Thị trường khách tham khảo dành cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn thủ đô hà nội hiện nay

Khóa luận tốt nghiệp
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HĨA HÀ NỘI
KHOA XUẤT BẢN – PHÁT HÀNH

THỊ TRƯỜNG SÁCH THAM KHẢO DÀNH
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ HÀ NỘI HIỆN NAY

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Giảng viên hướngdẫn : TS. Đỗ Thị Quyên
Sinh viên thực hiện

: Trần Thị Ly

Lớp

: PH 28B

Hà Nội - 2013

Trần Thị Ly

1

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp

MỤC LỤC

MỤC LỤC .................................................................................................................1
LỜI MỞ ĐẦU ...........................................................................................................5
1. Lý do chọn đề tài: .......................................................................................5
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài: .................................................6
3. Lịch sử nghiên cứu: ....................................................................................6
4. Mục đích nghiên cứu: ................................................................................6
5. Nhiệm vụ nghiên cứu: ................................................................................6
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài: ...............................................................7
7. Bố cục khóa luận: .......................................................................................7
CHƯƠNG 1. NHẬN THỨC CHUNG VỀ SÁCH THAM KHẢO VÀ THỊ
TRƯỜNG SÁCH THAM KHẢO ........................................................................8
1.1. Tổng quan về sách tham khảo. ...............................................................8
1.1.1. Khái niệm sách tham khảo. ............................................................................... 8
1.1.2. Đặc điểm của mặt hàng sách tham khảo. ................................................. 10
1.1.2.1. Sách tham khảo là mặt hàng kinh doanh đặc thù. ......................10
1.1.2.2. Tính đa dạng và tăng nhanh về số lượng, chủng loại. ................11
1.1.2.3. Tính cập nhật thơng tin khoa học. ...............................................11
1.1.2.4. Tính chuyên sâu và liên ngành. ...................................................12
1.1.2.5. Tính lý thuyết và thực hành. ........................................................13
1.1.3. Phân loại sách tham khảo. ..............................................................14
1.1.4. Vai trò của mặt hàng sách tham khảo. ......................................... 18
1.1.4.1. Sách tham khảo cung cấp những kiến thức bổ trợ cho sách giáo
khoa, giáo trình các mơn học...................................................................................18
1.1.4.2. Sách tham khảo có khả năng liên thơng mở rộng và hệ thống hóa
kiến thức.
………………………………………………………………………….18
1.2. Nhận thức chung về thị trường sách tham khảo. ...............................19
1.2.1. Khái niệm thị trường sách tham khảo. ...........................................19
1.2.2. Đặc trưng của thị trường sách tham khảo......................................21
1.2.2.1. Về đối tượng sử dụng: .................................................................21

Trần Thị Ly

2

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
1.2.2.2. Về lực lượng cung cấp: ...............................................................22
1.2.2.3. Về tính thời vụ…………………………………………………...……25
1.3. Ý nghĩa của thị trường sách tham khảo. .............................................24
1.3.1. Ý nghĩa chính trị - xã hội. ............................................................. 24
1.3.1.1. Góp phần thỏa mãn tốt nhất nhu cầu học tập, nghiên cứu, giảng
dạy của học sinh và giáo viên. .................................................................................25
1.3.1.2. Góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.................................26
1.3.2. Ý nghĩa đối với doanh nghiệp kinh doanh Xuất bản phẩm. ......... 28
1.3.2.1. Về hiệu quả kinh tế. .....................................................................28
1.3.2.2. Về mở rộng quan hệ hợp tác trong sản xuất – kinh doanh. ........30
1.3.2.3. Về tái sản xuất các mặt hàng sách tham khảo. ...........................30
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG SÁCH THAM KHẢO DÀNH
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ
HÀ NỘI HIỆN NAY. ..........................................................................................32
2.1. Đặc điểm học sinh Trung học phổ thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội
hiện nay. .........................................................................................................32
2.2. Vài nét về sự phát triển của thị trường sách tham khảo dành cho học
sinh Trung học phổ thông ở Thủ đô Hà Nội. .............................................35
2.3. Thực trạng thị trường sách tham khảo dành cho học sinh Trung học
phổ thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội hiện nay. ......................................37
2.3.1. Nhu cầu sách tham khảo. ................................................................37
2.3.1.1. Nhu cầu về sách tham khảo lớn nhưng không đồng đều. .......38

2.3.1.2. Nhu cầu về sách tham khảo chưa mang tính chọn lọc cao..........42
2.3.2. Lực lượng cung mặt hàng sách tham khảo....................................43
2.3.2.1. Các nhà xuất bản. ........................................................................43
2.3.2.2. Các doanh nghiệp Phát hành sách Nhà nước. ............................48
2.3.2.3. Các doanh nghiệp Phát hành sách tư nhân……………………....55
2.3.3. Mặt hàng sách tham khảo. ..............................................................59
2.3.3.1. Hình thức, mẫu mã sách tham khảo. ...........................................59
2.3.3.2. Nội dung sách tham khảo. ...........................................................59
Trần Thị Ly

3

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
2.3.3.3. Giá cả sách tham khảo. .....................................................60
2.3.4.Vài nét về vấn đề quản lý thị trường sách tham khảo hiện
nay… 63
2.4. Nhận xét, đánh giá về thị trường sách tham khảo dành cho học sinh
Trung học phổ thông tại Hà Nội hiện nay. .................................................67
2.4.1. Ưu điểm. ...........................................................................................68
2.4.2. Nhược điểm. .....................................................................................69
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG
SÁCH THAM KHẢO DÀNH CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG TRÊN ĐỊA BÀN THỦ ĐÔ HÀ NỘI HIỆN NAY. ...........................73
3.1. Định hướng của Nhà nước về Giáo dục – Đào tạo đối với bậc Trung
học phổ thông trong thời gian tới................................................................73
3.2. Một số giải pháp nhằm phát triển thị trường sách tham khảo. ........76
3.2.1. Về phía Nhà nước. ...........................................................................77

3.2.1.1. Hồn thiện quy định pháp luật. ...................................................77
3.2.1.2. Tăng cường cơng tác quản lý thị trường sách tham khảo...........81
3.2.2. Về phía các lực lượng xuất bản – in – phát hành. .........................85
3.2.2.1. Giải pháp đối với các lực lượng xuất bản. ..................................85
3.2.2.2. Giải pháp đối với các cơ sở in.....................................................88
3.2.2.3. Giải pháp đối với các lực lượng phát hành.................................88
3.2.3. Về phía đối tượng sử dụng. .............................................................94
KẾT LUẬN .............................................................................................................97
TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................98
PHỤ LỤC ................................................................................................................99

Trần Thị Ly

4

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Tri thức là nền tảng cho mọi sự phát triển. Nhất là trong sự nghiệp cơng
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước hiện nay, tri thức trở thành vốn quý và là nguồn
lực hàng đầu tạo sự tăng trưởng cao cho khơng chỉ nền kinh tế và cịn tất cả các
mặt khác của đời sống văn hóa xã hội. Tính bức thiết đặt ra là ngoài hệ thống Giáo
dục – Đào tạo có chất lượng để người dân được nâng cao năng lực sáng tạo, chia sẻ
và sử dụng tri thức, cần có những phương tiện hỗ trợ đặc thù khác, để quá trình
lĩnh hội tri thức diễn ra một cách thuận tiện và đầy đủ hơn.
Cùng với bộ sách giáo khoa thống nhất trong cả nước, sách tham khảo cũng
góp phần khơng nhỏ trong việc nâng cao dân trí, cải tiến chất lượng dạy và học,

góp phần hồn thiện hơn năng lực làm việc của người lao động. Trong nền kinh tế
tri thức và quá trình hội nhập kinh tế toàn cầu, nhu cầu hoàn thiện kiến thức của
con người ngày càng cao thì nhu cầu sử dụng sách tham khảo càng trở nên phổ
biến. Đặc biệt với các em học sinh Trung học phổ thông – bước chuyển quan trọng
trong hệ thống Giáo dục nước nhà, thì việc sử dụng sách tham khảo đã trở thành tất
yếu và bức thiết.
Thủ đơ Hà Nội – trung tâm chính trị - kinh tế - văn hóa xã hội của cả nước
từ lâu đã là một đô thị sầm uất, với thị trường mở đa dạng và phức tạp về tất cả
hàng hóa nói chung và sách nói riêng, trong đó có sách tham khảo. Tuy nhiên, dưới
những tác động của quy luật kinh tế thị trường hết sức khắt khe, sách tham khảo
cũng có những diễn biến hết sức phức tạp, với đầy đủ những ưu điểm cần phát huy
và những nhược điểm cần phải khắc phục hoặc loại bỏ.
Nhận thấy tính cấp thiết của vấn đề này, em đã chọn “ Thị trường sách tham
khảo dành cho học sinh Trung học phổ thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội hiện
nay” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình.

Trần Thị Ly

5

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài:
- Đối tượng nghiên cứu: Thị trường sách tham khảo.
- Phạm vi nghiên cứu: Thị trường sách tham khảo là một phạm trù rộng với
nhiều vấn đề phức tạp. Nhằm tăng tính thuyết phục và khai thác chiều sâu cho
khóa luận, bài viết chỉ nghiên cứu thị trường sách tham khảo dành riêng cho đối
tượng là học sinh Trung học phổ thông trên địa bàn Hà Nội trong khoảng thời gian

2010-2012.
3. Lịch sử nghiên cứu:
Đề tài thị trường sách tham khảo không phải đề tài mới. Xét về phạm vi cơ
sở cũng đã có những bài nghiên cứu liên quan. Tuy nhiên, đề tài “Thị trường sách
tham khảo dành cho học sinh Trung học phổ thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội
hiện nay” của em được thu hẹp về phạm vi nghiên cứu, để đảm bảo tính chun
sâu, dưới góc nhìn của một Sinh Viên khoa Xuất Bản – Phát hành trường Đại Học
Văn hóa Hà Nội.
4. Mục đích nghiên cứu:
Tìm hiểu thực trạng thị trường sách tham khảo dành cho học sinh Trung học
phổ thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội hiện nay nhằm đưa ra những đánh giá khách
quan để từ đó đề xuất một số giải pháp giúp thị trường sách tham khảo dành cho
học sinh Trung học phổ thông trên địa bàn Thủ đơ Hà Nội có thể phát triển một
cách ổn định.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Cung cấp kiến thức tổng quan về sách tham khảo và thị trường sách tham
khảo, đưa ra cái nhìn khái quát về thực trạng sách tham khảo dành cho học sinh
Trung học phổ thông trên địa bàn Hà Nội hiện nay, từ đó đề xuất những giải pháp
mang tính khả thi để thị trường sách tham khảo dành cho học sinh Trung học phổ
thông trên địa bàn Hà Nội hiện nay phát triển một cách ổn định.

Trần Thị Ly

6

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài:

Bài khóa luận có sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp duy vật biện chứng của Mac – Lenin.
- Phương pháp thống kê.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp.
- Phương pháp điều tra xã hội học.
- Phương pháp so sánh.
7. Bố cục khóa luận:
Phần nội dung chính của khóa luận được chia làm 3 phần:
- Chương 1: Nhận thức chung về sách tham khảo và thị trường sách tham
khảo.
- Chương 2: Thực trạng thị trường sách tham khảo dành cho học sinh Trung
học phổ thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội hiện nay.
- Chương 3: Một số giải pháp nhằm phát triển thị trường sách tham khảo dành
cho học sinh Trung học phổ thông trên địa bàn Thủ đô Hà Nội hiện nay.

Trần Thị Ly

7

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
CHƯƠNG 1
NHẬN THỨC CHUNG VỀ SÁCH THAM KHẢO
VÀ THỊ TRƯỜNG SÁCH THAM KHẢO

1.1. Tổng quan về sách tham khảo.
1.1.1. Khái niệm sách tham khảo.
Kinh tế tri thức có vai trị hết sức quan trọng trong q trình tiến hành cơng

nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Từ những năm 80 đến nay, do tác động mạnh
mẽ của cuộc các mạng khoa học – công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin, công
nghệ sinh học, công nghệ năng lượng… nền kinh tế thế giới đang biến đổi một
cách sâu sắc, nhanh chóng về cơ cấu, chức năng và phương thức hoạt động. Đây
không phải là sự biến đổi bình thường mà là một bước ngoặt lịch sử có ý nghĩa
quan trọng : nền kinh tế chuyển từ nên kinh tế công nghiệp sang nền kinh tế tri
thức, văn minh lồi người chuyển từ văn minh cơng nghiệp sang văn minh trí tuệ.
Cùng với sự hỗ trợ đắc lực của những phương tiện kỹ thuật hiện đại như internet,
sách điện tử… con người ngày càng nâng cao khả năng học tập và nghiên cứu,
đồng thời tiếp cận tri thức một cách nhanh chóng và thuận tiện hơn. Tuy nhiên, với
một quốc gia còn đang trên đà phát triển như Việt Nam thì sách giáo dục vẫn là
một phương tiện học tập truyền thống đóng vai trị then chốt trong quá trình dạy và
học của mỗi người.
Sách giáo dục là một dạng xuất bản phẩm chứa đựng những tri thức phục vụ
việc dạy và học các cấp – bậc học, được xuất bản dựa trên những chuẩn mực gắt
gao. Do đó, sách giáo dục có những đặc trưng riêng biệt và có ý nghĩa xã hội hết
sức lớn lao. Sách giáo dục có hai loại: sách giáo khoa và sách tham khảo.
Sách giáo khoa là xuất bản phẩm tập hợp những tri thức cơ bản, chuẩn mực,
được biên soạn theo chương trình chuẩn quốc gia, ứng với từng cấp học, bậc học,
được sử dụng thống nhất trong chương trình giáo dục – đào tạo ở bậc phổ thơng,
Trần Thị Ly

8

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
với mục đích dạy và học. Kiến thức trong sách giáo khoa là một hệ thống kiến
thức khoa học, chính xác, theo một trình tự logic chặt chẽ, được gia công về mặt sư

phạm cho phù hợp với trình độ học sinh và thời gian học tập. Sách giáo khoa là tài
liệu học tập bắt buộc đối với các em học sinh trong nhà trường.
Bên cạnh sách giáo khoa, sách tham khảo cũng là một bộ phận đặc biệt quan
trọng trong hệ thống sách giáo dục. Trong giai đoạn đổi mới và hội nhập của đất
nước, khi mà tri thức nhân loại ngày một mở rộng, dù không phải là tài liệu học tập
bắt buộc, nhưng với những giá trị hết sức đặc biệt của nó, sách tham khảo cũng
đóng một vai trị vơ cùng quan trọng trong việc củng cố trình độ, nhận thức, khả
năng tư duy, mở rộng và nâng cao kiến thức, đặc biệt là việc phát huy tính sáng
tạo, tự học tự nghiên cứu.
Để có một cái nhìn đầy đủ, khách quan về sách tham khảo, cần có một q
trình nghiên cứu tổng quan và lâu dài. Có nhiều quan điểm khác nhau về sách tham
khảo, tập trung vào ba quan điểm chính.
Quan điểm thứ nhất: Sách tham khảo là phương tiện học tập thứ hai ( sau
sách giáo khoa) mang tính quyết định đến việc hình thành kiến thức, là cơng cụ
dạy và học khơng thể thiếu đối với mỗi người. Có thể nói quan điểm này đã q đề
cao vai trị của sách tham khảo.
Quan điểm thứ hai: Sách tham khảo chỉ là công cụ hỗ trợ cho sách giáo
khoa, làm phong phú thêm kiến thức. Quan điểm này lại đánh giá chưa đúng vai
trò cũng như tầm quan trọng của sách tham khảo, coi sách tham khảo chỉ là “thứ
yếu”, có cũng tốt, khơng có cũng khơng sao.
Quan điểm thứ ba: Sách tham khảo là một loại sách giáo dục cung cấp
những tri thức mang tính củng cố, gợi mở và nâng cao, bổ khuyết những tri thức
chưa được trọn vẹn trong bộ sách giáo khoa, nhằm mục đích giúp người dạy và học
hiểu sâu, hiểu rộng về vấn đề nghiên cứu. Cùng với sách giáo khoa, sách tham
khảo giúp con người tiếp cận với tri thức một cách khách quan, khoa học và trọn
Trần Thị Ly

9

Lớp PH 28B

Khóa luận tốt nghiệp
vẹn, trên đầy đủ các bình diện và đánh giá, đồng thời phát huy được tính tự học, tự
nghiên cứu của mỗi cá nhân. Dễ dàng nhận thấy quan điểm này là sự kết hợp khéo
léo của hai quan điểm trên, mang lại một cái nhìn khái quát và tương đối đầy đủ,
đúng đắn về sách tham khảo.
Trong quan điểm thứ ba, ta thấy được sách giáo khoa và sách tham khảo có
mối quan hệ mật thiết với nhau, đồng thời sách giáo khoa và sách tham khảo cũng
có sự độc lập tương đối với nhau. Chính điều này đã tạo nên những nét tương đồng
và những đặc trưng riêng biệt của thể loại sách tham khảo.
1.1.2. Đặc điểm của mặt hàng sách tham khảo.
1.1.2.1. Sách tham khảo là mặt hàng kinh doanh đặc thù.
Kinh doanh xuất bản phẩm nói chung và sách tham khảo nói riêng là lĩnh
vực kinh doanh mang tính chất đặc biệt, liên quan đến tư tưởng – văn hóa. Vì là
loại hàng hóa đặc biệt nên ta khơng thể xác định, cân đo, đong đếm giá trị sách
tham khảo như một sản phẩm thương mại bình thường. Giá trị cốt lõi của sách
tham khảo không nằm ở giá trị cuốn sách mà nằm ở giá trị sử dụng của nó. Mỗi
cuốn sách được phát hành đồng nghĩa với việc một lượng tri thức, tư tưởng sẽ được
đông đảo bạn đọc tiếp nhận. Bởi vậy, kinh doanh sách tham khảo, ta cần lưu tâm
đến khơng chỉ là vấn đề lợi nhuận, mà cịn là vấn đề xã hội. Sách tham khảo cũng
như các xuất bản phẩm khác không thể quảng cáo rầm rộ trên các phương tiện
thông tin đại chúng như các sản phẩm tiêu dùng khác, phần vì nó là sản phẩm văn
hóa – đem ra thương mại hóa đơi khi lại làm sai lệch đi những tinh hoa tri thức kết
tinh trong nó, phần vì chủng loại sách tham khảo q đa dạng, phong phú, tựa sách
lên đến hàng trăm hàng ngàn, việc tiến hành quảng cáo cho từng cá thể là rất khó
khăn và tốn kém. Chính bởi sách tham khảo là mặt hàng kinh doanh đặc thù, nên
các doanh nghiệp kinh doanh sách tham khảo cũng cần xây dựng các chiến lực
kinh doanh đặc thù phù hợp, để đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất, mà vẫn đảm bảo
được các nhiệm vụ xã hội.

Trần Thị Ly

10

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
1.1.2.2. Tính đa dạng và tăng nhanh về số lượng, chủng loại.
Đây là kết quả tất yếu xuất phát từ nhu cầu sử dụng sách tham khảo ngày
càng lớn của khách hàng và sự nhạy bén, nắm bắt tâm lý người tiêu dùng của các
nhà kinh doanh Xuất bản phẩm. Sách cũng là một loại hàng hóa. Và sự đa dạng,
không ngừng tăng nhanh về số lượng, chủng loại sách tham khảo suy cho cùng
cũng là để đáp ứng một cách tốt nhất nhu cầu sử dụng ngày một tăng lên của đông
đảo đối tượng sử dụng. Không thể phủ nhận thị trường sách tham khảo phong phú
và nhiều chủng loại là điều đáng mừng. Vào bất cứ cửa hàng sách nào người ta
cũng nhận thấy số lượng sách tham khảo nhiều gấp hàng chục lần sách giáo khoa.
Cấp học nào cũng có sách tham khảo. Nếu như vài năm trước, sách tham khảo chủ
yếu phục vụ học sinh các lớp cuối cấp ơn thi thì bây giờ nó phổ biến ở mọi cấp
học, lớp học, và được xem như loại sách quan trọng chẳng kém gì so với sách giáo
khoa.
Không chỉ tăng nhanh về số lượng, chủng loại sách tham khảo cũng ngày
càng đa dạng và phong phú. Nếu như trước đây, sách tham khảo chỉ tập trung vào
các mơn học chính như: tốn, văn, anh… thì nay gần như mơn học nào cũng có ít
nhất vài tựa sách tham khảo, từ sinh học, vật lý, hóa học… cho đến các mơn âm
nhạc, mỹ thuật, cơng nghệ… Thể loại sách tham khảo cũng rất đa dạng như: để học
tốt, phương pháp học, phương pháp giải… giúp học sinh tiếp cận với các môn học
một cách đa dạng và hệ thống. Sự gia tăng về chủng loại sách tham khảo làm cho
thị trường sách tham khảo trở nên sôi động hơn, hấp dẫn hơn, nhu cầu sử dụng
sách tham khảo cũng được đáp ứng một cách đầy đủ, rộng khắp hơn.

1.1.2.3. Tính cập nhật thơng tin khoa học.
Thơng tin là một nhu cầu và thuộc tính của loài người. Mọi diễn biến sự kiện
của các vùng lãnh thổ, hay tri thức khoa học – xã hội đều được phổ biến và tiếp
nhận bởi thơng tin. Vì vậy mà thông tin đáp ứng nhu cầu hiểu biết và tìm hiểu cuộc
sống của con người, là động lực để thúc đẩy sự phát triển. Có thể nói, thơng tin gắn
Trần Thị Ly

11

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
bó hữu cơ với sự tồn tại và phát triển của xã hội lồi người, góp phần quan trọng
cho sự tiến hóa nhân loại.
Trong thời đại khoa học phát triển như vũ bão, khi tri thức đang ngày càng
thể hiện rõ quyền lực và sức mạnh của mình, thì những kiến thức nền cơ bản mà
Sách giáo khoa cung cấp ngày càng trở nên hạn chế. Bởi vậy, sự bổ trợ của sách
tham khảo, với tính cập nhật thông tin khoa học một cách liên tục, là một cơng cụ
đắc lực giúp người sử dụng có thể tiếp thu những tri thức mới một cách thường
xuyên. Việc cập nhật thông tin khoa học là đặc điểm nổi bật và dễ nhận thấy trong
ý tưởng hình thành các bộ sách tham khảo. Việc tái bản, sửa đổi, bổ sung nội dung
sách tham khảo hay việc liên tục cho ra những đầu sách mới đã giúp sách tham
khảo phản ánh kịp thời những thay đổi trong xã hội, nhất là những thay đổi về mặt
dân số, kinh tế, khoa học kỹ thuật với những bảng số liệu, đánh giá mới nhất – điều
mà ngay cả tài liệu giáo dục bắt buộc trong nhà trường là sách giáo khoa vẫn chưa
thể làm được.
1.1.2.4. Tính chuyên sâu và liên ngành.
Khi mà tính chun đề trong việc trình bày thơng tin đang thể hiện nhiều ưu
thế thì việc sách tham khảo có tính chuyên sâu là tất yếu khách quan của bởi tính

chun sâu giúp sách tham khảo có điều kiện nhìn nhận, khai thác vấn đề một cách
tập trung, thấu đáo, toàn diện và sâu sắc. Lối tư duy và mục đích của mỗi người
viết sách, người biên tập lại mang đến cho sách tham khảo một cách nhìn nhận
dưới các góc độ khác nhau, làm cho tính chun sâu của sách tham khảo lại càng
trở nên mới mẻ và đa dạng. Ví dụ như cùng là bộ mơn khoa học tự nhiên, sách
tham khảo lại chia thành các đầu sách theo bộ môn cụ thể, trong mỗi bộ môn cụ thể
lại chia thành các dạng thức, các khía cạnh, các vấn đề nhỏ lẻ. Các khía cạnh đó
tiếp tục được tư duy hóa dưới cái nhìn của soạn giả thành các chuyên đề, phương
pháp giải, phương pháp học…

Trần Thị Ly

12

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
Nếu tính chun sâu được tạo nên bởi tư duy phân tích thì tính liên ngành
được tạo nên bởi tư duy tổng hợp. Liên ngành có nghĩa là sử dụng tổng hợp nhiều
kiến thức khách nhau, nhiều dữ liệu đã có để khái quát đưa ra một nhận định, một
kết luận.
Có thể thấy rằng khoa học càng phát triển thì các chuyên ngành lại càng
được chia nhỏ ra để nhận thức sâu hơn về các sự vật, hiện tượng. Đó là con đường
phát triển bình thường và tất yếu. Tuy nhiên, khi đã chia ra quá nhỏ và đi vào quá
sâu như vậy rồi thì việc nhận thức trở lại các sự vật, hiện tượng với tư cách là một
hệ thống tổng thể lại khơng cịn dễ dàng nữa. Yêu cầu phát triển của khoa học là
quá trình chun mơn hố, chun ngành hố phải đồng thời với quá trình mở rộng
liên kết, thâm nhập vào nhau, hoà quyện lẫn nhau giữa các chuyên ngành khoa học.
Sách tham khảo, với tính năng liên ngành, đã khơng ngừng bổ sung thông tin khoa

học cho nhau, đồng thời, bản thân mỗi cuốn sách cũng là kết quả của sự nghiên
cứu tập trung các phân ngành khác nhau.
Bất cứ một cuốn sách tham khảo nào cũng đều có hai đặc điểm nêu trên.
Chuyên sâu và liên ngành giống như hai mặt đối lập của một vấn đề, nhưng lại
thống nhất, hỗ trợ và song hành với nhau để cùng làm sáng tỏ, thấu đáo một vấn đề
khoa học. Chính nhờ tính chun sâu và liên ngành, người học khơng chỉ tiếp thu
được các lĩnh vực tri thức rộng lớn một cách đầy đủ, chi tiết, mà còn tự trang bị
cho mình khả năng tự liên hệ, tổng hợp, so sánh, đối chiếu các vấn đề, đồng thời
tạo sự linh động, kỹ năng để giải quyết các tình huống khó khăn nảy sinh trong q
trình học tập.
1.1.2.5. Tính lý thuyết và thực hành.
Tại Hội nghị lần thứ IV của Ban chấp hành TW Đảng khóa VII, Đảng ta đã
đề ra nghị quyết “ tiếp tục đổi mới sự nghiệp Giáo dục – Đào tạo” với quan điểm
chỉ đạo “ thực hiện coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, thực hiện giáo dục kết hợp
với lao động sản xuất, nghiên cứu khoa học, lý luận gắn liền với thực tiễn, học đi
Trần Thị Ly

13

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
đơi với hành…” Tiếp thu tư tưởng đó, những soạn giả sách tham khảo đã khơng
ngừng đổi mới lối tư duy, tổng hợp tri thức một cách có hệ thống, khơng chỉ về
mặt lý thuyết, mà cịn cả những kỹ năng, phương pháp, cách thức để áp dụng
chúng vào thực tế.
Về lý thuyết, sách cung cấp cho người đọc cái nhìn tri thức một cách hệ
thống. Về thực hành, sách cung cấp cho người đọc kiến thức kỹ năng thực tế. Sự
kết hợp giữa lý thuyết và thực hành đặc trưng của từng chuyên ngành giúp người

học tránh được tình trạng thụ động, học một cách máy móc, thúc đẩy q trình
nhận thức, kích thích tư duy sáng tạo, tích cực trong mọi tình huống.
Hiện nay xu hướng tăng cường hoạt động thực hành đang được các ngành
Giáo dục hết sức quan tâm và chú trọng. Và kỹ năng thực hành chỉ tạo nên hiệu
quả tích cực khi nó được thực hiện dưới ánh sáng của một lý thuyết có tính hệ
thống. Trong giai đoạn xã hội phát triển với tốc độ nhanh như hiện nay, không thể
phủ nhận tri thức con người là vô cùng quan trọng. Và nó sẽ được người đọc tiếp
thu nhanh hơn, bền hơn nếu tri thức là kết quả của việc tiếp xúc cả về lý thuyết và
thực hành. Nếu như sách giáo khoa là tài liệu học tập chủ yếu cung cấp tri thức về
mặt lý thuyết đã được khoa học kiểm chứng thì sách tham khảo khơng những giúp
người đọc tiếp thu kiến thức, nắm vững lý luận đã đúc kết trong các bộ môn khoa
học, cập nhật những thơng tin mới, mà cịn chỉ ra phương hướng, các thức để vận
dụng chúng một cách sáng tạo. Tính song song hai mặt nhưng lại vô cùng thống
nhất với nhau, bổ trợ và tác động qua lại lẫn nhau giữa tính lý thuyết và thực hành
làm sách tham khảo trở thành một công cụ học tập vô cùng hữu hiệu.
1.1.3. Phân loại sách tham khảo.
Phân loại là sự phân chia xắp xếp các sự vật, hiện tượng, khái niệm theo một
trật tự nhất định, ở những cấp độ nhất định dựa trên những thuộc tính giống và
khác nhau giữa chúng để đưa chúng vào vào từng nhóm riêng biệt. Hay nói cách
khác phân loại chính là q trình phân chia các đối tượng có những đặc điểm tương
Trần Thị Ly

14

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
đồng nào đó về cùng một nhóm, dựa trên những tiêu chí cụ thể, tùy thuộc mục đích
phân loại.

Sách tham khảo khơng ngừng tăng lên về cả số lượng và chủng loại. Bởi
vậy, tiến hành phân loại sách tham khảo là việc làm cần thiết để việc quản lý của
các nhà sản xuất – kinh doanh cũng như việc lựa chọn sách tham khảo của người
sử dụng diễn ra một cách dễ dàng, thuận tiện và khoa học hơn. Có nhiều cách thức
tiến hành phân loại sách tham khảo như phân loại sách tham khảo theo Nhà xuất
bản , phân loại sách tham khảo theo cấp học, lớp học ( lớp 10, lớp 11, lớp
12)…Tuy nhiên, với mục tiêu việc tiến hành phân loại sách tham khảo sao cho
thuận lợi nhất cho quá trình học tập, việc phân loại theo lĩnh vực học, với những
mục đích sử dụng riêng biệt của từng nhóm đối tượng được coi là phương án phân
loại thông minh nhất. Cụ thể:
 Sách tham khảo dành cho bộ môn khoa học tự nhiên:
Khoa học tự nhiên là Khoa học tự nhiên mang tính định lượng cao, khách
quan, thống nhất, đã được kiểm nghiệm, chứng minh qua thực tế. Sách tham khảo
thuộc lĩnh vực này phần lớn được hình thành theo lối tư duy hệ thống, logic. Sách
cung cấp cho các em học sinh khơng chỉ là lý thuyết cơ bản mà cịn hướng dẫn, hỗ
trợ các em trong quá trình tư duy. Hiện nay, các em học sinh theo học các khối học
tự nhiên thường đông đảo các em thuộc khối ngành học khác. Những sách tham
khảo dành cho bộ môn khoa học tự nhiên vì thế mà cũng rất phong phú và đa dạng.
Nó có thể biểu hiện dưới dạng thức : để học tốt, phương pháp học, phương pháp
giải… giúp các em dễ dàng tiếp cận và phân dạng, đồng thời tạo sự liên kết, mạch
lạc về kiến thức không chỉ theo chương trình học mỗi khối, mà cịn xun suốt suốt
q trình Đào tạo ở bậc Phổ thơng trung học.
 Sách tham khảo dành cho bộ môn khoa học xã hội:
Khoa học xã hội là một phạm trù rất rộng, bao gồm các vấn đề về con người,
xoay quanh con người, trên phương diện con người. Trái với khoa học tự nhiên,
Trần Thị Ly

15

Lớp PH 28B

Khóa luận tốt nghiệp
các bộ mơn xã hội thường mang tính định tính cao, nghĩa là nó được tiếp cận để
mơ tả và phân tích theo quan điểm của các nhà nhân học. Các bộ môn khoa học xã
hội không có chứng minh mang tính tuyệt đối, chỉ có giải thích, diễn giải quan
điểm và dùng thuyết kiến tạo trong suốt q trình nghiên cứu. Sách dành cho bộ
mơn khoa học xã hội vì thế mà càng trở nên đa dạng, phong phú. Sách cung cấp
cho các em học sinh những quan điểm, đánh giá, nhận xét, phân tích, bình luận,
trên các góc nhìn lịch sử, con người, xã hội… khác nhau. Tiếp cận với sách tham
khảo dành cho bộ môn khoa học xã hội giúp các em học sinh có được cái nhìn tổng
thể mà lại chi tiết, khái quát mà lại cụ thể về các vấn đề xã hội và con người, từ đó
dễ dàng đưa ra các so sánh, nhận định, bộc lộ quan điểm cá nhân.
 Sách tham khảo dành cho bộ môn nghệ thuật:
Đây là mảng sách tham khảo dành cho các em học sinh có niềm đam mê với
các bộ mơn nghệ thuật như hội họa, âm nhạc, nấu ăn… Đó có thể là những môn
năng khiếu các em bắt buộc phải học tập ở bậc Trung học phổ thông hay là môn thi
bắt buộc trong trong kỳ thi tuyển sinh Đại học, Cao đẳng, Trung cấp nghề, do đó
cần tự trau dồi, tích lũy tri thức, kỹ năng ngay từ đầu. Hoặc đó đơn giản chỉ là sở
thích, mong muốn được nắm bắt, lĩnh hội của các em học sinh, và việc học tập, tiếp
xúc với các mơn nghệ thuật đó như là để thỏa mãn niềm đam mê, ước muốn.
Thông thường, những mơn nghệ thuật ít được chú trọng trong các bậc học. Và sự
hỗ trợ từ sách tham khảo giúp các em có điều kiện, cơ hội được tìm hiểu sâu hơn,
cụ thể hơn bộ mơn nghệ thuật đó. Sách tham khảo dành cho các bộ môn nghệ thuật
không chỉ cung cấp tri thức nền mang tính ngun lý, mà cịn hỗ trợ rất mạnh trong
việc thực hành các kỹ năng, ứng dụng chúng vào thực tiễn. Đây là một ưu điểm nổi
bật của sách tham khảo thuộc mảng này.
 Sách tham khảo phục vụ học tiếng nước ngoài:
Hiện nay, khi xu hướng giao tiếp và hội nhập quốc tế đang ngày càng trở
nên bức thiết thì nhu cầu học ngoại ngữ ngày càng tăng. Lượng kiến thức được

Trần Thị Ly

16

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
cung cấp trong sách giáo khoa khơng đủ làm thỏa mãn niềm đam mê cũng như nhu
cầu nâng cao vốn ngoại ngữ. Bởi vậy, sách tham khảo là lựa chọn thông minh của
bất cứ một em học sinh nào. Sách tham khảo phục vụ học ngoại ngữ cũng rất đa
dạng về chủng loại: từ từ điển, sách tra cứu thành ngữ chuyên dụng… đến những
sách ôn luyện ngữ pháp, hệ thống các cấu trúc, tình huống… hỗ trợ tối đa cho q
trình nghe – đọc – nói – viết ngoại ngữ.
 Sách tham khảo phục vụ ôn thi Tốt nghiệp và tuyển sinh Đại học, Cao
đẳng, Trung cấp chuyên nghiệp:
Tốt nghiệp bậc Phổ thông trung học và tham dự kỳ thi tuyển sinh Đại học là
những bước ngoặt cực kỳ quan trọng của mỗi em học sinh. Bởi vậy, nhu cầu sử
dụng sách tham khảo để bổ trợ, nâng cao, mở rộng và đào sâu kiến thức là tính tất
yếu. Nắm bắt được lượng nhu cầu rất lớn này, các Nhà xuất bản đã tung ra thị
trường những đầu sách tham khảo tập trung vào những 6 môn tốt nghiệp và hệ
thống sách tham khảo phục vụ khối ngành tự nhiên, khối ngành xã hội và khối
ngành nghệ thuật. Đây là mảng sách mũi nhọn trong hệ thống sách tham khảo dành
cho học sinh Trung học phổ thơng. Nó chiếm một lượng lớn về cả số lượng và
chủng loại, đa dạng về nội dung cũng như phương thức truyền tải. Những cuốn
sách tham khảo phục vụ ôn thi Tốt nghiệp và tuyển sinh Đại học thường trang bị
kiến thức mang tính hệ thống và chuyên sâu cao, xuyên suốt nội dung Đào tạo cả
ba lớp 10, 11, 12, cung cấp cho người sử dụng cái nhìn khái quát, tổng quan về vấn
đề nghiên cứu, đồng thời giúp đối tượng sử dụng tiếp cận vấn đề từ nhiều khía
cạnh, góc nhìn, khơi sâu và làm sáng rõ hơn tri thức. Đây cũng là cơ hội để các em

chuẩn bị tâm lý vững vàng để bước vào kỳ thi. Sách tham khảo giúp các em học
sinh củng cố những phương pháp làm bài hiệu quả, tích cực thơng qua việc cọ xát,
thử sức qua những bộ đề được biên soạn công phu.
Sách tham khảo rất đa dạng, phong phú về chủng loại. Sự phân loại sách
tham khảo cũng chính là sự phân loại nhóm đối tượng sử dụng. Sự phân loại ở trên
Trần Thị Ly

17

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
giúp chúng ta có một cái nhìn tổng quan hơn về các loại sách tham khảo dành cho
học sinh cấp III, đồng thời phần nào nói lên tính hữu dụng của nó đối với việc xây
dựng và phát triển sự nghiệp Giáo dục của Thủ đô Hà Nội nói riêng và cả nước nói
chung.
1.1.4. Vai trị của mặt hàng sách tham khảo.
1.1.4.1. Sách tham khảo cung cấp những kiến thức bổ trợ cho sách giáo
khoa, giáo trình các mơn học.
Phân phối chương trình học là việc phân chia, sắp xếp các mơn học theo một
khung chương trình chung, đảm bảo việc truyền tải kiến thức với một lượng thời
gian phù hợp. Tuy nhiên, với quy định nghiêm ngặt về số giờ, số tiết học trên lớp,
sách giáo khoa chỉ có thể cung cấp những kiến thức nền cơ bản nhất, phổ thông
nhất . Bởi vậy, đối với các bạn học sinh muốn tìm hiểu sâu – rộng vấn đề cơ bản đó
cần có sự hỗ trợ từ hệ thống sách tham khảo. Sách tham khảo, ngoài việc ln bám
sát khung chương trình chuẩn của Giáo dục, với việc mở rộng, nâng cao, đào sâu
kiến thức, còn giúp học sinh nâng phát huy được tính tự học, tự nghiên cứu. Sự kết
hợp giữa sách giáo khoa và sách tham khảo sẽ giúp việc tiếp nhận tri thức diễn ra
một cách thuận lợi, khoa học, và đầy đủ hơn.

1.1.4.2. Sách tham khảo có khả năng liên thơng mở rộng và hệ thống hóa
kiến thức.
Nhu cầu tích cực và tất yếu của tư duy là liên thông mở rộng và hệ thống
hóa kiến thức. Dưới góc độ sách tham khảo, mở rộng là việc bổ sung các thông tin
cần thiết, hữu ích, có liên quan và xoay quanh vấn đề mà sách đề cập. Ví dụ những
cuốn để học văn tốt, ngồi cũng cấp tri thức về tác phẩm, cịn cung cấp tri thức về
tác giả, lịch sử ra đời tác phẩm, tư tưởng xã hội, những đánh giá khách quan của
các nhà chuyên môn… Trong khi sách giáo khoa thường có tính phân mơn cao và
chun biệt, thì sách tham khảo lại mang tính tổng hợp rất cao. Điều này hỗ trợ
các em học sinh có cái nhìn khái quát, toàn diện về tổng thể vấn đề nghiên cứu
Trần Thị Ly

18

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
dưới nhiều góc độ, khía cạnh khác nhau, giúp hình thành nên lối tư duy hệ thống
mang tính khoa học. Ví dụ những cuốn các phương pháp giải, phương pháp học,
tuyển tập dạng… được biên soạn nhằm giúp học sinh có điều kiện tổng hợp kiến
thức xuyên suốt suốt quá trình học. Việc tổng hợp các dạng thức trong cùng một tài
liệu học tập giúp quá trình lĩnh hội tri thức của các em học sinh diễn ra được thuận
lợi hơn, kiến thức được hệ thống hóa, giúp các vấn đề cùng phạm trù được xâu
chuỗi, các em học sinh cũng thuận lợi hơn trong quá trình phân tích, đánh giá, khái
quát, so sánh.
Như đã phân tích ở trên, có thể nhận thấy sách tham khảo đóng vai trò đặc
biệt quan trọng đối với người sử dụng. Nếu tận dụng công cụ học tập hữu hiệu này
một cách đúng mực, quá trình lĩnh hội tri thức sẽ được diễn ra cách nhanh chóng,
khoa học.

1.2. Nhận thức chung về thị trường sách tham khảo.
1.2.1. Khái niệm thị trường sách tham khảo.
Thị trường ra đời gắn liền với nền sản xuất hàng hố, nó là mơi trường để
tiến hành các hoạt động giao dịch mang tính chất thương mại của mọi doanh
nghiệp. Trong một xã hội phát triển, thị trường không nhất thiết chỉ là địa điểm cụ
thể gặp gỡ trực tiếp giữa người mua và người bán mà doanh nghiệp và khách hàng
có thể chỉ giao dịch, thoả thuận với nhau thông qua các phương tiện thông tin viễn
thông hiện đại. Cùng với sự phát triển của sản xuất hàng hoá, khái niệm thị trường
ngày càng trở nên phong phú và đa dạng. Có một số khái niệm phổ biến về thị
trường như sau:
Thị trường là nơi mua bán hàng hoá, là nơi gặp gỡ để tiến hành hoạt động
mua bán giữa người mua và người bán.
Thị trường là biểu hiện thu gọn của q trình mà thơng qua đó các quyết
định của các tổ chức,đơn vị kinh tế về tiêu dùng các mặt hàng nào, các quyết định

Trần Thị Ly

19

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
của các doanh nghiệp về sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào và quyết định của
người lao động về việc làm là bao lâu, cho ai đều được quyết định bằng giá cả.
Thị trường là sự kết hợp giữa cung và cầu, trong đó những người mua và
người bán bình đẳng cùng cạnh tranh. Số lượng người mua và người bán nhiều hay
ít phản ánh quy mô của thị trường lớn hay nhỏ. Việc xác định nên mua hay bán
bàng hoá và dịch vụ với khối lượng và giá cả bao nhiêu do quan hệ cung cầu quyết
định. Từ đó ta thấy thị trường cịn là nơi thực hiện sự kết hợp giữa hai khâu sản

xuất và tiêu dùng hàng hoá.
Thị trường là phạm trù riêng của nền sản xuất hàng hoá. Hoạt động cơ bản
của thị trường được thể hiện qua ba nhân tố có mối quan hệ hữu cơ với nhau nhu
cầu hàng hoá dịch vụ, cung ứng hàng hoá dịch vụ và giá cả hàng hoá dịch vụ.
Thị trường theo quan điểm Maketing, được hiểu là bao gồm tất cả những
khách hàng tiềm ẩn cùng có nhu cầu hay mong muốn cụ thể, sẵn sàng và có khả
năng tham gia trao đổi để thoả mãn nhu cầu và mong muốn đó.
Tóm lại, thị trường được hiểu là nơi gặp gỡ giữa cung và cầu của một loại
hàng hoá, dịch vụ hàng hoá hay cho một đối tác có giá trị, bao gồm tổng thể các
mối quan hệ cung – cầu, giá cả, cạnh tranh…
Từ cách hiểu về thị trường nói trên, với tư cách là một loại hàng hóa được
sản xuất, lưu thông, trao đổi trên thị trường, thị trường sách tham khảo cũng mang
đầy đủ đặc điểm của thị trường nói chung, nghĩa là cũng được hình thành dựa trên
mỗi quan hệ cung – cầu với mức giá xác định của mỗi sản phẩm. Hay nói cách
khác “ Thị trường sách tham khảo là tổng thể tất cả các mối quan hệ cạnh tranh,
cung cầu, giá cả, giá trị… mà trong đó giá cả và số lượng sách tham khảo tiêu thụ
được xác định” .
Thị trường Sách tham khảo là một mơi trường kinh doanh mang tính khách
quan. Các đơn vị sản xuất kinh doanh mặt hàng sách tham khảo không có khả năng
làm thay đổi thị trường mà họ cần phải tiếp cận thị trường từ nhiều mặt để thích
Trần Thị Ly

20

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
ứng. Thị trường Sách tham khảo cũng là căn cứ giúp các đơn vị sản xuất kinh
doanh nhận biết được nhu cầu xã hội về mặt hàng này và đánh giá hiệu quả kinh

doanh của doanh nghiệp một cách khách quan nhất. Đồng thời, nó cũng là công cụ
điều tiết vĩ mô của Nhà nước đối với tồn bộ cơng tác Xuất bản – in – phát hành
mảng sách tham khảo trong phạm vi cả nước nói chung, thị trường sách tham khảo
ở Thủ đô Hà Nội nói riêng, cũng như điều tiết, chỉ đạo sát sao hoạt động kinh
doanh của từng đơn vị cơ sở.
1.2.2. Đặc trưng của thị trường sách tham khảo.
1.2.2.1. Về đối tượng sử dụng:
Xét riêng trong đối tượng nghiên cứu và khảo sát của đề tài, Hà Nội đã tập
trung một lượng lớn các trường Trung học phổ thông cả công lập và tư thục, tính
tất yếu nảy sinh là nhu cầu về việc sử dụng sách tham khảo để củng cố, nâng cao,
hệ thống hóa kiến thức là rất lớn. Tính đa dạng của các môn học tất yếu tạo nên sự
phong phú của sách tham khảo. Hà Nội là một thành phố đông dân với nền kinh tế
khá phát triển, thu nhập bình quân đầu người cao, mức sống ổn định, tạo điều kiện
tốt cho q trình chuyển hóa “nhu cầu” thành “cầu”, tức là họ có khả năng chi trả
cho nhu cầu đó.
Mặc dù sách tham khảo có đối tượng hướng đến nhất định, nhưng do tính
tương tác giữa học sinh – phụ huynh – giáo viên, mà sách tham khảo vơ hình
chung phục vụ cả ba nhóm đối tượng này. Sách tham khảo được biên tập dành
riêng cho các em học sinh, nhưng phụ huynh cũng có nhu cầu tham khảo để bổ trợ
kiến thức, hỗ trợ và hướng dẫn con em mình trong quá trình học tập. Giáo viên,
ngoài việc tham khảo những cuốn sách dành riêng cho q trình dạy học, cũng có
nhu cầu tham khảo thêm sách dành cho các em học sinh để hệ thống lại kiến thức,
lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp. Thông qua chủng loại cũng như cách
thức sử dụng sách tham khảo của con em mình, phụ huynh và giáo viên có những

Trần Thị Ly

21

Lớp PH 28B

Khóa luận tốt nghiệp
định hướng, uốn nắn kịp thời, tránh việc lạm dụng sách tham khảo hay sử dụng
sách tham khảo sai mục đích.
Nếu mở rộng đối tượng sử dụng thì nhu cầu sử dụng sách tham khảo hiện
nay càng phong phú. Nó thể hiện qua lượng khách hàng tìm đến sách tham khảo là
một lực lượng rất đông đảo không chỉ các em học sinh các cấp ( cấp I, cấp II, cấp
III) mà cịn có các em mẫu giáo, các bạn sinh viên, giáo viên, các đối tượng học
nghề, người nghiên cứu, hay đơn giản là các cá nhân muốn bổ trợ, tìm tịi một vấn
đề mà bản thân yêu thích.
Dù xét trên phạm vi nghiên cứu đối tượng sử dụng sách tham khảo là học
sinh Cấp III hay xét trên toàn bộ phạm vi đối tượng sử dụng như đã trình bày ở
trên, đều dễ dàng nhận thấy cầu của họ khơng chỉ lớn mà cịn rất đa dạng và phức
tạp. Với mỗi yêu cầu về độ tuổi, ngành nghề, mục đích sử dụng, hay đơn giản là
cùng một vấn đề nhưng lại mong muốn những góc tiếp cận khác nhau, lại nảy sinh
ra những nhu cầu khác nhau về sách tham khảo.
Sự đa dạng về đối tượng và nhu cầu sử dụng là nhân tố tích cực góp phần tạo
nên một thị trường sách tham khảo sôi động. Đây vừa là thuận lợi, vừa là thách
thức đặt ra đối với bất kỳ một doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh mặt hàng này
trên thị trường. Bên cạnh việc không ngừng tăng số lượng, chủng loại do lượng
khách hàng đông đảo, doanh nghiệp cần không ngừng nâng cao chất lượng sách
tham khảo bao gồm cả hình thức và nội dung.Việc tận dụng tốt thời cơ và đánh
trúng tâm lý mua hàng của khách hàng là cơ hội giúp việc kinh doanh sách tham
khảo của các doanh nghiệp sẽ rất thuận lợi.
1.2.2.2. Về lực lượng cung cấp:
Xuất phát từ nhu cầu sử dụng sách tham khảo ngày càng tăng nhanh, đa
dạng và phức tạp, với sự hậu thuẫn của quá trình chuyển đổi kinh tế thị trường,
hiện nay, lực lượng tham gia vào quá trình sản xuất kinh doanh sách tham khảo là
vô cùng phong phú.

Trần Thị Ly

22

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
Trước hết là các đơn vị sản xuất. Hiện nay cả nước có tất cả 64 Nhà xuất bản
(NXB) từ Trung ương đến địa phương, trong đó có đến hơn 30 NXB tham gia bên
mảng sách tham khảo ở những mức độ khác nhau, trong đó có những NXB rất
mạnh về mảng sách này và coi đó là một trong những quân át chủ bài để chiếm
lĩnh thị trường như : NXB Giáo dục, NXB Hà Nội, NXB Trẻ...
Xuất bản hiện nay cũng rất đa dạng về hình thức. Có 2 hình thức xuất bản
chính được áp dụng là xuất bản theo phương thức truyền thống và liên doanh liên
kết xuất bản, trong đó liên doanh, liên kết xuất bản đang là sự lựa chọn của nhiều
NXB bởi tính ưu việt của nó. Liên kết trong hoạt động xuất bản bao gồm các hình
thức: tổ chức bản thảo, in, phát hành xuất bản phẩm. Các bên tham gia liên kết có
thể áp dụng một hoặc nhiều hình thức trên. Và dù liên kết dưới bất kỳ hình thức
nào, những sách liên kết đều có điều kiện được chăm chút kỹ lưỡng từ khâu xuất
bản đến khâu phát hành.
Về các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực lưu thông sách tham khảo ở thị
trường Hà Nội, hiện nay, ngồi các đơn vị trực thuộc Nhà nước cịn có sự tham gia
của các đơn vị, tổ chức tư nhân. Những lực lượng Phát hành sách ngồi quốc
doanh này đóng góp đáng kể vào việc phát triển thị trường xuất bản phẩm nước ta,
đáp ứng nhu cầu về sử dụng sách tham khảo ngày càng cao của xã hội, đồng thời
tạo nên một thị trường năng động.
Hình thức kinh doanh cũng rất đa dạng. Các nhà sản xuất – kinh doanh sách
tham khảo ngoài các phương thức kinh doanh thuần túy như bán cố định tại cửa
hàng, bán lưu động, bán tại các hội trợ, triển lãm…còn triển khai việc cung cấp

sách cho người đọc thông qua các trang web. Đây là hình thức kinh doanh rất
năng động, giúp doanh nghiệp loại bỏ được nhiều khâu trung gian, tiết kiệm tối đa
các loại chi phí, đồng thời phục vụ hiệu quả cho nhu cầu sử dụng sách tham khảo
của đông đảo mọi đối tượng.

Trần Thị Ly

23

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
1.2.2.3. Về tính thời vụ.
Cũng như sách giáo khoa, thị trường sách tham khảo có tính thời vụ khá cao.
Sách tham khảo được xuất bản và đẩy nhanh lượng tiêu thụ theo thời vụ. Trước
thềm năm học mới và kỳ học mới, bên cạnh việc trang bị cho con em mình bộ sách
giáo khoa – tài liệu học tập bắt buộc trong nhà trường, thì việc săn lùng những
cuốn sách tham khảo hay, hữu dụng của các NXB uy tín cũng được các bậc phụ
huynh rất lưu tâm. Đánh trúng tâm lý muốn chuẩn bị hành trang cho con em mình
một cách tốt nhất, đầy đủ nhất, các nhà sản xuất – kinh doanh đã chọn thời điểm
này để triển khai đồng bộ việc đưa một lượng lớn sách tham khảo ra thị trường, với
đầy đủ các chủng loại, giá cả, nhằm đáp ứng một cách tốt nhất nhu cầu khách hàng,
đồng thời đẩy mạnh doanh thu, gia tăng lợi nhuận. Thời gian này, thị trường sách
tham khảo rất sôi động với sự tham gia đông đảo các lực lượng cung – cầu và dần
lắng xuống sau khi năm học mới đã bước vào giai đoạn ổn định. Tuy nhiên, với
nhu cầu sử dụng sách tham khảo liên tục suốt năm học, các doanh nghiệp vẫn cần
dự trữ một lượng hàng nhất định để việc phục vụ khách hàng không bị gián đoạn,
tạo nên một đội ngũ khách hàng thường xuyên.
1.3. Ý nghĩa của thị trường sách tham khảo.

1.3.1. Ý nghĩa chính trị - xã hội.
Sự nghiệp giáo dục, đào tạo của nước ta đang đứng trước những thử thách
lớn lao và những nhiệm vụ có tính lịch sử. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục –
đào tạo trở thành một trong những mục tiêu, động lực quan trọng của toàn bộ sự
nghiệp đổi mới đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là vấn đề lớn, hệ
trọng và phức tạp, còn nhiều ý kiến khác nhau, cần tiếp tục nghiên cứu, tổng kết,
bàn bạc một cách thấu đáo, cẩn trọng ...
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo vừa là vấn đề bức bách, cấp
thiết, nhưng đồng thời cũng không thể nơn nóng, vội vàng. Thực hiện sự nghiệp
này, cần phải huy động tồn Đảng, tồn dân, huy động trí tuệ trách nhiệm của
Trần Thị Ly

24

Lớp PH 28B


Khóa luận tốt nghiệp
nhiều nhà khoa học, nhiều nhà quản lý, nhiều bậc trí thức, của các chun gia, của
đơng đảo các tầng lớp nhân dân.
Sách tham khảo – với tư cách là công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc dạy và học,
đã và đang không ngừng giúp con người tiếp nhận tri thức, đào sâu suy nghĩ, phát
huy năng lực sáng tạo, tu dưỡng, bồi đắp và mở mang kiến thức. Sách tham khảo
nói riêng và xuất bản phẩm nói chung là hàng hóa đặc thù. Bởi tính đặc thù của nó
nên nó được biểu hiện dưới hai mặt : giá trị và giá trị sử dụng. Giá trị sử dụng của
hàng hóa Xuất bản phẩm có nghĩa rất lâu bền, không bị lu mờ theo thời gian, thậm
chí trải qua một giai đoạn lịch sử nhất định, giá trị sử dụng của nó mới được khai
quật và hiểu một cách đúng nghĩa. Nói cách khác, giá trị và giá trị sử dụng của
Xuất bản phẩm là không đồng nhất.
Xuất phát từ vị trí, vai trị của sách tham khảo mà thị trường sách tham khảo

có những ý nghĩa xã hội thể hiện trên những phương diện sau:
1.3.1.1. Góp phần thỏa mãn tốt nhất nhu cầu học tập, nghiên cứu, giảng
dạy của học sinh và giáo viên.
Hiện nay, nhu cầu học tập, nghiên cứu, giảng dạy của học sinh và giáo viên
là vô cùng lớn. Theo quy định của Luật Giáo dục, Sách giáo khoa là tài liệu quan
trọng, mang tính pháp lý trong dạy và học. Tuy nhiên, nếu chỉ sử dụng duy nhất
Sách giáo khoa làm tài liệu học tập, học sinh sẽ chỉ được cung cấp những kiến thức
ở mặt cơ bản, phổ thông mà khơng được mở rộng, đào sâu, tìm tịi vấn đề đó dưới
các góc độ và cấp bậc khác nhau; giáo viên thì bị hạn chế về lượng kiến thức trong
quá trình giảng dạy, khiến bài giảng trở nên nhàm chán và kém thu hút. Bởi vậy, sự
ra đời và phát triển mạnh mẽ của thị trường sách Sách tham khảo đã góp phần thỏa
mãn tốt nhất nhu cầu học tập, nghiên cứu, giảng dạy của học sinh và giáo viên.
Thông qua thị trường sách tham khảo, học sinh và giáo viên có thể dễ dàng lựa
chọn những cuốn sách phù hợp nhất đáp ứng nhu cầu của mình. Học sinh có thêm
một cơng cụ hữu hiệu trong việc tra cứu và học tập, bổ sung những tri thức chưa
Trần Thị Ly

25

Lớp PH 28B