Hiệu quả sử dụng công cụ phái sinh tiền tệ trong phòng ngừa rủi ro hối đoái của ngân hàng TMCP công thương việt nam

Lời mở đầu
Trong nền kinh tế mở như hiện nay, hoạt động kinh doanh của các ngân hàng
thương mại trở nên phong phú và đa dạng hơn bao giờ hết. Bên cạnh các nghiệp
vụ ngân hàng mang tính truyền thống như: tiết kiệm, cho vay thế chấp, cho vay
cầm cố, bảo lãnh L/C, chiết khấu giấy tờ có giá, thanh tốn bằng séc, chuyển
khoản… thì các ngân hàng đã khơng ngừng phát triển các nghiệp vụ tài chính mới,
hiện đại, trong đó phải kể đến các giao dịch kinh doanh ngoại tệ. Đây là một hoạt
động kinh doanh có thể mang lại lợi nhuận rất cao cho ngân hàng thương mại,
nhưng nó cũng chứa đầy những rủi ro. Khi tham gia hoạt đồng kinh doanh tiền tệ,
ngân hàng sẽ tạo ra trạng thái ngoại tệ mở và dẫn đến rủi ro tỷ giá cho ngân hàng
nếu tỷ giá trên thị trường biến động. Để có thể hạn chế được rủi ro này, ngân hàng
sẽ phải tiến hành các biện pháp phịng ngừa. Một trong những cơng cụ hữu hiệu
phịng ngừa tỷ giá đó chính là các hợp đồng phái sinh tiền tệ. Các hợp đồng phái
sinh tiền tệ bao gồm: hợp đồng ngoại hối kỳ hạn, hợp đồng ngoại hối tương lai,
hợp đồng ngoại hối hoán đổi, hợp đồng ngoại hối quyền chọn. Hiệu quả của từng
hợp đồng như thế nào? Hạn chế ra sao? Chúng ta cùng nhóm 3 thảo luận vấn đề
này thông qua đề tài “ Hiệu quả sử dụng công cụ phái sinh tiền tệ trong phịng
ngừa rủi ro hối đối của Ngân hàng TMCP Cơng Thương Việt Nam”

VCU.EDU.VN

1


Đề cương
A, Khái luận
I, Rủi ro hối đối là gì ?
II, Các cơng cụ phái sinh tiền tệ phịng ngừa rủi ro hối đoái
1, Hợp đồng kỳ hạn
1.1 Khái niệm
1.2 Đặc điểm

1.3 Lợi ích chính
2, Hợp đồng tương lai
2.1 Khái niệm
2.2 Đặc điểm
2.3 Lợi ích chính
3, Hợp đồng hốn đổi
3.1 Khái niệm
3.2 Đặc điểm
3.3 Lợi ích chính
4, Hợp đồng quyền chọn
4.1 Khái niệm
4.2 Đặc điểm
4.3 Lợi ích chính
B, Hiệu quả sử dụng cơng cụ phái sinh tiền tệ phịng ngừa rủi ro hối đối tại ngân
hàng cơng thương Việt Nam
I, Diễn biến tỷ giá trên thị trường liên ngân hàng , Ngân hàng công thương và một
số ngân hàng lớn tại Việt Nam
II, Hiệu quả các công cụ
1, Hiệu quả hợp đồng kỳ hạn
2, Hiệu quả hợp đồng tương lai
3, Hiệu quả hợp đồng quyền chọn
4, Hiệu quả hợp đồng hoán đổi

VCU.EDU.VN

2


III, Hạn chế sử dụng các công cụ và một số kiến nghị
C, Kết luận

VCU.EDU.VN

3


A, Khái luận
I, Rủi ro hối đối là gì?
Rủi ro hối đoái: là khả năng xảy ra những tổn thất mà ngân hàng phải chịu
khi tỷ giá hối đoái thay đổi vượt q thay đổi dự tính
II, Các cơng cụ phái sinh tiền tệ trong phòng ngừa rủi ro hối đoái
1, Hợp đồng kỳ hạn
1.1 Khái niệm: Hợp đồng kỳ hạn là hợp đồng mua bán ngoại hối với số lượng và
mức giá xác định, tại một thời điểm xác định trong tương lai.
1.2 Đặc điểm:
 Được ký kết giữa hai tổ chức, hai nhà đầu tư hoặc giữa một tổ chức với một
nhà đầu tư.
 Là công cụ hỗ trợ cho người mua và người bán phòng chống lại các nguyên
nhân gây nên sự không chắc chắn về giá cả trong tương lai.
 Ràng buộc trách nhiệm của hai chủ thể là bên mua và bên bán của hợp
đồng. Cả hai bên đều có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng. Trong trường hợp
bất khả kháng, một bên của hợp đồng khơng muốn tiếp tục thực hiện hợp
đồng thì việc giao dịch để bán lại hợp đồng này cho bên thứ ba gặp rất
nhiều khó khăn do các điều kiện của hợp đồng do người mua và người bán
tự thỏa thuận với nhau.
 Được sử dụng khá rộng rãi trong việc giao dịch các hàng hóa thơng thường,
giao dịch vàng, ngoại tệ hay chứng khoán
 Tỷ giá kỳ hạn:
o

Đối với giao dịch giữa VNĐ với USD là tỷ giá được xác định vào
ngày giao dịch trên cơ sở tỷ giá giao ngay, chênh lệch giữa hai mức
lãi suất hiện hành là lãi suất cơ bản của VNĐ (tính theo năm) do
NHNNVN công bố và lãi suất mục tiêu của USD do Cục dự trữ Liên
bang Mỹ công bố.

VCU.EDU.VN

4


o

Đối với giao dịch giữa VNĐ với các ngoại tệ khác USD và tỷ giá
giữa các ngoại tệ với nhau dựa trên cơ sở thỏa thuận giữa NHCT và
khách hàng.

 Thời gian thanh toán:
o

Đối với giao dịch giữa VNĐ với các ngoại tệ kỳ hạn thanh toán tối
thiểu là 03 ngày, tối đa là 365 ngày kề từ ngày giao dịch.

o

Đối với giao dịch giữa hai loại ngoại tệ với nhau kỳ hạn thanh toán
dựa trên cơ sở thỏa thuận giữa NHCT và khách hàng.

1.3 Lợi ích chính
 Đáp ứng nhu cầu mua bán ngoại tệ để phục vụ cho thanh tốn xuất nhập

khẩu, chuyển tiền ra nước ngồi hoặc đầu tư...
 Phòng ngừa rủi ro biến động tỷ giá ảnh hưởng xấu tới thu nhập và chi phí
trong tương lai khách hàng.
2, Hợp đồng tương lai
2.1 Khái niệm: Hợp đồng tương lai là hợp đồng mua bán ngoại hối với số lượng và
mức giá ngày đáo hạn đã xác định; chủ hợp đồng có thể giao dịch tất tốn bất cứ
lúc nào trong chuỗi ngày giá trị của hợp đồng.
2.2 Đặc điểm
 Hợp đồng được giao dịch tại Sở giao dịch thông qua trung gian là các nhà
môi giới.
 Hàng hóa giao dịch trên hợp đồng tương lai phải là các hàng hóa được lựa
chọn và là các hàng hóa có tính thanh khoản cao.
 Hợp đồng tương lai quy định khối lượng giao dịch theo hợp đồng.
 Thời gian và địa điểm giao hàng: được Sở Giao dịch xác định cụ thể
(thường thì các hợp đồng được thực hiện chuyển giao vào một thời điểm
xác định trong các tháng).
 Giá cả thực hiện: giá thực hiện tại một thời điểm phản ánh các kỳ vọng về
giá của người mua và người bán

VCU.EDU.VN

5


2.3 Lợi ích chính
 Đáp ứng nhu cầu mua bán ngoại tệ để phục vụ cho thanh toán xuất nhập
khẩu, chuyển tiền ra nước ngồi hoặc đầu tư...
 Phịng ngừa rủi ro biến động tỷ giá ảnh hưởng xấu tới thu nhập và chi phí
trong tương lai khách hàng.
3, Hợp dồng hoán đổi

3.1 Khái niệm: Hợp đồng hoán đổi tiền tệ là hợp đồng mà các bên thỏa thuận hoán
đổi một đồng tiền thông qua một hợp đồng và cam kết sẽ mua hoặc bán lại bằng
một hợp đồng kỳ hạn ngoại tệ
3.2 Đặc điểm
 Hợp đồng hoán đổi là hợp đồng mua vào hoặc bán ra một đồng tiền được
ký kết tại thời điểm hôm nay
 Số lượng đồng tiền vào và bán ra là như nhau
 Ngày giá trị của hợp đồng theo chiều mua vào và bán ra là khác nhau
 Hợp đồng hoán đổi tạo ra sự khơng cân xứng về thời gian
 Hợp đồng hốn đổi gồm hai loại: hợp đồng hoán đổi giao ngay – kỳ hạn và
hợp đồng hoán đổi kỳ hạn- kỳ hạn
 Hợp đồng hoán đổi được giao dịch trên thị trường phi tập trung
3.3 Lợi ích chính


Giúp doanh nghiệp XNK quản lý dòng tiền hiệu quả.



Sử dụng ngay được nguồn ngoại tệ sẽ có trong tương lai.



Có thể hưởng lợi từ chênh lệch lãi suất giữa các đồng tiền.



Phòng ngừa rủi ro biến động tỷ giá ảnh hưởng xấu tới thu nhập và chi phí
trong tương lai.

4, Hợp đồng quyền chọn
4.1 Khái niệm: Hợp đồng quyền chọn tiền tệ là hợp đồng về quyền chứ không phải
là nghĩa vụ mua hoặc bán một số lượng tiền tệ nhất định với mức giá, khối lượng
và ngày giao dịch đã xác định.

VCU.EDU.VN

6


4.2 Đặc điểm


Có 2 kiểu quyền chọn:
o

Quyền chọn kiểu Châu âu, là loại quyền chọn mà bên mua chỉ được
thực hiện quyền vào ngày đáo hạn của hợp đồng.

o

Quyền chọn kiểu Mỹ, là loại quyền chọn mà bên mua có thể thực
hiện quyền vào bất kỳ ngày nào trong thời gian hiệu lực của hợp
đồng.



Kỳ hạn của hợp đồng: từ 3 – 365 ngày.



Tỷ giá thực hiện: Tỷ giá mà người mua quyền được mua hoặc bán ngoại tệ.
Tỷ giá này do khách hàng tự lựa chọn.



Phí quyền chọn: là số tiền mà người mua phải trả cho người bán để có được
quyền mua hoặc quyền bán ngoại tệ.

4.3 Lợi ích chính


Bảo hiểm rủi ro tỷ giá cho khách hàng, đồng thời có thể giúp khách hàng
thu thêm được lợi nhuận khi tỷ giá biến động theo chiều có lợi.



Xác định trước được mức chi phí tối đa (quyền chọn mua) hay mức lãi tối
thiểu (quyền chọn bán) trong các giao dịch ngoại tệ tương lai.



Giúp khách hàng lựa chọn được mức tỷ giá mong muốn

B, Hiệu quả sử dụng công cụ phái sinh tiền tệ của Ngân hàng công
thương
I, Diễn biến tỷ giá trên thị trường liên ngân hàng , Ngân hàng Công thương
và một số ngân hàng lớn tại Việt Nam

VCU.EDU.VN

7


1. Diễn biến tỷ giá trên thị trường liên ngân hàng và thị trường tự do
11/2

16/2

22/2

26/2

1/3

5/3

21.60

21.90

22.15

22.05

21.82

21.85

0

0

0

0

0

0

do
Liên

20.69

20.69

20.67

20.67

20.69

20.65

20.66

ngân

3

8

8

3

3

8

3

Thị
trường tự

11/3
-

16/3

26/3

4/4

8/4

-

-

-

-

20.70

20.71

3

8

20.65 20.90
8 0

hàng
Nguồn VDT.VN (Báo doanh nhân Việt Nam toàn cầu)

22500
22000
21500
21000

thị trường
tự do

20500

thị trường
interbank

20000
19500
Đồ thị biểu diễn tỷ giá USD / VNĐ trên thị trường tự do và trên liên ngân hàng từ
ngày 11/2/2011 dến ngày 8/4/2011

VCU.EDU.VN

8


Tỷ giá USD liên ngân hàng trong 2 tháng gần đây có sự thay đổi khó đốn trước.
Hầu hết tỷ giá USD trên liên ngân hàng có xu hướng tăng, tuy nhiên tuần 28/3 –
2/4 tỷ giá lại có xu hướng giảm và rồi tuần 4/4 – 9/4 tỷ giá USD trên liên ngân
hàng tăng cao nhất từ trước đến nay đỉnh điểm tăng là ngày 8/4 với giá USD là:
20.718
So sánh với tỷ giá USD trên thị trường tự do thì liên ngân hàng thấp hơn. Tỷ giá
trên thị trường tự do luôn giữ trên mức 21.000 trong khi đỉnh của liên ngân hàng
mới có 20.718.Ngày 7/3 theo nghị định mới của chính phủ cấm giao dịch USD
trên thị trường tự do thì theo đó từ 7/3 đến nay thị trường tự do ngừng giao dịch
2. Diễn biến tỷ giá Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương và một số
ngân hàng lớn tại Việt Nam
Tổng quan về ngân hàng thương mại cổ phần Công thương


Ngân Hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) được thành lập từ
năm 1988 sau khi tách ra từ Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. 



Là Ngân hàng thương mại lớn, giữ vai trò quan trọng, trụ cột của ngành
Ngân hàng Việt Nam. 



Có hệ thống mạng lưới trải rộng toàn quốc với 150 Sở Giao dịch, chi nhánh
và trên 800 phịng giao dịch/ Quỹ tiết kiệm. 



Có 4 Cơng ty hạch tốn độc lập là Cơng ty Cho th Tài chính, Cơng
ty Chứng khốn Cơng thương, Cơng ty Quản lý Nợ và Khai thác Tài sản,
Công ty TNHH Bảo hiểm và 3 đơn vị sự nghiệp là Trung tâm Công nghệ
Thông tin, Trung tâm Thẻ, Trường Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực. 



Là sáng lập viên và đối tác liên doanh của Ngân hàng INDOVINA. 



Có quan hệ đại lý với trên 850 ngân hàng và định chế tài chính lớn trên
toàn thế giới. 



Ngân Hàng TMCP Công Thương Việt Nam là một Ngân hàng đầu tiên của
Việt Nam được cấp chứng chỉ ISO 9001:2000. 

VCU.EDU.VN

9




Là thành viên của Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, Hiệp hội các ngân hàng
Châu Á, Hiệp hội Tài chính viễn thơng Liên ngân hàng tồn cầu(SWIFT),
Tổ chức Phát hành và Thanh toán thẻ VISA, MASTER quốc tế. 



Là ngân hàng tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại và thương
mại điện tử tại Việt Nam. 



Không ngừng nghiên cứu, cải tiến các sản phẩm, dịch vụ hiện có và phát
triển các sản phẩm mới nhằm đáp ứng cao nhất nhu cầu của khách hàng..

Sologan: Nâng giá trị cuộc sống.
Trong hoạt động kinh doanh của mình nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối chiếm tỷ
trọng lớn trong tổng doanh thu của ngân hàng. Việc áp dụng tỷ giá được ngân
hàng quy định giá trần chính là tỷ giá bán ra của các ngân hàng thương mại. Sau
đây là diễn biến tỷ giá các ngân hàng thương mại trong một số ngày gần đây
Bảng 1: Tỷ giá VND/USD tại một số ngân hàng ngày 4/4
Ngân hàng
Sacombank

Vietcombank
Vietinbank
ACB
Eximbank
BIDV

Mua vào
Bán ra
20.880
20.910
20.905
20.910
20.905
20.910
20.900
20.910
20.890
20.910
20.905
20.910
(Nguồn VDT.VN ngày 4/4/2011)

Bảng 2: Tỷ giá VND/USD tại một số ngân hàng ngày 5/4
Ngân hàng
Sacombank
Vietcombank
Vietinbank
ACB
Eximbank
BIDV

VCU.EDU.VN

Mua vào
Bán ra
20.890
20.920
20.915
20.920
20.915
20.920
20.910
20.920
20.900
20.920
20.915
20.920
(Nguồn VDT.VN ngày 5/4/2011)

10


Bảng 3: Tỷ giá VND/USD tại một số ngân hàng ngày 6/4
Ngân hàng
Sacombank
Vietcombank
Vietinbank
ACB
Eximbank
BIDV

Mua vào
Bán ra
20.885
20.915
20.910
20.915
20.910
20.915
20.900
20.915
20.895
20.915
20.910
20.915
(Nguồn VDT.VN ngày 6/4/2011)

Bảng 4: Tỷ giá VND/USD tại một số ngân hàng ngày 7/4
Ngân hàng
Sacombank
Vietcombank
Vietinbank
ACB
Eximbank
BIDV

Mua vào
Bán ra
20.890
20.920

20.915
20.920
20.915
20.920
20.910
20.920
20.900
20.920
20.915
20.920
(Nguồn VDT.VN ngày 7/4/2011)

Bảng 5: Tỷ giá VND/USD tại một số ngân hàng ngày 8/4
Ngân hàng
Sacombank
Vietcombank
Vietinbank
ACB
Eximbank
BIDV

VCU.EDU.VN

Mua vào
Bán ra
20.895
20.925
20.920
20.925
20.920

20.925
20.910
20.925
20.905
20.925
20.920
20.925
(Nguồn VDT.VN ngày 8/4/2011)

11


Bảng 6: Tỷ giá VND/USD tại một số ngân hàng ngày 9/4
Ngân hàng
Sacombank
Vietcombank
Vietinbank
ACB
Eximbank
BIDV

Mua vào
Bán ra
20.890
20.920
20.915
20.920
20.915
20.920
20.910

20.920
20.900
20.920
20.915
20.920
(Nguồn VDT.VN ngày 9/4/2011)

Kinh doanh ngoại hối tuy mang lại nhiều lợi nhuận nhưng cũng tiềm ẩn
nhiều rủi ro. Vì vậy là một chủ thể kinh doanh ngân hàng cơng thương cũng chọn
cho mình một số cơng cụ phịng ngừa rủi ro tỷ giá gồm: hợp đồng ngoại hối kỳ
hạn, hợp đồng ngoại hối tương lai, hợp đồng ngoại hối hoán đổi, hợp đồng ngoại
hối quyền chọn. Tuy nhiên, giữa lúc nghiệp vụ “quyền chọn Đô - Đồng” đang
nhộn nhịp thì đến ngày 18/3/2009, Ngân hàng Nhà nước ban hành Văn bản số
1820/NHNN - QLNH, yêu cầu tất cả các ngân hàng thương mại kể từ 23/3/2009
phải dừng thực hiện nghiệp vụ này.
II. Hiệu quả sử dụng cơng cụ phái sinh tiền tệ trong phịng ngừa rủi ro hối
đoái
1. Hợp đồng kỳ hạn
Bài toán 1: Bảo hiểm khoản đầu tư bằng ngoại tệ
Ngày 11/2/2011 Ngân hàng Vietinbank huy động được 100.000 triệu VNĐ,nhưng
nhu cầu đầu tư của ngân hàng lại là đồng USD trong một tháng. Do vậy ngân hàng
quyết định bán đồng việt để lấy đô đi đầu tư và sau một tháng đổi lại đồng việt,
nhưng do diễn biến tỷ giá đơ khó đốn nên ngân hàng quyết định phịng ngừa rủi
ro hối đối bằng một hợp đồng kỳ hạn
Ngân hàng mua hợp đồng kỳ hạn 1 tháng với các thông số thị trường như sau:
Theo diễn biến tỷ giá trên liên ngân hàng tỷ giá giao ngay ngày 11/2 là
S(USD/ VNĐ) = 20685 -20701

VCU.EDU.VN

12


Mức lãi suất kỳ hạn một tháng của VNĐ là: 13.5% - 14%
Mức lãi suất kỳ hạn một tháng của USD là: 4.2% - 5.8%
Áp dụng cơng thức tính tỷ giá kỳ hạn ta có:
1

o
b
(14%  4,2%)
( RVNĐ
 RUSD
) *t
12
F0 = So + So*
= 20701 + 20701 *
= 20869
b
1
1  RUSD * t
1  4,2% *

12

1

b
o
(13,5%  5,8%)

( RVNĐ
 RUSD
) *t
12
FB = Sb + Sb*
= 20685 + 20685 *
= 20817
o
1
1  RUSD
*t
1  5,8% *

12

1 / 12

=> F (USD / VNĐ ) = 20817 - 20869
Quy trình thực hiện hợp đồng như sau
Khách hàng

Ngân hàng Vietinbank

Interbank

B1:Vietinbank với vai trò là khách hàng, bán giao ngay VNĐ( mua USD) trên thị
trường ngoại tệ liên ngân hàng được thị trường áp dụng tỷ giá bán So= 20850
=> Số USD ngân hàng thu được là: 100.000/20701 = 4,8307 (triệu USD)
Ngân hàng dùng USD này đầu tư trên thị trường tiền tệ, nên thị trường áp
dụng lãi suất bid 4.2%/ năm

VCU.EDU.VN

13


Sau một tháng cả gốc và lãi nhận được là
IUSD = 4,8307 * ( 1 + 4,2%* 1/12) = 4,8476 (tr USD)
B2: Như đã nói ở trên, để phịng ngừa rủi ro tỷ giá khi vừa mua USD ngân hàng ký
ngay một hợp đồng kỳ hạn 1 tháng bán cả gốc và lãi USD thu được từ hoạt động
đầu tư. Thị trường áp dụng tỷ giá kỳ hạn mua vào là Fb = 20817
(H) I USD
VNĐ = 4,8476 * 20817 = 100912 (Tr VNĐ) (1)
Tỷ giá giao ngay ngày 11/3/2011 (tức là ngày đáo hạn của hợp đồng kỳ hạn mà
ngân hàng đã ký một tháng trước) là S (USD/ VNĐ) = 20660 – 20666
Nếu Vietinbank không ký hợp đồng kỳ hạn mà chọn thi trường giao ngay thì ngày
11/3/2011 bán spot USD lấy đồng VNĐ thì số VNĐ thu được là:
(Vì ngân hàng ở vị trí khách hàng bán nên thị trường áp dụng giá mua Sb = 20660)
(U) I USD
VNĐ = 4,8476 * 20660 = 100151 (Tr VNĐ) (2)
=> Từ 1 và 2 ta thấy việc chọn hợp đồng kỳ hạn đã giúp ngân hàng Vietinbank
tránh được rủi ro giá đô ngày 11/3 giảm và thu được lãi là 912 tr VNĐ
Đặt bài toán trong trường hợp giá đơ ngày 11/3 tăng lên mức 20700 thì ngân hàng
có lợi hơn khi giao dich trên thị trường giao ngay. Tuy nhiên, việc lãi lỗ là khó
lường trước được vì vậy việc phịng ngừa là biện pháp khơn ngoan và cần thiết
trong bất cứ ngân hàng nào. Nó giúp cho hoạch định chi phí và ổn định trong kinh
doanh
Bài tốn 2: Bảo hiểm khoản tiền vay bằng ngoại tệ
Ngày 26/2/2011 ngân hàng nhận được một khoản tiền gửi từ khách hàng là 25 tr
USD kỳ hạn là 1 tháng sau đó bán USD để lấy VNĐ tại liên ngân hàng. Ngân

hàng đã tự bảo hiểm khoản tiền vay này bằng hợp đồng kỳ hạn 1 tháng với thông
số như sau
Tỷ giá giao ngay ngày 26/2 là S (USD/ VNĐ) = 20670 - 20676
lãi suất như trên
Áp dụng cơng thức tính tỷ giá kỳ hạn ta có:

VCU.EDU.VN

14


F0 = So + So*

 R ) *t
= 20676 + 20676 *
b
1  RUSD
*t

o
VNĐ

(R

b
USD

1
12
= 20844

1
1  4,2% *
12

(14%  4,2%)

1

(13,5%  5,8%)
(Rb  Ro ) * t
12
FB = Sb + Sb* VNĐ o USD
= 20670 + 20670 *
= 20802
1
1  RUSD * t
1  5,8% *
12

1 / 12

 F (USD / VNĐ ) = 20802 - 20844
B1:Vietinbank với vai trò là khách hàng, bán giao ngay USD trên thị trường ngoại
tệ liên ngân hàng được thị trường áp dụng tỷ giá bán Sb= 20670
 Số VNĐ ngân hàng thu được là: 25 *20670 = 516.750 (triệu VNĐ)
Ngân hàng dùng VNĐ này đầu tư trên thị trường tiền tệ, nên thị trường áp
dụng lãi suất bid 13,5%/ năm
Sau một tháng cả gốc và lãi nhận được là
IVNĐ = 516.750 * ( 1 + 13,5%* 1/12) = 522.563,4375 (tr VNĐ)
B2: Như đã nói ở trên, để phịng ngừa rủi ro tỷ giá, khi vừa bán USD ngân hàng ký

ngay một hợp đồng kỳ hạn 1 tháng bán cả gốc và lãi VNĐ thu được từ hoạt động
đầu tư mua USD thanh toán cho khách gửi. Thị trường áp dụng tỷ giá kỳ hạn bán
ra là Fo = 20844
(H) I VNĐ
USD = 522563,44 / 20844 = 25,0702 (Tr USD) (1)
Tỷ giá giao ngay ngày 26/3/2011 (tức là ngày đáo hạn của hợp đồng kỳ hạn mà
ngân hàng đã ký một tháng trước) là S (USD/ VNĐ) = 20897 - 20903
Nếu Vietinbank không ký hợp đồng kỳ hạn mà chọn thị trường giao ngay thì ngày
26/3/2011 mua spot USD bằng đồng VNĐ thì số USD thu được là:
(Vì ngân hàng ở vị trí khách hàng mua nên thị trường áp dụng giá bán So = 20903)
(U) I VNĐ
USD = 522.563,4375 / 20903 = 24,9994 (Tr USD) (2)
=>Từ 1 và 2 ta thấy chính nhờ hợp đồng kỳ hạn mà ngân hàng tránh phải khoản
lỗ từ việc giá đô tăng

VCU.EDU.VN

15


Đặt bài tốn trong trường hợp giá đơ ngày 26/3 giảm xuống mức 20650 thì ngân
hàng mua được đơ rẻ hơn. Tuy nhiên, việc lãi lỗ là khó lường trước được vì vậy
việc phịng ngừa là biện pháp khơn ngoan và cần thiết trong bất cứ ngân hàng nào.
Nó giúp cho hoạch định chi phí và ổn định trong kinh doanh
=> Đánh giá tổng quan ngân hàng công thương trong việc sử dụng hợp đồng kỳ
hạn
Ngân hàng Nhà nước vừa có báo cáo về tình hình hoạt động ngân hàng trong tuần
từ 5 - 11/3/2011.
Theo báo cáo nhanh của các ngân hàng thương mại, tổng doanh số giao dịch trên
thị trường liên ngân hàng trong kỳ đến ngày 9/3/2011 đạt xấp xỉ 114.722 tỷ VND

và 3.426 triệu USD, bình quân đạt khoảng 22.944 tỷ VND và 685 triệu USD/ngày.

Thống kê lại số giá trị giao dịch trên thị trường liên ngân
hàng của một số ngân hàng lớn tại Việt Nam như sau
Ngân hàng
BIDV
VCB
VIETINBANK
ACB
SACOMBANK
TECHCOMBANK

Tỷ trọng giao dịch
15,3%
13,2%
10,8%
10,8%
8%
6,8%
Theo VnEconomy

Điểm đáng chú ý là trong tuần nói trên, các giao dịch VND tập trung chủ yếu vào
các kỳ hạn ngắn (qua đêm, 1 tuần), đặc biệt là giao dịch qua đêm, với tổng doanh
số giao dịch 2 kỳ hạn  này chiếm 74,7% tổng doanh số. Giao dịch bằng USD qua
đêm đạt 2.462 triệu USD, tương đương 72% tổng doanh số.
Tỷ trọng của doanh số giao dịch qua đêm bằng VND và USD theo đó đã có tuần
tăng đột biến, khi trong thời gian qua phổ biến chỉ xoay quanh 50% tổng doanh số.
Đi cùng với doanh số cao, lãi suất giao dịch bình quân trên thị trường liên ngân
hàng ở kỳ hạn này tiếp tục có xu hướng tăng và ở mức cao.
Cụ thể, lãi suất bình quân liên ngân hàng bằng VND đến ngày 9/3/2011 tăng nhẹ

VCU.EDU.VN

16


đối với các kỳ hạn qua đêm, 1 tuần, 1 tháng và không kỳ hạn; giảm nhẹ đối với
các kỳ hạn còn lại (2 tuần, 3 tháng, 6 tháng); riêng lãi suất kỳ hạn 12 tháng không
thay đổi vẫn ở mức 13,43%/năm.
Lãi suất bình quân qua đêm và 1 tuần tiếp tục tăng và vẫn đứng ở mức cao (đây là
2 kỳ hạn có doanh số lớn nhất). Lãi suất bình qn qua đêm tuần nói trên ở mức
13,38%/năm, tăng 0,90% so với tuần trước; lãi suất bình quân kỳ hạn 1 tuần ở
mức 13,28%/năm, tăng 0,05% so với tuần trước. Lãi suất các kỳ hạn đều trên
13%/năm.
Diễn biến lãi suất này được gắn với tuần đầu tiên thị trường đón nhận quyết định
tăng lãi suất tái cấp vốn và lãi suất tái chiết khấu của Ngân hàng Nhà nước.
Đối với các giao dịch bằng USD, lãi suất giao dịch bình qn trên thị trường liên
ngân hàng trong kỳ có xu hướng tăng đối với các kỳ hạn từ 1 tháng trở xuống;
trong đó lãi suất kỳ hạn 2 tuần và 1 tháng tăng tương đối với các mức tăng lần lượt
là 0,61% và 0,76%. Riêng lãi suất bình quân 1 tuần và lãi suất các kỳ hạn từ 3
tháng trở lên giảm so với mức bình quân tuần trước; trong đó lãi suất kỳ hạn 6
tháng và 12 tháng giảm mạnh.
Lãi suất bình quân qua đêm bằng USD ở mức 0,38%/năm, tăng 0,02%/năm so với
tuần trước; lãi suất bình quân các kỳ hạn còn lại dao động từ 0,10% đến
2,72%/năm. Trong tuần giao dịch USD kỳ hạn dài như 6 tháng và 12 tháng phát
sinh không đáng kể.
2. Hợp đồng tương lai
Về nguyên tắc sử dụng thì hợp đồng tương lai hoàn toàn tương tự như hợp đồng
kỳ hạn. Tuy nhiên giao dịch hợp đồng tương lai là giao dịch được chuẩn hoá và
được giao dịch trên thị trường có tổ chức đó là các Sở giao dịch, vì vậy đây là đặc

điểm làm cho hợp đồng tương lai có tính thanh khoản rất cao, cịn giao dịch kỳ
hạn được thực hiện trên thị trường OTC (thị trường liên ngân hàng). Trước khi
giao dịch hợp đồng tương lai, người tham gia phải ký quỹ một khoản tiền nhất
định vào tài khoản.
Hiện nay ở Việt Nam chưa sử dụng hợp đồng tương lai

VCU.EDU.VN

17


3. Hợp đồng quyền chọn
Hợp đồng quyền chọn tỏ ra hiệu quả trong phòng ngừa rủi ro. Tuy nhiên, giữa lúc
nghiệp vụ “quyền chọn Đô - Đồng” đang nhộn nhịp thì đến ngày 18/3/2009, Ngân
hàng Nhà nước ban hành Văn bản số 1820/NHNN - QLNH, yêu cầu tất cả các
ngân hàng thương mại kể từ 23/3/2009 phải dừng thực hiện nghiệp vụ này. Trước
đó, nó thể hiện rõ hiệu quả phịng ngừa rủi ro hối đối chi ngân hàng cơng thương.
Xét ví dụ: Ngân hàng cơng thương mua quyền chọn bán USD 1.000.000 kỳ hạn 2
tháng kể từ ngày thoả thuận với tỷ giá thực hiện là 18.000 VND/USD.
Hai tháng sau, ngày 10/03/2008, tỷ giá USD giảm xuống còn 17.600 VND thì
ngân hàng sẽ có quyền bán số USD nhận được với tỷ giá đã cam kết là 18.000.
Trường hợp này, Cơng ty đã có lợi 400 VND/USD. Ngược lại nếu tỷ giá USD
tăng lên 18.500 VND/USD thì Cơng ty sẽ không thực hiện quyền chọn bán với tỷ
giá 18.000 VND/USD mà sẽ bán số USD đó với tỷ giá trên thị trường lúc này là
18.500 VND/USD. Trong trường hợp này, ngân hàng có lợi 500 VND/USD. Tuy
nhiên để được có quyền như vậy, ngân hàng sẽ phải trả cho người bán một khoản
phí nhất định.
Qua ví dụ trên dễ thấy việc ngân hàng sử dụng quyền chọn bán vừa đảm bảo luôn
bán được USD với tỷ giá tối thiểu là 18.000 VND/USD, mặc dù công ty bỏ ra một
khoản phí nhỏ nhưng có cơ hội kiếm lãi nếu tỷ giá USD tăng lên.

4. Hợp đồng hốn đổi
Ngân hàng cơng thương đã sử dụng cơng cụ hốn đổi tiền tệ để bảo hiểm rủi ro tỷ
giá:
- Hỏi giá trên Interbank
Ngân hàng Công Thương tại thời điểm 1/3/2011 đang dư thừa tiền gửi bằng VND
của khách hàng , nhưng có kế hoạch sử dụng sau một tháng. Và có nhu cầu ngay
25 triệu USD để cho vay và đầu tư, nhưng theo kế hoạch, một tháng sau ngân hàng

VCU.EDU.VN

18


mới nhận được USD. Ngân hàng đã xử lí tình huống này bằng việc liên hệ với một
ngân hàng khác.
Ngân hàng Cơng Thương đã có cuộc hỏi giá với ngân hàng HSBC. Trình tự hỏi
giá như sau:
+ Ngân hàng cơng thương: Ngân hàng cơng thương tự giới thiệu mình và
sau đó hỏi tỷ giá hốn đổi một tháng giữa USD và VNĐ
+ Ngân hàng HSBC: Ngân hàng HSBC trả lời rằng sẵn sàng mua USD kì
hạn một tháng với 30 điểm chiết khấu và bán với 28 điểm chiết khấu với ngân
hàng công thương.
+ Ngân hàng Công Thương đồng ý bán 25 triệu USD kì hạn 1 tháng với 30
điểm chiết khấu cho ngân hàng HSBC
+ Ngân hàng HSBC xác nhận giao dịch với tỷ giá giao ngay 20693, tỷ giá
kì hạn 20663; ngày giá trị giao ngay và ngày giá trị kì hạn
Như vậy hai ngân hàng đã chấp nhận giao dịch hốn đổi, trong đó ngân hàng
HSBC là ngân hàng yết giá sẽ bán Spot 25 triệu USD và mua lại kì hạn đúng 25
triệu USD . Do đó, trong giao dịch lượng USD là khơng đổi, cịn lượng VNĐ thì

thay đổi phụ thuộc vào tỷ giá hốn đổi.
Để thanh toán giao dịch Swap này, hai ngân hàng thiết lập hai giao dịch ngoại hối:
Thứ nhất, giao dịch giao ngay ứng với tỷ giá giao ngay, trong đó ngân hàng Cơng
Thương mua USD cịn ngân hàng HSBC bán USD , thứ hai, giao dịch kì hạn một
tháng ứng với tỷ giá giao ngay trừ đi 30 điểm.
Giao dịch

Giao ngay
Kì hạn

Ngân hàng Viettinbank

Ngân hàng HSBC

USD

VNĐ

USD

VNĐ

+ USD
- USD

- VNĐ
+VNĐ

- USD
+ USD

+ VNĐ
- VNĐ

Từ ví dụ trên chúng ta thấy rằng: Từ tình hình tài chính của ngân hàng Cơng
Thương, thì ngân hàng sẽ có những cách sau để xử lí trạng thái tài chính trên:

VCU.EDU.VN

19


Phương án 1: Ngày 1/3/2011 bán giao ngay VND để tài trợ cho USD. Sau một
tháng tức là 1/4 nhận được USD bán giao ngay lấy VNĐ. Cụ thể
Xử lí thơng qua thị trường giao ngay, nhìn chung là linh hoạt, nhưng phải chịu rủi
ro tỷ giá. Cụ thể:
Ngày 1/3 Số VNĐ ngân hàng phải bỏ ra để mua USD là : 20693 * 25 = 517325 (tr
VNĐ)
Ngày 1/4 ngân hàng nhận lại 25 triệu USD và bán giao ngay lấy VNĐ. Lúc này tỉ
giá USD / VNĐ= 20658. Vậy sau khi bán 2 triệu USD ngân hàng thu lại được
516450 triệu VNĐ. Như vậy do rủi ro tỷ giá đồng USD ngân hàng đã bị lỗ 875
triệu đồng
Phương án 2: Đi gửi VNĐ dư thừa và đi vay USD thiếu hụt. Sau 1 tháng nhận
lại VND và hoàn trả USD
Xử lí thơng qua thị trường tiền tệ, nhìn chung là khả thi, nhưng cũng có một số
hạn chế như: Phải làm thủ tục tín dụng,Tài sản thế chấp, liên quan đến năng lực đi
vay… nên tỏ ra không linh hoạt
Phương án 3: Ký một hợp đồng hoán đổi gồm 2 vế:
 Vế giao ngay: Mua USD và bán VNĐ
 Vế kì hạn: Bán USD và mua VNĐ

Như ví dụ trên xử lí thơng qua forex, nhìn chung là linh hoạt, tránh được rủi ro tỷ
giá và tỏ ra rất hiệu quả
Từ đó chúng ta thấy được hiệu quả của việc sử dụng hợp đồng hoán đổi tiền tệ
trong việc bảo hiểm rủi ro tỷ giá.
 Tuần hoàn trạng thái tiền tệ bằng swap ngắn hạn
Trước hết, chúng ta sẽ xét quy trình sau:
Ngân hàng viettinbank tiến hành một cuộc hỏi giá với ngân hàng ngoại thương
Việt Nam tỉ giá kì hạn một tháng USD/ VNĐ
Ngân hàng ngoại thương trả lời sẵn sàng chấp nhận giá bán( tỷ giá spot khấu trừ
28 điểm) của Vietinbank và thông báo sẽ mua 25 triệu USD với kì hạn 1 tháng,

VCU.EDU.VN

20


nghĩa là ngân hàng offset bán USD spot và mua USD Forward cịn Viettinbank
mua USD spot và bán USD Forward
Thơng qua đồng thời hai giao dịch Swap ngược chiều nhau, các ngaanh hàng Q trở
nên cân bằng và lãi phát sinh là 2 điểm. Kết quả giao dịch của ngân hàng Q được
trình bày tại bảng dưới đây:
Bảng 7.7: Các luồng tiền của ngân hàng Q và lãi phát sịnh
Giao dịch

vietcombank

USD

VNĐ

Tỷ giá

Spot

A

- 25

+517325

20693

OFFSET

+25

- 517325

20693

Luồng tiền ròng

0

0

Forwad ( 1 A

+ 25

- 516575

20663

tháng)

OFFSET

- 25

+516625

20665

Luồng tiền ròng

0

+ 50

Trong khi ngân hàng Viettinbank thu được lãi 50 triệu VNĐ thì có vấn đề đặt ra
là: Tỷ giá spot có thể biến động trong khoảng thời gian giữa hai giao dịch. Nếu
điều này xảy ra thì ngân hàng Viettinbank hoặc là phải sử dụng một phần vốn của
mình để thực hiện các giao dịch, hoặc là phải xử lí luồng tiền phụ trội nhận được
trong khoảng thời gian một tháng. Từ phân tích trên cho thấy , nếu tỷ giá giao
ngay biến động, làm phát sinh rủi ro tỷ giá cho ngân hàng Viettinbank, do đó,
Viettinbank thường tiến hành làm cho luồng tiền spot bằng 0 ngay trong ngày.
Nếu Viettinbank muốn duy trì hợp đồng kì hạn với ngân hàng ngoại thương thì
tiến hành xử lí trạng thái spot bằng cách hốn đổi tuần hồn trạng thái spot hằng
ngày. Trong trường hợp của Viettinbank đang xét ở trên, ngân hàng đang thiếu hụt

USD và dư thừa VNĐ ở trạng thái spot. Để làm cân bằng trạng thái tiền tệ spot,
ngân hàng sẽ đồng thời mua spot USD và bán lại USD sau 1 ngày. Giao dịch này
gọi là “ Spot Next Swap”. Ngân hàng đối tác cung cấp giao dịch này gọi là ngân

VCU.EDU.VN

21


hàng SPOTNEXT. Số lượng mua bán trong giao dịch Spot next Swap là bằng với
giao dịch hoán đổi kỳ hạn 1 tháng nhưng chúng có ngày giá trị khác nhau. Ngày
đáo hạn giữa hai vế trong giao dịch Spot Next Swap chỉ cách nhau 1 ngày. Do đó,
điểm kì hạn trong giao dịch này nhỏ hơn rất nhiều so với giao dịch kì hạn 1 tháng.
Mỗi giao dịch tuần hồn với ngân hàng Spotnext thực chất là dịch chuyển hợp
đồng giao ngay về phía trước 1 ngày. Tỷ giá trong hợp đồng tuần hoàn là tỷ giá
giao ngay đã điều chỉnh đi các điểm của Spot next Swap

VCU.EDU.VN

22


Báo cáo tổng kết năm 2010 giá trị công cụ phái sinh tiền tệ của Vietinbank

Đơn vị tính
VNĐ
Tổng giá trị theo giá trị ghi sổ kế toán (theo tỷ giá
ngày lập báo cáo)
Quý I - 2010
1.Tại ngày cuối kỳ

Công cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hốn đổi tiền tệ
2.Tại ngày đầu kỳ
Cơng cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hoán đổi tiền tệ

316.471.000.000
220.435.000.000
536.906.000.000
6.274.636.111
12.128.621.959
5.853.985.848
Quý II - 2010

1.Tại ngày cuối kỳ
Công cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hoán đổi tiền tệ
2.Tại ngày đầu kỳ
Công cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hoán đổi tiền tệ

6.274.636.111
12.128.621.959
5.853.985.848
75.228.000.000
75.228.000.000

220.091.000.000
220.091.000.000

Quý III - 2010
1.Tại ngày cuối kỳ
Công cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hoán đổi tiền tệ
2.Tại ngày đầu kỳ
Công cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hoán đổi tiền tệ
1.Tại ngày cuối kỳ
Công cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hoán đổi tiền tệ
2.Tại ngày đầu kỳ
Công cụ phái sinh tiền tệ
- Giao dịch kỳ hạn tiền tệ
- Giao dịch hoán đổi tiền tệ

VCU.EDU.VN

75.228.000.000
75.228.000.000

220.091.000.000
220.091.000.000

19.241.692.830
2.183.882.943
17.057.809.887
Quý IV - 2010
19.241.692.830
2.183.882.943
17.057.809.887
75.228.000.000
75.228.000.000

220.091.000.000
220.091.000.000

23


Nguồn: BCTC ngân hàng công thương
III, Hạn chế trong sử dụng các công cụ, nguyên nhân và một số kiến nghị giải
quyết
Chúng ta thấy rằng các cơng cụ phịng ngừa rủi ro hối đoái tương đối hiệu quả.
Tuy nhiên cho đến nay, ở Việt Nam các nghiệp vụ phái sinh vẫn còn sơ khai, kém
phát triển thể hiện ở doanh số giao dịch thấp, thậm chí ở một số NHTM mặc dù đã
triển khai nghiệp vụ option nhưng không có giao dịch. Mặc dù trên thế giới các
nghiệp vụ phái sinh để bảo hiểm rủi ro tỷ giá như forward, swap, futures, option đã
được sử dụng phổ biến từ rất lâu với doanh số hàng ngày lên tới hàng trăm tỷ
USD. Chính vì vậy, việc ứng dụng các cơng cụ phái sinh nhằm bảo hiểm rủi ro tỷ
giá tại Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu là do:
Thứ nhất, các ngân hàng thương mại:  nguồn nhân lực hạn chế, hệ thống
thông tin quản lý chưa phát triển; đối tác mua, bán cơng cụ tài chính phái sinh với
cácNHTM là các doanh nghiệp lại hạn chế. Do đó, các tổ chức tài chính cũng chưa

có nhu cầu, chưa chủ động phát triển và cung ứng các sản phẩm, dịch vụ về cơng
cụ tài chính phái sinh.
            Thứ hai, khuôn khổ pháp lý: các luật lệ, các chính sách quản lý nhà nước
cịn thiếu; cơ chế nghiệp vụ chưa có. Đặc biệt, hệ thống Chuẩn mực kế tốn Việt
Nam cịn chưa có các Chuẩn mực tương đồng với các Chuẩn mực kế tốn Quốc tế
về cơng cụ tài chính, đặc biệt trong đó là các Chuẩn mực IAS 39 "Các cơng cụ
tàichính: Ghi nhận và xác định giá trị"; IAS 32 "Cơng cụ tài chính:Thuyết minh và
trình bày thơng tin"; IFRS7 "Các cơng cụ tài chính: cơng bố".
            Việc thiếu vắng các tiêu chuẩn kế toán chất lượng cao để ghi nhận, đánh
giá giá trị công cụ tài chính nói chung và cơng cụ tài chính phái sinh nói riêng sẽ
ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc xác định kết quả tài chính, đến quản trị rủi ro tài
chính của ngân hàng. Đồng thời cơ quan giám sát tài chính, ngân hàng Nhà nước
khó có thể có được thông tin đầy đủ, trung thực để giám sát thị trường chung,
giám sát an toàn hoạt động của từng tổ chức tài chính.

VCU.EDU.VN

24


             Thứ tư, chi phí giao dịch có liên quan để mua/ bán/ giao dịch cơng cụ tài
chính phái sinh cịn cao. Chi phí giao dịch bao gồm:
            . Chi phí tìm kiếm thơng tin;
            . Chi phí thương lượng với đối tác;
            . Chi phí để điều chỉnh trạng thái nhằm thích nghi với điều kiện mới của thị
trường và tài thương lượng;
            . Chi phí phát sinh từ những yếu tố bất định và rủi ro về thông tin, thể chế...
(uncertaily cost - chi phí rủi ro khơng dự đốn được);
            . Chi phí ủy quyền tác nghiệp;
            . Chi phí thực hiện và giám sát.

Sau đây nhóm 03 xin đưa ra một số giải pháp sau:
Một là, về phía các NHTM
Cần tập trung ưu tiên đào tạo và bồi dưỡng cho các cán bộ trực tiếp kinh doanh
trên thị trường hối đối quốc tế về các cơng cụ phái sinh nói chung và phái sinh
ngoại hối nói riêng, vì đây là những sản phẩm mới, phức tạp cả về lý thuyết lẫn
thực tiễn áp dụng. Ngoài ra cần trang bị thêm những kiến thức và kinh nghiệm về
thị trường ngoại hối và thị trường tiền tệ quốc tế, kỹ năng phân tích kỹ thuật, phân
tích cơ bản trên cơ sở chọn lọc, tổng hợp và phân tích thơng tin để dự đoán xu
hướng diễn biến của thị trường nhằm sử dụng các công cụ phái sinh một cách hiệu
quả nhất.
Hai là, về phương tiện, thiết bị.
Ngoài những phương tiện, thiết bị hiện có của Reuters, Thomson, SowJones News
hay Metastock, cần trang bị thêm phần mềm xử lý, quản lý rủi ro và tính phí đối
với các nghiệp vụ phái sinh. Mở rộng quan hệ hợp tác với các ngân hàng nước
ngoài trên thị trường ngoại hối quốc tế, để tranh thủ sự hỗ trợ về kiến thức, về hệ
thống phân tích quản lý rủi ro đối với các cơng cụ phái sinh nói chung và cơng cụ
quyền chọn ngoại hối, cơng cụ tương lai ngoại hối nói riêng.
Ba là, cơ sở pháp lý

VCU.EDU.VN

25