Thực trạng áp dụng chuẩn dublincore trong biên mục tài liệu số tại thư viện tạ quang bửu trường đại học bách khoa hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ VĂN HOÁ THỂ THAO VÀ DU LỊCH

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HOÁ HÀ NỘI

LÊ THỊ QUYÊN

THỰC TRẠNG ÁP DỤNG CHUẨN DUBLIN
CORE TRONG BIÊN MỤC TÀI LIỆU SỐ
TẠI THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU,
TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI

Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thư viện
Mã số: 60320203

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC THÔNG TIN - THƯ VIỆN

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN VIẾT NGHĨA

Hà Nội - 2013


LỜI CẢM ƠN
Luận văn được hoàn thành tháng 5 năm 2013 tại Thư viện Tạ Quang Bửu,
trường Đại học Bách Khoa Hà Nội.
Trước tiên tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc nhất đối với Tiến sỹ Nguyễn Viết
Nghĩa, người đã định hướng nghiên cứu và trực tiếp hướng dẫn tơi hồn thành luận
văn này.
Tơi xin trân trọng cảm ơn khoa Sau đại học, Trường Đại học Văn hóa hà Nội,
Ban giám đốc Thư viện Tạ Quang Bửu đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong

suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tơi cũng xin cảm ơn các bạn đồng nghiệp tại Thư viện Tạ Quang Bửu đã
cung cấp số liệu và nhiệt tình giúp đỡ tơi trong q trình thực hiện luận văn.
Cuối cùng, cho phép tôi được cảm ơn những người thân, bạn bè, đồng nghiệp
- những người đã khuyến khích và là nguồn động viên rất lớn đối với tôi trong suốt
quá trình học tập và nghiên cứu.
Hà Nội, ngày 20 tháng 6 năm 2013

Lê Thị Quyên


1

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 6
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÀI LIỆU SỐ, SIÊU DỮ LIỆU VÀ MỘT SỐ
CHUẨN SIÊU DỮ LIỆU..................................................................................... 11
1.1. Tài liệu số ..................................................................................................... 11
1.1.1. Khái niệm tài liệu số. .................................................................................. 11
1.1.2. Đặc trưng tài liệu số.......................................................................................13
1.1.3. Vai trò của tài liệu số trong hoạt động của các thư viện. ........................... 13
1.2. Dữ liệu và siêu dữ liệu ................................................................................. 14
1.2.1. Dữ liệu ...................................................................................................... 14
1.2.2. Siêu dữ liệu (metadata) ............................................................................. 15
1.3. Dublin Core và một số chuẩn siêu dữ liệu khác ......................................... 19
1.3.1. Dublin Core............................................................................................... 19
1.3.2. Một số chuẩn siêu dữ liệu khác dành cho biên mục tài liệu ...................... 40
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG BIÊN MỤC TÀI LIỆU SỐ THEO DUBLIN
CORE TẠI THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU, TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH
KHOA HÀ NỘI ................................................................................................... 57

2.1. Giới thiệu khái quát về Thư viện Tạ Quang Bửu ....................................... 57
2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ............................................................ 57
2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức..................................................... 58
2.1.3. Cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ .......................................................... 62
2.1.4. Nguồn lực thông tin .................................................................................... 64
2.2. Đặc điểm nhu cầu tin và người dùng tin tại Thư viện Tạ Quang Bửu........67
2.2.1. Đặc điểm người dùng tin ............................................................................ 67
2.2.2. Đặc điểm nhu cầu tin .................................................................................. 69
2.3.Hoạt động biên mục tài liệu số khi triển khai áp dụng chuẩn Dublin Core71
2.3.1. Giai đoạn chuẩn bị ..................................................................................... 71
2.3.2. Xây dựng biểu mẫu ..................................................................................... 75
2.3.3. Quy trình biên mục ..................................................................................... 81


2

2.3.4. Đánh giá chất lượng ứng dụng Dublin Core trong biên mục tài liệu số tại
Thư viện Tạ Quang Bửu ...................................................................................... 89
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG DUBLIN CORE
TRONG BIÊN MỤC TÀI LIỆU SỐ TẠI THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU........ 96
3.1. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ ............................................................ 96
3.1.1. Đào tạo kỹ năng áp dụng chuẩn Dublin Core ........................................... 97
3.1.2. Đào tạo các kỹ năng khác ........................................................................... 97
3.2. Nghiên cứu phát triển công cụ chuyển đổi dữ liệu từ MARC 21 sang
Dublin Core ........................................................................................................ 98
3.2.1. Chuyển đổi dữ liệu từ phần mềm VTLS sang Dspace ................................ 98
3.2.2. Nghiên cứu sử dụng phần mềm tự do MacrEdit ........................................ 99
3.3. Tăng cường đầu tư trang thiết bị, công cụ làm việc .................................. 100
3.4. Đầu tư kinh phí xây dựng, phát triển nguồn tài liệu số ............................ 104
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 107

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 109
PHỤ LỤC


3

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Các từ viết tắt tiếng Việt
CSDL

Cơ sở dữ liệu

TLS

Tài liệu số

ĐHBK HN

Đại học Bách Khoa Hà Nội

TV

Thư viện

TT-TV

Thơng tin – thư viện

SHTT

Sở hữu trí tuệ

STS

Sưu tập số

Các từ viết tắt tiếng Anh
AACR2

Anglo-American Cataloguing Rules 2

MARC

Machine Readable Cataloguing

DC

Dublin Core Metadata, Dublin Core

METS

Metadata Encoding and Transmission Standard

MODS

Metadata Object Description Schema

UNIMARC

Unified MAchine Readable Catalog

XML

eXtensible Markup Language

HTML

HyperText Markup Language

ANSI/NISO

American National Standards Institute /National Information
Standards Organization

CD-ROM

Compact Disc Read Only Memory

CD-RW

Compact Disc ReWriteable

DVD

Digital Video Disc

VTLS

Visionary Technology in Library Solutions

DTD

Data Type Definition

RDF

Resource Description Framework


4

DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1. Các yếu tố cơ bản của DUBLIN CORE .................................................... 30
Bảng 2. Các thành phần chính của METS .............................................................. 44
Bảng 3. So sánh DUBLIN CORE, METS và MODS……………………………...53
Bảng 4. Bảng tham chiếu Dublin Core và Marc 21 ................................................ 54
Bảng 5: Thống kê tài liệu truyền thống theo năm xuất bản .................................... 65
Bảng 6: Thống kê nguồn tài liệu điện tử tính đến năm 2012 .................................. 66
Bảng 7 . Đánh giá của người dùng về mức độ thuận lợi trong việc tìm kiếm tài liệu.
.............................................................................................................................. 94


5

DANH MỤC HÌNH VẼ
Hình 1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của TV Tạ Quang Bửu ............................................ 61
Hình 2: Biểu đồ nguồn nhân lực của TV Tạ Quang Bửu ........................................ 62
Hình 3: Thống kê tài liệu truyền thống theo chuyên ngành .................................... 65
Hình 4: Biểu đồ thành phần các đối tượng người dùng tin tại TV Tạ Quang Bửu .. 67
Hình 5: Cửa sổ đăng nhập Dspace ......................................................................... 83

Hình 6: Lựa chọn bộ sưu tập cần biên mục ............................................................ 83
Hình 7: Giao diện lựa chọn mục mô tả (Describe this Item)................................... 84
Hình 8: Giao diện Mơ tả tài liệu ............................................................................ 84
Hình 9. Giao diện tải tệp ........................................................................................ 85
Hình 10. Tải tệp thành cơng (Upload Successfully) ............................................... 86
Hình 11. Kiểm tra lại dữ liệu tải lên (Verify Submission) ...................................... 86
Hình 12. Kiểm tra quyền xuất bản tài liệu (Licence) .............................................. 87
Hình 13. Chỉnh sửa dữ liệu (Edit Item) .................................................................. 88
Hình 14.Thêm hoặc bớt tệp (Bitstreams) ............................................................... 88
Hình 15. Xố biểu ghi với Delete Expunge hoặc Withdraw ................................... 89
Hình 16. Danh sách các bộ sưu tập số .................................................................... 90
Hình 17. Giao diện tìm kiếm theo Bộ sưu tập ........................................................ 90
Hình 18. Kết quả tìm lướt theo Tiêu đề.................................................................. 91
Hình 19. Hiển thị bản ghi đầu mục ngắn gọn ......................................................... 92
Hình 20. Hiển thị bản ghi đầu mục đầy đủ ............................................................. 93
Hình 21. Hệ thống Import/Export cho Dspace ....................................................... 98
Hình 22. Giao diện chính của phần mềm MarcEdit ................................................ 99


6

MỞ ĐẦU
1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Từ nửa sau thế kỷ XX, cùng với sự đột phá vượt bậc của khoa học - công
nghệ, các nước trên thế giới đã dần chuyển mình từ “xã hội cơng nghiệp” sang “xã
hội hậu cơng nghiệp” hay cịn gọi là “xã hội thông tin”. Sự phát triển mạnh mẽ của
khoa học công nghệ, sự ra đời của nhiều môn loại khoa học mới,… đã làm cho khối
lượng thông tin, tài liệu gia tăng nhanh chóng dẫn tới hiện tượng “bùng nổ thơng
tin”. Một trong những hệ quả không mong đợi của sự bùng nổ thơng tin chính là sự
“nhiễu tin” trong tra cứu và tìm kiếm thơng tin.

Trong khi đó, sự xuất hiện của máy tính điện tử với dung lượng bộ nhớ tưởng
chừng như khơng có giới hạn, khả năng tính tốn cực nhanh và hầu như khơng bao
giờ nhầm lẫn đã mở ra hướng đi mới, đầy triển vọng cho việc lưu trữ, xử lý thông
tin. Việc sử dụng kỹ thuật số để biểu diễn thông tin đã dẫn đến sự xuất hiện của một
loại hình tài liệu mới, đó là tài liệu số. Tài liệu số được hiểu là tất cả những thông
tin được lưu trữ dưới dạng số, được xử lý, lưu trữ và truy cập trên máy tính, hay
trên mạng máy tính. Nguồn tài liệu số hiện đang đóng một vai trị quan trọng trong
hoạt động thơng tin – thư viện nhờ có nhiều ưu điểm nổi trội như mật độ thông tin
cao; thông tin được lưu giữ dưới nhiều dạng khác nhau (âm thanh, hình ảnh…);
thơng tin có thể được truy cập từ xa, theo nhiều dấu hiệu khác nhau và được nhiều
người truy cập cùng một thời điểm…Có thể nói, nguồn tài liệu số đang góp phần
làm thay đổi về chất của hoạt động giao lưu thơng tin, trong đó có hoạt động thơng
tin - thư viện trên toàn thế giới.
Tuy nhiên, để xây dựng một bộ sưu tập số hay xa hơn là thư viện số là công
việc không hề đơn giản. Để làm được điều đó cần có cơ sở vật chất hồn chỉnh,
trong đó có hệ thống mạng máy tính đủ mạnh, đội ngũ vận hành thư viện số có tri
thức, có khả năng xây dựng, duy trì, bổ sung các bộ sưu tập số; sử dụng vận hành
sáng tạo trên các công nghệ tiên tiến. Và đặc biệt, trong bối cảnh hội nhập quốc tế
đang diễn ra sôi động như hiện nay, việc nghiên cứu, áp dụng các chuẩn nghiệp vụ


7

tiên tiến phù hợp với điều kiện thực tế của thư viện nhằm nâng cao khả năng chia
sẻ, khai thác thông tin giữa các thư viện trong nước cũng như trên thế giới là việc
làm rất cần thiết và cần được quan tâm thích đáng.
Thư viện Tạ Quang Bửu, trường Đại học Bách khoa Hà Nội, là một trong
những thư viện lớn và hiện đại ở nước ta hiện nay. Thư viện đang hướng tới xây
dựng mơ hình thư viện số để đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của cán bộ,
sinh viên trong trường. Trong quá trình xây dựng thư viện số, rất nhiều vấn đề được

đặt ra cần phải giải quyết, trong đó có vấn đề áp dụng các chuẩn liên kết cho tài liệu
số. Giải quyết được vấn đề chuẩn hóa dữ liệu, chuẩn hóa việc mơ tả dữ liệu hay nói
khác đi là việc lựa chọn đúng phương tiện miêu tả siêu dữ liệu sẽ góp phần nâng
cao chất lượng phục vụ của Thư viện. Từ những lý do trên, tôi đã chọn vấn đề
“Thực trạng áp dụng chuẩn Dublin Core trong biên mục tài liệu số tại Thư viện
Tạ Quang Bửu, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội” làm đề tài luận văn của mình
với mong muốn góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn khi xây
dựng thư viện số.
2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU THEO HƯỚNG ĐỀ TÀI
Trước hết, phải khẳng định rằng đề tài “Thực trạng áp dụng chuẩn Dublin
Core trong biên mục tài liệu số tại Thư viện Tạ Quang Bửu, Trường Đại học
Bách khoa Hà Nội” là đề tài hồn tồn mới, khơng trùng lặp với đề tài nghiên cứu
nào ở cả trong nước và nước ngoài.
Tuy nhiên, liên quan tới hướng nghiên cứu của đề tài ở trong và ngồi nước đã
có một số cơng trình nghiên cứu, cụ thể như sau:
 Liên quan tới chuẩn Dublin Core đã có các bài viết sau đây trên các trang web
và trên các tạp chí trong và ngoài nước:
− Anne J. Gilliland, Yashmin B. Kaifai, William E. Landis (2000), Application
of

Dublin Core metadata in the Description of Digital primary sources in

Elementary school classrooms, Journal of the American society for Information
Science – January 15, 2000, page 193-201, bài này đề cập đến việc ứng dụng siêu
dữ liệu Dublin Core trong việc mô tả các nguồn kỹ thuật số.


8

− Dublin Core Metadata Guide, Indiana Memory Project, February 8, 2007.

Trong bài này, tác giả cung cấp những thông tin về việc ứng dụng các tiêu chuẩn
đã được công bố và công tác mô tả siêu dữ liệu bằng Dublin Core.
− Tác giả Biswanath Dutta, (2003) trong cơng trình Cataloguing Web
Ducuments using Dublin Core, Marc 21, Documentary Research and Training
Centre Indian Statistical Istitute, Bangalore-59 đã nghiên cứu biên mục dữ liệu
web bằng việc sử dụng Dublin core và Marc 21.
−

K S Chudamani, H C Nagarathna, Introperability between Dublin Core,

UNIMarc, Marc21, with AACR2 2R as the standard framewords for
cataloguing in digital environment. 4th Convention PLANNER-2006,
Mizoram Univ., Aizawl, 09-10 November, 2006, page 185-195.
Ở trong nước cũng có một số cơng trình viết về Dublin Core của các tác giả:
− Phạm Minh Quân, (2003), Hiểu và sử dụng Dublin Core, Bản tin liên hiệp thư
viên, tháng 3/2003, trang 28-36.
− Nguyễn Minh Hiệp, Marc hay Dublin Core?: Việc chuyển đổi Marc-Dublin
Core và Dublin Core-Marc. Bản tin thư viện – công nghệ thông tin, tháng
3/2005, trang 2-7.
− Karen Coyle, Hiểu siêu dữ liệu và mục đích sử dụng của nó, Bản tin thư viện
– cơng nghệ thơng tin, tháng 10/2007, trang 29-28.
Về các khía cạnh tiếp cận nghiên cứu liên quan đến Thư viện Tạ Quang Bửu
Trường ĐHBKHN, thì ngồi các đề tài nghiên cứu đề cập đến các khía cạnh như tổ
chức và quản lý, bộ máy tra cứu, công tác phục vụ, nguồn lực thông tin, sản phẩm
và dịch vụ thông tin của Thư viện, cịn có một số cơng trình nghiên cứu khoa học về
các chuẩn nghiệp vụ mới: AACR2, MARC21, khung phân loại LC. Tuy nhiên, cho
đến nay, vẫn chưa có một đề tài nào nghiên cứu ứng dụng chuẩn Dublin Core tại
TV Tạ Quang Bửu, Trường ĐHBKHN.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu:

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là việc áp dụng chuẩn Dublin Core trong


9

công tác xử lý tài liệu số tại TV Tạ Quang Bửu.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
- Phạm vi nghiên cứu: đề tài giới hạn nghiên cứu tại TV Tạ Quang Bửu, Đại
học Bách khoa Hà Nội từ năm 2009 đến nay, tức là từ khi Thư viện bắt đầu thu thập
và xử lý tài liệu số.
4. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
4.1. Mục đích nghiên cứu:
− Nâng cao chất lượng biên mục tài liệu số nhằm góp phần xây dựng TV Tạ
Quang Bửu, trường Đại học Bách Khoa Hà Nội thành thư viện số thực thụ.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
− Tìm hiểu và giới thiệu về chuẩn Dublin Core.
− Khảo sát thực trạng biên mục tài liệu số tại Thư viện Tạ Quang Bửu.
− So sánh, đánh giá vai trò cùa chuẩn Dublin Core trong biên mục tài liệu số
− Đề xuất những giải pháp nhằm áp dụng hiệu quả chuẩn Dublin Core vào Thư
viện.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
5.1. Phương pháp luận:
Luận văn dựa trên cơ sở các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách của
Nhà nước về phát triển khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo và xu hướng chung
của Thế giới về xây dựng thư viện điện tử để lý giải tầm quan trọng của tài liệu số
trong hoạt động TT-TV nói chung và việc sử dụng các chuẩn nhằm biên mục, tổ
chức, chia sẻ các tài nguyên số nói riêng.
5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể:
Trong quá trình nghiên cứu và giải quyết các vấn đề của luận văn, tác giả đã
sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

- Phương pháp thu thập, tổng hợp, phân tích tài liệu
- Phương pháp thơng kê - so sánh
- Phương pháp quan sát - thực nghiệm


10

- Phương pháp điều tra xã hội học
6. NHỮNG ĐÓNG GĨP CỦA LUẬN VĂN
−

Luận văn góp phần làm sáng tỏ những nét cơ bản về chuẩn Dublin Core

− Làm rõ vai trị của chuẩn Dublin Core đối với cơng tác biên mục tài liệu
số tại Thư viện Tạ Quang Bửu.
− Phân tích thực trạng biên mục tài liệu số, so sánh các chuẩn biên mục
nhằm lựa chọn một chuẩn tối ưu cho việc tổ chức các bộ sưu tập số tại Thư viện Tạ
Quang Bửu đó là Dublin Core. Từ đó xây dựng biểu mẫu và quy trình biên mục tài
liệu số tại Thư viện Tạ Quang Bửu, Đại học Bách khoa Hà Nội.
− Đóng góp kinh nghiệm giúp các thư viện trường đại học khác trong việc
ứng dụng Dublin Core trong công tác biên mục tài liệu số.
7. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu và kết luận, mục lục, danh mục các tài liệu tham khảo,
phụ lục, Luận văn gồm 3 chương:
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÀI LIỆU SỐ, SIÊU DỮ LIỆU VÀ MỘT
SỐ CHUẨN SIÊU DỮ LIỆU
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG BIÊN MỤC TÀI LIỆU SỐ THEO DUBLIN
CORE TẠI THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU, ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ỨNG DỤNG DUBLIN CORE
TRONG BIÊN MỤC TÀI LIỆU SỐ TẠI THƯ VIỆN TẠ QUANG BỬU, ĐẠI

HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI


11

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÀI LIỆU SỐ, SIÊU DỮ LIỆU VÀ
MỘT SỐ CHUẨN SIÊU DỮ LIỆU
1.1. Tài liệu số
1.1.1. Khái niệm tài liệu số.
a/ Định nghĩa tài liệu số
Tài liệu số (TLS) được hiểu là tất cả các tài liệu được mã hố dưới dạng tín
hiệu số hay cịn gọi là tín hiệu rời rạc dưới dạng mã nhị phân 0,1 và có thể được lưu
trữ, truy cập qua máy tính, mạng máy tính.
b/ Phân loại tài liệu số
Về mặt nguồn gốc, TLS có thể được chia thành 2 loại:
- Tài liệu mang đặc trưng số ngay từ khi được tạo ra qua các phương tiện tạo
tài liệu số như đánh máy trên máy tính điện tử, chụp ảnh, quay phim từ máy ảnh số,
máy quay video số,…
- Tài liệu số được số hóa từ tài liệu in trên giấy thơng qua các phương tiện số
hóa hay chuyển đổi dữ liệu như máy quét (scanner), chuyển đổi tài liệu từ dạng
tương tự sang dạng số.
Về mặt lưu trữ có thể chia tài liệu số thành hai dạng chính:
1/ TLS được lưu trên CD-ROM, DVD và
2/ TLS tài số truy cập trực tuyến trên mạng internet hay intranet như các cơ
sở dữ liệu (CSDL) trực tuyến.
1.1.2. Đặc trưng tài liệu số
Tài liệu số là một loại hình tài liệu đặc biệt, chúng có một số đặc trưng cơ bản
sau đây:
- Mật độ thông tin rất cao
TLS được lưu trữ dưới nhiều vật mang tin khác nhau, có dung lượng lưu trữ

thông tin rất lớn. Một số thiết bị lưu trữ thông tin dưới dạng số phổ biến hiện nay
như: ổ đĩa cứng, đĩa DVD, CD-ROM, đĩa CD-RW
- Tính đa truy cập


12

TLS tạo khả năng truy cập theo nhiều dấu hiệu khác nhau, cho phép nhiều
người dùng truy cập tại cùng một thời điểm mà không bị giới hạn bởi không gian,
thời gian, vị trí địa lý. Người dùng tin có thể tra cứu tài liệu từ xa, ở bất cứ đâu chỉ
cần máy tính hoặc điện thoại di động có nối mạng internet.
- Tra cứu nhanh chóng, thuận tiện và chính xác
Người dùng tin có thể tra tìm tài liệu theo nhiều dấu hiệu khác nhau khi truy
cập mạng để tìm kiếm tài liệu. Một số yếu tố cơ bản giúp người dùng tin tìm kiếm
tài liệu dễ dàng như: tên tài liệu, tên tác giả, từ khoá, năm xuất bản,... Với các quy
tắc biên mục tài liệu được sử dụng trong nhiều thư viện hiện nay như: AACR2,
ISBD,.. cùng với các trường của MARC21 đã giúp cho người dùng tin có thể tìm
kiếm tài liệu theo một hoặc nhiều dấu hiệu liên quan tới tài liệu. Ngoài ra, để biên
mục tài liệu điện tử cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người dùng tin có thể
tra cứu tài liệu nhanh chóng và chính xác 15 yếu tố của Dublin Core được sử dụng
trong mô tả tài nguyên điện tử.
- Tính cập nhật
Thơng tin chứa trong TLS ln mới vì chúng có thể được cập nhật nhanh
chóng, kịp thời chỉ bằng vài thao tác, không mất nhiều thời gian, công sức. Ngày
nay, thông tin luôn luôn biến đổi khơng ngừng do đó việc cập nhật, đổi mới nội
dung thơng tin hàng ngày, hàng giờ, thậm chí là từng phút, từng giây là hết sức
quan trọng. Các CSDL online hiện nay cũng không ngừng cập nhật các bài viết, các
tài liệu mới về các ngành khoa học đang phát triển mạnh.
- Tính sinh động, hấp dẫn của thơng tin
TLS có thể lưu trữ thơng tin theo nhiều định dạng khác nhau như: dạng văn

bản, hình ảnh, âm thanh, video,... Do đó thơng tin trở nên hấp dẫn, sinh động, lơi
cuốn người sử dụng hơn. Nó giúp cho người dùng tin u thích sử dụng loại hình tài
liệu này, dễ tiếp thu nội dung thông tin chứa đựng trong tài liệu đó hơn.
- Thơng tin phản hồi đa chiều
TLS tạo kênh thơng tin phản hồi đa chiều có nghĩa là người dùng tin có thể
liên hệ trực tiếp, nhanh chóng với tác giả hay người tạo lập, quản lý nguồn tin (quản


13

trị viên hay Admin). Điều này đối với tài liệu truyền thống khó có thể thực hiện
được
a/ Các ưu điểm của tài liệu số
- Khả năng kiểm soát tài nguyên thông tin ở TLS là rất mạnh, thông tin được
kiểm soát ở nhiều cấp độ khác nhau trong hệ thống thơng tin.
- Tiết kiệm diện tích khơng gian kho lưu trữ.
- TLS giúp bảo vệ an toàn và kéo dài tuổi thọ của tài liệu gốc, đặc biệt là các
tài liệu quý hiếm, đơn bản, tài liệu in ấn có giá trị, giá thành cao. Khi được số hoá
thành TLS các tài liệu này được bảo quản cẩn thận, có thể chỉ đưa ra phục vụ cho
những đối tượng người dùng tin cụ thể. Nếu khơng tiến hành số hố các tài liệu có
giá trị, quý hiếm sẽ bị hạn chế đối tượng người sử dụng hoặc không được đưa ra sử
dụng do lo sợ nguy cơ bị cắt xén, huỷ hoại, mất mát.
b/ Các hạn chế của tài liệu số
- Tính ổn định khơng cao. TLS trên các vật mang tin như CD-ROM được bảo
quản cẩn thận có tính ổn định, tồn tại lâu dài. Tuy nhiên, các TLS trên mạng, duy trì
CSDL online phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố do đó cho tới hiện nay nhiều chuyên
gia TT-TV cũng chưa dám khẳng định về tuổi thọ TLS cũng như phương thức số
hố có là giải pháp quản trị thơng tin tốt nhất khơng.
- Tính an tồn thơng tin của TLS rất kém do việc sao chép thông tin rất dễ
dàng, nhanh chóng. Đặc biệt là các thơng tin trên mạng Internet dễ bị vi phạm bản

quyền, thậm chí cịn bị làm sai lệch nội dung thơng tin, tung tin xấu gây nên nhiễu
tin, tạp tin. Trong quá trình sử dụng người dùng tin có thể vơ tình hoặc cố ý nhưng
đã gây nên hiện tượng mất tin, huỷ hoại hồn tồn thơng tin như thơng tin do hacker
phá hoại bằng đột nhập, xố bỏ, huỷ hoại thơng tin, phán tán thông tin sai lệch,
virut,... Hiện nay chưa có biện pháp nào để ngăn chặn hiệu quả việc xâm nhập, vi
phạm thơng tin trên.
1.1.3. Vai trị của tài liệu số trong hoạt động của các thư viện.
Ngày nay, nguồn tài liệu số đang giữ vai trò quan trọng, làm thay đổi về chất
hoạt động giao lưu thông tin nói chung và hoạt động TT-TV nói riêng.


14

- Tài liệu số là “hạt nhân” của thư viện số.
Thư viện số là một kho thơng tin số hố, được cấu trúc để dễ dàng truy cập
thông qua các mạng máy tính hay các mạng viễn thơng.
Số hố tồn văn tài liệu và xây dựng bộ sưu tập số là lựa chọn tối ưu để bảo
tồn lâu dài các tài liệu gốc quý hiếm, ngăn chặn những rủi ro, huỷ hoại do thời gian,
thiên tai… Đối với hoạt động đào tạo và học tập trong trường đại học, bộ sưu tập số
cũng góp phần phục vụ hiệu quả cho công cuộc đổi mới và nâng cao chất lượng đào
tạo, đặc biệt là đào tạo theo tín chỉ, đào tạo trực tuyến… Ngồi ra, nhờ đó, việc “học
tập suốt đời” được khuyến khích vì người học có thể tham khảo tài liệu ở bất kỳ
đâu, bất kỳ thời gian nào thuận tiện với họ.
Phần cốt lõi của thư viện số là kho tài liệu số hay tập hợp của các bộ sưu tập
số. Vì vậy, việc phát triển kho tài liệu số là công việc quan trọng hàng đầu trong xây
dựng Thư viện số.
- Tài liệu số là tiền đề hình thành và phát triển ngành xuất bản điện tử.
Tài liệu số ra đời đã góp phần làm thay đổi diện mạo ngành xuất bản với hàng
loạt sản phẩm mới được tung ra thị trường với tên gọi loại hình là” ấn phẩm điện
tử” hay “xuất bản phẩm điện tử”. Các loại hình xuất bản phẩm điện tử có trên thị

trường hiện nay là sách điện tử (E-Book) và các báo, tạp chí điện tử (E-Journal).
- Tài liệu số là cơ sở của sự hình thành và phát triển ngành cơng nghiệp nội
dung số.
Sự phát triển có tính chất bùng nổ của các nguồn tài liệu số trong những năm
gần đây đã dẫn đến hình thành khái niệm “nội dung số” và kéo theo đó là sự ra đời
của ngành công nghiệp nội dung số.
1.2. Dữ liệu và siêu dữ liệu
1.2.1. Dữ liệu
Dữ liệu (data) là hình thức thể hiện của thơng tin trong mục đích lưu trữ và xử
lý nhất định. Thuật ngữ “dữ liệu” có nguồn gốc từ chữ Hán – Việt với ý nghĩa là
“cái đã cho” hay “cái đã biết”. Từ tương ứng trong tiếng anh (data) là số nhiều của
từ “datum” trong tiếng Latinh, tiếng Pháp (donneés) cũng đều mang nghĩa là “cái đã


15

cho”. Về mặt lịch sử, khái niệm dữ liệu xuất hiện cùng với việc xử lý thơng tin bằng
máy tính. Vì thế trong nhiều tài liệu, người ta cịn định nghĩa dữ liệu là đối tượng xử
lý của máy tính. Thông tin luôn mang một ý nghĩa xác định nhưng hình thức thể
hiện của thơng tin rõ ràng mang tính quy ước. Chẳng hạn ký hiệu “V” trong hệ đếm
La mã mang ý nghĩa là 5 đơn vị nhưng trong hệ thống chữ La tinh nó mang ý nghĩa
là chữ cái V. Trong máy tính điện tử, nhóm 8 chữ số 01000001, nếu là số sẽ thể
hiện số 65, còn nếu là chữ sẽ là chữ “A”.
Trong từ điển Oxford Dictionary, dữ liệu xem như là các sự kiện, thông tin
được sử dụng để nghiên cứu, tìm hiểu nhằm đưa ra các quyết định, mặt khác, dữ
liệu cũng là những thơng tin được lưu giữ trong máy tính.
Người đồng sáng lập ra World Wide Web là Tim Berners – Lee lại cho rằng
“dữ liệu không phải là thông tin, thông tin không phải là kiến thức, kiến thức không
phải là sự hiểu biết, sự hiểu biết khơng phải là trí khơn”; ơng khẳng định, nếu sắp
xếp theo mơ hình tam giác, trong đó trí khơn của con người là đỉnh tam giác, rồi lần

lượt đến sự hiểu biết, kiến thức, thơng tin thì dữ liệu chính là đáy tam giác và nó
chính là nền tảng cho các thơng tin, sự hiểu biết, kiến thức…[14, tr.9].
Tuy nhiên, trong giới hạn nghiên cứu của luận văn này, dữ liệu sẽ được hiểu
là các thông tin, các kiến thức chứa trong các tài liệu dạng số hay điện tử.
1.2.2. Siêu dữ liệu (metadata)
1.2.2.1. Định nghĩa
Thuật ngữ “Meta”, có xuất xứ là một từ Hy Lạp dùng để chỉ một cái gì đó có
bản chất cơ bản hơn hoặc cao hơn, “siêu” hơn. Metadata (hay còn gọi là siêu dữ
liệu) là một loại dữ liệu đặc biệt, bao chùm lên dữ liệu hay chỉ dẫn cho dữ liệu
(data). Vì vậy, một định nghĩa ngắn nhất, chung nhất và tổng quát nhất cho siêu dữ
liệu là “dữ liệu về dữ liệu”.
Theo tiến sỹ Warwick Cathro (Thư viện Quốc gia Úc), "siêu dữ liệu là những
thành phần mô tả tài nguyên thông tin hoặc hỗ trợ thông tin truy cập đến tài nguyên
thông tin". Cụ thể trong tài liệu thì siêu dữ liệu được xác định là “dữ liệu mơ tả các
thuộc tính của đối tượng thơng tin và trao cho các thuộc tính này ý nghĩa, khung


16

cảnh và tổ chức. Siêu dữ liệu cịn có thể được định nghĩa là dữ liệu có cấu trúc về
dữ liệu”. [20]
Trong một số tài liệu khác [17], siêu dữ liệu được xác định là "dữ liệu mô tả
các thuộc tính của đối tượng thơng tin và trao cho các thuộc tính này ý nghĩa, khung
cảnh và tổ chức. Siêu dữ liệu cịn có thể được định nghĩa là dữ liệu có cấu trúc về
dữ liệu". Theo Gail Hodge định nghĩa siêu dữ liệu là "thơng tin có cấu trúc mà nó
mơ tả, giải thích, định vị, hoặc làm cho nguồn tin trở nên dễ tìm kiếm, sử dụng và
quản lý hơn. [16], Siêu dữ liệu được hiểu là dữ liệu về dữ liệu hoặc thông tin về
thông tin". Cụ thể hơn, siêu dữ liệu là cái mô tả tài ngun thơng tin.
Mục đích đầu tiên và cốt yếu nhất của siêu dữ liệu là góp phần mơ tả và tìm
lại các tài liệu điện tử trên mạng Internet. Sự phát triển mạnh mẽ của Internet đã tạo

ra sự bùng nổ của các loại dữ liệu đa dạng ở dạng số, văn bản, hình ảnh, âm thanh,
hình ảnh động, tài liệu đa phương tiện. Những tài liệu số này có thể truy cập được
trên Internet song việc tìm kiếm chúng một cách hiệu quả và khoa học như với các
hệ thống thơng tin trực tuyến là hết sức khó khăn. Để góp phần tăng cường chất
lượng tìm kiếm các tài liệu số trên mạng Internet, người ta đã đưa ra giải pháp sử
dụng siêu dữ liệu.
Thực ra trong hoạt động thông tin - thư viện truyền thống, từ lâu đã có những
khái niệm liên quan đến siêu dữ liệu. Các bản mô tả thư mục chứa các dữ liệu mô tả
đối tượng (như sách, tạp chí), do đó, chúng có thể được xem như một dạng siêu dữ
liệu. Với việc tự động hố cơng tác biên mục, phiếu thư mục được thay thế bằng
biểu ghi thư mục. Như vậy, thành phần "siêu dữ liệu" cịn có thể được trình bày
trong biểu ghi, vì vậy, biểu ghi này được coi là biểu ghi siêu dữ liệu (metadata
record) của các đối tượng được CSDL quản lý. Với tài liệu truyền thống trên giấy,
thơng tin mơ tả được bố trí nằm ngồi đối tượng mà nó mơ tả (ví dụ, trên phiếu thư
mục của mục lục thư viện, trong biểu ghi của CSDL). Nhờ những yếu tố mơ tả như
vậy, người ta có thể xác định và tìm kiếm lại được tài liệu một các chính xác theo
một vài yếu tố.


17

Ngày nay, nguồn tài liệu điện tử phân tán trên mạng nhiều đến mức không thể
xử lý hết được bằng cách thủ công như đã và đang áp dụng với tài liệu xuất bản trên
giấy. Để xử lý được hết tài liệu điện tử phân tán, người ta phải áp dụng các phương
pháp tự động - sử dụng các chương trình đặc biệt (được gọi theo nhiều cách khác
nhau như người máy (robots), sâu máy (crawlers), nhện máy (spiders),.... Do tài liệu
số (điện tử) được tạo ra, thông thường không tn thủ những quy định xuất bản
truyền thống, khơng có những quy tắc nhất định giúp cho phép nhận dạng tự động
được các yếu tố mô tả thông thường như tác giả, địa chỉ xuất bản, thông tin về khối
lượng,.... nên cần thiết phải có những quy định thống nhất để các chương trình tự

động nhận dạng và xử lý chúng đúng theo các yêu cầu nghiệp vụ. Những quy định
như vậy được gọi là các quy định về siêu dữ liệu. Có thể thấy hiện nay, do nhiều
chương trình máy tính chỉ định chỉ số dựa vào một số thành phần hạn chế như nhan
đề hoặc tranh ảnh, từ ngữ trong văn bản nên khơng hỗ trợ những tìm kiếm đặc thù
(thí dụ theo tác giả, theo chủ đề, theo lĩnh vực,....). Vì thế, để tạo điều kiện cho các
chương trình có thể định chỉ số tự động theo một số yếu tố xác định, người ta cần
thiết phải đưa thêm vào tài liệu điện tử những thuộc tính bổ sung để tăng cường việc
mô tả tài nguyên thông tin. Các công cụ định chỉ số tự động sẽ được lập trình để
nhận dạng các thuộc tính này và định chỉ số chúng, từ đó hỗ trợ tìm kiếm theo
những thuộc tính đặc thù.
1.2.2.2. Phân loại siêu dữ liệu
Sự liên hệ giữa siêu dữ liệu và tài nguyên mà nó mơ tả có thể được thể hiện
theo một trong hai cách:
­ Các yếu tố siêu dữ liệu được chứa trong một biểu ghi riêng biệt bên ngồi
đối tượng mơ tả:
­ Siêu dữ liệu được nhúng bên trong bản thân tài ngun mà nó mơ tả.
Trước đây, với tài liệu truyền thống, các mơ tả tài liệu nằm ngồi đối tượng
mơ tả (thí dụ được đưa vào phiếu thư viện hoặc biểu ghi CSDL), như vậy, siêu dữ
liệu được lưu giữ tách biệt bên ngồi đối tượng mơ tả. Với tài liệu điện tử, siêu dữ
liệu của chúng được nhúng trong bản thân tài nguyên hoặc liên kết với tài nguyên


18

mà nó mơ tả như trong trường hợp các thẻ meta của tài liệu HTML hoặc các tiêu đề
TEI (Text Encoding Initiative - TEI header) trong tài liệu điện tử.
Dưới đây là một thí dụ về thẻ:
<html>
<Tittle> Dublin core <Tittle>
<meta name="Creator" Content="Smith,J">

</head>
<body>Đây là tài liệu siêu văn bản, có nhan đề là "Siêu dữ liệu". </body>
</html>
Trong thí dụ trên, dữ liệu nằm giữa thẻ <Tittle><Tittle> được xác định là
nhan đề của tài liệu điện tử, còn dữ liệu nằm trong thẻ content="Smith, J"> xác định Smith, J. là tác giả (creator) của tài liệu HTML.
Để thống nhất phương thức mô tả tài liệu điện tử theo một khuôn mẫu thống
nhất, người ta đưa ra những sơ đồ siêu dữ liệu. Việc này tương tự như cộng đồng
thư viện thống nhất sử dụng khổ mẫu MARC21 hoặc UNIMARC cho biên mục đọc
máy để đảm bảo tính thống nhất trong tạo lập CSDL. Vì thế, hiện nay đã xuất hiện
nhiều sơ đồ siêu dữ liệu khác nhau với quy định ngữ nghĩa riêng .
Sơ đồ siêu dữ liệu (metadata scheme)
Sơ đồ siêu dữ liệu là tập hợp những yếu tố siêu dữ liệu được thiết kế cho mô
tả một dạng tài ngun thơng tin cụ thể. Nói khác đi, siêu dữ liệu là sơ đồ hình thức
được xác định để mơ tả tài nguyên thông tin, tài nguyên thông tin ở đây có thể là
đối tượng số, hoặc cũng có thể khơng phải là đối tượng số.
Nói tóm lại, siêu dữ liệu là dữ liệu để mô tả dữ liệu. Khi dữ liệu được cung
cấp cho người dùng cuối, thông tin do siêu dữ liệu mang lại sẽ cung cấp những
thông tin cho phép họ hiểu rõ hơn về bản chất dữ liệu họ đang có. Những thơng tin
này sẽ cung cấp cho người dùng có được những quyết định sử dụng đúng đắn phù
hợp về dữ liệu mà họ có.


19

Tùy thuộc vào từng mục đích sử dụng khác nhau, từng loại dữ liệu khác nhau
mà cấu trúc và nội dung siêu dữ liệu có thể có những khác biệt. Song, nhìn chung sẽ
bao gồm một số loại thơng tin cơ bản sau:
Thông tin mô tả về bản thân siêu dữ liệu
Thông tin về dữ liệu mà siêu dữ liệu mô tả

Thông tin về cá nhân, tổ chức liên quan đến siêu dữ liệu và dữ liệu.
1.3. Dublin Core và một số chuẩn siêu dữ liệu khác
1.3.1. Dublin Core.
1.3.1.1. Sự ra đời của Dublin Core
Dublin Core Metadata hay nói gọn là Dublin Core là một trong những lược đồ
yếu tố siêu dữ liệu phổ biến và được nhiều người biết đến. Bộ yếu tố này được hình
thành lần đầu tiên vào năm 1995 bởi “Sáng kiến Yếu tố Siêu dữ liệu Dublin Core”
(Dublin Core Metadata Element Initiative). Tập hợp yếu tố siêu dữ liệu này được
gọi là “cốt lõi” (core) vì nó được thiết kế đơn giản và chỉ bao gồm 15 yếu tố mô tả
cốt lõi nhất (trong khi Marc21 có hơn 200 trường và rất nhiều trường con). Năm
2009 Tổ chức Tiêu chuấn Quốc tế ISO đã ban hành tiêu chuẩn ISO 15836,
Information and documentation - The Dublin Core metadata element set, quy định
chi tiết các yếu tố của Dublin core. Tháng 9/2001 bộ yếu tố siêu dữ liệu Dublin
Core được Tổ chức Tiêu chuẩn Hoa Kỳ ban hành thành tiêu chuẩn quốc gia, gọi là
tiêu chuẩn “The Dublin Core Metadata Element Set” ANSI/NISO Z39.85-2001.
Bộ yếu tố siêu dữ liệu Dublin Core lúc đầu được thiết kế chủ yếu cho mục
đích mơ tả. Các yếu tố siêu dữ liệu Dublin Core có những ưu điểm sau:
- Đơn giản trong tạo lập và bảo trì: được thiết kế nhằm phục vụ những người
không chuyên; dễ sử dụng và rẻ nhưng mang lại hiệu quả lớn.
- Ngữ nghĩa thông dụng: khắc phục những khó khăn trong việc hiển thị các
thuật ngữ. Ví dụ: yếu tố <tác giả> (Creator) được gán cho người tạo lập, nhà soạn
nhạc, đạo diễn, trong vai trị là tác giả chính.
- Phạm vi sử dụng quốc tế: Tới tháng 11 - 1999, đã có phiên bản của hơn 20
thứ tiếng: Anh, Pháp, Phần Lan, Na Uy, Thái Lan, Nhật, Pháp, Đức, Hy Lạp,


20

Indonesia, Tây Ban Nha,... Tổ chức WWW phát triển Chuẩn Dublin core trên nền
tảng kết hợp đa ngôn ngữ, phục vụ cho mơi trường tài ngun thơng tin số, mang

tính chất đa văn hố và đa ngơn ngữ. [19]
- Khả năng mở rộng: với cơ chế mở, Dublin Core có thể được mở rộng bởi
các chuyên gia bằng việc gắn kết thêm các yếu tố mở rộng. Khả năng này cịn được
thực hiện một cách đơn giản thơng qua việc kết nối nhiều CSDL khác nhau thông
qua mạng Internet.
Như vậy, hiểu một cách đơn giản nhất, Dublin Core là một tiêu chuẩn dùng để
mô tả tài nguyên thông tin, mà tài ngun thơng tin đó chính là các tài liệu số như
video, âm thanh, hình ảnh, văn bản và các phương tiện truyền thông hỗn hợp như
các trang Web.
1.3.1.2. Các yếu tố của Dublin Core
a/ Các yếu tố cơ bản
Các yếu tố cơ bản của Dublin Core đều mang thuộc tính lựa chọn và có thể
lặp lại. Mỗi yếu tố cũng có những hạn định, thuộc tính nhằm diễn giải chính xác ý
nghĩa của các yếu tố.
STT

Yếu tố

Ý nghĩa
- Nhãn (Label): Tiêu đề (Title)
- Định nghĩa: Tên gán cho nguồn tài nguyên.
- Thảo luận: Thông thường, tiêu đề được chọn là tiêu đề chính
thức được biết đến.
- Hướng dẫn: Trong trường hợp nhan đề khơng rõ ràng, thì sẽ

1

Nhan

lặp lại toàn bộ tiêu đề cùng với những thay đổi trong lặp đề thứ 2 và

đề

tiếp theo. Nếu tài liệu ở dạng HTML, cần xem tài liệu nguồn và đảm
bảo rằng các tiêu đề được xác định đúng là tiêu đề của tài liệu.
Ví dụ:
Title="A Pilot's Guide to Aircraft Insurance"
Title="The Sound of Music"
Title="Green on Greens"


21

Title="AOPA's Tips on Buying Used Aircraft"
- Nhãn (Label): Người sang tạo/tác giả (Creator)
- Định nghĩa: Một cá nhân/tổ chức chịu trách nhiệm về thực
hiện nội dung của tài nguyên.
- Thảo luận: Ví dụ về một Creator bao gồm một người, một tổ
chức hoặc một dịch vụ. Thông thường, tên của một người tạo nên
được sử dụng để chỉ ra các thực thể.
- Hướng dẫn:
+ Đối với tài liệu nhiều tác giả: tên các tác giả được liệt kê
riêng rẽ, theo thứ tự xuất hiện trong ấn phẩm. Tên tác giả được trình
bày theo trật tự Họ - Đệm – Tên. Trong trường hợp khơng xác định
được thì phần họ tên tác giả sẽ ghi đúng như trên tài liệu
+ Trong trường hợp tác giả là các tổ chức, thì tên tác giả sẽ
2

Tác giả

được trình bày theo thứ tự phân cấp từ lớn đến nhở, cách nhau bằng
dấu chấm và 1 khoảng trống. Nếu không xác định được phân cấp thì
sẽ trình bày như trên tài liệu .
+ Nếu tác giả và Nhà xuất bản trùng nhau thì sẽ khơng lặp
trong khu vực Nhà xuất bản.
+ Trong trường hợp tác giả có trách nhiệm ít hơn hoặc chưa rõ
trách nhiệm, thì sẽ khơng để ở khu vực Creator mà sẽ sử dụng
Contributor.
- Ví dụ:
Creator = "Shakespeare, William"
Creator = "Wen Lee"
Creator = "Kính viễn vọng Hubble"
Creator = "Internal Revenue Service, khách hàng khiếu nại.
Đơn vị"

3

Chủ đề

- Nhãn (Label) Chủ đề (Subject)
- Định nghĩa: Chủ đề về nội dung của các nguồn tài nguyên.


22

- Thảo luận: Thông thường, một chủ đề sẽ được diễn tả như từ
khóa, các cụm từ khóa hoặc mã số phân loại mô tả một chủ đề của tài
nguyên.
- Hướng dẫn:
Chọn chủ đề từ khoá từ tiêu đề hoặc các thông tin mô tả, hoặc

từ bên trong một nguồn tài nguyên văn bản. Nếu là chủ đề của tài
liệu đó là một người hoặc một tổ chức, sử dụng giống như hình thức
tên như bạn muốn nếu người hoặc tổ chức được một Creator hoặc
Contributor.
Nói chung, chọn những từ quan trọng nhất và duy nhất cho các
từ khóa, tránh sử dụng các chủ đề chung chung để mô tả một tài liệu
cụ thể. Tiêu đề có thể bao gồm dữ liệu phân loại nếu có (ví dụ, Phân
loại Thư viện Quốc hội Phân số hoặc Phân loại thập phân Dewey)
hoặc từ vựng được kiểm soát (như Y tế, Nghệ thuật và Kiến trúc)
như từ khóa.
Ví dụ:
Tiêu đề = "máy bay cho thuê và cho thuê"
Tiêu đề = "Olympic trượt tuyết"
Tiêu đề = "Street, Picabo"
- Nhãn (Label): Mô tả (Description)
- Định nghĩa: Một tài khoản của các nội dung của các nguồn tài
ngun.
- Thảo luận: mơ tả có thể bao gồm nhưng không giới hạn: một
4

Mô tả

trừu tượng, bảng nội dung, tài liệu tham khảo cho một đại diện đồ
họa nội dung hay một tài khoản văn bản miễn phí của nội dung.
- Hướng dẫn:
Khu vực mô tả là khu vực cung cấp nhiều các chỉ dẫn để tìm tài
liệu do vậy cần phải được quan tâm đặc biệt. Câu văn được sử dụng
phải đủ ý. Thông tin phải đầy đủ để giúp người dùng tin có thể tìm

23

được tồn bộ các tài liệu mình cần với một tập hợp các thuật ngữ tìm
kiếm.
Nếu khơng có phần tóm tắt hoặc các mơ tả cấu trúc khác có
sẵn, thì thơng tin mơ tả có thể được sao chép hoặc chiết xuất tự động
từ tài liệu. Mặc dù, nguồn của các mơ tả này có thể là một trang web
hoặc văn bản cấu trúc với các nhãn trường giới thiệu. Các ứng dụng
này thay đổi đáng kể trong khả năng của chúng để giải thích các nhãn
trường như vậy và sự hịa nhập của chúng có thể ảnh hưởng tiêu cực
tới khả năng tương tác của siêu dữ liệu
- Ví dụ:
1- Description="Illustrated guide to airport markings and
lighting signals, with particular reference to SMGCS (Surface
Movement Guidance and Control System) for airports with low
visibility conditions."
2- Description="Teachers Domain is a multimedia library for
K-12 science educators, developed by WGBH through funding from
the National Science Foundation as part of its National Science
Digital Library initiative. The site offers a wealth of classroom-ready
instructional resources, as well as online professional development
materials and a set of tools which allows teachers to manage,
annotate, and share the materials they use in classroom teaching."
- Nhãn (Label): Nhà xuất bản (Publisher)
- Định nghĩa: Một thực thể chịu trách nhiệm làm cho các nguồn
lực sẵn có
5

Xuất
bản

- Thảo luận: Ví dụ về một Nhà xuất bản bao gồm một người,
một tổ chức hoặc một dịch vụ
Điển hình, tên của Nhà xuất bản phải được sử dụng để chỉ ra
các thực thể.
- Hướng dẫn: