh s¸ng mÆt trêi chiÕu trên mặt đất thay đổi nh thế nào? - Nớc ta độ dài ngày vào mùa hè và mùa đông có gì khác nhau? - Sự thay đổi nhiệt độ trong 1 năm diễn ra nh thÕ nµo? - Yªu cÇu: - Nhận xét về sự thay đổi của các nhân tè sinh th¸i?. Hoạt động của HS - HS dựa vào kiến thức SGK để trả lời. - Quan s¸t m«i trêng sèng cña thá ë môc I để nhận biết.. - Trao đổi nhóm hoàn thành bảng 41.2. + Nhân tố vô sinh: ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, đất, xác chết sinh vật, nớc... + Nh©n tè con ngêi. - HS dùa vµo vèn hiÓu biÕt cña m×nh, phântích tác động tích cực và tiêu cực cña con ngêi. - HS thảo luận nhóm, nêu đợc: + Trong 1 ngµy ¸nh s¸ng t¨ng dÇn vÒ buæi tra, gi¶m vÒ chiÒu tèi. + Mùa hè dài ngày hơn mùa đông. + Mùa hè nhiệt độ cao, mùa thu mát mẻ, mùa đông nhiệt dộ thấp, mùa xuân ấm ¸p..

(90) KÕt luËn: - Nhân tố sinh thái là những yếu tố của môi trờng tác động tới sinh vật. - Các nhân tố sinh thái đợc chia thành 2 nhóm: + Nhân tố vô sinh: ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm, gió, đất, nớc, địa hình... + Nh©n tè h÷u sinh: Nhân tố sinh vật: VSV, nấm, động vật, thực vật, Nhân tố con ngời: tác động tích cực: cải tạo, nuôi dỡng, lai ghép.... tác động tiêu cực: săn bắn, đốt phá làm cháy rừng... - Các nhân tố sinh thái tác động lên sinh vật thay theo từng môi trờng và thời gian. Hoạt động 3: Giới hạn sinh thái(10’) Hoạt động của GV - GV sử dụng H 41.2 và đặt câu hỏi: - C¸ r« phi ë ViÖt Nam sèng vµ ph¸t triển ở nhiệt độ nào? - Nhiệt độ nào cá rô phi sinh trởng và ph¸t triÓn thuËn lîi nhÊt? - T¹i sao trªn 5oC vµ díi 42oC th× c¸ r« phi sÏ chÕt? - GV rót ra kÕt luËn: tõ 5oC - 42oC lµ giíi h¹n sinh th¸i cña c¸ r« phi. 5oC lµ giíi h¹n díi, 42oC lµ giíi h¹n trªn. 30oC lµ ®iÓm cùc thuËn. - GV giíi thiÖu thªm: C¸ chÐp ViÖt Nam chết ở nhiệt độ dới 2o C và trên 44oC, ph¸t triÓn thuËn lîi nhÊt ë 28 oC.-? Giíi h¹n sinh th¸i lµ g×? - NhËn xÐt vÒ giíi h¹n sinh th¸i cña mçi loµi sinh vËt? - C¸ r« phi vµ c¸ chÐp loµi nµo cã giíi h¹n sinh th¸i réng h¬n? Loµi nµo cã vïng ph©n bè réng? - GV cho HS liªn hÖ: Nắm đợc ảnh hởng của các nhân tố sinh th¸i vµ giíi h¹n sinh th¸i trong s¶n xuÊt nông nghiệp nên cần gieo trồng đúng thêi vô, khi khoanh vïng n«ng, l©m, ng nghiệp cần xác điều kiện đất đai, khí hậu tại vùng đó có phù hợp với giới hạn sinh thái của giống cây trồng vật nuôi đó kh«ng? VD: cây cao su chỉ thích hợp với đất đỏ bazan ë miÒn trung, Nam trung bé, miÒn Bắc cây không phát triển đợc.. Hoạt động của HS - HS quan sát H 41.2 để trả lời. + Tõ 5oC tíi 42oC. + 30oC + Vì quá giới hạn chịu đựng của cá. - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc.. - HS nghiªn cøu th«ng tin vµ tr¶ lêi. - Mét HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. - HS l¾ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc.. KÕt luËn: - Giới hạn sinh thái là giới hạn chịu đựng của cơ thể sinh vật đối với 1 nhân tố sinh thái nhất định. - Mỗi loài, cá thể đều có giới hạn sinh thái riêng đối với từng nhân tố sinh thái. Sinh vËt cã giíi h¹n sinh th¸i réng ph©n bè réng, dÔ thÝch nghi..

(91) 4. Luþen tËp vµ cñng cè(10’)- M«i trêng lµ g×? Ph©n biÖt nh©n tè sinh th¸i - ThÕ nµo lµ giíi h¹n sinh th¸i? Cho VD? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK - Lµm bµi tËp 1, 2, 3, 4 vµo vë. - KÎ b¶ng 42.1 vµo vë, «n l¹i kiÕn thøc sinh lÝ thùc vËt. TiÕt 42 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: ¶nh hëng cña ¸nh s¸ng lên đời sống sinh vật 1. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc những ảnh hởng của nhân tố ánh sáng đến các đặc điểm hình th¸i, gi¶i phÉu, sinh lÝ vµ tËp tÝnh cña sinh vËt. - Giải thích đợc sự thích nghi của sinh vật với môi trờng. B.TRONG T¢M -ảnh hởng của ánh sáng lên đời sống sinh vật C.CHU¢N BI 1.GV: - Tranh phãng to H 42.1; 42.2 SGK. - Phim trong b¶ng 42.1 SGK, b¶ng 42.1 SGV. - Su tÇm mét sè l¸ c©y a s¸ng; l¸ lóa, l¸ c©y a bãng: l¸ lèt, v¹n niªn thanh. - ThÝ nghiÖm tÝnh híng s¸ng cña c©y xanh. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc D.HOAT §¤NG DAY VA HOC 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Môi trờng là gì? Phân biệt nhân tố sinh thái? Kể tên 1 vài nhân tố hữu sinh ảnh hởng đến con ngời? - KiÓm tra bµi tËp cña HS. 2. Giíi thiÖu(1’) Khi chuyển 1 sinh vật từ nơi có ánh sáng mạnh đến nơi có ánh sáng yếu (hoặc ngîc l¹i) th× kh¶ n¨ng sèng cña chóng sÏ nh thÕ nµo? Nh©n tè ¸nh s¸ng cã ¶nh hëng nh thế nào tới đời sống sinh vật 3.Bµi míi Hoạt động 1: ảnh hởng của ánh sáng lên đời sống thực vật(20’) Hoạt động của GV - GV đặt vấn đề. - ánh sáng có ảnh hởng tới đặc điểm nµo cña thùc vËt? - GV cho HS quan s¸t c©y l¸ nèt, v¹n niên thanh, cây lúa, gợi ý để các em so s¸nh c©y sèng n¬i ¸nh s¸ng m¹nh vµ c©y sèng n¬i ¸nh s¸ng yÕu. Cho HS th¶o luËn vµ hoµn thµnh b¶ng 42.1. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu SGK trang 122 + Quan s¸t H 42.1; 42.2.. - HS quan s¸t tranh ¶nh, mÉu vËt. - HS th¶o luËn nhãm, hoµn thµnh b¶ng 42.1 vµo phim trong..

(92) - GV chiÕu phim cña 1 vµi nhãm, c¶ líp quan s¸t. - Cho HS nhËn xÐt, quan s¸t minh ho¹ trªn tranh, mÉu vËt. - GV chiếu kết quả đúng. B¶ng 42.1: ¶nh hëng cña ¸nh s¸ng tíi h×nh th¸i vµ sinh lÝ cña c©y Những đặc ®iÓm cña c©y. Khi cây sống nơi quang đãng. §Æc ®iÓm h×nh th¸i - L¸ - Th©n. + PhiÕn l¸ nhá, hÑp, mµu xanh nh¹t + Th©n c©y thÊp, sè cµnh c©y nhiÒu. Khi c©y sèng trong bãng r©m, díi t¸n c©y kh¸c, trong nhµ + PhiÕn l¸ lín, hÑp, mµu xanh thÉm + ChiÒu cao cña c©y bÞ h¹n chÕ bëi chiÒu cao cña t¸n c©y phÝa trªn, cña trÇn nhµ.. + Cờng độ quang hợp cao + Cây có khả năng quang hợp trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng yÕu, m¹nh. quang hîp yÕu trong ®iÒu kiÖn + C©y ®iÒu tiÕt tho¸t h¬i níc ¸nh s¸ng m¹nh. linh ho¹t: tho¸t h¬i níc t¨ng + C©y ®iÒu tiÕt tho¸t h¬i níc trong ®iÒu kiÖn cã ¸nh s¸ng kÐm: tho¸t h¬i níc t¨ng cao m¹nh, tho¸t h¬i níc gi¶m khi trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng m¹nh, c©y thiÕu níc. khi thiÕu níc c©y dÔ bÞ hÐo. - Yªu cÇu HS rót ra kÕt luËn. - HS rót ra kÕt luËn. - ánh sáng có ảnh hởng tới những đặc - Dựa vào bảng trên và trả lời. ®iÓm nµo cña thùc vËt? - GV nªu thªm: ¶nh hëng tÝnh híng - HS l¾ng nghe. s¸ng cña c©y. - Nhu cÇu vÒ ¸nh s¸ng cña c¸c loµi - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ c©y cã gièng nhau kh«ng? sung. - H·y kÓ tªn c©y a s¸ng vµ c©y a bãng mµ em biÕt? - Trong sản xuất nông nghiệp, ngời + Trồng xen kẽ cây để tăng năng suất nông dân ứng dụng điều này nh thế và tiết kiệm đất. nµo? §Æc ®iÓm sinh lÝ: - Quang hîp - Tho¸t h¬i níc. KÕt luËn: - ánh sáng có ảnh hởng tới đời sống thực vật, làm thay đổi đặc điểm hình thái, sinh lÝ (quang hîp, h« hÊp, tho¸t h¬i níc) cña thùc vËt. - Nhu cÇu vÒ ¸nh s¸ng cña c¸c loµi kh«ng gièng nhau: + Nhóm cây a sáng: gồm những cây sống nơi quang đãng. + Nhãm c©y a bãng; gåm nh÷ng c©y sèng n¬i ¸nh s¸ng yÕu, díi t¸n c©y kh¸c.. Hoạt động 2: ảnh hởng của ánh sáng lên đời sống của động vật(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu thÝ - HS nghiªncøu thÝ nghiÖm, th¶o luËn.

(93) nghiÖm SGK trang 123. Chän kh¶ n¨ng đúng - ánh sáng có ảnh hởng tới động vật nh thÕ nµo? - Qua VD vÒ ph¬i n¾ng cña th»n l»n H 42.3, em h·y cho biÕt ¸nh s¸ng cßn cã vai trò gì với động vật? Kể tên những động vật thờng kiếm ăn vào ban ngày, ban đêm? - GV th«ng b¸o thªm: + Gà thờng đẻ trứng ban ngày + Vịt đẻ trứng ban đêm. + Mïa xu©n nÕu cã nhiÒu ¸nh s¸ng, c¸ chép thờng đẻ trứng sớm hơn. - Tõ VD trªn em h·y rót ra kÕt luËn vÒ ảnh hởng của ánh sáng tới động vật? - Trong ch¨n nu«i ngêi ta cã biÖn ph¸p kĩ thuật gì để gà, vịt đẻ nhiều trứng?. và chọn phơng án đúng (phơng án 3) - HS tr¶ lêi c©u hái. - HS nªu.. - HS nghe GV nªu.. - HS rót ra kÕt luËn vÒ ¶nh hëng cña ¸nh s¸ng. + Tạo ngày nhân tạo để gà vịt đẻ nhiều trøng.. KÕt luËn: - ánh sáng ảnh hởng tới đời sống động vật: + Tạo điều kiện cho động vật nhận biết các vật và định hớng di chuyển trong kh«ng gian. + Giúp động vật điều hoà thân nhiệt. + ảnh hởng tới hoạt động, khả năng sinh sản và sinh trởng của động vật. - §éng vËt thÝch nghi ®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng kh¸c nhau, ngêi ta chia thµnh 2 nhãm động vật: + Nhóm động vật a sáng: gồm động vật hoạt động ban ngày. + Nhóm động vật a tối: gồm động vật hoạt động ban đêm, sống trong hang, đất hay đáy biển. 4. LuþÖn tËp vµcñng cè(4’) - S¾p xÕp c¸c c©y sau vµo nhãm thùc vËt a bãng vµ thùc vËt a s¸ng cho phï hîp: C©y bµng, c©y æi, c©y ng¶i cøu, c©y thµi µi, phong lan, hoa s÷a, dÊp c¸, t¸o, xoµi. - Nªu sù kh¸c nhau gi÷a thùc vËt a s¸ng vµ thùc vËt a bãng? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - Lµm bµi tËp 2, 3 vµo vë. - §äc tríc bµi 43.. TiÕt 43 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: ảnh hởng của nhiệt độ và độ ẩm lên đời sống sinh vật a. Môc ti£U. - Học sinh nắm đợc những ảnh hởng của nhân tố sinh thái nhiệt dộ và độ ẩm môi trờng đến các đặc điểm về sinh thái, sinh lí và tập tính của sinh vật..

(94) - Giải thích đợc sự thích nghi của sinh vật. B.TRONG T¢M -Anh hởng của nhiệt độ và độ ẩm lên đời sống sinh vật C.CHU¢N BI 1.GV: - Tranh phãng to H 43.1; 43.2; 43.3 SGK. - MÉu vËt vÒ thùc vËt a Èm (thµi lµi, r¸y, l¸ dong, v¹n niªn thanh...) thùc vËt chÞu h¹n (xơng rồng, thông, cỏ may...) động vật a ẩm, a khô. - B¶ng 43.1 vµ 43.2 SGK in vµo phim trong. - M¸y chiÕu. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi D.hoạt đông dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Nªu sù kh¸c nhau gi÷a thùc vËt a s¸ng vµ a bãng? - ánh sáng có ảnh hởng tới động vật nh thế nào? 2.Giíi thiÖu(1’) Nếu chuyển động vật sống nơi có nhiệt độ thấp (Bắc cực) VD; chim cánh cụt về nơi khí hậu ấm áp (vùng nhiệt đới) liệu chúng có sống đợc không ? Vì sao? GV: Vậy nhiệt độ và độ ẩm đã ảnh hởng đến đời sống của sinh vật nh thế nào? 3.Bµi míi Hoạt động 1: ảnh hởng của nhiệt độ lên đời sống sinh vật(15’) Hoạt động của GV - GV đặt câu hỏi: - Trong ch¬ng tr×nh sinh häc ë líp 6 em đã đợc học quá trình quang hợp, hô hÊp cña c©y chØ diÔn ra b×nh thêng ở nhiệt độ môi trờng nh thế nào? - GV bổ sung: ở nhiệt độ 25oC mọt bột trëng thµnh ¨n nhiÒu nhÊt, cßn ë 8oC mät bét ngõng ¨n. - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu VD1; VD2; VD3, quan s¸t H 43.1; 43.2, th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi c©u hái: - VD1 nhiệt độ đã ảnh hởng đến đặc ®iÓm nµo cña thùc vËt? - VD2 nhiệt độ đã ảnh hởng đến đặc ®iÓm nµo cña thùc vËt? - VD3 nhiệt độ đã ảnh hởng đến đặc ®iÓm nµo cña thùc vËt? - Tõ c¸c kiÕn thøc trªn, em h·y cho biết nhiệt dộ môi trờng đã ảnh hởng tới đặc điểm nào của sinh vật? - Các sinh vật sống đợc ở nhiệt độ nµo? Cã mÊy nhãm sinh vËt thÝch nghi với nhiệt độ khác nhau của môi trờng? §ã lµ nh÷ng nhãm nµo?. Hoạt động của HS - HS liên hệ kiến thức sinh học 6 nêu đợc: + Cây chỉ quang hợp tốt ở nhiệt độ 2030oC. Cây nhiệt đới ngừng quang hợp và hô hấp ở nhiệt độ quá thấp (0 oC) hoÆc qu¸ cao (trªn 40oC). - HS th¶o luËn nhãm, ph¸t biÓu ý kiÕn, các HS khác bổ sung và nêu đợc: + Nhiệt độ đã ảnh hởng đến đặc điểm h×nh th¸i (mÆt l¸ cã tÇng cutin dµy, chåi cây có các vảy mỏng), đặc điểm sinh lí (rông l¸). + Nhiệt dộ đã ảnh hởng đến đặc điểm hình thái động vật (lông dày, kích thớc lín) + Nhiệt độ đã ảnh hởng đến tập tính của động vật. - HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc tõ néi dung trªn vµ rót ra kÕt luËn..

(95) - Ph©n biÖt nhãm sinh vËt h»ng nhiÖt vµ biÕn nhiÖt? Nhãm nµo cã kh¶ n¨ng chịu đựng cao với sự thay đổi nhiệt độ m«i trêng? T¹i sao? - GV yªu cÇu HS hoµn thiÖn b¶ng 43.1 vµo tÊm trong.. + Sinh vËt h»ng nhiÖt cã kh¶ n¨ng duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định, không thay đổi theo nhiệt độ môi trờng ngoài nhờ c¬ thÓ ph¸t triÓn, c¬ chÕ ®iÒu hoµ nhiÖt vµ xuÊt hiÖn trung t©m ®iÒu hoµ nhiÖt ë bé n·o. Sinh vËt h»ng nhiÖt ®iÒu chØnh nhiệt độ cơ thể hiệu quả bằng nhiều c¸ch nh chèng mÊt nhiÖt qua líp mì, da hoÆc ®iÒu chØnh mao m¹ch díi da - GV chiÕu b¶ng 43.1 cña 1 vµi nhãm khi c¬ thÓ cÇn to¶ nhiÖt. HS để HS nhận xét. - GV chiếu đáp án đúng (Bảng 43.1 SGK) KÕt luËn: - Nhiệt độ môi trờng đã ảnh hởng tới hình thái, hoạt động sinh lí, tập tính của sinh vËt. - Đa số các loài sống trong phạm vi nhiệt độ 0-oC. Tuy nhiên cũng có 1 số sinh vật nhờ khả năng thích nghi cao nên có thể sống ở nhiệt độ rất thấp hoặc rất cao. - Sinh vật đợc chia 2 nhóm: + Sinh vËt biÕn nhiÖt + Sinh vËt h»ng nhiÖt. Hoạt động 2: ảnh hởng của độ ẩm lên đời sống của sinh vật(20’) Hoạt động của GV - GV cho HS quan s¸t 1 sè mÉu vËt: thùc vËt a Èm, thùc vËt chÞu h¹n, yªu cÇu HS: - Giíi thiÖu tªn c©y, n¬i sèng vµ hoµn thµnh b¶ng 43.2 SGK. - GV chiÕu kÕt qu¶ cña 1 vµi nhãm, cho HS nhËn xÐt. - Nêu đặc điểm thích nghi của các cây a Èm, c©y chÞu h¹n? - GV bæ sung thªm: c©y sèng n¬i kh« h¹n bé rÔ ph¸t triÓn cã t¸c dông hót níc tèt. - GV cho HS quan s¸t tranh ¶nh Õch nh¸i, t¾c kÌ, th»n l»n, èc sªn vµ yªu cÇu HS: - Giới thiệu tên động vật, nơi sống và hoµn thµnh tiÕp b¶ng 43.2. - GV chiÕu kÕt qu¶ 1 vµi nhãm, cho HS nhËn xÐt. - Nêu đặc điểm thích nghi của động vËt a Èm vµ chÞu h¹n? - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - Vậy độ ẩm đã tác động đến đặc điểm. Hoạt động của HS - HS quan s¸t mÉu vËt, nªu tªn, n¬i sèng vµ ®iÒn vµo tÊm trong kÎ theo b¶ng 43.2. - HS quan s¸t mÉu vËt, nghiªn cøu SGK trình bày đợc đặc điểm cây a ẩm, cây chÞu h¹n SGK.. - HS quan sát tranh và nêu đợc tên, noi sống động vật, hoàn thành bảng 43.2 vµo phim trong.. - HS quan s¸t tranh, nghiªncøu SGK vµ nêu đợc đặc điểm của động vật a ẩm, a kh« SGK. - HS tr¶ lêi vµ rót ra kÕt luËn..

(96) nào của thực vật, động vật? - Có mấy nhóm động vật và thực vật thích nghi với độ ẩm khác nhau? KÕt luËn: - Động vật và thực vật đều mang nhiều đặc điểm sinh thía thích nghi với môi trờng có độ ẩm khác nhau. - Thùc vËt chia 2 nhãm: + Nhãm a Èm (SGK). + Nhãm chÞu h¹n (SGK). - §éng vËt chia 2 nhãm: + Nhãm a Èm (SGK). + Nhãm a kh« (SGK). 4. luyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Nhiệt độ của môi trờng có ảnh hởng tới đặc điểm tới đặc điểm hinh thái và sinh lí cña thùc vËt nh thÕ nµo? Cho VD minh ho¹? - Tập tính của động vật và thực vật phụ thuộc vào nhân tố sinh thái nào? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - Su tầm t liệu về rừng cây, nốt rễ cây họ đậu, địa y.. TiÕt 44 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: ¶nh hëng lÉn nhau gi÷a c¸c sinh vËt a. Môc tiªu. - Học sinh hiểu và nắm đợc thế nào là nhân tố sinh vật. - Nêu đợc mối quan hệ giữa các sinh vật cùng loài và sinh vật khác loài. b.träng t©m -¶nh hëng lÉn nhau gi÷a c¸c sinh vËt c.chuÈn bÞ 1.GV: - Tranh phãng to H 44.1; 44.2; 44.3 SGK. - Tranh ¶nh su tÇm vÒ quan hÖ cïng loµi, kh¸c loµi. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoat động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - KiÓm tra c©u 2, 3 SGK trang 129. 2.Giíi thiÖu(1’) GV cho HS quan sát 1 số tranh: đàn bò, đàn trâu, khóm tre, rừng thông, hổ ®ang ngo¹m con thá vµ hái: - Nh÷ng bøc tranh nµy cho em suy nghÜ g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi? 3.Bµi míi Hoạt động 1: Quan hệ cùng loài(20’).

(97) Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 44.1 tr¶ lêi c©u hái vÒ mèi quan hÖ cïng loµi  SGK: - Khi cã giã b·o, thùc vËt sèng thµnh nhãm cã lîi g× so víi sèng riªng lÎ? - Trong thiên nhiên, động vật sống thành bầy, đàn có lợi gì? Đây thuộc lo¹i quan hÖ g×? - GV nhận xét, đánh giá, đa 1 vài hình ¶nh quan hÖ hç trî. - Số lợng các cá thể của loài ở mức độ nµo th× gi÷a c¸c c¸ thÓ cïng loµi cã quan hÖ hç trî? - Khi vợt qua mức độ đó sẽ xảy ra hiện tîng g×? HËu qu¶ ? - GV ®a ra 1 vµi h×nh ¶nh quan hÖ c¹nh tranh. - Yªu cÇu HS lµm bµi tËp  SGK trang 131. - GV nhận xét nhóm đúng, sai. - Sinh vËt cïng loµi cã mèi quan hÖ víi nhau víi nhau nh thÕ nµo? - Trong chăn nuôi, ngời ta đã lợi dụng quan hệ hỗ trợ cùng loài để làm gì?. Hoạt động của HS - HS quan sát tranh, trao đổi nhóm, phát biểu, bổ sung và nêu đợc: + Khi giã b·o, thùc vËt sèng thµnh nhãm cã t¸c dông gi¶m bít søc thæi của gió, làm cây không bị đổ, bị gãy. + Động vật sống thành bầy đàn có lợi trong việc tìm kiếm đợc nhiều thức ăn h¬n, ph¸t hiÖn kÎ thï nhanh h¬n vµ tù vÖ tèt h¬n  quan hÖ hç trî. + Sè lîng c¸ thÓ trong loµi phï hîp ®iÒu kiÖn sèng cña m«i trêng. + Khi số lợng cá thể trong đàn vợt quá giíi h¹n sÏ x¶y ra quan hÖ c¹nh tranh cïng loµi  1 sè c¸ thÓ t¸ch khái nhãm (động vật) hoặc sự tỉa tha ở thực vật. + ý đúng: câu 3. + HS rót ra kÕt luËn. + HS liên hệ, nêu đợc: Nuôi vịt đàn, lợn đàn để chúng tranh nhau ¨n, sÏ mau lín.. KÕt luËn: - C¸c sinh vËt cïng loµi sèng gÇn nhau, liªn hÖ víi nhau h×nh thµnh nªn nhãm c¸ thÓ. - Trong 1 nhãm cã nh÷ng mèi quan hÖ: + Hỗ trợ; sinh vật đợc bảo vệ tốt hơn, kiếm đợc nhiều thức ăn. + C¹nh tranh: ng¨n ngõa gia t¨ng sè lîng c¸ thÓ vµ sù c¹n kiÖt thøc ¨n  1 sè t¸ch khái nhãm. Hoạt động 2: Quan hệ khác loài(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin b¶ng 44, c¸c mèi quan hÖ kh¸c loµi: - Quan s¸t tranh, ¶nh chØ ra mèi quan - HS nghiªn cøu b¶ng 44 SGK  t×m hiÓu hÖ gi÷a c¸c loµi? c¸c mèi quan hÖ kh¸c loµi: - Yêu càu HS làm bài tập  SGK trang - Nêu đợc các mối quan hệ khác loài 132, quan s¸t H 44.2, 44.3. trªn tranh, ¶nh. + Cộng sinh: tảo và nấm trong địa y, vi khuÈn trong nèt sÇn rÔ c©y hä ®Ëu. + Hội sinh: cá ép và rùa, địa y bám trên cµnh c©y. + C¹nh tranh: lóa vµ cá d¹i, dª vµ bß. + kÝ sinh: rËn kÝ sinh trªn tr©u bß, giun.

(98) đũa kí sinh trong cơ thể ngời. + Sinh vËt ¨n sinh vËt kh¸c; h¬u nai vµ - Trong n«ng, l©m, con ngêi lîi dông hæ, c©y n¾p Êm vµ c«n trïng. mối quan hệ giữa các loài để làm gì? + Dùng sinh vật có ích tiêu diệt sinh vật Cho VD? cã Ých tiªu diÖt sinh vËt cã h¹i. - GV: đây là biện pháp sinh học, không VD: Ong mắt đỏ diệt sâu đục thân lúa, g©y « nhiÔm m«i trêng. kiÕn vèng diÖt s©u h¹i l¸ c©y cam. KÕt luËn: - B¶ng 44 SGK trang 132. 4.luyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - GV sử dụng sơ đồ SGV trang 153 để kiểm tra bằng cách các ô đều để trống và HS hoµn thµnh néi dung. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - Su tÇm tranh ¶nh vÒ sinh vËt sèng ë c¸c m«i trêng kh¸c nhau.. TiÕt 45+ 46 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Thùc hµnh T×m hiÓu m«i trêng vµ ¶nh hëng cña một số nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật a. Môc tiªu. - Học sinh đợc những dẫn chứng về ảnh hởng của nhân tố sinh thái ánh sáng và độ ẩm lên đời sống sinh vật ở môi trờng đã quan sát. - Qua bµi häc, HS thªm yªu thiªn nhiªn vµ cã ý thøc b¶o vÖ thiªn nhiªn. b.träng t©m -Môi trờng và ảnh hởng của một số nhân tố sinh thái lên đời sống sinh vật C. ChuÈn bÞ 1.GV:. - Dông cô: + KÑp Ðp c©y, giÊy b¸o, kÐo c¾t c©y. + GiÊy kÎ li, bót ch×. + Vợt bắt côn trùng, lọ, túi nilông đựng động vật. + Băng hình về đời sống động vật, thực vật – tác động tiêu cực, tích cực của con ngời đến môi trờng của sinh vật. + Tranh mÉu l¸ c©y. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt đông dạy và hoc 1.KiÓm tra: -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh 2.Giíi thiÖu Cã 2 ph¬ng ¸n: - Phơng án 1: HS đợc tham quan ngoài thiên nhiên, GV tiến hành các bớc nh nội dung SGK vµ SGV..

(99) - Ph¬ng ¸n 2: Kh«ng cã ®iÒu kiÖn tham quan thiªn nhiªn, GV cho HS xem b¨ng h×nh t¹i líp. * TiÕn hµnh: Ph¬ng ¸n 2: 3.Bµi míi Hoạt động 1: Tìm hiểu môi trờng sống của sinh vật Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Tríc khi xem b¨ng h×nh, GV cho HS kÎ b¶ng 45.1 vµo vë, thay tªn b¶ng lµ “C¸c lo¹i sinh vËt sèng trong m«i trêng” - C¸ nh©n kÎ b¶ng 45.1 - GVbËt b¨ng h×nh 2 – 3 lÇn. - GV lu ý HS nÕu kh«ng biÐt tªn sinh vËt trong b¨ng th× GV ph¶i th«ng b¸o (cã thÓ theo hä, bé). - GV dùng băng đĩa hình và nêu câu hái: - Em đã quan sát đợc những sinh vật nµo? sè lîng nh thÕ nµo? - Theo em cã nh÷ng m«i trêng sèng nµo trong ®o¹n b¨ng trªn? M«i trêng nµo cã sè lîng sinh vËt nhiÒu nhÊt? M«i trêng nµo cã sè lîng sinh vËt Ýt nhÊt? V× sao?. - Quan s¸t b¨ng h×nh. - Chó ý c¸c néi dung trong b¶ng vµ hoµn thµnh néi dung. - HS trao đổi nhóm, thống nhát ý kiến tr¶ lêi: + §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy , nhãm kh¸c bæ sung: m«i trêng cã ®iÒu kiÖn vÒ ¸nh sáng, nhiệt độ... thì số lợng sinh vật nhiÒu, sè loµi phong phó. + M«i trêng sèng cã ®iÒu kiÖn sèng kh«ng thuËn lîi th× sinh vËt cã sè lîng Ýt h¬n.. Hoạt động 2: Tìm hiểu ảnh hởng của ánh sáng tới hình thái lá cây Hoạt động của GV - GV yªu cÇu HS kÎ b¶ng 45.2 vµo vë - GV cho HS xem tiÕp b¨ng h×nh vÒ thÕ giíi thùc vËt. - GV lu ý: dïng b¨ng h×nh ë nh÷ng loại lá có những đặc điểm theo yêu cầu để HS quan sát kĩ hơn. - GV nªu c©u hái sau khi HS xem b¨ng xong: - Từ những đặc điểm của phiến lá, em hãy cho biết lá cây quan sát đợc là lo¹i l¸ c©y nµo? (a s¸ng, a bãng...) - GV nhận xét, đánh giá hoạt động của c¸ nh©n vµ nhãm sau khi hoµn thµnh b¶ng (néi dung 1 vµ 2).. Hoạt động của HS - C¸ nh©n kÎ b¶ng 45.2, quan s¸t b¨ng h×nh. - Hoµn thµnh c¸c néi dung trong b¶ng 45.2 (lu ý c¸c cét 2, 3, 4).. - HS th¶o luËn nhãm kÕt hîp víi ®iÒu gîi ý SGK (trang 137)  ®iÒn kÕt qu¶ vµo cét 5 (b¶ng 45.2). - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. Hoạt động 3: Tìm hiểu môi trờng sống của động vật Hoạt động của GV - GV cho HS xem b¨ng vÒ thÕ giíi động vật (lu ý GV đã lựa chọn kĩ nội dung). Hoạt động của HS.

(100) - GV nªu c©u hái: - Em đã quan sát đợc những loài động vËt nµo? - Lu ý: yªu cÇu HS ®iÒn thªm vµo b¶ng 45.3 một số sinh vật gần gũi với đời sèng nh: s©u, ruåi, gi¸n, muçi... - GV đánh giá hoạt động của HS - GV cho HS xem ®o¹n b¨ng vÒ t¸c động tiêu cực, tích cực của con ngời tới thiªn nhiªn vµ nªu c©u hái: - Em cã suy nghÜ g× sau khi xem ®o¹n b¨ng trªn? - Bản thân em sẽ làm gì để góp phần bảo vệ thiên nhiên (cụ thể là đối với động vật, thực vật). - HS kÎ b¶ng 45.3 vµo vë. - Xem băng hình, lu ý đặc điểm của động vật đó thích nghi với môi trờng nh thÕ nµo. - TiÕp tôc th¶o luËn néi dung c©u hái. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS suy nghÜ tr¶ lêi theo ý kiÕn cña b¶n th©n. - Liên hệ thực tế đó là môi trờng nơi ®ang sèng, trêng häc.. 4. KiÓm tra vµ viÕt têng tr×nh - GV thu vở của 1 số HS để kiểm tra. - GV nhận xét về thái độ học tập của HS trong 2 tiết thực hành. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - C¸ nh©n HS lµm b¸o b¸o thu hoach theo néi dung SGK. - Su tầm tranh ảnh về động vật, thực vật.. TiÕt 47 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng II- HÖ sinh th¸i QuÇn thÓ sinh vËt a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc khái niệm, cách nhận biết quần thể sinh vật, lấy VD. - Chỉ ra đợc các đặc trng cơ bản của quần thể từ đó thấy đợc ý nghĩa thực tiễn của nó b.träng t©m. -QuÈn thÓ sinh vËt c.chuÈn bi 1.GV: - Tranh phãng to h×nh 47 SGK. - T liÖu vÒ 1 vµi vµi quÇn thÓ sinh vËt. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra(2’) -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh 2.Giíi thiÖu(3’) -QuÈn thÓ sinh vËt lµ g×? 3. Bµi häc Hoạt động 1: Thế nào là một quần thể sinh vật(10’) Hoạt động của GV - GV cho HS quan sát tranh: đàn ngựa,. Hoạt động của HS.

(101) đàn bò, bụi tre, rừng dừa... - GV thông báo rằng chúng đợc gọi là 1 quÇn thÓ. - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - ThÕ nµo lµ 1 quÇn thÓ sinh vËt? - GV lu ý HS nh÷ng côm tõ: + C¸c c¸ thÓ cïng loµi . + Cïng sèng trong kho¶ng kh«ng gian nhất định. + Cã kh¶ n¨ng giao phèi. - Yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 47.1: đánh dấu x vào chỗ trống trong bảng nh÷ng VD vÒ quÇn thÓ sinh vËt vµ kh«ng ph¶i quÇn thÓ sinh vËt. - GV nhận xét, thông báo kết quả đúng vµ yªu cÇu HS kÓ thªm 1 sè quÇn thÓ kh¸c mµ em biÕt. - GV cho HS nhËn biÕt thªm VD quÇn thÓ kh¸c: c¸c con voi sèng trong vên b¸ch thó, c¸c c¸ thÓ t«m sèng trong ®Çm, 1 bÇy voi sèng trong rõng rËm ch©u phi .... - HS nghiªn cøu SGK trang 139 vµ tr¶ lêi c©u hái. - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. - HS trao đổi nhóm, phát biểu ý kiến, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. + VD 1, 3, 4 kh«ng ph¶i lµ quÇn thÓ. + VD 2, 5 lµ quÇn thÓ sinh vËt. + Chim trong rõng, c¸c c¸ thÓ sèng trong hå nh tËp hîp thùc vËt næi, c¸ mÌ tr¾ng, c¸ chÐp, c¸ r« phi.... KÕt luËn: - QuÇn thÓ sinh vËt lµ tËp hîp nh÷ng c¸ thÓ cïng loµi, sinh sèng trong kho¶ng không gian nhất định, ở 1 thời điểm nhất định và có khả năng sinh sản tạo thành nh÷ng thÕ hÖ míi. Hoạt động 2: Những đặc trng cơ bản của quần thể(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Các quần thể trong 1 loài phân biệt - HS nghiêncứu SGK nêu đợc: nhau ë nh÷ng dÊu hiÖu nµo? + TØ lÖ giíi tÝnh, thµnh phÇn nhãm tuæi, mật độ quần thể. - HS tù nghiªn cøu SGK trang 140, c¸ - Tỉ lệ giới tính là gì? Ngời ta xác định tỉ nhân trả lời, nhận xét và rút ra kết luận. lÖ giíi tÝnh ë giai ®o¹n nµo? TØ lÖ nµy + TÝnh tØ lÖ giíi tÝnh ë 3 giai ®o¹n: giai cho phép ta biết đợc điều gì? đoạn trứng mới đợc thụ tinh, giai đoạn trøng míi në hoÆc con non, giai ®o¹n trëng thµnh. - Tỉ lệ giới tính thay đổi nh thế nào? Cho + Tỉ lệ đực cái trởng thành cho thấy tiềm VD ? n¨ng sinh s¶n cña quÇn thÓ. - Trong ch¨n nu«i, ngêi ta ¸p dông ®iÒu + Tuú loµi mµ ®iÒu chØnh cho phï hîp. nµy nh thÕ nµo? - Yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, quan s¸t b¶ng 47.2 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Trong quÇn thÓ cã nh÷ng nhãm tuæi nµo? - HS trao đổi nhóm, nêu đợc: - Nhãm tuæi cã ý nghÜa g×? + Hình A: đáy tháp rất rộng, chứng tỏ tỉ - GV yêu cầu HS đọc tiếp thông tin SGK, lệ sinh cao, số lợng cá thể của quần thể.

(102) quan s¸t H 47 vµ tr¶ lêi c©u hái: - Nªu ý nghÜa cña c¸c d¹ng th¸p tuæi?. - Mật độ quần thể là gì? - GV lu ý HS: dïng khèi lîng hay thÓ tÝch tuú theo kÝch thíc cña c¸ thÓ trong quÇn thÓ. KÝch thíc nhá th× tÝnh b»ng khèi lîng... - Mật độ liên quan đến yếu tố nào trong quÇn thÓ? Cho VD? - Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cÇn cã biện pháp gì để giữ mật độ thích hợp? - Trong các đặc trng của quần thể, đặc trng nµo c¬ b¶n nhÊt? V× sao?. t¨ng nhanh. + H×nh B: §¸y th¸p réng võa ph¶i (trung b×nh), tØ lÖ sinh kh«ng cao, võa ph¶i (tØ lÖ sinh = tØ Ö tö vong) sè lîng c¸ thÓ æn định (không tăng, không giảm). + H×nh C: §¸y th¸p hÑp, tØ lÖ sinh thÊp, nhãm tuæi tríc sinh s¶n Ýt h¬n nhãm tuæi sinh s¶n, sè lîng c¸ thÓ gi¶m dÇn. - HS nghiªn cøu GSK trang 141 tr¶ lêi c©u hái. - HS nghiªn cøu SGK, liªn hÖ thùc tÕ vµ tr¶ lêi c©u hái: - Rót ra kÕt luËn. + BiÖn ph¸p: trång dµy hîp lÝ lo¹i bá c¸ thể yếu trong đàn, cung cấp thức ăn đầy đủ. + Mật độ quyết định các đặc trng khác vì ảnh hởng đến nguồn sống, tần số gặp nhau giữa đực và cái, sinh sản và tử vong, tr¹ng th¸i c©n b»ng cña quÇn thÓ.. KÕt luËn: 1. TØ lÖ giíi tÝnh - Tỉ lệ giới tính là tỉ lệ giữa số lợng cá thể đực với cá thể cái. - Tỉ lệ giới tính thay đổi theo lứa tuôit, phụ thuộc vào sự tử vong không đồng đều giữa cá thể đực và cái. - TØ lÖ giíi tÝnh cho thÊy tiÒm n¨ng sinh s¶n cña quÇn thÓ. 2. Thµnh phÇn nhãm tuæi - B¶ng 47.2. - Dùng biểu đồ tháp để biểu diễn thành phần nhóm tuổi. 3. Mật độ quần thể - Mật độ quần thể là số lợng hay khối lợng sinh vật có trong 1 đơn vị diện tích hay thÓ tÝch. - Mật độ quần thể không cố định mà thay đổi theo mùa, theo năm và phụ thuộc vào chu k× sèng cña sinh vËt. Hoạt động 3: ảnh hởng của môi trờng tới quần thể sinh vật(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái trong - HS th¶o luËn nhãm, tr×nh bµy vµ bæ sung kiến thức, nêu đợc: môc  SGK trang 141. + Vào tiết trời ấm áp, độ ẩm cao muỗi sinh s¶n m¹nh, sè lîng muçi t¨ng cao + Sè lîng Õch nh¸i t¨ng cao vµo mïa ma. + Chim cu g¸y lµ lo¹i chim ¨n h¹t, xuÊt hiÖn nhiÒu vµo mïa gÆt lóa. - GV gîi ý HS nªu thªm 1 sè VD vÒ biÕn.

(103) động số lợng cá thể sinh vật tại địa phơng. - GV đặt câu hỏi: - HS kh¸i qu¸t tõ VD trªn vµ rót ra kÕt - Những nhân tố nào của môi trờng đã luận. ảnh hởng đến số lợng cá thể trong quần thÓ? - Mật độ quần thể điều chỉnh ở mức độ c©n b»ng nh thÕ nµo? KÕt luËn: - Các đời sống của môi trờng nh khí hậu, thổ nhỡng, thức ăn, nơi ở... thay đổi sẽ dẫn tới sự thay đổi số lợng của quần thể. - Khi mật độ cá thể tăng cao dẫn tới thiếu thức ăn, chỗ ở, phát sinh nhiều bệnh tật, nhiều cá thể sẽ bị chết. khi đó mật độ quần thể lại đợc điều chỉnh trở về mức độ cân b»ng. 4.luyÖn tËp vµ cñng cè(4’) Cho HS tr¶ lêi c©uhái 1, 2 SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2,3 SGK. - Lµm bµi tËp 2 vµo vë.. Ngµy so¹n:17/02/2013.

(104) Ngµy d¹y:20/02/2013. TiÕt 48. QuÇn thÓ ngêi. a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc 1 số đặc điểm cơ bản của quần thể ngời liên quan đến vấn đề dân số. - Từ đó thay đổi nhận thức dân số và phát triển xã hội, giúp cán bộ với mọi ngời dân thùc hiÖn tèt ph¸p lÖnh d©n sè b.trong t©m.. -QuÈn thÓ ngêi c.chuÈn bÞ. 1.GV: - Tranh phãng to H 48, 47 SGK. - GiÊy trong kÎ s½n b¶ng 48.1; 48.2. - T liệu về dân số Việt Nam năm 2000 – 2005 và ở địa phơng. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt đông dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Quần thể là gì? Nêu những đặc trng cơ bản của quần thể? - Trong nh÷ng tËp hîp díi ®©y, tËp hîp nµo lµ quÇn thÓ sinh vËt? 1. C¸c con voi sèng trong vên b¸ch thó. 2. C¸c c¸ thÓ t«m só sèng trong ®Çm. 3. Mét bÇy voi sèng trong rõng rËm Ch©u Phi. 4. C¸c c¸ thÓ chim trong rõng. 5. Tập hợp ngời Việt Nam định c ở thành phố của Đức. 6. TËp hîp c¸ chÐp sèng trong ao. 7. Rõng dõa B×nh §Þnh. §¸p ¸n: 2, 3, 5, 6, 7 v× c¸c ca thÓ cïng loµi, sèng trong cïng 1 sinh c¶nh,.... cã quan hÖ sinh s¶n. 1- Kh«ng ph¶i lµ quÇn thÓ v× cã thÓ thuéc 2 loµi kh¸c nhau: voi ch©u phi. voi ch©u ¸. 4- Kh«ng ph¶i v× cã nhiÒu loµi chim sèng trong rõng. 2Giíi thiÖu(1’) GV nhắc lại: Khái niệm quần thể, đặc trng của quần thể, VD. Vậy trong các quần thể ở bài tập trên, quần thể ngời có đặc điểm gì giống và khác víi quÇn thÓ sinh vËt kh¸c? 3.Bµi míi Hoạt động 1: Sự khác nhau giữa quần thể ngời với các quần thể sinh vật kh¸c(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yêu cầu HS hoàn thành bảng 48.1 - HS vận dụng kiến thức đã học ở bài SGK. tríc, kÕt hîp víi kiÕn thøc thùc tÕ, trao đổi nhóm, thống nhất ý kiến và hoàn thµnh b¶ng 48.1 vµo phim trong. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - GV chiÕu kÕt qu¶ 1 vµi nhãm, cho HS nhËn xÐt. - GV nhận xét và thông báo đáp án. - Quần thể ngời có đặc điểm nào giống - HS quan sát bảng 48.1, nhận xét và.

(105) với các đặc điểm của quần thể sinh vật rút ra kết luận. kh¸c? - GV lu ý HS: tỉ lệ giới tính có ảnh hởng đến mức tăng giảm dân số từng thời kì, đến sự phân công lao động ... (nh SGV). - QuÇn thÓ ngêi kh¸c víi quÇn thÓ sinh - HS tiÕp tôc quan s¸t b¶ng 48.1, nhËn vật khác ở những đặc trng nào? do đâu xét và rút ra kết luận. có sự khác nhau đó? KÕt luËn: - Quần thể ngời có đặc trng sinh học ch những quần thể sinh vật khác, đó là đặc điểm giới tính, lứa tuổi, mật độ, sinh sản, tử vong. - Quần thể ngời có những đặc trng khác với quần thể sinh vật khác ở những đặc điểm nh: pháp luật, chế độ hôn nhân, văn hoá, giáo dục, kinh tế... - Sự khác nhau đó là do con ngời có lao động và t duy nên có khả năng tự điều chỉnh các đặc điểm sinh thái trong quần thể, đồng thời cải tạo thiên nhiên. Hoạt động 2: Đặc điểm về thành phần nhóm tuổi của mỗi quần thể ngời(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS -GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK. - HS nghiên cứu SGK, nêu đợc 3 nhóm - Trong quần thể ngời, nhóm tuổi đợc tuổi và rút ra kết luận. ph©n chia nh thÕ nµo? - HS quan sát kĩ H 48 đọc chú thích. - GV giíi thiÖu th¸p d©n sè H 48. - HS trao đổi nhóm và nêu đợc: - Cách sắp xếp nhóm tuổi cũng nh + Giống: đều có 3 nhóm tuổi, 3 dạng c¸ch biÓu diÔn th¸p tuæi ë quÇn thÓ ng- h×nh th¸p. ời và quần thể sinh vật có đặc điểm + Khác: tháp dân số không chỉ dựa trên kh¶ n¨ng sinh s¶n mµ cßn dùa trªn kh¶ nµo gièng vµ kh¸c nhau? (Cho HS quan sát H 47 và H 48 để HS năng lao động. ở ngời tháp dân số chia 2 nöa: nöa ph¶i biÓu thÞ nhãm cña n÷, nöa so s¸nh). tr¸i biÓu thÞ c¸c nhãm tuæi cña nam. (vÏ theo tØ lÖ % d©n sè kh«ng theo sè lîng).. - HS nghiªn cøu kÜ b¶ng 48. + Đọc chú thích, trao đổi nhóm và hoàn - Yªu cÇu HS th¶o luËn hoµn thµnh thµnh b¶ng 48 vµo phim trong. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, bæ sung. b¶ng 48.2 - GV chiÕu kÕt qu¶ 1 sè nhãm, cho HS nhËn xÐt. - GV nhận xét kết quả, phân tích các H - Dựa vào bảng 48.2 HS nêu đợc: + Th¸p d©n sè trÎ lµ níc cã tØ lÖ trÎ em 48.2 a, b, c nh SGV. - Em h·y cho biÕt thÕ nµo lµ 1 níc cã sinh ra h»ng n¨m nhiÒu vµ tØ lÖ tö vong d¹ng th¸p d©n sè trÎ vµ níc cã d¹ng cao ë ngêi trÎ tuæi, tØ lÖ t¨ng trëng d©n sè cao. th¸p d©n sè giµ? + Níc cã d¹ng th¸p dÊnè giµ cã tØ lÖ trÎ em sinh ra h»ng n¨m Ýt, tØ lÖ ngêi giµ nhiÒu. + Th¸p a, b: d©n sè trÎ + Th¸p c: d©n sè giµ. - Trong 3 d¹ng th¸p trªn, d¹ng th¸p nµo lµ d©n sè trÎ, d¹ng th¸p nµo lµ th¸p d©n sè giµ? - GV bæ sung: níc ®ang chiÕm vÞ trÝ.

(106) giµ nhÊt trªn thÕ giíi lµ NhËt B¶n víi ngêi giµ chiÕm tØ lÖ 36,5% d©n sè, T©y Ban Nha 35%, ý lµ 34,4 % vµ Hµ Lan 33,2%. Việt Nam là nớc có dân số trẻ, phấn + Nghiên cứu tháp tuổi để có kế hoạch đấu năm 2050 là nớc có dân số già. ®iÒu chØnh t¨ng gi¶m d©n sè cho phï - GV rót ra kÕt luËn. hîp. - ViÖc nghiªn cøu th¸p tuæi ë quÇn thÓ ngêi cã ý nghÜa g×? KÕt luËn: - QuÇn thÓ ngêi gåm 3 nhãm tuæi: + Nhóm tuổi trớc sinh sản từ sơ sinh đến 15 tuôit. + Nhóm tuổi sinh sản và lao động: 15 – 65 tuổi. + Nhóm tuổi hết khả năng lao động nặng nhọc: từ 65 tuổi trở lên. - Tháp dân số (tháp tuổi) thể hiện đặc trng dân số của mỗi nớc. + Tháp dân số trẻ là tháp dân số có đáy rộng, số lợng trẻ em sinh ra nhiều và đỉnh th¸p nhän thÓ hiÖn tØ lÖ tö vong cao, tuæi thä thÊp. + Tháp dân số già là tháp có đáy hẹp, đỉnh không nhọn, cạnh tháp gần nh thẳng đứng biểu thị tỉ lệ sinh và tỉ lệ tử vong đều thấp, tuổi thọ trung bình cao. Hoạt động 3: Tăng dân số và phát triển xã hội(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS -GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK. - HS nghiªn cøu 3 dßng ®Çu SGK trang - Phân biệt tăng dân số tự nhiên với 145 để trả lời: t¨ng d©n sè thùc? - GV ph©n tÝch thªm vÒ hiÖn tîng ngêi di c chuyển đi và đến gây tăng dân số. - Yêu cầu HS hoàn thành bài tập SGK - HS trao đổi nhóm, liên hệ thực tế và trang 145. hoµn thµnh bµi tËp. - GV nhận xét và đặt câu hỏi: - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c HS kh¸c - Sù t¨ng d©n sè cã liªn quan nh thÕ nhËn xÐt, bæ sung. nào đến chất lợng cuộc sống? + Lùa chän a, b, c, d, e, f, g. - ở Việt Nam đã có biện pháp gì để + Thực hiện pháp lệnh dân số. gi¶m sù gia t¨ng d©n sè vµ n©ng cao + Tuyªn truyÒn b»ng tê r¬i, pan«. chÊt lîng cuéc sèng? + Gi¸o dôc sinh s¶n vÞ thµnh niªn. - GV giíi thiÖu t×nh h×nh t¨ng d©n sè ë ViÖt Nam (SGK trang 134). - Cho HS th¶o luËn vµ rót ra nhËn xÐt. - Những đặc điểm nào ở quần thể ngời cã ¶nh hëng lín tíi chÊt lîng cuéc sèng cña mçi con ngêi vµ c¸c chÝnh - HS th¶o luËn,tr¶ lêi vµ rót ra kÕt luËn. s¸ch kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia? - Em h·y tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ quÇn thÓ ngêi, d©n sè vµ ph¸t triÓn x· héi? KÕt luËn: - T¨ng d©n sè tù nhiªn lµ kÕt qu¶ cña sè ngêi sinh ra nhiÒu h¬n sè ngêi tö vong. * T¨ng d©n sè tù niªn + sè ngêi nhËp c – sè ngêi di c = T¨ng d©n sè thùc. - Khi d©n sè t¨ng qu¸ nhanh dÉn tíi thiÕu n¬i ë, nguån níc uèng, « nhiÔm m«i trêng, t¨ng chÆt ph¸ tõng vµ c¸c tµi nguyªn kh¸c..

(107) - Hiện nay Việt Nam đang thực hiện pháp lệnh dân số nhằm mục đích đảm bảo chất lợng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và toàn xã hội. Mỗi con sinh ra phải phù hợp với khả năng nuôi dỡng, chăm sóc của mỗi gia đình và hài hoà với sự phát triển kinh tế, xã hội, tài nguyên môi trờng đất nớc. => Những đặc trng và tỉ lệ giới tính, thành phần nhóm tuổi, sự tăng giảm dân số ảnh hëng tíi chÊt lîng cuéc sèng, con ngêi vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña mçi quèc gia. 4. luyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - HS nh¾c l¹i néi dung bµi häc. - §äc ghi nhí SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - ¤n l¹i bµi quÇn thÓ. - §äc tríc bµi 49. ……………………………………………………………………………………… Ngµy so¹n:22/02/2013 Ngµy d¹y: 25/02/2013 TiÕt 49 QuÇn x· sinh vËt a. Môc tiªu. - Học sinh trình bày đợc khái niệm của quần xã, phân biệt quân xã với quần thể. - Lấy đợc VD minh hoạ các mối liên hệ sinh thái trong quần xã. - Mô tả đợc 1 số dạng biến đổi phổ biến của quần xã trong tự nhiên biến đổi quần xã thờng dẫn tới sự ổn định và chỉ ra đợc 1 số biến đổi có hại do tác động của con ngời g©y nªn. - Gi¸o dôc lßng yªu thiªn nhiªn. b.träng t©m. -ph©n biÖt quÇn x· víi quÇn thÓ c.chuÈn bÞ. 1.GV: - Tranh phãng to H 49.1; 49.2; 49.3 SGK. - Đĩa hình hoặc băng hình về hoạt động của 1 quần xã hoặc ảnh về quần xã: quần xã rõng th«ng ph¬ng b¾c, th¶o nguyªn... 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - QuÇn thÓ ngêi kh¸c víi quÇn thÓ sinh vËt kh¸c ë nh÷ng ®iÓm c¨n b¶n nµo? - ý nghÜa cña viÖc ph¸t triÓn d©n sè hîp lÝ cña mçi quèc gia lµ g×? 2.Giíi thiÖu(1’) GV giới thiệu 1 vài hình ảnh về quần xã sinh vật cho HS quan sát và nêu vấn đề: QuÇn x· sinh vËt lµ g×? QuÇn x· sinh vËt cã nh÷ng dÊu hiÖu ®iÓn h×nh? Nã cã mèi quan hÖ g× víi quÇn thÓ? 3.Bµi míi Hoạt động 1: Thế nào là một quần xã sinh vật?(15’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV cho HS quan sát lại tranh ảnh về - HS quan sát tranh và nêu đợc: quÇn x·..

(108) - Cho biết rừng ma nhiệt đới có những quÇn thÓ nµo? - Rõng ngËp mÆn ven biÓn cã nh÷ng quÇn thÓ nµo? - Trong 1 c¸i ao tù nhiªn cã nh÷ng quÇn thÓ nµo? - C¸c quÇn thÓ trong quÇn x· cã quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo? - GV đặt vấn đề: ao cá, rừng... đợc gọi lµ quÇn x·. VËy quÇn x· lµ g×?. + C¸c quÇn thÓ: c©y bôi, c©y gç, c©y a bãng, c©y leo... + Quần thể động vật: rắn, vắt, tôm,cá chim, ..vµ c©y. + QuÇn thÓ thùc vËt: rong, rªu, t¶o, rau muèng... Quần thể động vật: ốc, ếch, cá chép, cá diÕc... + Quan hÖ cïng loµi, kh¸c loµi. - HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc thµnh kh¸i niÖm. - Yªu cÇu HS t×m thªm VD vÒ quÇn - HS lÊy thªm VD. x·? - HS th¶o luËn nhãm vµ tr×nh bµy. - Yªu cÇu HS th¶o luËn vµ tr¶ lêi: - QuÇn x· sinh vËt kh¸c quÇn thÓ sinh vËt nh thÕ nµo? Ph©n biÖt quÇn x· vµ quÇn thÓ: QuÇn x· sinh vËt QuÇn thÓ sinh vËt - Gåm nhiÒu c¸ thÓ cïng loµi. - Gåm nhiÒu quÇn thÓ. - §é ®a d¹ng thÊp - §é ®a d¹ng cao. - Mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ thÓ lµ quan - Mèi quan hÖ gi÷a c¸c quÇn thÓ lµ hÖ cïng loµi chñ yÕu lµ quan hÖ sinh quan hÖ kh¸c loµi chñ yÕu lµ quan hÖ s¶n vµ di truyÒn. dinh dìng. KÕt luËn: - QuÇn x· sinh vËt lµ tËp hîp nh÷ng quÇn thÓ sinh vËt thuéc c¸c loµi kh¸c nhau, cùng sống trong một không gian xác định và chúng có mối quan hệ mật thiết, gắn bã víi nhau.. Hoạt động 2: Những dấu hiệu điển hình của một quần xã(10’) Hoạt động của GV Hoạt động của HS - Yªu cÇu HS nghiªn cøu th«ng tin - HS nghiªn cøu 4 dßng ®Çu, môc II SGK mục II trang 147 và trả lời câu SGK trang 147 nêu đợc câu trả lời và hái: rót ra kÕt luËn. - Trình bày đặc điểm cơ bản của 1 quÇn x· sinh vËt. - HS trao đổi nhóm, nêu đợc: - Nghiªn cøu b¶ng 49 cho biÕt: + §é ®a d¹ng nãi vÒ sè lîng loµi trong - Độ đa dạng và độ nhiều khác nhau quần xã. c¨n b¶n ë ®iÓm nµo? + §é nhiÒu nãi vÒ sè lîng c¸ thÓ cã - GV bæ sung: sè loµi ®a d¹ng th× sè l- trong mçi loµi. îng c¸ thÓ mçi loµi gi¶m ®i vµ ngîc l¹i sè lîng loµi thÊp th× sè c¸ thÓ cña mçi loµi cao. - GV cho HS quan s¸t tranh quÇn x· rừng ma nhiệt đới và quần xã rừng th«ng ph¬ng B¾c. - Quan sát tranh nêu sự sai khác cơ + Rừng ma nhiệt đới có độ đa dạng cao b¶n vÒ sè lîng loµi, sè lîng c¸ thÓ cña nhng sè lîng c¸ thÓ mçi loµi rÊt Ýt. loài trong quần xã rừng ma nhiệt đới Quần xã rừng thông phơng Bắc số lợng.

(109) vµ quÇn x· rõng th«ng ph¬ng B¾c. - Thế nào là độ thờng gặp? C > 50%: loµi thêng gÆp C < 25%: loµi ngÉu nhiªn 25 < C < 50%: loµi Ýt gÆp. ? Nghiªn cøu b¶ng 49 cho biÕt loµi u thế và loài đặc trng khác nhau căn bản ë ®iÓm nµo? - GV lÊy VD: thùc vËt cã h¹t lµ qu©n thÓ cã u thÕ ë quÇn x· sinh vËt trªn cạn.Quần thể cây cọ đặc trng cho quần xã sinh vật đồi ở Vĩnh Phú, cá trắm cỏ hoÆc c¸ mÌ lµ quÇn thÓ u thÕ trong quÇn x· ao hå.. c¸ thÓ nhiÒu nhng sè loµi Ýt. + §é thêng gÆp SGK: kÝ hiÖu lµ C.. + Loài u thế là loài đóng vai trò quan träng trong quÇn x· do sè lîng, cì lín hay tính chất hoạt động của chúng. + Loài đặc trng là loài chỉ có ở 1 quẫn x· hoÆc cã nhiÒu h¬n h¼n loµi kh¸c.. KÕt luËn: - Quần xã có các đặc điểm cơ bản về số lợng và thành phần các loài sinh vật. + Số lợng các loài trong quần xã đợc đánh giá qua những chỉ số: độ đa dạng, độ nhiều, độ thờng gặp. + Thành phần loài trong quần xã thể hiện qua việc xác định loài u thế và loài đặc trng. Hoạt động 3: Quan hệ giữa ngoại cảnh và quần xã(10’) Hoạt động của GV - GV gi¶ng gi¶i quan hÖ gi÷a ngo¹i c¶nh vµ quÇn x· lµ kÕt qu¶ tæng hîp c¸c mèi quan hÖ gi÷a ngo¹i c¶nh víi c¸c quÇn thÓ. - Yªu cÇu HS nghiªn cøu c¸c VD SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: VD1: Điều kiện ngoại cảnh đã ảnh hởng đến quần xã nh thế nào? VD2: Điều kiện ngoại cảnh đã ảnh hởng đến quần xã nh thế nào ? - GV yªu cÇu HS: LÊy thªm VD vÒ ¶nh hởng của ngoại cảnh tới quần xã, đặc biÖt lµ vÒ sè lîng? - GV đặt vấn đề: + NÕu c©y ph¸t triÓn m¹nh  s©u ¨n l¸ c©y t¨ng vÒ sè lîng v× cã nhiÒu thøc ¨n, khi s©u t¨ng qu¸ cao, lîng thøc ¨n không cung cấp đủ, sâu lại chết đi tức lµ sè lîng c¸ thÓ gi¶m, khi s©u gi¶m c©y l¹i ph¸t triÓn. - GV: Sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ nµy bÞ sè lîng c¸ thÓ cña quÇn thÓ kh¸c. Hoạt động của HS. + Sự thay đổi chu kì ngày đêm, chu kì mùa dẫn đến sinh vật cũng hoạt động theo chu k×. + §iÒu kiÖn thuËn lîi thùc vËt ph¸t triển làm cho động vật cũng phát triển. Số lợng loài động vật này khống chế số lîng cña loµi kh¸c. - HS kÓ thªm VD. - HS l¨ng nghe vµ tiÕp thu kiÕn thøc..

(110) khèng chÕ, hiÖn tîng nµy gäi lµ hiÖn tîng khèng chÕ sinh häc. - Tõ VD1 vµ VD2: ? §iÒu kiÖn ngo¹i cảnh đã ảnh hởng nh thế nào đến quần x· sinh vËt? - ý nghÜa sinh häc cña hiÖn tîng khèng chÕ sinh häc? ( Nếu HS không nêu đợc, GV bổ sung) - Trong thùc tÕ ngêi ta sö dông khèng chÕ sinh häc nh thÕ nµo? - GV lấy VD: dùng ong mắt đỏ để tiêu diệt sâu đục thân lúa. Nuôi mèo để diệt chuét.. - HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc vµ rót ra kÕt luËn. - HS kh¸i qu¸t ý nghÜa vµ rót ra kÕt luËn. + Khèng chÕ sinh häc lµ c¬ së khoa học cho biện pháp đấu tranh sinh học, để tăng hay giảm số lợng 1 loài nào đó theo hớng có lợi cho con ngời, đảm bảo c©n b»ng sinh häc cho thiªn nhiªn.. KÕt luËn: - Các nhân tố vô sinh và hữu sinh luôn ảnh hởng đến quần xã tạo nên sự thay đổi theo chu kì: chu kì ngày đêm, chu kì mùa. - Khi ngoại cảnh thay đổi dẫn đến số lợng cá thể trong quần xã thay đổi và số lợng cá thể luôn đợc khống chế ở mức độ phù hợp với môi trờng. - Khống chế sinh học làm cho số lợng cá thể của mỗi quần thể dao động quanh vị trí c©n b»ng, phï hîp víi kh¶ n¨ng cung cÊp nguån sèng cña m«i trêng t¹o nªn sù c©n b»ng sinh häc trong quÇn x·. 4. luyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Điền từ thích hợp vào ô trống để phân biệt quần xã và quần thể: §Æc ®iÓm 1. Lµ tËp hîp. QuÇn thÓ. QuÇn x·. 2. §é ®a d¹ng 3. HiÖn tîng khèng chÕ sinh häc - Bµi tËp 53 trang 92 Bµi tËp tr¾c nghiÖm. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK. - LÊy thªm VD vÒ quÇn x·.. TiÕt 50 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: HÖ sinh th¸i A. Môc tiªu. - Học sinh hiểu đợc khái niệm hệ sinh thái, nhận biết đợc hệ sinh thái trong thiên nhiªn. - Nắm đợc chuỗi thức ăn, lới thức ăn, cho đợc VD..

(111) - Giải thích đợc ý nghĩa của các biện pháp nông nghiệp nâng cao năng suất cây trång ®ang sö dông réng r·i hiÖn nay. B.träng t©m -hÖ sinh th¸i c.chuÈn bÞ 1.GV:. - Tranh phãng to H 50.1; 50.2 SGK. - Một số tranh ảnh và tài liệu về các hệ sinh thái điển hình (nếu có đĩa hình về hệ sinh th¸i th× rÊt tèt). 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc D.hoạt động dạy và học. 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - ThÕ nµo lµ 1 quÇn x· sinh vËt? QuÇn x· sinh vËt kh¸c quÇn thÓ sinh vËt nh thÕ nµo? - GV cho HS quan sát tranh rừng nhiệt đới, giới thiệu rừng nhiệt đới và đặt câu hỏi: - Cho biết trong rừng nhiệt đới có những loài sinh vật nào sinh sống? - GV đa ra sơ đồ: TËp hîp c¸ thÓ s©u quÇn thÓ s©u “ “ quÇn thÓ hæ QuÇn x· sinh vËt “ “ quÇn thÓ bä ngùa + sinh c¶nh “ “ quÇn thÓ c©y gç “ “ quÇn thÓ VSV - Quần xã sinh vật này sống ở đâu? (Rừng nhiệt đới) GV: VËy quÇn x· + khu vùc sèng cña quÇn x· lµ hÖ sinh th¸i. VËy hÖ sinh th¸i lµ g×? Hệ sinh thái có đặc điểm nh thế nào?. 2. Bµi míi(1’) GV giới thiệu 1 vài hình ảnh về quần xã sinh vật cho HS quan sát và nêu vấn đề: QuÇn x· sinh vËt lµ g×? QuÇn x· sinh vËt cã nh÷ng dÊu hiÖu ®iÓn h×nh? Nã cã mèi quan hÖ g× víi quÇn thÓ? 3.Bµi míi Hoạt động 1: Thế nào là một hệ sinh thái?(15’) Hoạt động của GV - Cho HS quan sát sơ đồ, tìm hiểu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - HÖ sinh th¸i lµ g×? - ChiÕu H 50. Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm, lµm bµi tËp SGK trang 150 trong 2 phót. - Nh÷ng nh©n tè v« sinh vµ h÷u sinh cã thÓ cã trong hÖ sinh th¸i rõng?. Hoạt động của HS - HS dùa vµo vèn hiÓu biÕt, nghiªnc øu thông tin SGK nêu đợc khái niệm và rót ra kÕt luËn. - 1 HS đọc lại. - 1 HS lªn b¶ng viÕt. + Nhân tố vô sinh: đất, lá cây mục, nhệt độ, ánh sáng, độ ẩm... + Nh©n tè h÷u sinh: thùc vËt (c©y cá, cây gỗ...) động vật: hơu, nai, hổ, VSV....

(112) - L¸ vµ c©y môc lµ thøc ¨n cña nh÷ng sinh vËt nµo? - GV: l¸ vµ cµnh c©y môc lµ nh÷ng nh©n tè v« sinh. - Cây rừng có ý nghĩa nh thế nào đối với đời sống động vật rừng? - §éng vËt rõng cã ¶nh hëng nh thÕ nµo tíi thùc vËt?. - NÕu nh rõng bÞ ch¸y mÊt hÇu hÕt c¸c c©y gç lín, nhá vµ cá th× ®iÒu g× sÏ x¶y ra? T¹i sao? - VËy em cã nhËn xÐt g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a c¸c loµi sinh vËt víi nh©n tè v« sinh cña m«i trêng? - Mét hÖ sinh th¸i hoµn chØnh cã c¸c thµnh phÇn chñ yÕu nµo? - GV lu ý HS: Sinh vËt s¶n xuÊt (sinh vËt cung cÊp): ngoµi thùc vËt cßn cã nÊm, t¶o. - Yªu cÇu HS th¶o luËn nhãm vµ tr¶ lêi: - C¸c thµnh phÇn cña hÖ sinh th¸i cã mèi quan hÖ víi nhau nh thÕ nµo?. - HS tr¶ lêi c©u hái: + L¸ vµ cµnh c©y môc lµ thøc ¨n cña c¸c VSV ph©n gi¶i: vi khuÈn, nÊm, giun đất... + C©y rõng lµ nguån thøc ¨n, n¬i ë, n¬i tró Èn, n¬i sinh s¶n, t¹o khÝ hËu «n hoà.... cho động vật sinh sống. + §éng vËt rõng ¶nh hëng tíi thùc vËt: động vật ăn thực vật đồng thời góp phÇn ph¸t t¸n thùc vËt, cung cÊp ph©n bón cho thực vật, xác động vật chết đi t¹o chÊt mïn kho¸ng nu«i thùc vËt. + Nếu rừng cháy: động vật mất nơi ở, nguån thøc ¨n, n¬i tró ngô, nguån níc, khí hậu khô hạn... động vật sẽ chết hoÆc ph¶i di c ®i n¬i kh¸c. - HS dùa vµo vèn kiÕn thøc võa ph©n tích, đọc SGK và rút ra kết luận. - HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung vµ rót ra kÕt luËn.. + Môi trờng với các nhân tố vô sinh đã ảnh hởng đến đời sống động vật, thực vật, VSV, đến sự tồn tại và phát triển cña chóng. + Sinh vËt s¶n xuÊt tËn dông chÊt v« c¬ tæng hîp nªn chÊt h÷u c¬, lµ thøc ¨n cho động vật (sinh vật dị dỡng).. - GV lu ý HS: động vật ăn thực vật là - HS lắng nghe và tiếp thu kiến thức. sinh vật tiêu thụ bậc 1, động vật ăn sinh vËt tiªu thô bËc 1 lµ sinh vËt tiªu thô bËc 2.... - GV chèt l¹i kiÕn thøc: Nh vËy thµnh phÇn cña hÖ sinh th¸i cã mèi quan hÖ gắn bó mật thiết với nhau, đặc biệt là quan hÖ vÒ mÆt dinh dìng t¹o thµnh 1 chu trình khép kín đồng thời trong hệ sinh th¸i sè lîng c¸c loµi lu«n khèng chÕ lÉn nhau lµm hÖ sinh th¸i lµ 1 hÖ thống hoàn chỉnh và tơng đối ổn định. GV đa ra sơ đồ mô hình. - GV cho HS nh¾c l¹i: - DÊu hiÖu cña 1 hÖ sinh th¸i? - Cho HS lµm bµi tËp tr¾c nghiÖm: Chọn câu trả lời đúng: Ruộng lúa là: - Chän c: HÖ sinh th¸i. a. 1 quÇn thÓ.

(113) b. 1 quÇn x· c. 1 hÖ sinh th¸i d. C¶ a, b, c - Yªu cÇu HS kÓ tªn 1 sè hÖ sinh th¸i mµ HS biÕt. - GV chiÕu 1 vµi h×nh ¶nh vÒ hÖ sinh th¸i. - Trong hÖ sinh th¸i mèi quan hÖ nµo lµ thêng xuyªn vµ quan träng nhÊt? a. Quan hÖ giíi tÝnh b. Quan hÖ n¬i ë - §¸p ¸n c. c. Quan hÖ dinh dìng d. Quan hệ cha mẹ, con cái, bầy đàn. - GV: quan hệ dinh dỡng đợc thể hiện qua chuçi thøc ¨n vµ líi thøc ¨n. KÕt luËn: - HÖ sinh th¸i bµo gåm quÇn x· vµ khu vùc sèng cña quÇn x· (gäi lµ sinh c¶nh). - Trong hệ sinh thái, các sinh vật luôn tác động qua lại với nhau và tác động với nhân tố vô sinh của môi trờng 1 hệ thống hoàn chỉnh và tơng đối ổn định. - Mét hÖ sinh th¸i hoµn chØnh gåm c¸c thµnh phÇn: + Nh©n tè v« sinh + Nh©n tè h÷u sinh: Sinh vËt s¶n xuÊt Sinh vËt tiªu thô: bËc 1, bËc 2, bËc 3... Sinh vËt ph©n huû. Hoạt động 2: Chuỗi thức ăn và lới thức ăn(20’) Hoạt động của GV - GV chiÕu H 50.2 giíi thiÖu trong hÖ sinh th¸i, c¸c loµi sinh vËt cã mèi quan hÖ dinh dìng qua chuçi thøc ¨n (chØ 1 sè chuçi thøc ¨n). - Yªu cÇu 3 HS lªn b¶ng viÕt: - Thức ăn của chuột là gì? động vật nµo ¨n thÞt chuét? - Thøc ¨n cña s©u lµ g×? §éng vËt nµo ¨n thÞt s©u? - Thøc ¨n cña cÇy lµ g×? §éng vËt nµo ¨n thÞt cÇy? (Lu ý mỗi 1 chuỗi chỉ viết 1 động vật). - Cho HS nhËn xÐt ®©y chØ lµ mét d·y thøc ¨n. - GV trong chuçi thøc ¨n, mçi loµi sinh vËt lµ 1 m¾t xÝch. Em cã nhËn xÐt g× vÒ mèi quan hÖ gi÷a mét m¾t xÝch víi 1 mắt xích đứng trớc và đứng sau trong chuçi thøc ¨n? - H·y ®iÒn tiÕp vµo c¸c tõ phï hîp vµo chç trèng trong c©u sau SGK. - ThÕ nµo lµ 1 chuçi thøc ¨n? Cho VD. Hoạt động của HS. - Mçi HS viÕt tr¶ lêi 1 c©u hái: C©y cá  chuét  r¾n C©y cá  chuét  cÇy C©y gç  chuét  r¾n C©y gç  chuét  r¾n C©y cá  s©u  bä ngùa C©y cá  s©u  cÇy C©y cá  s©u  chuét. + M¾t xÝch phÝa tríc bÞ m¾t xÝch phÝa sau tiªu thô. + §iÒn tõ: phÝa tríc, phÝa sau..

(114) vÒ chuçi thøc ¨n? - GV nªu: 1 chuçi thøc ¨n cã nhiÒu thµnh phÇn sinh vËt tiªu thô. - GV dùa vµo chuçi thøc ¨n HS viÕt bảng để khai thác - Cho biÕt s©u ¨n l¸ tham gia vµo chuçi thøc ¨n nµo? - Cho biÕt chuét tham gia vµo chuçi thøc ¨n nµo? - Cho biÕt cÇy tham gia vµo chuçi thøc ¨n nµo? - GV: trong thiªn nhiªn 1 loµi sinh vËt kh«ng chØ tham gia vµo 1 chuçi thøc ¨n mµ cßn tham gia vµo nh÷ng chuçi thøc ¨n kh¸c t¹o nªn m¾t xÝch chung? - GV chiÕu c¸c m¾t xÝch chung. - NhiÒu m¾t xÝch chung t¹o thµnh líi thøc ¨n. - ThÕ nµo lµ líi thøc ¨n? - H·y s¾p xÕp c¸c sinh vËt theo tõng thµnh phÇn chñ yÕu cña hÖ sinh th¸i? - Thu tÊm trong chiÕu b¶ng, nhËn xÐt. - Mét líi thøc ¨n hoµn chØnh gåm thµnh phÇn sinh vËt nµo? - ChiÕu kÕt qu¶. Chiếu sơ đồ - Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, ngêi nông dân có biện pháp gì để tận dụng nguån thøc ¨n cña sinh vËt?. - HS tr¶ lêi.. - HS nghe GV gi¶ng.. - HS th¶o luËn.. - HS tr¶ lêi c¸c c©u hái.. - HS tr¶ lêi.. - Thả nhiều loại cá trong ao hồ để tận dông nguån thøc ¨n. - Thùc hiÖn m« h×nh VAC.. KÕt luËn: 1.Chuçi thøc ¨n: - Chuçi thøc ¨n lµ 1 d·y gåm nhiÒu loµi sinh vËt cã quan hÖ dinh dìng víi nhau. Mçi loµi sinh vËt trong chuçi thøc ¨n võa lµ sinh vËt tiªu thô m¾t xÝch phÝa tríc, võa bÞ m¾t xÝch phÝa sau tiªu thô. - Cã 2 lo¹i chuçi thøc ¨n: chuçi thøc ¨n më ®Çu lµ c©y xanh, chuçi thøc ¨n më ®Çu lµ sinh vËt ph©n huû. 2. Líi thøc ¨n: - C¸c chuçi thøc ¨n cã nhiÒu m¾t xÝch chung t¹o thµnh 1 líi thøc ¨n. - Líi thøc ¨n hoµn chØnh gåm 3 thµnh phÇn: SV s¶n xuÊt, Sv tiªu thô, SV ph©n huû. 4. Cñng cè(4’) - Viết sơ đồ chuỗi thức ăn, lới thức ăn trong hệ sinh thái ruộng nớc..

(115) 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK. - ChuÈn bÞ kiÓm tra 1 tiÕt: néi dung thùc hµnh.. TiÕt 51 KiÓm tra mét tiÕt I. Môc tiªu. - Nhằm kiểm tra, đánh giá HS về nội dung thực hành đã tiến hành ở các bài thực hành.. - KiÓm tra kÜ n¨ng quan s¸t, ph©n tÝch, nhËn biÕt c¸c thao t¸c thùc hµnh. II. §Ò bµi. C©u 1: Tr×nh bµy c¸c thao t¸c giao phÊn ë c©y tù thô phÊn vµ c©y giao phÊn? Câu 2: Nêu đặc điểm hình thái của lá cây a bóng và đặc điểm hình thái của lá cây a sáng? Cho VD? Vẽ 1 lá cây đại diện của mỗi loại? C©u 3: Cã mÊy lo¹i m«i trêng sèng cña sinh vËt? §ã lµ nh÷ng lo¹i m«i trêng nµo? KÓ tªn c¸c sinh vËt sèng trong mçi m«i trêng kh¸c nhau? Câu 4: Cho 1 sơ đồ lới thức ăn sau: 3 2. 4 6. 5. 1 m¾t xÝch trong líi thøc ¨n. Hãy xác định tên các sinh vật cho mỗi III. §¸p ¸n – BiÓu ®iÓm. C©u 1: (2,5 ®iÓm) Trình bày đủ 5 thao tác giao phấn (SGK) mỗi ý đúng 0,5 điểm. C©u 2: (3 ®iÓm) - §Æc ®iÓm cña l¸ c©y a s¸ng: phiÕn l¸ nhá, hÑp, mµu xanh nh¹t. (0,5 ®iÓm). VD: L¸ cá. l¸ phi lao, l¸ chuèi, l¸ tre.... (0,5 ®iÓm). - §Æc ®iÓm cña l¸ c©y a bãng: phiÕn l¸ lín, mµu xanh thÉm. (0,5 ®iÓm) VD: L¸ lèt, l¸ chuèi, l¸ phong lan, l¸ dong... (0,5 ®iÓm). - Vẽ hình dạng của 1 lá đại diện (đẹp, hình ảnh giống) (1 ®iÓm). C©u 3: (2 ®iÓm) - Kể đợc 4 loại môi trờng sống của sinh vật (1 ®iÓm) - KÓ chÝnh x¸c c¸c lo¹i sinh vËt ë m«i trêng kh¸c nhau (1 ®iÓm) C©u 4: (2,5 ®iÓm) - HS kể tên các sinh vật hợp lí là đạt. TiÕt 51 + 52 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Thùc hµnh. HÖ sinh th¸i A. Môc tiªu. - Học sinh nêu đợc các thành phần của hệ sinh thái và 1 chuỗi thức ăn. - Qua bµi häc, HS thªm yªu thiªn nhiªn vµ n©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i trêng. B.TRONG T¢M.

(116) -HÖ sinh th¸i C. ChuÈn bÞ 1.GV. - Nh SGK. 2. HS -ChuÈn bÞ theo híng dÉn D.HOAT §¤NG D¹Y Vµ HOC. 1. GV cho HS xác định mục tiêu giờ thực hành. 2. KiÓm tra sù chuÈn bÞ cña HS. 3. TiÕn hµnh - Cã thÓ tiÕn hµnh theo 2 c¸ch: C¸ch 1: Cho HS quan s¸t thiªn nhiªn, tiÕn hµnh nh SGK. C¸ch 2: Cho HS xem b¨ng h×nh råi ph©n tÝch c¸c hÖ sinh th¸i nh SGK. Hoạt động 1: Theo dõi băng hình về hệ sinh thái Hoạt động của GV - GV cho HS xác định mục tiêu của bài thùc hµnh: + §iÒu tra c¸c thµnh phÇn cña hÖ sinh th¸i. + Xác định thành phần các sinh vật trong khu vùc quan s¸t. - GV cho HS xem b¨ng h×nh, tiÕn hµnh nh sau: + HS xem lÇn thø 1 toµn bé néi dung. + HS xem lần thứ 2 và thứ 3 để hoàn thµnh b¶ng 51.1 + 51.2 + 51.3. - GV quan sát các nhóm, giúp đỡ nhóm yÕu. - GV tiếp tục mở băng để HS có thể quan s¸t nÕu cÇn vµ ®o¹n nµo c¸c em cÇn xem kÜ, GV cã thÓ më l¹i. - GVcã thÓ kiÓm tra sù quan s¸t cña HS b»ng c¸ch chiÕu 1 vµi phim trong cña c¸c nhãm. - Lu ý: hoạt động 1 này có thể tiến hµnh trong 1 tiÕt ®Çu cña bµi thùc hµnh để HS có thể quan sát và tìm hiểu kĩ về hÖ sinh th¸i.. Hoạt động của HS. - Toµn líp trËt tù theo dâi b¨ng h×nh theo thø tù. - Tríc khi xem b¨ng c¸c nhãm chuÈn bÞ s½n néi dung cÇn quan s¸t ë b¶ng 51.1 đến 51.3. - Sau khi xem xong c¸c nhãm tiÕn hµnh tõng néi dung b¶ng. - HS lu ý: có những thực vật, động vật kh«ng biÕt tªn cã thÓ hái GV.. Hoạt động 2: Xây dựng chuỗi thức ăn và lới thức ăn Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS hoµn thiÖn b¶ng 51.4 - X©y dùng chuçi thøc ¨n SGK. - Các nhóm trao đổi, nhớ lại băng hình đã xem hoặc dựa vào bảng 51.1 để điền tªn sinh vËt vµo b¶ng 51.4. - Gọi đại diện lên viết bảng - §¹i diÖn nhãm viÕt kÕt qu¶ lªn b¶ng, - GV gióp HS hoµn thµnh b¶ng 51.4, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung..

(117) yªu cÇu HS viÕt thµnh chuçi thøc ¨n. - GV giao bµi tËp nhá: Trong 1 hÖ sinh th¸i gåm c¸c sinh vËt: thực vật, sâu, ếch, dê, thỏ, hổ, báo, đại bµng, r¾n, gµ, ch©u chÊu, sinh vËt ph©n huû. H·y thµnh lËp líi thøc ¨n. - GV ch÷a vµ híng dÉn thµnh lËp líi thøc ¨n. Ch©u chÊu  Õch  r¾n Thùc vËt S©u gµ Dª hæ §¹i bµng Thá c¸o VSV - GV yªu cÇu HS th¶o luËn theo chñ đề: Biện pháp bảo vệ hệ sinh thái rừng nhiệt đới: + Cho HS th¶o luËn toµn líp. + GV đánh giá kết quả của các nhóm.. - HS hoạt động nhóm và viết lới thức ¨n, líp bæ sung.. * Thảo luận: đề xuất biện pháp để bảo vệ hệ sinh thái rừng nhiệt đới, yêu cầu nêu đợc: - Sè lîng sinh vËt trong hÖ sinh th¸i. - C¸c loµi sinh vËt cã bÞ tiªu diÖt kh«ng? - Hệ sinh thái này có đợc bảo vệ kh«ng? * BiÖn ph¸p b¶o vÖ: + Nghiªm cÊm chÆt ph¸ rõng bõa b·i. + Nghiêm cấm săn bắt động vật, thực vËt cã nguy c¬ tiÖt chñng + Bảo vệ những loài thực vật và động vật, đặc biệt là loài quý. + Tuyên truyền ý thức bảo vệ rừng đến tõng ngêi d©n.. Hoạt động 3: Thu hoạch - GV yªu cÇu HS viÕt thu ho¹ch theo mÉu SGK. 4. KiÓm tra – viÕt thu ho¹ch - GV nhËn xÐt ý thøc häc tËp cña líp trong tiÕt thùc hµnh. -Lµm bµi thu ho¹ch 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Hoµn thµnh b¸o c¸o thu ho¹ch. - Su tÇm c¸c néi sung: + Tác động của con ngời với môi trờng trong xã hội chủ nghĩa. + Tác động của con ngời làm suy thoái môi trờng tự nhiên. + Hoạt động của con ngời để bảo vệ và cải tạo môi trờng tự nhiên. TiÕt 56 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng III: Con ngêi – d©n sè vµ m«i trêng Bài 53: Tác động của con ngời đối với môi trờng a. Môc tiªu.

(118) - Học sinh chỉ ra đợc các hoạt động của con ngời làm thay đổi thiên nhiên. Từ đó ý thức đợc trách nhiệm cần bảo vệ môi trờng sống cho chính mình và cho các thế hệ sau. - Båi dìng kh¶ n¨ng vËn dông thùc tÕ vµo bµi häc. b.trong t©m -Tác động của con ngời đối với môi trờng c.chuÈn bÞ 1.GV:. - Tranh phãng to h×nh 53.1; 53.2 SGK. - T liệu về môi trờng, hoạt động của con ngời tác động đến môi trờng. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc D.hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra(2’) -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh 2.Giíi thiÖu (3’) VB: GV giíi thiÖu kh¸i qu¸t ch¬ng III. 3.Bµi míi Hoạt động 1: Tác động của con ngời tới môi trờng qua c¸c thêi k× ph¸t triÓn cña x· héi(12’) Hoạt động của GV – P P - GV cho HS nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr¶ lêi c©u hái: - Thời kì nguyên thuỷ, con ngời đã tác động tới môi trờng tự nhiên nh htế nào? - Xã hội nông nghiệp đã ảnh hởng đến m«i trêng nh thÕ nµo? - Xã hội công nghiệp đã ảnh hởng đến m«i trêng nh thÕ nµo?. Hoạt động của HS – N D - HS nghiªn cøu th«ng tin môc I SGK, th¶o luËn vµ tr¶ lêi. - 1 HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn: * Tác động của con ngời: - Thời nguyên thuỷ: con ngời đốt rừng, đào hố săn bắt thú dữ  giảm diện tích rừng. - X· héi n«ng nghiÖp: + Trồng trọt, chăn nuôi, chặt phá rừng lấy đất canh tác, chăn thả gia súc. + Cày xới đất canh tác làm thay đổi đất, nớc tầng mặt làm cho nhiều vùng bị khô cằn và suy giảm độ màu mỡ. + Con ngời địnhc và hình thành các khu dân c, khu sản xuất nông nghiệp. + NhiÒu gièng vËt nu«i, c©y trång h×nh thµnh. - X· héi c«ng nghiÖp: + X©y dùng nhiÒu khu c«ng nghiÖp, khai th¸c tµi nguyªn bõa b·i lµm chodiÖn tích đất càng thu hẹp, rác thải lớn. + S¶n xuÊt nhiÒu lo¹i ph©n bãn, thuèc trõ s©u b¶o vÖ thùc vËt lµm cho s¶n lîng l¬ng thùc t¨ng, khèng chÕ dÞch bÖnh, nhng còng g©y ra hËu qu¶ lín cho m«i trêng. + NhiÒu gièng vËt nu«i, c©y trång quý..

(119) Hoạt động 2: Tác động của con ngời làm suy thoái môi trờng tự nhiên(15’) Hoạt động của GV - P P - GV nªu c©u hái: - Những hoạt động nào của con ngời phá huû m«i trêng tù nhiªn? - Hậu quả từ những hoạt động của con ngêi lµ g×?. Hoạt động của HS –N D - HS nghiªn cøu b¶ng 53.1 vµ tr¶ lêi c©u hái. - HS ghi kết quả bảng 53.1 và nêu đợc: 1- a (ở mức độ thấp) 2- a, h 3- a, b, c, d, g, e, h 4- a, b, c, d, g, h 5- a, b, c, d, g, h 6- a, b, c, d, g, h 7- TÊt c¶ - HS kÓ thªm nh: x©y dùng nhµ m¸y lín, - Ngoài những hoạt động của con ngời chất thải công nghiệp nhiều. trong b¶ng 53.1, h·y cho biÕt cßn ho¹t động nào của con ngời gây suy thoái môi trêng? - HS th¶o luËn nhãm, bæ sung vµ nªu ®- Tr×nh bµy hËu qu¶ cña viÖc chÆt ph¸ îc: rõng bõa b·i vµ g©y ch¸y rõng? ChÆt ph¸ rõng, ch¸y rõng g©y xãi mßn đất, lũ quét, nớc ngầm giảm, khí hậu thay đổi, mất nơi ở của các loài sinh vật  giảm ®a d¹ng sinh häc  g©y mÊt c©n b¨ng sinh th¸i. - GV cho HS liên hệ tới tác hại của việc - HS kể: lũ quét, lở đất, sạt lở bờ sông chặt phá rừng và đốt rừng trong những Hồng... n¨m gÇn ®©y. KÕt luËn: - Nhiều hoạt động của con ngời đã gây hậu quả rất xấu: mất cân bằng sinh thái, xói mòn và thoái hoá đất, ô nhiễm môi trờng, cháy rừng, hạn hán, ảnh hởng đến mạch níc ngÇm, nhiÒu loµi sinh vËt cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng. Hoạt động 3: Vai trò của con ngời trong việc bảo vệ vµ c¶i t¹o m«i trêng tù nhiªn(8’) Hoạt động của GV - GV đặt câu hỏi: - Con ngời đã làm gì để bảo vệ và cỉa t¹o m«i trêng ? - GV liên hệ thành tựu của con ngời đã đạt đợc trong việc bảo vệ và cải tạo môi trêng.. Hoạt động của HS - HS nghiªn cøu th«ng tin SGK vµ tr×nh bµy biÖn ph¸p. - 1 HS tr×nh b¸y, c¸c HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung. - HS nghe GV gi¶ng.. KÕt luËn: - Con ngời đã và đang nỗ lực để bảo vệ và cải tạo môi trờng tự nhiên bằng các biện ph¸p: + H¹n chÕ ph¸t triÓn d©n sè qu¸ nhanh. + Sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån tai fnguyªn. + B¶o vÖ c¸c loµi sinh vËt..

(120) + Phôc håi vµ trång rõng. + KiÓm so¸t vµ gi¶m thiÓu c¸c nguån chÊt th¶i g©y « nhiÔm. + Lai t¹o gièng cã n¨ng xuÊt vµ phÈm chÊt tèt.. 4. LuþÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Trình bày nguyên nhân dẫn đến suy thoái môi trờng do hoạt động của con ngời (Bảng 53.1) trong đó nhấn mạnh tới việc tàn phá thảm thực vật và khai thác quá mức tµi nguyªn. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK - Lµm bµi tËp sè 2 (SGK trang 160), t×m hiÓu nguyªn nh©n g©y « nhiÔm m«i trêng.. TuÇn 29 TiÕt 57 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 54: ¤ nhiÔm m«i trêng a. Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc các nguyên nhân gây ô nhiễm, từ đó có ý thức bảo vệ môi trờng sèng. - Hiểu đợc hiệu quả của việc phát triển môi trờng bền vững, qua đó nâng cao ý thức b¶o vÖ m«i trêng. b.trong t©m -¤ nhiÔm m«i trêng c.chuÈn bÞ 1.GV: - Tranh phãng to H 54.1 tíi 54.4 SGK. - T liÖu vÒ « nhiÔm m«i trêng. 2.HS: -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - Trình bày nguyên nhân dẫn đến suy thoái môi trờng do hoạt động của con ngời? - KÓ tªn nh÷ng viÖc lµm ¶nh hëng xÊu tíi m«i trêng tù nhiªn mµ em biÕt? T¸c h¹i của những việc làm đó? Những hành động cần thiết để khắc phục ảnh hởng xấu đó? 2.Giíi thiÖu(1’) 3. Bµi míi Hoạt động 1: Ô nhiễm môi trờng là gì?(15’) Hoạt động của GV –P P - GV đặt câu hỏi: - ¤ nhiÔm m«i trêng lµ g×? - Do ®©u mµ m«i trêng bÞ « nhiÔm? KÕt luËn:. Hoạt động của HS - ND - HS nghiªn cøu SGK vµ tr¶ lêi..

(121) - Ô nhiễm môi trờng là hiện tợng môi trờng tự nhiên bị bẩn, đồng thời các tính chất vật lí, hoá học, sinh học của môi trờng bị thay đổi gây tác hại tới đời sống của con ngêi vµ c¸c sinh vËt kh¸c. - ¤ nhiÔm m«i trêng do: + Hoạt động của con ngời. + Hoạt động của tự nhiên: núi lửa phun nham thạch, xác sinh vật thối rữa... Hoạt động 2: Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm((20’) Hoạt động của GV -PP - GV yêu cầu HS đọc thông tin SGK. - Kể tên các chất khí thải gây độc?. Hoạt động của HS - ND - HS nghiªn cøu SGK vµ tr¶ lêi. + CO2; NO2; SO2; CO; bôi... - HS thảo luận để tìm ý kiến và hoàn - Các chất khí độc đợc thải ra từ hoạt thành bảng 54.1 SGK. động nào? - Yªu cÇu HS hoµn thµnh b¶ng 54.1 SGK. - GV ch÷a b¶ng 54.1 b»ng c¸ch cho - Mçi nhãm hoµn thµnh 1 néi dung, rót HS c¸c nhãm ghi tõng néi dung. ra kÕt luËn. - GV đánh giá kết quả các nhóm. - HS cã thÓ tr¶ lêi: - GV cho HS liªn hÖ + Cã hiÖn tîng « nhiÔm m«i trêng do - Kể tên những hoạt động đốt cháy đun than, bếp dầu.... nhiên liệu tại gia đình em và hàng xóm cã thÓ g©y « nhiÔm kh«ng khÝ? - GV phân tích thêm: việc đốt cháy nhiên liệu trong gia đình sinh ra lợng khÝ CO; CO2... NÕu ®un bÕp kh«ng th«ng tho¸ng, c¸c khÝ nµy sÏ tÝch tô gây độc hại cho con ngời. - HS tự nghiên cứu H 54.2, trao đổi - GV yªu cÇu HS quan s¸t H 54.2 vµ nhãm vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. tr¶ lêi c¸c c©u hái  SGK trang 163 - Lu ý chiều mũi tên: con đờng phát - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm t¸n chÊt ho¸ häc. - GV treo H 54.2 phãng to, yªu cÇu HS kh¸c nhËn xÐt, bæ sung vµ rót ra kÕt luËn. tr¶ lêi c©u hái: - C¸c ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt vµ chÊt độc hoá học thờng tích tụ ở những môi trêng nµo? - GV bổ sung thêm: với chất độc khó ph©n huû nh §T, trong chuçi thøc ¨n nồng độ các chất ngày một cao hơn ở - HS tiếp thu kiến thức. c¸c bËc dinh dìng cao  kh¶ n¨ng g©y độc với con ngời là rất lớn. - Con đờng phát tán các loại hoá chất - HS nghiên cứu SGK để trả lời đó? - ChÊt phãng x¹ cã nguån gèc tõ ®©u? - C¸c chÊt phãng x¹ g©y nªn t¸c h¹i nh thÕ nµo? - HS nghiªn cøu SGK tr¶ lêi vµ rót ra - GV nãi vÒ c¸c vô th¶m ho¹ phãng x¹. kÕt luËn..

(122) - Cho HS đọc thông tin SGK và điền néi dung vµo b¶ng 54.2. - GV yªu cÇu HS lªn b¶ng hoµn thµnh b¶ng. - GV lu ý thªm: ChÊt th¶i r¾n cßn g©y c¶n trë giao th«ng, g©y tai n¹n cho ngêi. - Sinh vËt g©y bÖnh cã nguån gèc tõ ®©u? - Nguyªn nh©n cña c¸c bÖnh giun s¸n, sèt rÐt, t¶ lÞ... - Phßng tr¸nh bÖnh sèt rÐt?. - HS vận dụng kiến thức đã học và trả lêi. + Nguyên nhân bệnh đờng tiêu hoá do ¨n uèng mÊt vÖ sinh. + Phßng bÖnh sèt rÐt: diÖt bä gËy, gi÷ vÖ sinh nguån níc, ®i ngñ m¾c mµn.... KÕt luËn: 1. Ô nhiễm do các chất khí thải ra từ hoạt động công nghiệp và sinh hoạt: - Các khí thải độc hại cho cơ thể sinh vật: CO; CO2; SO2; NO2... bụi do quá trình đốt cháy nhiên liệu từ các hoạt động: giao thông vận tải, sản xuất công nghiệp, đun nấu sinh ho¹t... 2. Ô nhiễm do hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học: - Các hoá chất bảo vệ thực vật và chất độc hoá học thờng tích tụ trong đất, ao hồ nớc ngọt, đại dơng và phát tán trong không khí, bám và ngấm vào cơ thể sinh vật. - Con đờng phát tán: + Hoá chất (dạng hơi)  nớc ma  đất (tích tụ)  Ô nhiễm mạch nớc ngầm. + Ho¸ chÊt  níc ma  ao hå, s«ng, biÓn (tÝch tô)  bèc h¬i vµo kh«ng khÝ. + Ho¸ chÊt cßn b¸m vµ ngÊm vµo c¬ thÓ sinh vËt. 3. ¤ nhiÔm do c¸c chÊt phãng x¹ - C¸c chÊt phãng x¹ tõ chÊt th¶i cña c«ng trêng khai th¸c, chÊt phãng x¹, nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö, thö vò khÝ h¹t nh©n... - Gây đột biến ở ngời và sinh vật, gây một số bệnh di truyền và ung th. 4. ¤ nhiÔm do c¸c chÊt th¶i r¾n: - Chất thải rắn gây ô nhiễm môi trờng: đồ nhựa, giấy vụn, cao su, rác thải, bông kim y tÕ... 5. ¤ nhiÔm do sinh vËt g©y bÖnh: - Sinh vật gây bệnh có nguồn gốc từ chất thải không đợc thu gom và xử lí: phân, rác, níc th¶i sinh ho¹t, x¸c chÕt sinh vËt, r¸c th¶i tõ bÖnh viÖn... - Sinh vËt g©y bÖng vµo c¬ thÓ ngêi g©y bÖnh do ¨n uèng kh«ng gi÷ vÖ sinh, vÖ sinh m«i trêng kÐm... 4. LuþÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Cho HS tr¶ lêi c¸c c©u hái SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK trang 165. - T×m hiÓu t×nh h×nh « nhiÔm m«i trêng, nguyªn nh©n vµ nh÷ng c«ng viÖc mµ con ngời đã và đang làm để hạn chế ô nhiễm môi trờng. - Phân các tổ: mỗi tổ báo cáo về 1 vấn đề ô nhiễm môi trờng..

(123) TiÕt 58 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 55: ¤ nhiÔm m«i trêng (tiÕp) a Môc tiªu. - Học sinh nắm đợc các nguyên nhân gây ô nhiễm, từ đó có ý thức bảo vệ môi trờng sèng. - Hiểu đợc hiệu quả của việc phát triển môi trờng bền vững, qua đó nâng cao ý thức b¶o vÖ m«i trêng. b.träng t©m -Nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña « nhiÔm m«i trêng c.chuÈn bÞ 1.gv - Tranh phãng to H 55.1 tíi 55.4 SGK. - Tranh ¶nh vÒ m«i trêng bÞ « nhiÔm, tranh ¶nh vÒ xö lÝ r¸c th¶i, trång rõng, trång rau s¹ch. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt đông dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - KiÓm tra theo c©u 1, 2, 4 SGK trang 165. 2.Giíi thiÖu(1’) -§Ó h¹n chÕ g©y « nhiÔm m«i trêng ta cÇn ph¶i lµm g× 3. Bµi míi Hoạt động 1: Hạn chế ô nhiễm môi trờng(15’) Hoạt động của GV - PP - GV yêu cầu các nhóm báo cáo vấn đề « nhiÔm m«i trêng theo sù chuÈn bÞ s½n tríc ë nhµ. + Nguyªn nh©n g©y « nhiÔm kh«ng khÝ (hoÆc « nhiÔm nguån níc, « nhiÔm do thuèc b¶o vÖ thùc vËt, « nhiÔm do chÊt r¾n) + HËu qu¶:... + BiÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng. + Bản thân em đã làm gì để góp phần gi¶m « nhiÔm m«i trêng (mçi nhãm tr×nh bµy tõ 5 – 7 phót). - GV vµ 2 HS lµm gi¸m kh¶o chÊm. - Sau khi c¸c nhãm tr×nh bµy xong c¸c néi dung th× gi¸m kh¶o sÏ c«ng bè ®iÓm.. Hoạt động của HS -ND - Các nhóm đã làm sẵn báo cáo ở nhà dùa trªn vèn kiÕn thøc, vèn hiÓu biÕt, su tÇm t liÖu, tranh H 55.1 tíi 55.4. - Đại diện báo cáo, yêu cầu nêu đợc: + Nguyªn nh©n + HËu qu¶ + BiÖn ph¸p kh¾c phôc + §ãng gãp cña b¶n th©n. Hoạt động 2: Các tác nhân chủ yếu gây ô nhiễm(20’) Hoạt động của GV -PP Hoạt động của HS -ND - GV cho HS hoµn thµnh b¶ng 55 SGK. - HS ®iÒn nhanh kÕt qu¶ vµo b¶ng 55 kÎ.

(124) - GV thông báo đáp án đúng. - GV mở rộng: có bảo vệ đợc môi trờng không bị ô nhiễm thì các thế hẹê hiện tại và tơng lai mới đợc sống trong bầu không khí trong lành, đó là sự bền v÷ng.. s½n vµo vë bµi tËp. - Đại diện nhóm nêu kết quả và nêu đợc: 1- a, b, d, e, i, l, n, o ,p. 2- c, d, e, g, i, k, l, m, o. 3- g, k, l, n. 4- g, k, l... 5- HS ghi thªm kÕt qu¶ => KÕt luËn: BiÖn ph¸p h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng (SGK b¶ng 55).. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè (4’) - Cho HS đọc ghi nhớ và trả lời các câu hỏi SGK. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2 SGK trang 169. - C¸c nhãm chuÈn bÞ néi dung: ®iÒu tra t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng ë c¸c b¶ng 56.1 tíi 56.3 SGK.. TuÇn 30 TiÕt 59 + 60 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 56 - 57: Thùc hµnh Tìm hiểu tình hình môi trờng ở địa phơng a. Môc tiªu. - Học sinh chỉ ra các nguyên nhân gây ô nhiễm môi trờng ở địa phơng và từ đó đề xuất đợc các biện pháp khắc phục. - Nâng cao nhận thức của HS đối với công tác chống ô nhiễm môi trờng. b.träng t©m -m«i trêng ë dÞa ph¬ng C. ChuÈn bÞ 1.GV. - GiÊy bót. - KÎ s½n tõ ë nhµ c¸c b¶ng theo mÉu trong bµi vµo giÊy khæ to. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt đông dạy và học 1.KiÓm tra -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh 2.Giíi thiÖu Bµi thùc hµnh tiÕn hµnh trong 2 tiÕt: - TiÕt 1: Híng dÉn ®iÒu tra m«i trêng. - TiÕt 2: B¸o c¸o t¹i líp. TiÕn hµnh: Hoạt động 1: Hớng dẫn điều tra môi trờng.

(125) Hoạt động của GV -PP - Chọn môi trờng để điều tra + GV lu ý: Tuỳ từng địa phơng mà đề xuất địa điểm điều tra: VD: ë H¶i D¬ng s«ng B¹ch §»ng bÞ « nhiÔm, mét khu chî, mét khu d©n c... - GV híng dÉn néi dung b¶ng 56.1 - Yªu cÇu HS: + T×m hiÓu nh©n tè v« sinh, h÷u sinh . + Con ngời có những hoạt động nào g©y « nhiÔm m«i trêng. + §iÒn VD minh ho¹. - GV híng dÉn néi dung b¶ng 56.2 + T¸c nh©n g©y « nhiÔm: r¸c, ph©n động vật, ... + Mức độ: thải nhiều hay ít. + Nguyªn nh©n: r¸c cha xö lÝ, ph©n động vật còn cha ủ thải trực tiếp ra môi trêng... + Biện pháp khắc phục: làm gì để ngăn chÆn c¸c t¸c nh©n. - GV cho HS chän m«i trêng mµ con ngời đã tác động làm biến đổi. - GV nªu c¸ch ®iÒu tra: 4 bíc nh SGK. - Nội dung bảng 56.3: Xác địnôirox thµnh phÇn cña hÖ sinh th¸i ®ang cã  xu hớng biến đổi các thành phần trong tơng lai có thể theo hớng tốt hay xấu  Hoạt động của con ngời gồm biến đổi tèt hay xÊu cho hÖ sinh th¸i.. Hoạt động của HS -ND 1. §iÒu tr¶ t×nh h×nh « nhiÔm m«i trêng - HS nghe GV hớng dẫn, ghi nhớ để tiÕn hµnh ®iÒu tra.. - Néi dung c¸c b¶ng 56.1 vµ 56.2. 2. Điều tra tác động của con ngời tới m«i trêng - HS cã thÓ chän khu vùc ®iÒu tra: khu đất hoang đợc cải tạo thành khu sinh thái VAC, 1 đầm hồ bị san lấp để xây nhµ... - Nghiªn cøu kÜ c¸c bíc tiÕn hµnh ®iÒu tra. - Nắm đợc yêu cầu của bài thực hành. - HIÓu râ néi dung b¶ng 56.3.. - HS ®iÒu tra theo nhãm vµo ngµy nghØ, ghi l¹i kÕt qu¶.. Hoạt động 2: Báo cáo kết quả về điều tra môi trờng ở địa phơng Hoạt động của GV -PP - GV yªu cÇu: + C¸c nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra. - GV cho c¸c nhãm th¶o luËn kÕt qu¶. - GV nhận xét đánh giá đặt biệt nhấn mạnh về mức độ ô nhiễm và biện pháp kh¾c phôc.. Hoạt động của HS -ND - Mỗi nhóm viết nội dung báo cáo đã điều tra đợc vào khổ giấy to. Lu ý: Tr×nh bµy 3 b¶ng 56.1 tíi 56.3 trªn 1 tê giÊy. - §¹i diÖn nhãm trinh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. 4. KiÓm tra – viÕt têng tr×nh - GV nhận xét, đánh giá kết quả các nhóm. - Khen nhãm lµm tèt, nh¾c nhë nhãm cßn thiÕu sãt. -viÕt t¬ng tr×nh 5.Híng dÉn vÒ nhµ - Yêu cầu các nhóm viết thu hoạch theo mẫu SGK trang 172 trên cơ sở các nhóm đã tr×nh bµy..

(126) TuÇn 31 TiÕt 61 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Ch¬ng IV: B¶o vÖ m«i trêng Bµi 58: Sö dông hîp lÝ tµi nguyªn thiªn nhiªn a. Môc tiªu. - Học sinh phân biệt đợc và lấy VD minh hoạ các dạng tài nguyên thiên nhiên. - Trình bày đợc tầm quan trọng và tác dụng của việc sử dụng hợp lí các nguồn tài nguyªn thiªn nhiªn. b.träng t©m -sö dông hîp lÝ tµi nguyªn thiªn nhiªn c.chuÈn bÞ 1.GV - Tranh phãng to h×nh 58.1; 58.2 SGK. - Tranh ¶nh t liÖu vÒ c¸c má khai th¸c, c¸nh rõng, ruéng bËc thang. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d.ho¹t déng d¹y vµ häc 1. KiÓm tra(2’) 2.Giíi thiÖu(3’) VB: ? Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ g×? KÓ tªn nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn mµ em biÕt? 3.Bµi míi Hoạt động 1: Các dạng tài nguyên thiên nhiên chủ yếu(15’) Hoạt động của GV -PP - GV yªu cÇu HS nghiªn cøu SGK, th¶o luËn nhãm vµ hoµn thµnh bµi tËp b¶ng 58.1 SGK trang 173. - GV nhận xét, thông báo đáp án đúng b¶ng 58.1 1- b, c, g 2- a, e. i 3- d, h, k, l. - GV đặt câu hỏi hớng tới kết luận: - Nªu c¸c d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn và đặc điểm của mỗi dạng? Cho VD? - Yªu cÇu HS thùc hiÖn  bµi tËp SGK trang 174. - Nªu tªn c¸c d¹ng tµi nguyªn kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸i sinh ë níc ta? - Tµi nguyªn rõng lµ d¹ng tµi nguyªn t¸i sinh hay kh«ng t¸i sinh? V× sao? KÕt luËn: - Cã 3 d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn:. Hoạt động của HS _ND - C¸ nh©n HS nghiªn cøu th«ng tin môc I SGK, trao đổi nhóm hoàn thành bảng 58.1. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung.. - HS dựa vào thông tin và bảng 58.1 để tr¶ lêi, rót ra kÕt luËn: - HS tù liªn hÖ vµ tr¶ lêi: + Than đá, dầu lửa, mỏ thiếc, sắt, vµng... + Rõng lµ tµi nguyªn t¸i sinh v× b¶o vÖ vµ khai th¸c hîp lÝ th× cã thÓ phôc håi sau mçi lÇn khai th¸c..

(127) + Tµi nguyªn t¸i sinh: khi sö dông hîp lÝ sÏ cã kh¶ n¨ng phôc håi (tµi nguyªn sinh vật, đất, nớc...) + Tµi nguyªn kh«ng t¸i sinh lµ d¹ng tµi nguyªn qua 1 thêi gian sö dông sÏ bÞ c¹n kiệt (than đá, dầu mỏ...) + Tµi nguyªn vÜnh cöu: lµ tµi nguyªn sö dông m·i m·i, kh«ng g©y « nhiÔm m«i trêng (n¨ng lîng mÆt trêi, giã, sãng...) Hoạt động 2: Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên(20’) Hoạt động của GV- PP Hoạt động của HS_ND - GV giới thiệu 2 vấn đề sử dụng hợp lí tµi nguyªn thiªn nhiªn + Cần tận dụng triệt để năng lợng vĩnh cửu để thay thế dần năng lợng đang bị c¹n kiÖt dÇn vµ h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng. + §èi víi tµi nguyªn kh«ng t¸i sinh, cÇn cã kÕ ho¹ch khai th¸c thËt hîp lÝ vµ sö dông tiÕt kiÖm. + Đối với tài nguyên tái sinh: đất, nớc, rõng ph¶i sö dông bªn c¹nh phôc håi. - GV giới thiệu về thành phần của đất: chÊt kho¸ng, níc, kh«ng khÝ, sinh vËt. -Yªu cÇu HS: - Nêu vài trò của đất? - V× sao ph¶i sö dông hîp lÝ tµi nguyªn đất? - GV cho HS lµm b¶ng 58.2 vµ bµi tËp môc 1 trang 174. - Vậy cần có biện pháp gì để sử dụng hợp lí tài nguyên đất?. - HS tiÕp thu kiÕn thøc.. - Môc 1. + HS nghiªn cøu th«ng tin môc 1 vµ tr¶ lêi: + Tài nguyên đất đang bị suy thoái do xãi mßn, röa tr«i, nhiÔm mÆn, b¹c mµu, ô nhiễm đất. - HS th¶o luËn nhãm hoµn thµnh bµi tËp. + §¸nh dÊu vµo b¶ng kÎ s½n trong vë bµi tËp. + Níc ch¶y chËm v× va vµo gèc c©y vµ lớp thảm mục  chống xói mòn đất nhất lµ ë nh÷ng sên dèc. - HS dựa vào vốn hiểu biết để nêu đợc: Níc lµ thµnh phÇn c¬ b¶n cña chÊt sèng, chiÕm 90% lîng c¬ thÓ sinh vËt, con ngêi cÇn níc sinh ho¹t (25o lÝt/ 1 ngời/ 1 ngày) nớc cho hoạt động công nghÞªp, n«ng nghiÖp... + Nguån tµi nguyªn níc ®ang bÞ « nhiÔm vµ cã nguy c¬ c¹n kiÖt.. - Níc cã vai trß quan träng nh thÕ nµo đối với con ngời và sinh vật? - HS tr¶ lêi, GV nhËn xÐt vµ rót ra kÕt luËn. Cho HS quan s¸t H 58.2 - V× sao ph¶i sö dông hîp lÝ nguån tµi nguyªn níc? Cho HS lµm bµi tËp ®iÒn b¶ng 58.3, nªu nguyªn nh©n « nhiÔm nguån níc vµ c¸ch kh¾c phôc. + ThiÕu níc lµ nguyªn nh©n g©y ra - NÕu thiÕu níc sÏ cã t¸c h¹i g×? nhiều bệnh tật do mất vệ sinh, ảnh hởng tới mùa màng, hạn hán, không đủ níc cho gia sóc. - Trång rõng cã t¸c dông b¶o vÖ tµi + Trång rõng t¹o ®iÒu kiÖn cho tuÇn nguyªn nh thÕ nµo? hoµn níc, t¨ng níc bèc h¬i vµ níc.

(128) - Sö dông tµi nguyªn níc nh thÕ nµo lµ ngÇm. hîp lÝ? - HS th¶o luËn nhãm, tr¶ lêi c©u hái vµ rót ra kÕt luËn. - HS dùa vµo vèn kiÕn thøc cña m×nh để trả lời câu hỏi. KÕt luËn: 1. Sử dụng hợp lí tài nguyên đất - Vai trò của đất: SGK. - Nguồn tài nguyên đất đang bị suy thoái do xói mòn, rửa trôi, nhiễm mặn, bạc màu, « nhiÔm... - C¸ch sö dông hîp lÝ: chèng xãi mßn, chèng kh« h¹n, chèng nhiªm xmÆn.. vµ n©ng cao độ phì nhiêu của đất. - Biện pháp: Thuỷ lợi, kĩ thuật làm đất, bón phân, chế độ canh tác... đặc biệt là trồng c©y, g©y rõng nhÊt lµ rõng ®Çu nguån. 2. Sö dông hîp lÝ tµi nguyªn níc: - Nớc là một nhu cầu không thể thiếu của tất cả các sinh vật trên trái đất. - Nguån tµi nguyªn níc ®ang bÞ « nhiÔm vµ cã nguy c¬ c¹n kiÖt. - C¸ch sö dông hîp lÝ: kh¬i th«ng dßng ch¶y, kh«ng x¶ r¸c th¶i c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t xuèng s«ng, hå, ao, biÓn.. tiÕt kiÖm nguån níc. 3. Sö dông hîp lÝ tµi nguyªn rõng: - Vai trß cña rõng :SGK - Hậu quả của việc chặt phá và đốt rừng làm cạn kiệt nguồn nớc, xói mòn, ảnh hởng tíi khÝ hËu do lîng níc bèc h¬i Ýt.... - Sö dông hîp lÝ tµi nguyªn rõng: khai th¸c hîp lÝ kÕt hîp víi trång rõng vµ b¶o vÖ rõng. Thµnh lËp khu b¶o tån thiªn nhiªn. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Ph©n biÖt tµi nguyªn t¸i sinh vµ tµi nguyªn kh«ng t¸i sinh? - T¹i sao ph¶i sö dông hîp lÝ tµi nguyªn thiªn nhiªn? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK.. TiÕt 62 NS: ND:. Bµi 59: Kh«i phôc m«i trêng vµ gi÷ g×n thiªn nhiªn hoang d·. a. Môc tiªu. - Học sinh phải giải thích đợc vì sao cần khôi phục môi trờng, giữ gìn thiên nhiên hoang dã, đồng thời nêu đợc ý nghĩa của các biện pháp bảo vệ thiên nhiên hoang dã. - N©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i trêng. b.träng t©m -Kh«i phôc m«i trêng vµ gi÷ g×n thiªn nhiªn hoang d· c.chuÈn bÞ 1.gv - Tranh phãng to h×nh 59 SGK. - Tranh ¶nh vµ c¸c h×nh vÏ vÒ c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ thiªn nhiªn hoang d·..

(129) 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d. hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - H·y ph©n biÖt c¸c d¹ng tµi nguyªn thiªn nhiªn? Cho VD ? - V× sao ph¶i sö dông tiÕt kiÖm vµ hîp lÝ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn? Sö dông hîp lÝ tµi nguyªn rõng cã ¶nh hëng nh thÕ nµo tíi c¸c tµi nguyªn kh¸c (VD nh tµi nguyªn đất và nớc) 2. Giíi thiÖu(1’) 3. Bµi míi Hoạt động 1: ý nghĩa của việc khôi phục môi trờng vµ gi÷ g×n thiªn nhiªn hoang d·(10’) Hoạt động của GV-PP Hoạt động của HS-_ND - V× sao cÇn ph¶i kh«i phôc vµ gi÷ g×n thiªn nhiªn hoang d·? - GV giíi thiÖu thªm vÒ n¹n ph¸ rõng: §Çu thÕ kØ XX, S rõng thÕ giíi lµ 6 tØ - HS nghiªn cøu SGK, kÕt hîp víi kiÕn ha, n¨m 1958 lµ 4,4 tØ ha, n¨m 1973 lµ thøc bµi tríc vµ tr¶ lêi c©u hái. 3,8 tØ ha, n¨m 1995 lµ 2,3 tØ ha. Việt Nam tốc độ mất rừng 200.000 ha/n¨m. - V× sao g×n gi÷ thiªn nhiªn hoang d· lµ gãp phÇn gi÷ c©n b»ng sinh th¸i? KÕt luËn: - Môi trờng đạng bị suy thoái. - G×n gi÷ thiªn nhiªn hoang d· lµ b¶o vÖ c¸c loµi sinh vËt vµ m«i trêng sèng cña chóng tr¸nh « nhiÔm m«i trêng, luc lôt, h¹n h¸n, ... gãp phÇn gi÷ c©n b»ng sinh th¸i. Hoạt động 2: Các biện pháp bảo vệ thiên nhiên(15’) . Hoạt động của GV - GV treo c¸c tranh ¶nh H 59 kh«ng cã chó thÝch vµo khæ giÊy to. yªu cÇu HS chän nh÷ng m¶nh h×a in s½n ch÷ g¾n vµo tranh sao cho phï hîp. - Nªu c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu b¶o vÖ thiªn nhiªn hoang d·? - GV ph©n biÖt cho SH khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ vên quèc gia. - KÓ tªn c¸c vên quèc gia ë ViÖt Nam? - KÓ tªn nh÷ng sinh vËt cã tªn trong sách đỏ cần đợc bảo vệ? - GV yªu cÇu HS hoµn thµnh cét 2, b¶ng 59 SGK. - GV nhận xét và đa ra đáp án đúng.. Hoạt động của HS - C¸c nhãm quan s¸t tranh t×m hiÓu ý nghÜa, g¾n c¸c m¶nh b×a thÓ hiÖn néi dung. - HS kh¸i qu¸t kiÕn thøc trong H 59, tr¶ lêi c©u hái vµ rót ra kÕt luËn. + Vên quèc gia Ba BÓ, Ba V×, C¸t Bµ, BÕn Ðn, C«n §¶o, Cóc Ph¬ng... + Sao la, sếu đầu đỏ.... - HS nghiªn cøu néi dung c¸c biÖn pháp, trao đổi nhóm điền các biện vào b¶ng 59, kÎ vµo vë bµi tËp: + Cải tạo khí hậu, hạn chế xói mòn đất, h¹n chÕ h¹n h¸n, lò lôt....

(130) + §iÒu hßa lîng níc, h¹n chÕ lò lôt, h¹n h¸n, cã níc më réng S trång trät, t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. + Tăng độ màu mỡ cho đất, phủ xanh vùng đất trống bỏ hoang, phân hữu cơ đợc xử lí đúng kĩ thuật, không mang mầm bệnh cho ngời và động vật. + Làm đất không bị cạn kiẹtt nguồn dinh dìng, tËn dông hiÖu suÊt sö dông đất, tăng năng suất cây trồng. + Đem lại lợi ích kinh tế, có đủ kinh phí đầu t cho cải tạo đất. KÕt luËn: 1. B¶o vÖ tµi nguyªn sinh vËt - SGK trang 178. 2. C¶i t¹o c¸c hÖ sinh th¸i bÞ tho¸i ho¸ Bảng 59 đã hoàn thành. Hoạt động 3: Vai trò của học sinh trong việc b¶o vÖ thiªn nhiªn hoang d·(10’) Hoạt động của GV - Cho HS th¶o luËn bµi tËp: + Tr¸ch nhiÖm cña HS trong viÖc b¶o vÖ thiªn nhiªn. + Tuyªn truyÒn nh thÕ nµo cho mäi ngêi cùng hành động để bảo vệ thiên nhiên.. Hoạt động của HS - HS thảo luận và nêu đợc: + Kh«ng vøt r¸c bõa b·i, tÝch cùc tham gia vÖ sinh c«ng céng, vÖ sinh c«ng viªn, trờng học, đờng phố... + Kh«ng chÆt ph¸ c©y cèi bõa b·i, tÝch cùc trång c©y, ch¨m sãc vµ b¶o vÖ c©y. + Tuyªn truyÒn vÒ gi¸ trÞ cña thiªn nhiªn và mục đích bảo vệ thiên nhiên cho bạn bè và cộng đồng.. 4. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u 1, 2 SGK trang 179. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - T×m hiÓu viÖc b¶o vÖ hÖ sinh th¸i.. TuÇn 32 TiÕt 63 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 60: B¶o vÖ ®a d¹ng c¸c hÖ sinh th¸i a. Môc tiªu. - Học sinh phải đa ra đợc VD minh họa các kiểu hệ sinh thái chủ yếu..

(131) - Trình bày đợc hiệu quả của các biện pháp bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái, từ đó đề xuất đợc những biện pháp bảo vệ phù hợp với hoàn cảnh của địa phơng. - N©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i trêng. b.träng t©m -B¶o vÖ ®a d¹ng c¸c hÖ sinh th¸i c. chuÇn bÞ 1.gv. - Tranh ¶nh vÒ c¸c hÖ sinh th¸i. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d. hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - KiÓm tra theo c©u hái 1, 2 trang 179 SGK. 2.Giíi thiÖu (1’) -Làm thế nào để bảo vệ đa dạng các hệ sinh thái 3. Bµi míi Hoạt động 1: Sự đa dạng của các hệ sinh thái(15’) Hoạt động của GV -PP Hoạt động của HS ND - GV cho HS quan s¸t tranh, ¶nh c¸c hÖ - HS quan s¸t tranh ¶nh kÕt hîp nghiªn sinh th¸i, nghiªn cøu b¶ng 60.1 vµ tr¶ lêi cøu b¶ng 60.1 vµ ghi nhí kiÕn thøc. c©u hái: - Mét vµi HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c nhËn - Trình bày đặc điểm của các hệ sinh xét, bổ sung. th¸i trªn c¹n, níc mÆn vµ hÖ sinh th¸i níc ngät? - GV cho HS quan s¸t l¹i tranh vµ nhËn xÐt ý kiÕn HS: - Cho VD vÒ hÖ sinh th¸i? - HS t×m VD qua tranh ¶nh, kiÕn thøc - GV nhận xét, đánh giá, bổ sung: thùc tÕ. Mỗi hệ sinh thái đặc trng bởi các đặc điểm: khí hậu, động vật, thực vật. Đặc điểm riêng: hệ động vật, hệ thực vật, ph©n tÇng chiÕu s¸ng... KÕt luËn: - Cã 3 hÖ sinh th¸i chñ yÕu: + HÖ sinh th¸i trªn c¹n: rõng, th¶o nguyªn, savan... + HÖ sinh th¸i níc mÆn: rõng ngËp mÆn, hÖ sinh th¸i vïng biÓn kh¬i... + HÖ sinh th¸i níc ngät: ao, hå, s«ng, suèi.... Hoạt động 2: Bảo vệ các hệ sinh thái(20’) Hoạt động của GV -PP - Cho HS tr¶ lêi c¸c c©u hái:. Hoạt động của HS -ND - C¸ nh©n nghiªn cøu SGK, ghi nhí kiến thức, trả lời câu hỏi và nêu đợc: - V× sao ph¶i b¶o vÖ hÖ sinh th¸i rõng? + Vai trß quan träng cña hÖ sinh th¸i rõng. + Hệ sinh thái rrừng Việt Nam đã bị khai th¸c qu¸ møc. - C¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ hÖ sinh th¸i - C¸ nh©n nghiªn cøu néi dung b¶ng rõng mang l¹i hiÖu qu¶ nh thÕ nµo? 60.2 SGK, th¶o luËn hiÖu qu¶ c¸c biÖn - GV nhận xét ý kiến của HS và đa ra pháp bảo vệ, đại diện nhóm trả lời, các đáp án. nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung..

(132) - GV lu ý HS: Víi HS thµnh phè, viÖc b¶o vÖ hå, c©y trong vên hoa, c«ng viªn lµ gãp phÇn b¶o vÖ hÖ sinh th¸i. - Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - T¹i sao ph¶i b¶o vÖ hÖ sinh th¸i biÓn? - Yªu cÇu HS th¶o luËn vÒ c¸c t×nh huèng nªu ra trong b¶ng 60.3 vµ ®a ra c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ phï hîp.. - HS nêu đợc: + Biển đã cho con ngời những gì? + Con ngời đã khai thác sinh vật biển qu¸ møc nh thÕ nµo? biÓn bÞ « nhiÔm nh thÕ nµo? - HS nghiªn cøu b¶ng 60.3, th¶o luËn nhãm ®a ra t×nh huèng phï hîp. - §¹i diÖn nhãm lªn ghi kÕt qu¶, c¸c - GV ch÷a bµi b»ng c¸ch cho c¸c nhãm nhãm kh¸c bæ sung. lên ghi kết quả trên bảng để cả lớp nhËn xÐt. + Cho HS liªn hÖ: HS, sinh viªn vïng biÓn H¹ Long, SÇm S¬n... tù nguyÖn nhÆt r¸c trªn b·i biÓn vµo mïa du lÞch. - HS nghiªn cøu SGK, ghi nhí kiÕn - Cho HS tr¶ lêi c¸c c©u hái: thøc vµ tr¶ lêi c©u hái: HÖ sinh th¸i - T¹i sao ph¶i b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i n«ng nghÖp cung cÊp l¬ng thùc, thùc n«ng nghiÖp? phÈm nu«i sèng con ngêi. - Có những biện pháp nào để bảo vệ hệ - HS nghiên cứu SGK và trả lời câu hỏi, sinh th¸i n«ng nghiÖp? rót ra kÕt luËn.. KÕt luËn: 1. B¶o vÖ hÖ sinh th¸i rõng - Xây dựng kế hoạch để khai thác nguồn tài nguyên rừng hợp lí để hạn chế mức độ khai th¸c, kh«ng khai th¸c qu¸ møc lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn. - Xây dựng các khu bảo tồn thiên nhiên, vờn quốc gia để giữ cân bằng sinh thái và b¶o vÖ nguån gen. - Trồng rừng góp phần khôi phục các hệ sinh thái bị thoái hoá, chống xói mòn đất, t¨ng nguån níc... - Phßng ch¸y rõng  b¶o vÖ rõng. - Vận động định canh, định c để bảo vệ rừng đầu nguồn. - Ph¸t triÓn d©n sè hîp lÝ, gi¶m ¸p lùc sö dông tµi nguyªn rõng. - Tuyªn truyÒn b¶o vÖ rõng, toµn d©n cïng tham gia b¶o vÖ rõng. 2. B¶o vÖ hÖ sinh th¸i biÓn - Bảo vệ bãi cát biển (nơi rùa đẻ trứng) và vận động ngời dân không đánh bắt rùa biÓn. - Bảo vệ rừng ngập mặn hiện có và trồng lại rừng đã bị chặt phá. - Xử lí nớc thải trớc khi đổ ra sông, biển. - Lµm s¹ch b·i biÓn vµ n©ng cao ý thøc b¶o vÖ m«i trêng cña ngêi d©n. 3. B¶o vÖ hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp - C¸c hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp chñ yÕu ë ViÖt Nam (B¶ng 60.4). - B¶o vÖ: + Duy tr× hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp chñ yÕu..

(133) + Cải tạo các hệ sinh thái để đạt năng suất và hiệu quả cao.. 4.LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - V× sao ph¶i b¶o vÖ c¸c hÖ sinh th¸i? Nªu biÖn ph¸p b¶o vÖ? 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái 1, 2, 3, 4 SGK. - §äc môc “Em cã biÕt”. - Tìm đọc cuốn “Luật bảo vệ MI”. TiÕt 64 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 61: LuËt b¶o vÖ m«i trêng a. Môc tiªu. - Học sinh phải nắm đợc sự cần thiết phải có luật bảo vệ môi trờng. - Nh÷ng néi dung chÝnh cña luËt b¶o vÖ m«i trêng. - Tr¸ch nhiÖm cña mçi HS nãi riªng, mçi ngêi d©n nãi chung trong viÖc chÊp hµnh luËt. b.träng t©m -LuËt b¶o vÖ m«i trêng c.chuÈn bÞ 1.gv. - Cuốn “Luật bảo vệ môi trờng và nghị định hớng dẫn thi hành” 2.HS _Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học 1. KiÓm tra bµi cò(4’) - KiÓm tra theo c©u hái SGK trang 183 SGK. 2.Giíi thiÖu(1’) -DÓ b¶o vÖ m«i trêng cÇn ph¶i ban hµnh luËt g× 3. Bµi míi Hoạt động 1: Sự cần thiết ban hành luật(15’) Hoạt động của GV -PP - GV đặt câu hỏi: - V× sao ph¶i ban hµnh luËt b¶o vÖ m«i trêng? - NÕu kh«ng cã luËt b¶o vÖ m«i trêng th× hËu qu¶ sÏ nh thÕ nµo? - Cho HS lµm bµi tËp b¶ng 61. - GV cho c¸c nhãm lªn b¶ng ghi ý kiÕn vµo cét 3 b¶ng 61. - GV cho trao đổi giữa các nhóm về hậu qu¶ cña viÖc kh«ng cã luËt b¶o vÖ m«i trêng vµ rót ra kÕt luËn. KÕt luËn:. Hoạt động của HS- ND - HS trả lời đợc: + LÝ do ban hµnh luËt lµ do m«i trêng bÞ suy tho¸i vµ « nhiÔm nÆng.. - HS trao đổi nhóm hoàn thành nội dung cét 3 b¶ng 61 SGK. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy, c¸c nhãm kh¸c nhËn xÐt, bæ sung..

(134) - LuËt b¶o vÖ m«i trêng nh»m ng¨n chÆn, kh¾c phôc c¸c hËu qu¶ xÊu cña con ngêi vµ hitªn nhiªn g©y ra cho m«i trêng tù nhiªn. - LuËt b¶o vÖ m«i trêng ®iÒu chØnh viÖc khai th¸c, sö dông c¸c thµnh phÇn m«i trêng hợp lí để phục vụ sự phát triển bền vững của đất nớc. Hoạt động 2: Một số nội dung cơ bản của luật bảo vệ môi trờng(10’) Hoạt động của GV -PP Hoạt động của HS -ND - GV giíi thiÖu s¬ lîc vÒ néi dung luËt b¶o vÖ m«i trêng gåm 7 ch¬ng, nhng ph¹m vi bµi häc chØ nghiªn cøu ch¬ng II vµ III. - Yêu cầu 1 HS đọc to : + GV lu ý HS: sự cố môi trờng là các tai -HS đọc nội dung. biÕn hoÆc rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh hoạt động của con ngời hoặc do biến đổi bÊt thêng cña thiªn nhiªn g©y suy tho¸i m«i trêng nghiªm träng. - Em đã thấy có sự cố môi trờng cha và + Cháy rừng, lở đất, lũ lụt, sập hầm, sóng em đã làm gì? thÇn... KÕt luËn: 1. Phßng chèng suy tho¸i; « nhiÔm vµ sù cè m«i trêng (ch¬ng II) 2. Kh¾c phôc suy tho¸i; « nhiÔm vµ sù cè m«i trêng (ch¬ng III) - KÕt luËn SGK. Hoạt động 3: Trách nhiệm của mỗi ngời trong viÖc chÊp hµnh luËt b¶o vÖ m«i trêng(10’) Hoạt động của GV -PP - GV yªu cÇu HS: - Tr¶ lêi 2 c©u hái môc  SGK trang 185.. Hoạt động của HS- ND - Cá nhân suy nghĩ hoặc trao đổi nhóm và nêu đợc: + T×m hiÓu luËt + ViÖc cÇn thiÕt ph¶i chÊp hµnh luËt + Tuyªn truyÒn díi nhiÒu h×nh thøc - GV nhËn xÐt, bæ sung vµ yªu cÇu HS + Vøt r¸c bõa b·i lµ vi ph¹m luËt. - HS cã thÓ kÓ c¸c viÖc lµm thÓ hiÖn chÊp rót ra kÕt luËn. - GV liªn hÖ ë c¸c níc ph¸t triÓn, mçi hµnh luËt b¶o vÖ m«i trêng ë 1 sè níc ngời dân đều rất hiểu luật và thực hiện VD: Singapore: vứt mẩu thuốc lá ra đờng bÞ ph¹t 5 USD vµ t¨ng ë lÇn sau. tốt  môi trờng đợc bảo vệ và bền vững. KÕt luËn: - Mçi ngêi d©n ph¶i hiÓu vµ n¾m v÷ng luËt b¶o vÖ m«i trêng. - Tuyên truyền để mọi ngời thực hiện tốt luật bảo vệ môi trờng. 3. LuyÖn tËp vµ cñng cè(4’) - Luật bảo vệ môi trờng ban hành nhằm mục đích gì? - Bản thân em đã chấp hành luật nh thế nào? 4. Híng dÉn häc bµi ë nhµ(1’) - Häc bµi vµ tr¶ lêi c©u hái SGK. - §äc tríc vµ chuÈn bÞ bµi thùc hµnh..

(135) TuÇn 33 TiÕt 65 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 62: Thùc hµnh VËn dông luËt b¶o vÖ m«i trêng vào việc bảo vệ môi trờng ở địa phơng a. Môc tiªu. - Học sinh vận dụng đợc những nội dung cơ bản của Luật bảo vệ môi trờng vào tình h×nh cô thÓ cña ®i¹ ph¬ng. - Nâng cao ý thức của HS trong việc bảo vệ môi rờng ở địa phơng. b.träng t©m -vËn dông luËt b¶o vÖ m«i trêng c.chuÈn bÞ 1.gv - GiÊy tr¾ng khæ lín dïng khi th¶o luËn. - Bót d¹ nÐt ®Ëm viÕt trªn khæ giÊy lín. 2.HS -Nghiªn cõu bµi tríc d.hoạt động dạy và học 1. Yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: Tr×nh bµy s¬ lîc 2 néi dung vÒ phßng chèng suy tho¸i, « nhiÔm m«i trêng, kh¾c phôc sù cè m«i trêng cña LuËt b¶o vÖ m«i trêng ViÖt Nam? 2. Chọn chủ đề thảo luận - Ng¨n chÆn hµnh vi ph¸ rõng bÊt hîp ph¸p. - Không đổ rác bừa bãi. - Kh«ng g©y « nhiÔm nguån níc. - Kh«ng sö dông ph¬ng tiÖn giao th«ng cò n¸t. 3. Bµi míi Hoạt động của GV -PP - GV chia líp thµnh 8 nhãm nhá. - 2 nhóm cùng thảo luận 1 chủ đề - Mỗi chủ đề thảo luận 15 phút. Trả lời c¸c c©u hái vµo khæ giÊy lín. - Những hành động nàp hiện nay đang vi ph¹m LuËt b¶o vÖ m«i trêng? HiÖn nay nhận thức của ngời dân địa phơng về vấn đề đó đã đúng nh luật bảo vệ môi trờng quy định cha? - Chính quyền địa phơng và nhân dân cần làm gì để thực hiện tốt luật bảo vệ m«i trêng? - Nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn luËt b¶o vÖ m«i trêng lµ g×? Cã c¸ch nµo kh¾c phôc?. Hoạt động của HS -ND - Mçi nhãm: + Chọn 1 chủ đề + Nghiªn cøu kÜ néi dung luËt + Nghiªn cøu c©u hái + Liên hệ thực tế ở địa phơng + Thèng nhÊt ý kiÕn, ghi vµo giÊy khæ lín. - VD ở chủ đề: Không đổ rác bừa bãi, yªu cÇu: + Nhiều ngời vứt rác bừa bãi đặc biệt là n¬i c«ng céng. + Nhận thức của ngời dân về vấn đề này còn thấp, cha đúng luật. + ChÝnh quyÒn cÇn cã biÖn ph¸p thu gọn rác, đề ra quy định đối với từng hộ,.

(136) - Tr¸ch nhiÖm cña mçi HS trong viÖc thùc hiÖn tèt luËt b¶o vÖ m«i trêng lµ g×? - GV yªu cÇu c¸c nhãm treo tê giÊy cã viết nội dung lên bảng để trình bày và c¸c nhãm kh¸c tiªn theo dâi. - GV nhËn xÐt phÇn th¶o luËn theo chñ đề của nhóm và bổ sung (nếu cần). - Tơng tự nh vậy với 3 chủ đề còn lại.. tæ d©n phè. + Khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn luËt b¶o vÖ m«i trêng lµ ý thøc cña ngêi d©n còn thấp, cần tuyên truyền để ngời dân hiÓu vµ thùc hiÖn. + HS ph¶i tham gia tÝch cùc vµo viÖc tuyªn truyÒn, ®i ®Çu trong ciÖc thùc hiÖn luËt b¶o vÖ m«i trêng. - §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy, c¸c nhóm khác theo dõi và nhận xét, đặt câu hỏi để cùng thảo luận.. 4. KiÓm tra – viÕt têng tr×nh - GV nhËn xÐt buæi thùc hµnh vÒ u nhîc ®iÓm cña c¸c nhãm. - §¸nh gi¸ ®iÓm cho HS. 5. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - ViÕt b¸o c¸o thu ho¹ch theo nhãm. - HS «n l¹i néi dung: Sinh vËt vµ m«i trêng, giao cho c¸c nhãm thùc hiÖn c¸c b¶ng trong bµi 63.. TiÕt 66 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 63: ¤n tËp phÇn Sinh vËt vµ m«i trêng a. Môc tiªu. - Học sinh hệ thống hoá đợc các kiến thức cơ bản về sinh vật và môi trờng. - Biết vận dụng lí thuyết vào thực tiễn sản xuất và đời sống. - Tiếp tục rèn luyện kĩ năng t duy lí luận, trong đó chủ yếu là kĩ năng so sánh, tổng hîp, hÖ thèng ho¸. b.träng t©m -Sinh vËt vµ m«i trêng C. chuÈn bÞ 1.gv - Phim trong in néi dung b¶ng 63.1; 63.2; 63.3; 63.4; 63.5 SGK vµ giÊy thêng. - M¸y chiÕu, bót d¹. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc d.hoạt động dạy và học 1.KiÓm tra -§å dïng cña häc sinh 2.Giíi thiÖu(1’) 3.Bµi míi Hoạt động 1: Hệ thống hoá kiến thức.

(137) Hoạt động của GV - GV cã thÓ tiÕn hµnh nh sau: - Chia 2 HS cïng bµn lµm thµnh 1 nhãm - Ph¸t phiÕu cã néi dung c¸c b¶ng nh SGK (GV ph¸t bÊt k× phiÕu cã néi dung nµo vµ phiÕu trªn phim trong hay trªn giÊy tr¾ng) - Yªu cÇu HS hoµn thµnh - GV ch÷a bµi nh sau: + Gäi bÊt k× nhãm nµo, nÕu nhãm cã phiÕu ë phim trong th× GV chiÕu lªnm¸y, cßn nÕu nhãm cã phiÕu trªn giÊy th× HS tr×nh bµy.. Hoạt động của HS. - Các nhóm nhận phiếu để hoàn thành néi dung. - Lu ý tìm VD để minh hoạ. - Thêi gian lµ 10 phót. - C¸c nhãm thùc hiÖn theo yªu cÇu cña GV. - C¸c nhãm bæ sung ý kiÕn nÕu cÇn vµ cã thÓ hái thªm c©u hái kh¸c trong néi. + GV chữa lần lợt các nội dung và giúp dung của nhóm đó. HS hoµn thiÖn kiÕn thøc nÕu cÇn. - HS theo dâi vµ söa ch÷a nÕu cÇn. - GV thông báo đáp án trên máy chiếu để cả lớp theo dõi.. Néi dung kiÕn thøc ë c¸c b¶ng: B¶ng 63.1- M«i trêng vµ c¸c nh©n tè sinh th¸i Nh©n tè sinh M«i trêng VÝ dô minh ho¹ th¸i (NTST) M«i trêng níc NTST v« sinh - ¸nh s¸ng NTST h÷u sinh - §éng vËt, thùc vËt, VSV. Môi trờng trong đất NTST v« sinh - Độ ẩm, nhiệt độ NTST h÷u sinh - §éng vËt, thùc vËt, VSV. Môi trờng trên mặt đất NTST vô sinh - Độ ẩm, ánh sáng, nhiệt độ NTST h÷u sinh - §éng vËt, thùc vËt, VSV, con ngêi. M«i trêng sinh vËt NTST v« sinh - Độ ẩm, nhiệt độ, dinh dỡng. NTST h÷u sinh - §éng vËt, thùc vËt, con ngêi. B¶ng 63.2- Sù ph©n chia c¸c nhãm sinh vËt dùa vµo giíi h¹n sinh th¸i Nh©n tè sinh th¸i Nhãm thùc vËt ¸nh s¸ng - Nhãm c©y a s¸ng - Nhãm c©y a bãng Nhiệt độ - Thùc vËt biÕn nhiÖt §é Èm. - Thùc vËt a Èm - Thùc vËt chÞu h¹n. Nhóm động vật - §éng vËt a s¸ng - §éng vËt a tèi. - §éng vËt biÕn nhiÖt - §éng vËt h»ng nhiÖt - §éng vËt a Èm - §éng vËt a kh«.. B¶ng 63.3- Quan hÖ cïng loµi vµ kh¸c loµi Quan hÖ Hç trî C¹nh tranh (hay đối địch). Cïng loµi - QuÇn tô c¸ thÓ - C¸ch li c¸ thÓ - C¹nh tranh thøc ¨n, chç ë. - C¹nh tranh trong mïa sinh s¶n. Kh¸c loµi - Céng sinh - Héi sinh - C¹nh tranh - KÝ sinh, nöa kÝ sinh.

(138) - ¡n thÞt nhau. - Sinh vËt nµy ¨n sinh vËt kh¸c.. B¶ng 63.4- HÖ thèng ho¸ c¸c kh¸i niÖm Kh¸i niÖm - QuÇn thÓ: lµ tËp hîp nh÷ng c¸c thÓ cïng loµi, sèng trong 1 kh«ng gian nhất định, ở một thời điểm nhất định, cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. - QuÇn x·: lµ tËp hîp nh÷ng quÇn thÓ sinh vËt kh¸c loµi, cïng sèng trong 1 không gian xác định, có mối quan hệ g¾n bã nh mét thÓ thèng nhÊt nªn cã cấu trúc tơng đối ổn định, các sinh vật trong quÇn x· thÝch nghi víi m«i trêng sèng. - C©n b»ng sinh häc lµ tr¹ng th¸i mµ sè lîng cs thÓ mçi quÇn thÓ trong quÇn x· dao động quanh vị trí cân bằng nhờ khèng chÕ sinh häc. - HÖ sinh th¸i bao gåm quÇn x· sinh vËt vµ khu vùc sèng cña quÇn x·, trong đó các sinh vật luôn tác động lẫn nhau và tác động qua lại với nhân tố vô sinh cña m«i trêng t¹o thµnh mét hÖ thèng hoàn chỉnh và tơng đối ổn định. - Chuçi thøc ¨n: lµ mét d·y nhiÒu loµi sinh vËt cã mèi quan hÖ dinh dìng víi nhau, mçi loµi lµ mét m¾t xÝch, võa lµ m¾t xÝch tiªu thô m¾t xÝch phÝa tríc, võa bÞ m¾t xÝch phÝa sau tiªu thô. - Líi thøc ¨n lµ c¸c chuçi thøc ¨n cã nhiÒu m¾t xÝch chung.. VÝ dô minh ho¹ VD: QuÇn thÓ th«ng §µ L¹t, cä Phó Thä, voi Ch©u Phi.... VD; QuÇn x· ao, quÇn x· rõng Cóc Ph¬ng.... VD: Thùc vËt ph¸t triÓn  s©u ¨n thùc vËt t¨ng  chim ¨n s©u t¨ng  s©u ¨n thùc vËt gi¶m. VD: Hệ sih thái rừng nhiệt đới, rừng ngËp mÆn, biÓn, th¶o nguyªn.... Rau  S©u  Chim ¨n s©u  §¹i bµng  VSV.. Bảng 63.5- Các đặc trwng của quần thể Các đặc trng Tỉ lệ đực/ cái. Néi dung c¬ b¶n ý nghÜa sinh th¸i - PhÇn lín c¸c quÇn thÓ cã - Cho thÊy tiÒm n¨n sinh s¶n cña tỉ lệ đực: cái là 1:1 quÇn thÓ QuÇn thÓ gåm c¸c nhãm tuæi: - Nhãm tuæi tríc sinh s¶n - T¨ng trëng khèi lîng vµ kÝch Thµnh phÇn thíc quÇn thÓ nhãm tuæi - Nhãm tuæi sinh s¶n - Quyết định mức sinh sản của quÇn thÓ - Nhãm sau sinh s¶n - Kh«ng ¶nh hëng tíi sù ph¸t triÓn cña quÇn thÓ. Mật độ quần thể - Là số lợng sinh vật trong - Phản ánh các mối quan hệ 1 đơn vị diện tích hay thể trong quần thể và ảnh hởng tới.

(139) tÝch.. các đặc trng khác của quần thể.. B¶ng 63.6 – C¸c dÊu hiÖu ®iÓn h×nh cña quÇn x· (B¶ng 49 SGK). Hoạt động 2: Câu hỏi ôn tập Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV cho HS nghiªn cøu c¸c c©u hái ë - C¸c nhãm nghiªn cøu c©u hái, th¶o SGK trang 190, thảo luận nhóm để trả luận để trả lời, các nhóm khác nhận xét, lêi: bæ sung. - NÕu hÕt giê th× phÇn nµy HS tù tr¶ lêi. 4. Híng dÉn häc bµi ë nhµ - Hoµn thµnh c¸c bµi cßn l¹i - ChuÈn bÞ kiÓm tra häc k× II vµo tiÕt sau.. TiÕt 68 Ngµy so¹n: Ngµy d¹y: Bµi 64: Tæng kÕt ch¬ng tr×nh toµn cÊp a. Môc tiªu. - Học sinh hệ thống hoá kiến thức sinh học về các nhóm sinh vật, đặc điểm các nhóm thực vật và các nhóm động vật. - Học sinh nắm đợc sự tiến hoá của giới động vật, sự phát sinh, phát triển của thực vËt. - Biết vân dụng lí thuyết vào thực tiễn sản xuất và đời sống. - Rèn kĩ năng t duy lí luận, trong đó chủ yếu là kĩ năng so sánh tổng hợp, hệ thống ho¸. b.träng t©m -Ôn tập phần đã học c.chuÈn bÞ 1.GV - M¸y chiÕu, bót d¹. - Phim trong có in sẵn nội dung các bảng 64.1 đến 64.5. - Tê giÊy khæ to cã in s½n néi dung b¶ng 64.4. 2.HS -Nghiªn cøu bµi tríc D.hoạt động dạy và học .1.kiÓm tra(3’) -Sù chuÈn bÞ cña häc sinh 2.Giíi thiÖu(2’) 3.Bµi míi Hoạt động 1: Đa dạng sinh học Hoạt động của GV - GV chia líp thµnh 6 nhãm. Hoạt động của HS - C¸c nhãm tiÕn hµnh th¶o luËn néi dung.

(140) - Giao viÖc cho tõng nhãm: mçi nhãm hoµn thµnh 1 b¶ng trong 15 phót. - GV ch÷a bµi b»ng c¸ch chiÕu phim cña c¸c nhãm. - GV để các nhóm trình bày lần lợt nhng sau mçi néi dung cña nhãm, GV ®a ra đánh giá và đa kết quả đúng.. đợc phân công. - Thèng nhÊt ý kiÕn, ghi vµo phim trong hoÆc khæ giÊy to. - §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy ý kiÕn trªn m¸y chiÕu hoÆc trªn giÊy khæ to. - C¸c nhãm kh¸c theo dâi, bæ sung hoÆc hỏi thêm vấn đề cha rõ.. Néi dung kiÕn thøc ë c¸c b¶ng nh SGV:. Hoạt động 2: Sự tiến hoá của thực vật và động vật Hoạt động của GV Hoạt động của HS - GV yªu cÇu HS: - Các nhóm tiếp tục thảo luận để hoàn + Hoµn thµnh bµi tËp môc  SGK trang thµnh 2 bµi tËp SGK. - §¹i diÖn 2 nhãm lªn viÕt kÕt qu¶ lªn 192 + 193. - GV chữa bài bằng cách gọi đại diện bảng để lớp theo dõi và bổ sung ý kiến. tõng nhãm lªn viÕt b¶ng. - Sau khi c¸c nhãm th¶o luËn vµ tr×nh - C¸c nhãm so s¸nh bµi víi kÕt qu¶ GV ®a ra vµ tù söa ch÷a. bày, GV thông báo đáp án. - GV yêu cầu HS lấy VD về động vật và - HS tự lấy VD. thực vật đại diện cho các ngành động vật vµ thùc vËt..

(141)

giao an sinh 9 da sua theo chuan

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về