Vấn nạn bạo lực gia đình ở Việt Nam

VẤN NẠN BẠO LỰC GIA ĐÌNH Ở VIỆT NAM
Nguyễn Lê Huỳnh Như, Phạm Bích Giang
Khoa Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Cơng nghệ TP. Hồ Chí Minh
GVHD: ThS. Lê Trần Nguyên Nhung

TÓM TẮT
Bạo lực gia đ nh đối với phụ nữ là một vấn đề toàn cầu và Việt Nam cũng khơng ngoại lệ vì nó xảy
ra hằng ngày trong cuộc sống của nhiều phụ nữ Việt Nam. Chính phủ Việt Nam đã nhận thức rõ
trách nhiệm của mình và đã ký Cơng ước về Xóa bỏ mọi Hình thức Phân biệt Đối xử đối với Phụ nữ.
Đặc biệt, Việt Nam đã ban hành Luật phòng, chống bạo lực gia đ nh năm 2007. Nhưng đánh giá
một cách khách quan thì các quy định này chưa thực sự đi vào cuộc sống, sự quan tâm và hiểu biết
về lĩnh vực này chưa đi vào chiều sâu, tình trạng bạo lực gia đ nh chưa có nhiều thay đổi hơn nữa
nó dần trở thành một hiện tượng xã hội tại Việt Nam. Có thể nói, bạo lực gia đ nh gây ra là một nỗi
đau đặc biệt nghiêm trọng, nó không chỉ gây tổn thương đến cuộc sống, sức khỏe, danh dự của
các thành viên trong gia đ nh mà còn vi phạm pháp luật. Bạo lực do chồng gây ra là một mối quan
ngại hàng đầu trong lĩnh vực phụ nữ và phát triển vì hình thức bạo lực này làm suy giảm kinh tế và
xã hội của họ. Chính vì vậy, vấn đề bạo lực gia đ nh cần phải có sự đẩy mạnh và quan tâm quyết
liệt hơn của Nhà nước, pháp luật, dư luận xã hội và ý thức của người dân về tác hại do bạo lực gây
ra nhằm ngăn chặn và hạn chế vấn nạn bạo lực gia đ nh trong đời sống xã hội.
Từ khóa: Bạo lực, kinh tế, phụ nữ, tinh thần, xã hội.

11. ĐẶT VẤN ĐỀ
‚Chồng giận thì vợ bớt lời
Cơm sôi nhỏ lửa một đời không khê.‛
Đây là một lời khuyên mà người xưa dạy về các ứng xử của những cặp vợ chồng về tầm quan trọng
của hôn nhân, gia đ nh cũng như sự bình yên và cảm giác an toàn khi được sống trong một tổ ấm.
Đây là một bài học tuyệt vời về chữ ‚Nhẫn‛.Tuy nhiên điều đáng buồn là chính sự nhẫn nhịn của
người vợ và tính bạo lực của người chồng đã làm cho là cuộc hôn nhân của một số phụ nữ không
được thuận buồm xi gió và tổ ấm của họ trở thành nơi chứa chất những nỗi buồn, sự sợ hãi, nỗi
đau đớn và sự tủi nhục. Không chỉ những nỗi đau về tinh thần mà theo thực tế hiện nay bạo lực gia
đ nh cịn đe dọa đến tính mạng con người đặc biệt là người phụ nữ. Gây ảnh hưởng nghiêm trọng

về kinh tế và vai trò trong xã hội đối với phụ nữ.
Bạo lực gia đ nh là một vấn đề với đầy đủ các khía cạnh mang tính giáo dục, kinh tế, pháp lý và sức
khỏe. Và nó cũng là một vấn đề có liên quan tới quyền con người ” xuyên suốt giữa các nền văn
hóa, tôn giáo, ranh giới địa lý và mức độ phát triển kinh tế xã hội khác nhau. Đây là một thực tế tại

2010


Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác. Đối với phụ nữ, thái độ và nhận thức về bạo lực, tác động
trực tiếp và gián tiếp của bạo lực gia đ nh; cách thức mà phụ nữ áp dụng để đối phó khi bị bạo lực.

2 THỰC TRẠNG
2.1 Thực trạng bạo lực gia đ nh tại Việt Nam
Ở nhiều quốc gia, bạo lực gia đ nh vẫn được coi như là một ‚việc riêng của gia đ nh‛, mà theo quan
điểm đó, xã hội và chính quyền khơng nên can thiệp. Bạo lực gia đ nh cũng là một vấn đề mà phụ
nữ thường giấu kín, e ngại khi đề cập, chia sẻ hoặc tìm kiếm sự hỗ trợ.
Bạo lực gia đ nh diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau: đánh đập, hành hạ, gây thương tích cho
nạn nhân, cưỡng hiếp, khủng bố tinh thần, cô lập nạn nhân trước những mối quan hệ gia đ nh
cũng như xã hội, bao vây kinh tế, kiểm soát tiền bạc…Hầu hết, các vụ bạo lực gia đ nh thì đa phần
nạn nhân là người yếu, khơng có khả năng chống cự hoặc chịu đựng chủ yếu là phụ nữ và trẻ em.
Trong thời gian phải giãn cách xã hội do dịch COVID-19 vừa qua cho thấy sự hạn chế di chuyển và
các biện pháp cách ly khác kèm theo áp lực về xã hội, kinh tế hiện hữu... đã làm tăng bạo lực gia
đ nh, đặc biệt ở trẻ em và phụ nữ. Bà Dương Thị Ngọc Linh, Giám đốc Trung tâm Phụ nữ và Phát
triển (Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam) cho biết ngày 1/4, cả nước bắt đầu thực hiện cách ly xã hội thì
nhân viên của Trung tâm Phụ nữ và Phát triển đã phải hỗ trợ khẩn cấp, giải cứu 3 mẹ con bị bạo lực
gia đ nh đến Ngơi nhà bình n - nơi trợ giúp phụ nữ và trẻ em là nạn nhân của bạo lực.
Bạo lực gia đ nh ảnh hưởng tới phụ nữ và diễn ra khắp nơi trên toàn quốc ở các nhóm đối tượng
khác nhau về đặc điểm xã hội và chủng tộc, đồng thời nó đã trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng tới
trẻ em thơng qua những gì mà chúng chứng kiến trong gia đ nh.
Sau 10 năm (2008-2018) Việt Nam triển khai, thi hành Luật phòng chống bạo lực gia đ nh 2007, theo

đó có 292.268 vụ bạo lực gia đ nh, trung bình mỗi năm có khoảng 36.534 vụ. Theo số liệu tổng hợp
của 60/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về tình hình bạo lực gia đ nh năm 2016 cho thấy có
14.790 vụ bạo lực gia đ nh với tổng số nạn nhân là 13.524 người, tổng số người gây bạo lực là 14.177
người. Bạo lực gia đ nh có nhiều hình thức nhưng chủ yếu và phổ biến nhất là bạo hành về thể xác,
tinh thần, tình dục, tài chính được thể hiện như sau:
Thể xác: Tỷ lệ người phụ nữ bị bạo lực thể xác hiện tại của Việt Nam là 6,4% (nông thôn 6,8% và
thành thị là 5,6%). Tỷ lệ này dao động từ 5% (Vùng Trung du và Miền núi phía Bắc và Vùng Đồng
bằng sơng Cửu Long) đến 10,3% (Vùng Tây Nguyên). Tỷ lệ bạo lực thể xác trong đời do chồng gây ra
tăng theo tuổi (Hình 1). Tuy nhiên, tỷ lệ bị bạo lực thể xác trong 12 tháng qua cao nhất ở độ tuổi từ
18-24 (12,2%) và giảm dần theo tuổi và điều này cho thấy rằng bạo lực thể xác xảy ra sớm và có thể
giảm dần sau nhiều năm (Hình 1).
Bạo lực về thể xác ngày càng nghiêm trọng và gây ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe của người
phụ nữ. Tại Hà Nội, cuối tháng 8, một tài khoản mạng xã hội đăng tải clip cảnh người chồng đấm
đá và vả liên tục vào mặt vợ mình, bất chấp việc vợ đang bế con nhỏ 2 tháng tuổi và bé lớn 6 tuổi
chứng kiến bố đánh mẹ từ đầu đến cuối. Lý do là người vợ chuyển tivi vào phòng con trai lớn mà
không hỏi ý kiến. Qua xác minh của cơ quan chức năng, người chồng là một võ sư.. Đó chỉ là một

2011


trong những vụ bạo hành phụ nữ được phát hiện công khai và yêu cầu xử lý nghiêm. Đằng sau đó
cịn rất nhiều những vụ bạo hành gia đ nh vẫn âm thầm diễn ra khơng chỉ về thể xác.

Hình 1: Tỷ lệ phụ nữ bị chồng gây bạo lực thể xác chia theo độ tuổi, Việt Nam 2010
Nguồn: Tổng cục Thống kê

Tình dục: Bất kỳ hành vi nào mang tính chất cưỡng ép trong các quan hệ tình dục giữa các thành
viên gia đ nh, kể cả việc cưỡng ép sinh con, bị ép làm những việc có liên quan tới tình dục mà người
vợ cảm thấy bị nhục nhã hoặc hạ thấp nhân phẩm. Theo điều tra của Viện Hàn lâm Khoa học xã
hội Việt Nam năm 2019, đối với phụ nữ tỷ lệ từng bị bạo lực tình dục là 4,2%.

Tinh thần: Người vợ thường bị sỉ nhục, lăng mạ hoặc làm cho cảm thấy tồi tệ, coi thường hoặc
làm bẽ mặt trước mặt những người khác; bị đe doạ hoặc dọa nạt bằng bất cứ cách nào (ví dụ như
quắc mắt, quát mắng hay đập phá đồ đạc); bị hăm dọa đánh đập hoặc đánh đập người yêu quý;
dọa đuổi ra khỏi nhà vì bất cứ lý do gì. Theo điều tra của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
năm 2019, đối với phụ nữ tỷ lệ từng bị bạo lực về tinh thần là 47,2%.
Kinh tế: Hành vi ngược đãi có thể là cắt giảm quá mức chi tiêu sinh hoạt trong gia đ nh hoặc ngăn
cản người trong gia đ nh có việc làm ổn định. Đặc biệt là người phụ nữ ở nhà làm nội trợ kinh tế gia
đ nh đều phụ thuộc vào người chồng. Theo điều tra của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam
năm 2019, đối với phụ nữ tỷ lệ từng bị bạo lực về kinh tế là 1,8%. Theo thống kê của Hội nông dân
Việt Nam năm 2019, bạo lực gia đ nh đã làm ảnh hưởng tới kinh tế và năng suất lao động, ước tính
gây thiệt hại khoảng 1,78% GDP mỗi năm.
Ở Việt Nam, bạo lực gia đ nh đang có chiều hướng gia tăng đáng báo động và trái ngược với
truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân tộc. Bạo lực không chỉ phát sinh ở các gia đ nh học vấn thấp
mà cịn có ở các gia đ nh học vấn cao, khơng chỉ có ở những gia đ nh có điều kiện kinh tế khó khăn
mà cịn nảy sinh ở những gia đ nh điều kiện kinh tế tốt và không chỉ ở những đôi vợ chồng mới kết
hôn mà cịn có cả những đơi vợ chồng sống cùng nhau hàng chục năm.

2012


2.2 Nguyên nhân gây ra tình trạng bạo lực gia đ nh tại Việt Nam

2.2.1 Nguyên nhân từ nhận thức của mỗi người
Bất bình đẳng giới là nguyên nhân gốc rễ gây ra bạo lực trong gia đ nh. Xã hội vẫn tồn tại những
quan niệm bất bình đẳng giới trong gia đ nh như định kiến giới, tư tưởng trọng nam khinh nữ. Trong
gia đ nh người phụ nữ có vị thế và quyền lực khơng ngang bằng với nam giới, khơng có quyền
quyết định trong gia đ nh, vì thế bạo hành phụ nữ người vợ ngày càng gia tăng.
Cộng đồng và xã hội vẫn coi bạo lực gia đ nh là vấn đề riêng tư trong mỗi gia đ nh và xã hội khơng
can thiệp.
Vẫn cịn nhiều người với trình độ nhận biết và hiểu biết pháp luật cịn thấp nên cho rằng cha mẹ có

quyền đánh đập con cái, chồng có quyền đánh vợ,..Ngay cả những gia đ nh mà thành viên có trình
độ học vấn cao, am hiểu về pháp luật thì bạo lực gia đ nh cũng vẫn xảy ra.

2.2.2 Nguyên nhân về ý thức và thói quen của người chồng
Trong xã hội hiện đại, nhiều người phụ nữ thành đạt trở thành lãnh đạo, chủ doanh nghiệp, hoặc
làm công tác xã hội và đoàn thể, nhưng tại nhiều gia đ nh gặp phải sự phản kháng từ phía người
chồng, với quan niệm truyền thống mang tính gia trưởng, người chồng phải làm chủ gia đ nh.
Sự ảnh hưởng của nền văn hóa phong kiến với những quan niệm mang đậm màu sắc định kiến
giới thể hiện trong đời sống xã hội như chồng chúa vợ tơi, tính gia trưởng của người đàn ơng. Họ
ln có tư tưởng mình là ‚tiếng nói‛ trong gia đ nh nên quyền ‚dạy vợ‛, coi đánh vợ như là một sự
giáo dục và thể hiện quyền lực của kẻ bề trên đối với kẻ bề dưới.
Bên cạnh đó, theo kết quả điều tra của Uỷ ban các vấn đề về xã hội, bạo lực gia đ nh chủ yếu xuất
phát từ phía người chồng. Trong đó, có đến 63,7% trường hợp do lạm dụng rượu bia. TS Nguyễn
Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, khoảng 33,7% các vụ bạo lực gia đ nh có
nguyên nhân xuất phát từ việc sử dụng rượu, bia. Trong năm 2019, trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đã
phát hiện 42 vụ bạo lực gia đ nh (trong đó có 3 vụ đặc biệt nghiêm trọng) thì có 1 vụ chồng dùng
dao đâm chết vợ xảy ra ngày 1-5-2019 tại huyện Định Qn. Ngồi ra, người chồng cịn có những
lối sống không lành mạnh như: ghen tuông, sử dụng chất gây nghiện, cờ bạc dẫn tới mâu thuẫn
gia đ nh và có nguy cơ thúc đẩy bạo lực gia tăng.

2.2.3 Nguyên nhân về ý thức và thói quen cam chịu của người vợ
Nhận thức của chính bản thân người vợ bị chồng bạo hành còn hạn chế, thiếu thẳng thắn, cịn cam
chịu. Những người phụ nữ này ln mang tư tưởng: ‚xấu chàng hổ ai‛, ‚vạch áo cho người xem
lưng‛ hay sợ hàng xóm, bạn bè chê cười, ảnh hưởng tới con cái, danh dự gia đ nh.
Chính những suy nghĩ này của người vợ dẫn đến việc rất nhiều vụ bạo hành mà chính họ là nạn
nhân khi được cộng đồng xã hội phát hiện ra thì đã rất muộn màng. Một điều rất quan trọng nữa
chính sự cam chịu, không tố giác, đấu tranh chống lại sự bạo lực của người vợ lại là sự tiếp tay cho
nạn bạo lực có cơ hội, cơ hội tồn tại và gia tăng.

2013

2.2.4 Nguyên nhân về mặt quản lý Nhà nước
Có thể nói các cấp chính quyền từ trung ương đến địa phương do chưa xây dựng được phương án
điều tra thực trạng bạo lực gia đ nh một cách đồng bộ và sâu rộng nên chưa có các kế hoạch và
giải pháp cụ thể. Hình thức đưa ra để giảm bớt bạo lực gia đ nh hiện nay chủ yếu tập trung vào
công tác tuyên truyền giáo dục.
Tại Việt Nam, Luật phòng chống bạo lực gia đ nh đã được Quốc hội thơng qua năm 2007, có hiệu
lực từ ngày 01/07/2008, nhưng việc thực hiện vẫn cịn khó khăn, việc tun truyền, giáo dục chưa
đạt được nhiều thành cơng. Ngồi ra, còn rất nhiều thành viên trong xã hội quan niệm bạo lực gia
đ nh là chuyện riêng của từng gia đ nh, vì vậy mà việc xử lý và phát hiện nhằm ngăn chặn bạo lực
xảy ra vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn và bất cập.
2.3 Hậu quả bạo lực gia đ nh gây ra
Bạo lực gia đ nh để lại rất nhiều hậu quả nghiêm trọng cho gia đ nh và xã hội:

Thứ nhất, đối với chính nạn nhân đặc biệt là phụ nữ bạo lực gia đ nh gây thiệt hại về thể chất và tinh
thần cho họ. Những hậu quả này ảnh hưởng rất lớn đến gia đ nh và gánh nặng cho hệ thống y tế
quốc gia. Bởi lẽ, các phụ nữ bị bạo hành gia đ nh phải cần đến các dịch vụ chăm sóc y tế cao hơn
nhiều so với phụ nữ bình thường. Bạo lực gia đ nh không những làm tổn thương về thể xác, tinh
thần mà còn liên quan chặt chẽ đến vị trí, vai trị của người phụ nữ trong gia đ nh và ngoài xã hội.

Thứ hai, bạo lực gia đ nh đối với phụ nữ có tác động tiêu cực đến lực lượng lao động và do đó cũng
tác động đến các hoạt động kinh tế của nạn nhân bạo hành. Theo thống kê của Tổ chức Phụ nữ
Liên hiệp quốc (UN Women), mỗi năm, bạo lực gia đ nh đối với phụ nữ ở Việt Nam gây ra thiệt hại
về năng suất lao động có giá trị tương đương 1,78% GDP (tức là khoảng 5.600 tỷ đồng). Đó là con số
có thể đong đếm được, cịn những vấn đề về tình cảm, tâm lý, văn hóa mới thực sự là một thiệt hại
khơng gì bù đắp được.

Thứ ba, đối với người gây ra bạo lực gia đ nh phải trả một cái giá khá đắt. Chính hành vi của mình
người gây ra bạo lực đang phá hỏng mối quan hệ vợ-chồng nghiêm trọng hơn có thể gây ra án

mạng khiến cho chồng mất vợ, con mất mẹ và người chồng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Thứ tư, tình trạng bạo lực kéo dài người phụ nữ không chịu đựng nỗi sẽ dẫn đến một cuộc hôn
nhân kết thúc sớm là ly hôn. Theo thống kê sơ bộ năm 2018 của Tổng cục thống kê tại Việt Nam là
28,076 vụ ly hôn đã xét xử phân theo địa phương, phân theo cấp xét xử chia theo tỉnh, thành phố,
năm và các cấp xét xử.

Thứ năm, trẻ em là những thành viên sống chung trong gia đ nh nếu thường xuyên chứng kiến
cảnh bố hành hạ, đánh đập mẹ thường có những rối loạn tâm lý và sa sút trong học tập. Trẻ
thường có các biểu hiện như trầm cảm, buông xuôi mọi thứ và trong một số trường hợp trẻ có
những hành vi tiêu cực để chống lại sự bạo lực gia đ nh đó. Bạo lực gia đ nh tác động rất xấu tới sự
phát triển thể chất, trí tuệ và đạo đức, ảnh hưởng nặng nề đến việc học tập, kỹ năng sống, hòa
nhập xã hội của trẻ em.

2014


3 KIẾN NGHỊ
Có thể thấy bạo lực gia đ nh diễn ra với nhiều hình thức khác nhau và ngày càng phức tạp hơn.
Mặc dù, Đảng và Nhà nước quan tâm dù đã có một hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến
phòng, chống bạo lực gia đ nh nhưng những quy định chưa thực sự đi vào cuộc sống, chưa đi vào
nhận thức của người dân và quan trọng hơn là chưa làm thay đổi cơ bản tình hình bạo lực gia đ nh
trong xã hội hiện nay. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả điều chỉnh của pháp luật với vấn đề bạo lực gia
đ nh thì bài báo cáo này đưa ra một số kiến nghị sau:

Thứ nhất, hội Liên Hiệp phụ nữ các cấp tăng cường công tác hỗ trợ việc làm cho phụ nữ trong
những ngày nhàn rỗi để kiếm thêm thu nhập đặc biệt là những người nội trợ, liên kết những phụ nữ
trong xã thành lập quỹ tiền mặt hỗ trợ vay vốn khơng lãi suất cho phụ nữ gặp khó khăn.

Thứ hai, ở các xã, phường thành lập một đội ngũ làm công tác tuyên truyền về tác hại và cách

làm thế nào để bạo lực gia đ nh không xảy ra và khi xảy ra cần báo cho cơ quan nào, giải thích
rõ các quy định, luật mà Nhà nước đã quy định về bạo lực gia đ nh trong gia đ nh mình cứ mỗi
tháng một lần.

Thứ ba, Chính phủ cần phối hợp với Bộ thông tin và truyền thông thành lập một tổng đài chung cho
cả nước chuyên giải đáp thắc mắc về bạo lực gia đ nh hay khi bạo lực xảy ra thì phải gọi ngay đến
tổng đài này để kịp thời hỗ trợ và giải quyết không để người phụ nữ bị bạo lực nào ở lại phía sau.

Thứ tư, tăng cường cơng tác quản lý nhà nước, nghiêm khắc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh
vực phịng, chống bạo lực gia đ nh, thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát việc giải quyết các
khiếu nại, tố cáo liên quan công tác gia đ nh. Phát huy vai trò của đội ngũ cộng tác viên, hòa giải
viên cơ sở nhằm thực hiện có hiệu quả cơng tác tun truyền vận động, cơng tác hịa giải, tư vấn,
thu thập thơng tin, số liệu và cơng tác phịng, chống bạo lực gia đ nh.

Thứ năm, kịp thời biểu dương khen thưởng các tập thể, cá nhân, hộ gia đ nh có hoạt động tích cực,
sáng tạo, điển hình trong phong trào ở mỗi cấp, mỗi ngành và khu dân cư.

Thứ sáu, để nâng cao nhận thức của người dân về bạo lực gia đ nh và cũng góp phần làm cho
cuộc sống ngày càng văn minh hiện đại. Thay vì, tình trạng vẽ bậy lên tường ở các vùng thành thị
hay nông thôn ngày càng gia tăng thì chúng ta nên vẽ những bức tranh đẹp về cuộc sống gia đ nh,
hình ảnh nụ cười ngây thơ của trẻ em hay những hình ảnh có ý nghĩa và mang thơng điệp phịng,
chống bạo lực gia đ nh.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]

Nghiên cứu quốc gia về Bạo lực Gia đ nh đối với phụ nữ ở Việt Nam được Chính phủ Việt
Nam và Liên Hợp Quốc công bố ngày 25/11/2010.

[2]

Minh Yến (Foreign Policy, Euronews, Guardian) Lợi dụng Covid-19, nạn bạo hành bùng phát
thời sự quốc tế.

[3]

Nguyễn Hữu Minh, Trần Vân Anh (2009), Bạo lực gia đ nh đối với phụ nữ Việt Nam: Thực
trạng, diễn tiến và nguyên nhân, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội.
2015


[4]

Cổng thơng tin điện tử tỉnh Quảng Nam, Các nhóm bạo lực gia đ nh, nguyên nhân và giải
pháp của hiện tượng bạo lực gia đ nh, năm 2015.

[5]

Ngọc Châu, Bạo lực gia đ nh gây thiệt hại khoảng 1,78% GDP mỗi năm, Hội Nông dân Việt
Nam, ngày 26/8/2019

[6]

2016

Báo tuổi trẻ, Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm.