Nghiên cứu đặc điểm sinh học sinh thái học và đề xuất biện pháp phòng trừ hiệu quả loài rệp sáp ferrisia virgata cockerell 1983 tại xã iablứ huyện chư pưh tỉnh gia lai

%Ӝ*,È2'Ө&9¬Ĉ¬27Ҥ2
ĈҤI H Ӑ&Ĉ¬1
ҸNG

LÊ TH ӎHӖNG TRANG

NGHIÊN C Ӭ8Ĉ
Һ&Ĉ,
ӆM SINH H ӐC,
SINH THÁI H Ӑ&9¬Ĉ
ӄXUҨT BI ӊN PHÁP
PHỊNG TRӮ HI ӊU QUҦLOÀI R ӊP SÁP FERRISIA
VIRGATA (COCKERELL, 1983) TҤI XÃ IABL Ӭ,
HUY ӊ1&+Ѭ3Ѭ+7
ӌ
NH GIA LAI
Chuyên ngành: Sinh thái hӑc
Mã sӕ:

60.42.60

LU Ұ19Ă17+
Ҥ&6Ƭ.+2$+
ӐC

1Jѭ
ӡLKѭ
ӟng dүn khoa hӑc: TS. LÊ TRӐ1*6Ѫ1

Ĉà Nҹng - NăP2013

/Ӡ,&$0Ĉ2$1

Tôi xin FDPÿRDQÿk\OjF{QJWUuQKQJK
ͱu cͯ
a riêng tôi.

Các s͙li ͏
u, k͇
t qu̫nêu trong lu̵Q YăQ Oj
͹FWUXQJ
Yjͳ
FK˱D
ng WK W
ÿ˱
ͫc ai công b͙trong b̭t kǤcơng trình nào khác.

Tác gi̫lu̵
QYăQ

LÊ TH ӎHӖNG TRANG


0Ө&/Ө&
M ӢĈҪU ................................
................................
................................
...............1
1. Lý do chӑ
Qÿ

Ӆtài ................................
................................
.......................
1
2. MөFÿtFKQJKLrQF
ӭu ................................
................................
.................2
3. Nӝi dung nghiên ӭ
cu................................
................................
..................3
Ĉ
ӕLWѭ
ӧng, thӡi gian và phҥ
m vi nghiên cӭu ................................
.............3
3KѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu ................................
................................
...........3
éQJKƭDNKR
a hӑc và thӵc tiӉ
n ................................
................................
...4
7. Cҩ
u trúc luұ
QYăQ
................................

................................
.......................
4
&+ѬѪ1*
. TӘNG QUAN TÀI LI ӊU ................................
.............................
5
1.1. TӘNG QUAN TÌNH HÌNH SÂU BӊNH HҤI TIÊU ................................
....5
1.1.1. Trên th
Ӄgiӟi ................................
................................
.........................
5
1.1.2. Sâu Ӌ
bnh hҥ
i cây tiêuӣVi Ӌ
t Nam................................
.......................
7
1.2. TÌNH

HÌNH

NGHIÊN

CӬU

RӊP

SÁP FERRISIA

VIRGATA

(COCKERELL) HҤI CÂY TIÊU TRÊN THӂGIӞI VÀ VI ӊT NAM ...............10
1.2.1. Trên th
Ӄgiӟi ................................
................................
.......................
10
1.2.2.ӢVi Ӌ
t Nam................................
................................
........................
11
1.3. TӘNG QUAN Vӄ Ĉ,
ӄU KIӊN TӴ NHIÊN, KINH Tӂ - XÃ HӜI Ӣ
HUYӊ1&+Ѭ3Ѭ+7
ӌ
NH GIA LAI ................................
................................
..13
ĈL
Ӆ
u kiӋ
n tӵnhiên :................................
................................
...........13
Ĉ
һ

FÿL
Ӈ
m Kinh tӃ- xã hӝi: ................................
................................
.18
1.3.3. Mӝt sӕÿһ
FÿL
Ӈ
m vӅtӵnhiên, kinh Ӄ
t - xã hӝi cӫDÿ
ӏ
DÿL
Ӈ
m nghiên
cӭu loài rӋ
p sápFerrisia virgata................................
................................
.22

&+ѬѪ1*
. ĈӔ,7Ѭ
Ӧ1*Ĉ
ӎ
$Ĉ,
ӆM, TH Ӡ,*,$19¬3+ѬѪ1*
NGHIÊN C ӬU ................................
................................
................................
....28
Ĉ

Ӕ,7Ѭ
ӦNG NGHIÊN CӬU ................................
................................
......28
Ĉ
ӎ
$Ĉ,
ӆM NGHIÊN CӬU ................................
................................
.........28


2.3. THӠI GIAN NGHIÊN CӬU ................................
................................
........28
3+ѬѪ1*3+È31*+,Ç1&
ӬU................................
................................
.28
3KѭѫQJSKiSN
Ӄthӯa, hӗi cӕtài liӋ
u ................................
..................28
3KѭѫQJSKiSÿL
Ӆ
u tra thu mү
u ngồi thӵFÿ
ӏ
a................................
....28

3KѭѫQJSKiS[
ӱlý, phân tích trong phịng thí nghi
Ӌ
m......................
30
2.43KѭѫQJSKiSÿL
Ӆ
u tra phӓ
ng vҩ
n................................
........................
32
3KѭѫQJSKiS[
ӱlý sӕli Ӌ
u................................
................................
..32
&+ѬѪ1*
. K ӂT QUҦNGHIÊN C ӬU VÀ TH ҦO LUҰN .........................
33

Һ&Ĉ
ӆ
Ĉ,
M SINH HӐC CӪA LOÀI RӊP SÁP FERRISIA VIRGATA
(COCKERRELL, 1983)................................
................................
.......................
33
Ĉ

һ
FÿL
Ӈ
m hình thái rӋ
p sápFerrisia virgata................................
......33
Ĉ
һ
FÿL
Ӈ
PYzQJÿ
ӡi ................................
................................
.............36
Ĉ
һ
FÿL
Ӈ
m sinh sҧ
n cӫ
a rӋ
p sápFerrisia virgata................................
39
Ĉ
Һ&Ĉ,
ӆM SINH THÁI HӐC CӪA FERRISIA VIRGATA(COCKERELL,
1983)................................
................................
................................
.....................

45
3.2.1. Thӡi gian xuҩ
t hiӋ
n và biӃ
Qӝ
ng
ÿ mұ
W
ӝÿ
cӫ
a Ferrisia virgata
(Cockerell, 1983) trên câyӗ
htiêu ................................
...............................
45
3.2.2. ChӍsӕbӏhҥ
i (hay có rӋ
p sápFerrisia virgata) trên cây hӗtiêu........52
3.2.3. BiӃ
Qÿ
ӝng rӋ
p sápFerrisia virgata (Cockerell, 1983) theo mùa
......53
3.2.4. Mӕi quan hӋgiӳa tuәL Fk\
Ӄ
n WLrX
mұ
W
ӝcӫ
ÿa ÿ

rӋ
p sáp Ferrisia
virgata................................
................................
................................
..........56
3.2.5. Các loài ҳ
bt mӗLăQWK
ӏ
Wÿ
ӕi vӟi Ferrisia virgata...............................
58
3.3. NGHIÊN CӬU THӴC TRҤ1*9¬Ĉ
ӄXUҨT CÁC BIӊN PHÁP PHỊNG
TRӮRӊP SÁPFERRISIA VIRGATA
................................
................................
..62
ĈiQKJLiY
Ӆtình hình sâu ҥ
hi nói chung và Ӌ
rp sáp nói riêngӣvùng
nghiên cӭu................................
................................
................................
....62
Ĉ
Ӆxuҩ
t các biӋ
n pháp phòng ӯ

tr rӋ
p sápӣvùng trӗ
ng tiêu IaBlӭ....66


K ӂT LU ҰN VÀ KI ӂN NGHӎ................................
................................
...........73
KӂT LUҰN................................
................................
................................
..73
KI ӂN NGHӎ
................................
................................
................................
.75
DANH M ӨC TÀI LI ӊU THAM KH ҦO ................................
..........................
76
QUYӂ7Ĉ
ӎ
1+*,$2Ĉ
ӄTÀI LU Ұ19Ă17+
Ҥ&6Ƭ%
ҦN SAO)
PHӨL ӨC.


'$1+0Ө&&È&&+Ӳ9,ӂ77Ҳ

Ckll

: Cockerell

CSR

: ChӍsӕrӋ
p

F. virgata

: Ferrisia virgata

RS

: RӋ
p sáp

TN

: Thí nghiӋ
m


'$1+0Ө&&È&%Ҧ1*
SӕhiӋ
u

Tên bҧ

ng

bҧ
ng

Trang

Bҧ
ng 3.1

.tFKWKѭ
ӟc các pha phát tri
Ӈ
n cӫa rӋ
p sápF. virgata

36

Bҧ
ng 3.2

Thӡi gian phát dө
c cӫ
a rӋ
p sápF. virgata

37

Bҧ
ng 3.3

Thӡi gian ӫtrӭng cӫa rӋ
p sápFerrisia virgata

39

Bҧ
ng 3.4

TӹlӋtrӭng nӣcӫa loài rӋ
p sápFerrisia virgata

40

Bҧ
ng 3.5
Bҧ
ng 3.6
Bҧ
ng 3.7
Bҧ
ng 3.8
Bҧ
ng 3.9

SӕOѭ
ӧng trӭng trung bình ӫ
ca rӋ
p sápFerrisia
virgata

BiӃ
Qÿ
ӝng mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sáp (con) theo ӡ
thi gian, nhiӋ
t
ÿӝvà ÿӝҭ
m
ChӍsӕrӋ
p FiFYѭ
ӡn tiêu ӣxã IaBlӭ
BiӃ
Qÿ
ӝng sӕOѭ
ӧng rӋ
p sápFerrisia virgata trên cây
WLrXYjRPDPѭD
BiӃ
n sӕOѭ
ӧng rӋ
p sápFerrisia virgata trên cây tiêu
vào mùa khô

41
48
52
54
55

Bҧ
ng 3.10

Mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sápӣcây tiêuQRQYjFk\OkXQăP
ӣGia
57
Lai

Bҧ
ng 3.11

Thành phҫ
n và sӵxuҩ
t hiӋ
n cӫ
DFiFORjLWKLrQÿ
ӏ
ch
60
cӫa rӋ
p sáp


'$1+0Ө&&È&+Ỵ1+
SӕhiӋ
u

Tên hình

hình
Hình 1.1
Hình 1.2

Bҧ
Qÿ
ӗhuyӋ
Q&Kѭ3ѭK
6ѫÿ
ӗÿ
ӏ
DÿL
Ӈ
m nghiên cӭu lồi rӋ
p sápFerrisia
virgata tҥ
i xã IaBlӭ

Trang
13
22

Hình 3.1

&RQÿ
ӵc (phҧ
L

FyNtFKWKѭ
ӟc nhӓKѫQFRQFiLWUiL
34

Hình 3.2

Con cái vàәtrӭng cӫ
a F. virgata

Hình 3.3
Hình 3.4
Hình 3.5

34

A. thiӃ
u trùng tuә
i 1; B. thiӃ
u trùng tuәi 2; C. thiӃ
u

35
trùng tuә
LYj'&RQFiLWUѭ
ӣng thành
Ĉһ
FÿL
Ӈ
m hình thái các pha phát Ӈ
tri

n rӋ
p sáp
Ferrisia virgata
Thӡi gian các pha phát Ӈ
trin cӫa rӋ
p sápFerrisia
virgata

36
38

Hình 3.6

Sӭc sinh sҧ
n cӫ
a rӋ
p sápFerrisia virgata

43

Hình 3.7

Hình thái rӋ
SFiLWUѭ
ӣQJWKjQKWKD\ÿ
ә
LVDXNKLÿ
ҿ
43
trӭng

Hình 3.8

RӋ
Sÿ
ӵc ÿDQJYHYmQU
Ӌ
p cái

Hình 3.9

RӋ
Sÿ
ӵFYjFiLÿDQJJLDRSK
ӕ
i
44

44

Hình 3.10 RӋ
p sápFerrisia virgata chích hút nhӵa ӣrӉ

46

Hình 3.11 RӋ
p sápӣmһ
t Gѭ
ӟi lá tiêu

46

Hình 3.12 Cây tiêu bӏbө
i bám mұ
Wÿ
ӝrӋ
SViSWăQJFDR
47
Hình 3.13
Hình 3.14

BiӃ
nÿ
ӝng mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sáp trên cây tiêu theoӡ
th
i gian
và nhiӋ
Wÿ
ӝ
Mӕ
i quan hӋgiӳa mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sápӣtҫ
ng trên và nhi
Ӌ
t

ÿӝ

49
49


Hình 3.15
Hình 3.16

Mӕ
i quan hӋgiӳa mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sápӣtҫ
ng giӳa và nhiӋ
t
ÿӝ
Mӕ
i quan hӋgiӳa mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sápӣtҫ
QJGѭ
ӟi và nhiӋ
t
ÿӝ

Hình 3.17 Mӕ
i quan hӋgiӳa mұ
Wÿ

ӝrӋ
p sápӣrӉvà nhiӋ
Wÿ
ӝ

50
50
51

Hình 3.18 BiӃ
Qÿ
ӝng mұ
Wÿ
ӝrӋ
SViSWUrQFk\WLrXYj
54
Hình 3.19 BiӃ
Qÿ
ӝng mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sáp trên cây tiêu vào mùa khơ

55

Hình 3.20 Mұ
Wÿ
ӝrӋ
p sápӣcác thӡi kǤsinh WUѭ
ӣng cӫa cây tiêu

57

Hình 3.21 Ki Ӄ
n vàng(Oecophyla smaragdima Fab.)
ăQU
Ӌ
p sáp

59

Hình 3.22
Hình 3.23

NhӋ
n nhӓhәphách T
( heridion sisyphium(Cleck)) ăQ
rӋ
p
Các giӑ
t bài tiӃ
t dҥ
QJVѭѫQJQJ
ӑt cӫa rӋ
p sápFerrisia
virgata

Hình 3.24 Nҩ
m bӗhóng phát triӇ
n ӣlá tiêu

62
64
64

Hình 3.25 RӋ
p sáp chích hút nh
ӵDOjPNK{FjQKFjQKWK
65
Hình 3.26 RӋ
p sáp chích hút gây Ӄ
ch
t cành và chùm qu
ҧ

65

Hình 3.27 RӋ
p sápFerrisia virgata tҥ
RPăQJ[{QJ
ӣrӉ
66
Hình 3.28

RӋ
p sápFerrisia virgata sau khi phun thu
ӕ
c
Suprathion 40EC 1 giӡ

70


1

0ӢĈҪ8
1. LêGRFKӑQÿӅWjL
&k\WLrXÿHQ
Piper nigrumL.) thuӝc hӑTiêu (Piperaceae) có ngu
ӗ
n gӕ
c
tӯTây Nam ҨQӝĈ
(vùng Ghats và Assam), là loàiӑ
m
c hoang trong ӯ
rng,

ÿѭ
ӧc trӗ
QJ FiFK
ҧ
QJ
ÿk\

NKR QăP 5DYLQGUD


ҫ
u thӃ

Ĉkӹ Yj

XIII, cây tiêu mӟLÿѭ
ӧc trӗ
ng rӝ
ng rãi ӣҨQĈ
ӝ,QGRQHVLD0DOD
ӧc

sӱdө
ng trong bӳDăQKjQJQJj\Ĉ
Ӄ
n thӃkӹ;9,,,Fk\WLrXÿѭ
ӧc trӗ
ng ӣSri
/DQNDYj&DPSXFKLDĈ
Ӄ
n thӃkӹ;;Fk\WLrXÿѭ
ӧc trӗ
ng ӣFiFQѭ
ӟc châu

3KLMadagasca,
QKѭ 1LJLHULD &RQJR
ӟc châu Mӻ
Yj
QKѭ
FiF
%UD]L
Qѭ

0H[LFR«&k\WLrXFzQÿѭ
ӧc gӑ
i là hӗWLrX
ÿѭ
ӧc nhұ
p vào ViӋ
t Nam tӯcuӕi
thӃkӹ;,;
Ӄ
n giӳ
ÿ
a nhӳQJ QăP 
ӧc phát
Fk\
triӇ
n, WLrX
trӗ
ng trên ÿѭ
diӋ
n rӝ
ng. TӯnhӳQJQăPFk\WLrXP
ӟi thӵc sӵtham giavào thӏWUѭ
ӡng
hàng hóa xu
ҩ
t khҭ
u và hҥ
t khơ cӫa cây tiêu là m
һ
t hàng xuҩ

t khҭ
u rҩ
t có giá
trӏ
Ĉ
Ӄ
n nay, hҥ
t cây tiêu ViӋ
W1DPÿmFyP
һ
t ӣKѫQTX
ӕc gia và vùng lãnh

thә, tҥ
i nhiӅ
u thӏWUѭ
ӡng lӟQ QKѭ
ӻ
 0
FKkX ỈX FKkX
ӯ È 7
QăPÿ
Ӄ
n nay, Vi Ӌ
W1DPÿmOjP
ӝt trong nhӳQJQѭ
ӟc có sҧ
QOѭ
ӧng hҥ
t

tiêu xuҩ
t khҭ
Xÿ
ӭng vào ӕ
t p dү
Qÿ
ҫ
u cӫ
DFiFQѭ
ӟc có xuҩ
t khҭ
u hӗtiêu trên
thӃgiӟi, chiӃ
m 40%- Oѭ
ӧng hӗtiêu giao dӏ
ch toàn cҫ
u [5], [8].
Mһ
c dù vӟi diӋ
n tích khoҧ
ng 50.000 ha, chi
Ӄ
m 2,5% trong ә
tng sӕgҫ
n2

triӋ
u ha canh tácӫ
ca 5 loҥ
i cây công nghi

Ӌ
SQKѭQJFk\WLrXO
ҥ
i chiӃ
m trên 8%
giá trӏxuҩ
t khҭ
XĈ
һ
c biӋ
t ӣ7k\1JX\rQÿmWăQJGL
Ӌ
n tích cây hӗtiêu lên trên

14.440 ha, ӟ
vi sҧ
QOѭ
ӧng mӛLQăPÿ
ҥ
t trên 32.255 ҩ
tn tiêu hҥ
WWURQJÿy
Ӎ
nh

Gia Lai có trên 5.000 ha. ұ
Tn dө
ng lӧi thӃvӅtiӅ
P QăQJ
ҩ

W ÿDL
ÿ ұ
u, NKt
QJѭ
ӡLGkQÿmFKX\
Ӈ
n các loҥ
LYѭ
ӡn tҥ
SQѭѫQJU
ү
y gieo trӗ
ng cây lúa ҥ
cn có

hiӋ
u quҧkinh tӃthҩ
p sang trӗ
ng cây tiêu mangҥ
il hiӋ
u quҧkinh tӃFDRKѫQ
gҩ
p nhiӅ
u lҫ
n. ViӋ
c trӗ
QJ Fk\
góp
WLrX
phҫ

n quanÿm
trӑ
ng trong phát tri
Ӈ
n


2

kinh tӃhӝJLDÿuQKV
ҧ
n phҭ
m cӫDFk\WLrXÿѭ
ӧc xem là hàng hóa chi
Ӄ
QOѭ
ӧc,

có thӇgiúp cho nơng dân
ӣnhiӅ
u vùng thốt kh
ӓi cҧ
nh ÿyLQJKqR>@
Tuy nhiên, cây tiêu Ӊ
dbӏnhiӅ
u loài sâu, b
Ӌ
nh phát sinh và gâyҥ
h
i, trong

ÿyFiF
Ӌ
SViSOj
ORjL
ӕLWѭ
ӧng
U gâyÿhҥ
i mҥ
nh nhҩ
t ӣnhiӅ
u vùng trӗ
ng cây
WLrXĈL
Ӆ
XÿiQJOѭXêOjFKRÿ
Ӄ
n nayӣTây Nguyên, các cơng trình nghiên
ӭuc

rӋ
p sáp hҥ
i cây cơng nghi
Ӌ
p lҥ
i chӫyӃ
u tұ
SWUXQJYjRFk\Fj
Ĉӕi vӟi cây tiêu trӗ
ng trênÿ
ӏ

a bàn Gia Lai, ch
Ӎcó mӝt sӕcơng trình nghiên
cӭu vӅtuyӃ
n trùng (giun trịn) gây ҥ
hi, riêng nhóm Ӌ
rp sáp (Coccoidea:
Hemiptera) cịn có ít tác ҧ
giquan tâm nghiênӭ
cu.
Theo kӃ
t quҧÿL
Ӆ
XWUDEDQÿ
ҫ
u cӫa chúng tơi, trong các lồiӋ
pr sáp hҥ
i
cây tiêu ҥ
t i Gia Lai, loài rӋ
p sápFerrisia virgata (Cockerell, 1983)[22] là lồi
gây hҥ
i chính, lồi này xu
ҩ
t hiӋ
QWKѭ
ӡng xun và có m
ұ
Wÿ
ӝcao. Lồi này

chích hút nhӵDFk\WLrXNuPKmPTXiWUuQK
ӣng và phát triӇ
n cӫa cây
tiêu và là môi giӟi truyӅ
n các bӋ
nh nguy hiӇ
m cho cây tiêu làm gi
ҧ
P QăQJ
suҩ
t và chҩ
WOѭ
ӧng sҧ
n phҭ
m [42]'RÿyYL
Ӌ
c nghiên cӭXFiFÿ
һ
c tính sinh
hӑ
c, sinh thái hӑc, tӯÿyÿ
Ӆxuҩ
t các biӋ
n pháp phịng ӯ
tr lồi rӋ
p sápFerrisia

virgata (Cockerell, 1983) ҥ
hi cây tiêu vӯDFyêQJKƭDNKRDK
ӑc, tính thӵc tiӉ

n
cao vӯa có tính cҩ
p thiӃ
t hiӋ
n nay.
Xuҩ
t phát tӯ nhӳng lý do trên chúng tôi ch
ӑQÿ
Ӆtài³1JKLrQF
ӭXÿ
һc
ÿL
Ӈ
m sinh hӑc, sinh thái hӑFYjÿ
Ӆxuҩt biӋ
n pháp phịng trӯhiӋ
u quҧlồi

rӋ
p sáp Ferrisia virgata (Cockerell, 1983) ҥ
t i xã IaBlӭ, huyӋ
Q &Kѭ 3ѭK
tӍ
QK*LD/DL´
2. MөFÿtFKQJKLrQFӭX
- Cung cҩ
Sÿ
ҫ
\ÿ
ӫcác dү

n liӋ
u vӅÿ
һ
FÿL
Ӈ
m hình thái, sinh ӑ
hc và sinh
thái hӑ
c cӫ
a loài rӋ
p sáp Ferrisia virgata (Cockerell, 1983)ӣvùng nghiên
cӭu.


3

- ĈӅxuҩ
t các biӋ
n pháp phòng ӯ
tr và phát triӇ
n bӅ
n vӳng cây tiêuӣ
huyӋ
Q&Kѭ3ѭKW
Ӎ
QK*LD/DL´
3. NӝLGXQJQJKLrQFӭX
- Nghiên cӭXһ
F
ÿ Ӈ

m
ÿL
sinh hӑc cӫa loài rӋ
p sáp Ferrisia virgata
(Cockerell, 1983)
.
- Nghiên cӭX
һ
F
ÿӇ
m
ÿL
sinh thái hӑc cӫ
a Ferrisia virgata (Cockerell,
1983).
- Tìm hiӇ
u thӵc trҥ
ng phịng trӯrӋ
p sáp hҥ
i cây tiêu ӣÿ
ӏ
a bàn nghiên
cӭX Yj
Ӆxuҩ
tÿcác biӋ
n pháp phịng ӯ
tr lồi Ferrisia virgate (Cockerell,

ӟ
WKHR

ng nâng cao
Kѭ
hi
Ӌ
u quҧvà bҧ
o vӋP{L
ӡng
WUѭ
sinh thái vùng
trӗ
ng tiêu.

Ĉ
ӕLWѭӧQJWKӡLJLDQYjSKҥPYLQ
Ĉ
͙
LW˱
ͫng: Loài rӋ
p sápFerrisia virgata (Cockerell, 1983)
4.2. Thͥi gian: TӯWKiQJÿ
Ӄ
n tháng 3/2013
4.3. Ph̩
m vi nghiên cͱu: Xã IaBlӭ, huyӋ
Q&Kѭ3ѭKW
Ӎ
nh Gia Lai.
5. PKѭѫQJSKiSQJKLrQFӭX
Sӱdө
QJFiFSKѭѫQJSKiSVDX

- 3KѭѫQJS
háp kӃthӯa, hӗ
i cӕtài liӋ
u
- 3KѭѫQJSKiSÿL
Ӆ
u tra mү
u ngoài thӵFÿ
ӏ
a
- 3KѭѫQJSKiS[
ӱlý, phân tích trong phịng thí nghi
Ӌ
m
- 3KѭѫQJSKiSÿL
Ӆ
u tra phӓ
ng vҩ
n
- 3KѭѫQJSKiS[
ӱlý sӕli Ӌ
u


4

6. Ý QJKƭDNKRDK
ӑc và thӵc tiӉ
n
- Cung cҩ

SNKiÿ
ҫ
\ÿ
ӫcác dү
n liӋ
u khoa hӑc vӅÿһ
FÿL
Ӈ
m hình thái, sinh
hӑ
c và sinh thái ӑ
hc cӫa loài rӋ
p sápFerrisia virgata (Cockerell, 1983) ҥ
hi
cây tiêuӣhuyӋ
Q&Kѭ3ѭKW
Ӎ
nh Gia Lai.
- Tӯcác dү
n liӋ
u khoa hӑ
FWKXÿѭ
ӧFÿ
Ӆxuҩ
t các biӋ
n pháp phòng ӯ
tr
lồi rӋ
p sáp hҥ
i cây tiêu có hiӋ

u quҧYjDQWRjQKѫQÿ
ӕi vӟLP{LWUѭ
ӡng sinh
thái, góp phҫ
n phát triӇ
n bӅ
n vӳng cây tiêuӣvùng nghiên ӭ
cu.
7. Cҩu trúc lu ұQYăQ
Luұ
QYăQJ
ӗm các phҫ
QQKѭVDX
- Mӣÿҫ
u
- &KѭѫQJ7
әng quan tài liӋ
u

- &KѭѫQJĈ
ӕLWѭ
ӧQJYjSKѭѫQJSKiSQJKLrQF
ӭu
- &KѭѫQJ
: KӃ
t quҧvà bàn luұ
n
- KӃ
t luұ
n và kiӃ

n nghӏ
- Tài liӋ
u tham khҧ
o


5

&+1*
71*48$17ơ,/,8

71*48$17ẻ1++ẻ1+6ặ8%1++
7UrQWKJLL
Theo th
ng kờ ca FAO thỡ trờn th
gii cú 70 quӕc gia trӗ
ng tiêu, trong
ÿyFiFQѭ
ӟc trӗng nhiӅ
u nhҩ
t là ҨQĈ
ӝ, Indonesia và Vi
Ӌ
t Nam. Sҧ
QOѭ
ӧng hҥ
t

tiêu trên thӃgiӟLWăQJNK{QJQJ
ӯQJ1ăPFy

ҩ
QQăP
160.000 ҩ
t Q QăP
ҧ
QOѭ
V
ӧQJ
ҥ
t 185.000
ÿ
ҩ
tn. Các quӕ
c gia nhұ
p khҭ
u
hҥ
t tiêu nhiӅ
u là Hoa KǤ(khoҧ
QJOѭ
ӧng tiêu thӃgiӟi), tiӃ
p theo là Nga,

Ĉӭc, Italia và Anh. Gҫ
Qÿk\QKXF
ҫ
u tiêu ӣFiFQѭ
ӟF7UXQJĈ{QJ
ҳ
c Phi

FNJQJU
ҩ
t lӟn [8].
Các cơng trình nghiênӭ
cu vӅcây tiêu trên th
Ӄgiӟi rҩ
t phong phú, tuy
nhiên tұ
SWUXQJWKHRFiFKѭ
ӟng chӫyӃ
u sau:

- 3KkQ
ӏ
nh giÿ
ӕng tiêu sӱdө
ng trong sҧ
n xuҩ
W /RjL
Piper
WLrX ÿ
nigrum L.) có bӝnhiӉ
m sҳ
c thӇbiӃ
Qÿ
ӝ
ng 2n = 36- 128 và gӗ
m nhiӅ
u giӕ
ng

(giӕ
ng cây trӗng ±cultivar). SӵSKkQÿ
ӏ
nh giӕ
ng chính xác nh
ҩ
t là sӱdө
ng
SKѭѫQJSKiSSKkQWtFKQKL
Ӊ
m sҳ
c thӇ
, tuy nhiên ҩ
r t tӕ
n kém. Vì vұ
\QJѭ
ӡi ta
WKѭ
ӡng sӱdө
ng các chӍtiêu hình thái theo ҧ
bng chӍdү
n cӫa ViӋ
n Nghiên cӭu
tài nguyên di truy
Ӆ
n thӵc vұ
t quӕc tӃ
: 29 chӍtiêu vӅWKkQOiYjÿ
һ
c tính sinh

WUѭ
ӣng; 30 chӍtiêu vӅgié và quҧWѭѫL
FK
Ӎtiêu vӅhҥ
t. ҨQĈ
ӝlà quӕ
c gia
có tӟi 38 giӕ
QJWLrXÿDQJWU
ӗng và phát hi
Ӌ
n thêm 63 giӕ
ng khác [5], [41].
- TuyӇ
n chӑn và lai tҥ
o các giӕQJWLrXFKRQăQJVX
ҩ
t cao, phҭ
m chҩ
t tӕ
t

YjNKiQJÿѭ
ӧc sâu bӋ
nh. ҨQĈ
ӝÿmW
ҥ
Rÿѭ
ӧc nhiӅ
u giӕ

ng tiêu tӕ
t tӯtұ
SÿRjQ
2.300 mү
u giӕQJWURQJÿyFyP
ү
u giӕng tiêu hoang ҥ
di. ӢMalaysia tҥ
o
ÿѭ
ӧc 3 giӕ
ng, Indonesiaҥ
to ra 5 giӕ
QJ«
[41].
- Nghiên cӭu các trөcho cây tiêu


6

- &iFÿL
Ӆ
u kiӋ
n canh tác ӫ
cDFk\WLrXÿ
ҩ
t trӗQJSKkQEyQQѭ
ӟFWѭ
ӟL«

- Nghiên cӭu sâu và Ӌ
bnh trên cây tiêu:
+ Sâu hҥ
i phәbiӃ
n là các loài Ӌ
rp sáp.

ӢҨQĈ
ӝÿmSKiWKL
Ӌ
Qÿѭ
ӧc 5 bӝ, 18 hӑORjLWURQJÿ
hҥ
i chӫ yӃ
X QKѭ
Ferrisia virgata, Longitarsus nigripennis
, Cydia

hemidoxa«[31]. Riêng hӑrӋ
p sáp giҧ3VHXGRFRFFLGDH
ÿm
ӏ
QKÿѭ
ӧc 5
loài gây hҥ
i quan trӑng là Planococcus sp; Planococcuscitri; Planococcus
lilacinus; Dysmicoccus brevipes
và Ferrisia virgata [38].

Ӣ Malaysia các loài gây ҥ

hi chӫyӃ
X WUrQ Fk\
ө
c WLrX
thân
O
Lophobaris piperis
, bӑ[tW
ӟi Diconocoris
Oѭ
hewitte,bӑxít mép Dasynus
piperis«
[18].

Ӣ,UDQÿ
ã ghi nhұ
n có 17 lồi Ӌ
rSViS3VHXGRFRFFLGDH
lồi Ferrisia virgata, Planococcus ficus
, Dysmicoccus brevipes
gây hҥ
i cây
tiêu [36].
+ Mӝt sӕlồi giun trịn (tuyӃ
n trùng) thuӝc giӕ
ng Meloidogyne(M.
arenaria và M. incognita

FK~QJÿ
ө

c lӛchui vào rӉ
, hút dӏ
ch cây làm cây khô
héo, tҥ
o thành các uӣrӉ
. Mӝ
t sӕloài khác thuӝc giӕ
ng Pratylenchusvà
Xiphinema, sӕ
QJWURQJÿ
ҩ
t, chích rӉnon cây tiêu làm cây suyӃ
u,
y tҥ
RӅ
u
ÿL
kiӋ
n cho vi khuҭ
n và virus xâm nh
ұ
p vào cây tiêu[14], [25].

Quan trӑ
ng nhҩ
t là rӋ
S ViSYj JLXQ WUzQ Oj 
truyӅ
n bӋ
nh nҩ

m và virut rҩ
t nguy hiӇ
m cho cây tiêu. Theo Kularatne (2002),
bӋ
nh gây chӃ
t cây tiêu nhanh là doҩ
n
m Phytophthoravà gây chӃ
t tiêu chұ
m

do nҩ
m Fusarium. Cây tiêu bӏthӕi gӕc, thӕ
i rӁ
, Oi YjQJ
өQJ«
KpR UNJ

TriӋ
u chӭng cây tiêu b
ӏvirus là ngӑn chùn ҥ
l LOiQRQTXăQWtW
triӇ
n và bӏlùn. Theo Sarma và cs (2001),
ӣҨQĈ
ӝ, badnavirrus (thu
ӝc giӕ
ng

7

Badna) gây bӋ
QKÿѭ
ӧc truyӅ
n sang cây tiêu ch
ӫyӃ
u do loài Ferrisia virgata
và do sӵcҳ
t cành và ghép cành
[31].

ӢMalaysia, theo nghiênӭ
cu cӫ
D(QJYjFV
Y
ӧc truyӅ
n do
loài rӋ
p bӝWÿX{LWU
ҳ
ng Ferrisia virgata, loài virus gây b
Ӌ
QKQj\ÿѭ
ӧF[iFÿ
ӏ
nh
là PYMV (Piper Yellow Mottle Virus).Ӣ Sri Lanka, theo de Silva 996,
(1
2002), trên cây tiêu ӏ

bvirus PYMV và CMV (CucumberMosaic Virus) gây
hҥ
LFK~QJÿ
Ӆ
u do loài rӋ
p sápPlanococcus citrilây truyӅ
n [18].
Theo nhiӅ
u nhà khoa ӑ
hc (Eng, 2002; Kularatne, 2002; Manohara và
5KL]DO «