SKKN Ung dung CNTT trong DH st

<span class='text_page_counter'>(1)</span>S¸ng kiÕn kinh nghiÖm. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong d¹y häc. A. Đặt vấn đề. Ngµy nay, khi c«ng nghÖ th«ng tin cµng ph¸t triÓn th× viÖc ph¸t øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc lµ mét ®iÒu tất yếu. Trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, CNTT bớc đầu đã đợc ứng dụng trong công tác quản lý, một số nơi đã đa tin học vào gi¶ng d¹y, häc tËp. Tuy nhiªn, so víi nhu cÇu thùc tiÔn hiÖn nay, viÖc øng dông CNTT trong gi¸o dôc ë c¸c trêng níc ta cßn rÊt h¹n chÕ. Chóng ta cÇn ph¶i nhanh chãng n©ng cao chÊt lîng, nghiÖp vô gi¶ng d¹y, nghiÖp vô qu¶n lý, chóng ta kh«ng nªn tõ chèi nh÷ng g× cã s½n mµ lÜnh vùc CNTT mang l¹i, chóng ta nªn biÕt c¸ch tËn dông nã, biÕn nã thµnh c«ng cô hiÖu qu¶ cho c«ng viÖc cña mình,mục đích của mình. Hơn nữa,đối với giáo dục và đào tạo, công nghệ hông tin có tác dụng mạnh mẽ, làm thay đổi nội dung, phơng pháp dạy và học..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> CNTT là phơng tiện để tiến tới “xã hội học tập”. Mặt khác, giaó dục và đào tạo đóng vai trò quan trọng thúc đẩy sự phát triển của CNTT th«ng qua viÖc cung cÊp nguån nh©n lùc cho CNTT. Bé gi¸o dục và đào tạo cũng yêu cầu “đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong giáo dục đào tạo ở tất cả các cấp học, bậc học, ngành học theo hớng dẫn học CNTT nh là một công cụ hỗ trợ đắc lực nhất cho đổi mới phơng pháp dạy học ở các môn”. Thực hiện tinh thần chỉ đạo trên của bộ giáo dục và của sở giáa dục và đào tạo, nhận thức đợc rằng, việc ứng dụng CNTT phục vụ cho việc đổi mới phơng pháp dạy học là một trong những hớng tích cực nhất, hiệu quả nhất trong việc đổi mới phơng pháp dạy học và chắc chắn sẽ đợc sử dụng rộng rãi trong nhà trờng phổ thông trong một vài năm tới, tôi đã mạnh rạn học tập và đa CNTT vào gi¶ng d¹y ba n¨m nay. Nhng làm thế nào để ứng dụng CNTT hiệu quả trong các tiết dạy đó là vấn đề mà bất cứ một vấn đề nào cũng gặp phải khi có ý định đa CNTT vào giảng dạy. Trong bản sáng kiến này, tôi sẽ đa ra nh÷ng ý kiÕn, kinh nghiÖm cña c¸ nh©n m×nh, còng nh mét sè tiÕt dạy tôi đã thử nghiệm trong các năm học vừa qua để cùng các bạn đồng nghiệp thảo luận tìm ra những giải pháp tốt nhất cho những tiÕt d¹y cña m×nh.. B. Néi dung I. Nh÷ng trë ng¹i khi sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö PhÇn lín c¸c gi¸o viªn ng¹i sö dông gi¸o ¸n ®iÖn tö, nghÜ r»ng sẽ tốn thời gian để chuẩn bị một bài giảng. Việc thực hiện một bài giảng một cách công phu bằng các dẫn chứng sống động trên các slide trong c¸c giê häc lý thuyÕt lµ mét ®iÒu mµ c¸c gi¸o viªn không muốn nghĩ đến. Để có một bài giảng nh thế đòi hỏi phải mất nhièu thời gian chuẩn bị mà đó chính là diều mà các ciáa viên thờng hay tránh. Khảo sát hiệu quả từ phía HS cho thấy, nếu sử dụng ph¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng víi phÊn tr¾ng b¶ng ®en th× hiÖu qua mang l¹i chØ cã 30%,trong khi hiÖu qu¶ cña ph¬ng ph¸p multêmedia (nhìn - nghe) lên đến 70%. Việc sử dụng phơng pháp mới đòi hỏi một giáo án mới. Thực ra, muốn “click” chuột để tiết d¹y thùc sù hiÖu qu¶ th× gi¸o viªn ph¶i vÊt v¶ gÊp nhiÒu lÇn so víi c¸ch d¹y truyÒn thèng. Ngoµi kiÕn thøc c¨n b¶n vÒ vi tÝnh, sö dông thµnh th¹o phÇn mÒm power point, gi¸a viªn cÇn ph¶i cã niÒm ®am mê thật sự với công việc thiết kế đòi hỏi sự sáng tạo, sự nhạy bén, tính thẩm mỹ để săn tìm t liệu từ nhiều nguồn. Hơn nữa trong quá trình thiết kế, để có đợc một GAĐT tốt, tõng c¸ nh©n gi¸a viªn cßn gÆp kh«ng Ýt trong viÖc tù ®i t×m h×nh ảnh minh hoạ, âm thanh sôi động, t liệu dẫn chứng phù hợp với bài.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> gi¶ng. §©y còng chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n mµ mét sè giáo viên thờng đa ra để tránh né việc thực hiện dạy bằng CNTT. ChÝnh v× nh÷ng khã kh¨n trªn mµ c¸c gi¸o viªn chØ øng dông CNTT khi cã nhu cÇu. Tøc lµ chØ cã thao gi¶ng míi sö dông vµ viÖc làm này chỉ mang tính chất đối phó. Tình trạng này cũng phổ biến trong các trờng phổ thông. Mục đích sử dụng máy tính phục vụ cho công tác giảng dạy chỉ đợc áp dụng trong các tình huống này. II. Yêu cầu cần thiết để làm giáo án điện tử Mặc dù giáo án điện tử (GAĐT) cha đợc các trờng học đón nhận rộng rãi, cha thực sự phổ biến nhng bớc đầu nó đã tạo ra một không khÝ häc tËp vµ lµm viÖc kh¸c h¼n c¸ch häc vµ c¸ch gi¶ng d¹y truyÒn thèng. Ph¶i ch¨ng viÖc d¹y b»ng gi¸a ¸n ®iÖn tö sÏ gióp ngêi thầy đỡ vất vả bởi vì chỉ cần “click” chuột? Thực ra, muốn click chuột để tiết dạy thực sự hiệu quả thì ngời dạy cũng phải chịu bỏ c«ng t×m hiÓu, lµm quen víi c¸ch gi¶ng bµi míi nµy. Cô thÓ, ngêi thÇy cÇn ph¶i: - Cã mét Ýt kiÕn thøc vÒ sö dông m¸y tÝnh - BiÕt sö dông phÇn mÒm tr×nh diÔn PowerPoint - BiÕt c¸ch truy cËp Internet - Cã kh¶ n¨ng sö dông mét phÇn mÒm chØnh söa ¶nh, lµm c¸c ảnh động, cắt các file âm thanh … - BiÕt c¸ch sö dông projector Tho¹t nghe th× cã vÎ phøc t¹p nhng thùc sù muèn øng dông CNTT vµo gi¶ng d¹y cã b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn hÕt nh÷ng yªu cÇu trªn? C©u tr¶ lêi lµ kh«ng. Tuú thuéc vµo tÝnh chÊt cña mçi m«n häc mµ các yêu cầu khác nhau đợc đặt ra cho các giáo viên. Tuy nhiên nếu đáp ứng đợc các nhu cầu trên thì thật tuyệt vời. Tại sao tôi lại đặt ra các yêu cầu nh trên? Chúng ta thử tởng tợng xem nếu một ngời không có khái niệm gì về CNTT liệu họ có bËt m¸y tÝnh lªn vµ chän cho m×nh mét ch¬ng tr×nh lµm viÖc? LiÖu họ có biết đợc tài liệu của mình ở đâu trên máy tính? Cách copy tài liệu từ nơi này sang nơi khác hay xoá một tài liệu nào đó khi không còn dùng?... Nghĩa là dù ít hay nhiều họ cũng phải sử dụng đợc chiÕc m¸y tÝnh theo ý muèn cña m×nh. Thứ hai, từ những giáa án đợc soạn sẵn trên giấy và đợc trình bày lại trên bảng đen làm thế nào để chúng trở thành các GAĐT đợc trình bày trên màn chiếu? Điều này đòi hỏi ngời thầy phải biết sö dông PowerPoint. §©y lµ mét phÇn mÒm n»m trong bé MS Office dùng để tạo các trình diễn đa dạng trên máy tính. Nếu chỉ dừng ở mức độ gõ những nội dung cần thiết cộng thêm một ít định d¹ng vÒ mµu s¾c, font ch÷, chóng t«i thiÕt nghÜ gi¸a viªn nµo còng.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> có thể làm đợc. Tuy nhiên nếu chỉ có thế thì chúng ta cha thực sự thấy đợc sức mạnh của PowerPoint cũng nh cha phát huy hiệu quả cña ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y míi nµy. Lêy vÝ dô trong mét tiÕt tËp đọc “Bè xuôi sông La”- lớp 4, thay vì giáa viên hay các em cầm sách để đọc bài thì bây giờ, trên màn hình lớn hiện ra các khổ thơ, bên dới các dòng thơ là hình ảnh dòng sông La êm đềm và thơ mộng. Giọng ngâm thơ của nghệ sĩ nào đó đợc thay cho lời đọc của thÇy, cña trß. Ngêi thÇy chØ viÖc nh×n vµo mµn h×nh vµ cø thÕ ph©n tÝch tõng c©u th¬. Víi h×nh thøc gi¶ng d¹y nh thÕ, chóng t«i tin rằng các em học sinh đều cảm nhận đợc cái hay của bài thơ, cảm nhận đợc tình yêu thiên nhiên, đất nớc của tác giả. Ngoài những nội dung trên,,hình ảnh minh họa đợc đa vào bài giảng,thao tác cơ bản nhất đòi hỏi ngời thầy phải nắm đợc là cách thiết lập các hiệu ứng để làm cho bài giảng sinh động,mang lại không khÝ häc tËp ,gi¶ng d¹y míi mÎ.C¸c hiÖu øng nµy lµ g×?§ã chÝnh lµ c¸c hoạt ảnh của các đối tợng (văn bản,hình ảnh...)đợc thiết lập có thứ tù.Cã thÓ dßng ch÷ nbµy xuÊt hiÖn tríc dßng ch÷ kia hay khi dßng ch÷ nµy xuÊt hiÖn tõ díi lªn,khi tõ trªn r¬i xuèng...ch¼ng h¹n trong giê học toán khi tổ chức trò chơi,giáo viên cho học sinh đoán kết quả trớc,sau đó mới hiển thị kết quả trên màn hình,nh thế mới tiết kiệm đợc thời gian chép câu hỏi lên bảng,đồng thời tăng khả năng t duy cuả học sinh.Ngoài ra ,đặc điểm này giúp cho giáo viên tiết kiệm đợc thời gian viết nôi dung lên bảng,nội dung hiển thị đến đâu,giaó viên giảng đến đó,làm cho thời gian giảng bài nhiều hơn,các em học sinh hiểu bài sâu h¬n. Đối với các môn học nh lịch sử,địa lý,bài giảng thờng đi kèm víi nhiÒu h×nh minh häa.Cã thÓ lµ h×nh ¶nh m« t¶ mét trËn chiÕn,c¸c căn cứ địa cách mạng hay hình ảnh các vùng kinh tế,diện tích lãnh thổ của vùng văn hóa nào đó... Nếu chỉ trình bày suông,chúng tôi nghĩ cũng chẳng có vấn đề gì cả,nhng tại sao khi chúng ta đã chấp nhận làm GAĐT chúng ta lại kh«ng lµm bµi tËp phong phó h¬n?HiÖn t¹i nh÷ng h×nh ¶nh minh häa cho các nội dung nói trên tơng đối nhiều trên Internet.Chúng tôi thiết nghĩ,nếu chỉ cần bỏ chút thời gian mà có đợc những nội dunh,hình ¶nh cÇn minh häc cho bµi gi¶ng th× ngêi thÇy nµo còng s½n lßng cả.Điều này cũng đồng nghĩa với việc giáo viên cần biết cách thức truy cập Internet để lấy thông tin.Tuy nhiên,không phải hình ảnh nào chúng ta lấy từ Internet đều thỏa mãn ý muốn của chúng ta.Chẳng hạn,chúng ta cần hình ảnh của một hình lập phơng để minh họa trong giê häc to¸n nhng h×nh ¶nh chóng ta lÊy tõ internet l¹i qu¸ nhá hay nã l¹i n»m chung víi mét h×nh kh¸c .Nh vËy chóng ta bã tay , kh«ng cÇn minh họa hay vẽ lên bảng hay tìm một hình khác cho đến khi vừa ý ? Không , giải pháp đơn giản hơn là chúng ta có thể phóng to hình này.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> lên hay xén lại hình để chỉ lấy phần hình thoi . Hay để tăng thêm tính thuyÕt phôc , tÝnh chÊt thùc cña c¸c sù kiÖn , gi¸o viªn d¹y lÞch sö cã thÓ th«ng qua c¸c ®o¹n phim t liÖu . VËy chóng ta thùc hiÖn c¸c c«ng việc tren bằng cách nào? Điều này đòi hỏi giáo viên cần biết một ít kỹ thuật để xử lý màu sắc , cắt xén ảnh , các đoạn phim, đoạn nhạc một c¸ch hîp lý . HoÆc trong giê häc ngo¹i ng÷ , gi¸o viªn cã thÓ lÊy c¸c hình ảnh minh họa và cho các em nghe các bài đọc của ngời bản xứ . Có nh thế bài giảng sẽ sinh động hẳn , các em lại nhớ đợc các từ vựng và phát âm chuẩn hơn . Có thể đây là thao tác tơng đôí phức tạp nhng nã mang l¹i tÝnh hiÖu qu¶ cao trong c«ng t¸c gi¶ng d¹y . Bài giảng sau khi thiết kế sẽ đợc trình chiếu lên màn hình thông qua m¸y chiÕu. NghÜa lµ dï muèn hay kh«ng gi¸o viªn buéc ph¶i biÕt cách sử dụng nó. Đây là một trong những yêu cầu bắt buộc đối với gi¸o viªn, chØ cÇn mét vµi thao t¸c l¾p m¸y chiÕu víi CPU cña m¸y tính và điều chỉnh độ lớn, độ nét trên màn hình giáa viên chắc hẳn sẽ cã mét bµi gi¶ng chÊt lîng, häc trß sÏ cã kh«ng khÝ häc tho¶i m¸i h¬n. Điều cuối cùng tôi muốn nói đến là nhờ các GAĐT mà các giáo viên đã tạo ra một không khí khác hẳn so với giờ dạy truyền thèng. Häc sinh buéc ph¶i tËp trung nghe gi¶ng vµ t duy nhiÒu h¬n trong c¸c giê häc. Tuy nhiªn, tèi thiÓu ngêi d¹y ph¶i cã mét kiÕn thøc nhất định chẳng hạn nh sử dụng đợc phần mềm trình diễn PowerPoint để trình bày bài giảng và cần phải có quan niệm các phơng tiện kỹ thuật đợc đề cập trên là các phơng tiện hỗ trợ cho việc giảng dạy chứ không thể thay thế vai trò chủ đạo của ngời thầy trong giờ lên lớp. III. Quy tr×nh vµ nguyªn t¾c khi thùc hiÖn GA§T Hiện tại, một số trờng đã áp dụng GAĐT trong các giờ dạy. Nhng vấn đề là chúng ta có nghĩ đến việc áp dụng nh thế đã đúng cha, đã hiệu quả cha? Nếu cha thì áp dụng thế nào cho đúng quy trình để chuÈn bÞ cho mét GA§T. Khi chuyÓn tõ bµi gi¶ng truyÒn thèng sang c¸c slide tr×nh diÔn, gi¸o viên thờng mang t tởng của bài giảng cũ để áp đặt vào. Nghĩa là chúng ta nghÜ chóng ta sÏ tr×nh bµy nh÷ng g× m×nh nãi vµ viÕt tÊt c¶ c¸c néi dung vµo slide. §iÒu nµy hoµn toµn sai lÇm v× nh thÕ häc sinh sÏ cho r»ng gi¸o viªn chØ nãi nh÷ng ®iÒu trong s¸ch, kh«ng më réng c¸c kiÕn thøc ngoµi. Chóng ta cÇn nhí mét ®iÒu: Slide lµ n¬i chØ chøa tªn bµi häc, c¸c đề mục và các cụm từ chốt phục vụ cho bài giảng. Tuỳ theo từng môn häc, chóng ta cã thÓ bæ xung c¸c c«ng thøc, h×nh ¶nh minh ho¹ mét c¸ch hîp lý… §©y lµ bíc mµ gi¸a viªn cÇn vËn dông kh¶ n¨ng, kiÕn.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> thức về tin học của mình để xây dựng bài giảng. Nếu slide cần hình ảnh minh họa, giáo viên nên tìm kiếm hình ảnh để chèn vào. Hay slide kia đang trình bày một kết quả của thí nghiệm vào để tăng tính thực tế. Công đoạn đa nội dung vào giáo viên cũng nên lu ý đến số lợng chữ, mầu sắc, kích thớc trên các slide. Giáo viên nên tóm tắt vấn đề mình muốn trình bày dới dạng keyword một cách rõ ràng và dễ hiÓu. Nh×n vµo slide GV cã nhiÖm vô gi¶i thÝch kü cµng vµ më réng nó ra chứ không phải là đọc các dòng chữ trên slide. Nếu cha quen với cách giảng dạy này, GV có thể thấy khó khăn trong việc xác định xem slide tiếp theo sẽ trình bày về vấn đề gì. Không sao, GV có thể in ra một bản handout để vừa giảng vừa nhìn vào nó để xác định vấn đề sẽ nãi tiÕp theo. Sử dụng GAĐT cũng có nghĩa GA truyền thống đợc lãng quên. Chóng ta h·y nh×n l¹i xem trong GA truyÒn thèng chóng ta tr×nh bµy những gì. Phải chăng là tất cả nội dung bài giảng ? Vởy thì đối với GA§T chØ gåm mét sè slide, c¸c slide chØ chøa keyword, h×nh ¶nh… thì làm thế nào mà GV có thể quan sát hết các vấn đề cần đợc giảng? Phải chăng GV thích nói nội dung nào trớc đều đợc? Những nội dung c¶m thÊy thÝch th× tËp trung nhiÒu thêi gian vµo vµ gi¶m thêi gian cho c¸c néi dung cßn l¹i? LiÖu mét GV míi cã thÓ nhí hÕt néi dung m×nh đã chuẩn bị trớc buổi dạy? Chỉ cần chúng ta xây dựng đề cơng giảng dạy thì vấn đề trên sẽ đợc giải quyết ngay lập tức. Đề cơng này sẽ ghi râ sè tiÕt d¹y cña m«n häc, tªn bµi gi¶ng t¬ng øng víi c¸c tiÕt häc néi dung cụ thể sẽ đợc trình bày trong mỗi tiết học là gì? Vấn đề nào trình bày trớc, vấn đề nào trình bày sau? Vấn đề nào cần đợc trọng tâm và nhÊn m¹nh? … Së dÜ chóng ta ph¶i chuÈn bÞ kü lìng nh vËy lµ v× nÕu tiết giảng dạy đó GV cha nói hết nội dung các slide hay đã trình bày hết nhng thời gian còn thừa đồng nghĩa với việc “cháy giáo án” và học trò rất dễ nhận ra. Kết hợp đề cơng này cùng handuot một cách hợp lý gi¸o viªn ¾t h¼n sÏ kh«ng cßn b¨n kho¨n g× vÒ c¸ch d¹y míi mÎ nµy. IV.. Gi¶i ph¸p cho viÖc ¸p dông GA§T. §óng lµ GA§T tö l¾m c«ng phu thËt. Cã lÏ v× thÕ mµ mét sè trêng đã thực hiện nhng chỉ mang tính hình thức và dừng lại ở các tiết học thao gi¶ng. Ph¶i ch¨ng cã nhiÒu rµo c¶n trong viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p míi nµy? §ã lµ do c¬ s¬ vËt chÊt hay do sù ng¹i ngïng cña mét sè gi¸a viên khi làm quen với các kỹ thuật tin học để phục vụ cho môi trờng gi¶ng d¹y míi? Trë ng¹i thø nhÊt chóng t«i nghÜ khã gi¶i quyÕt nhng khi giải quyết đợc thì vấn đề thứ hai hoàn toàn có thể khắc phục đợc. Với đội ngũ GV tin học hiện có trong nhà trờng, chỉ cần tổ chức một số buæi seminar vÒ c¸ch sö dông m¸y chiÕu, thiÕt lËp c¸c hiÖu øng trong PowerPoint cho toàn thể các giáa viên các bộ môn khác để họ có thể tự.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> m×nh thiÕt kÕ cho m×nh mét GA§T riªng cho m×nh. Ngoµi ra, c¸c thÇy cô giáo trong cùng tổ chuyên môn nên có các buổi thao giảng để thu nhận những góp ý chân thành từ những ngời khác, từ đó nâng cao chất lîng gi¶ng d¹y theo ph¬ng ph¸p míi. Chóng t«i nghÜ r»ng, víi kh¶ n¨ng s ph¹m vèn cã céng thªm mét Ýt båi dìng vÒ kiÕn thøc tin häc, các GV hoàn toàn có thể thiết kê đợc bài giảng thiết kế điện tử để thể hiện tốt hơn phơng pháp s phạm, góp phần đổi mới phơng pháp giảng d¹y..

<span class='text_page_counter'>(8)</span>