Tai lieu on tap van 12

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (755.12 KB, 89 trang )

(1)bµi 1 : NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG ĐẠO LÍ I Kiến thức cơ bản: 1/ Khái niệm: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lí là bàn luận về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức lối sống của con người. 2. Các yêu cầu của kiểu bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí. - bố cục: Gồm 3 phần MB, TB, KL - Yêu cầu về kĩ năng: Biết c¸ch lµm bµi văn NLXH, kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, ….. - Yêu cầu về nội dung: Làm sáng tỏ các vấn đề tư tưởng, đạo lí bằng cách giải thích, chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích… chỉ ra chỗ đúng (hay chỗ sai) của một tư tưởng nào đó nhằm khẳng định tư tưởng của người viết-> Nêu ý nghĩa, rút ra bài học nhận thức… II. Luyện tập Đề 1: Suy nghĩ của anh (chị) về đạo lí “Uống nước nhớ nguồn”. 1. Tìm hiểu đề: - Kiểu bài: NL về một tư tưởng, đạo lí. - Nội dung: nêu suy nghĩ về câu tục ngữ “Uống nước nhớ nguồn”. - Tư liệu: kiến thức cuộc sống thực tế, sách báo … 2.Lập dàn ý: a. Mở bài: giới thiệu câu tục ngữ và nêu tư tưởng chung của câu tục ngữ. b. Thân bài: - Giải thích câu tục ngữ. - Nhận định, đánh giá. + Câu tục ngữ nêu đạo lí làm người. + Câu tục ngữ khẳng định truyền thống tốt đẹp của dân tộc. + Câu tục ngữ khẳng định một nguyên tắc đối nhân, xử thế. + Câu tục ngữ nhắc nhở trách nhiệm của mọi người đối với dân tộc. - Câu tục ngữ thể hiện một trong những vẻ đẹp văn hoá của dân tộc Việt Nam. - Truyền thống đạo lí tốt đẹp thể hiện trong câu tục ngữ tiếp tục được kế thừa và phát huy trong cuộc sống hôm nay . c. Kết bài: khẳng định một lần nữa vai trò to lớn của lí tưởng đối với cuộc sống của con người. ĐỀ 2:Hãy phát biểu ý kiến của mình về mục đích học tập do UNESCO đề xướng: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định mình”. (XEM LẠI BÀI VIẾT SỐ1) Đề 3 : Mọi phẩm chất của đức hạnh là ở trong hành động”. Ý kiến trên của nhà văn Pháp M. Xi-xê-rông gợi cho anh (chị) những suy nghĩ gì về việc tu dưỡng và học tập của bản thân. 1) Tìm hiểu đề: - Nội dung: Mối quan hệ giữa đức hạnh (phẩm chất đạo đức, trí tuệ, tâm hồn) và hành động của mỗi người. - Thao tác lập luận: phối hợp các thao tác giải thích, chứng minh, phân tích, bình luận. - Phạm vi dẫn chứng: Dẫn chứng thực tế trong cuộc sống. Có thể dẫn chứng thêm thơ văn để bài viết sinh động. 2) Dàn ý: a. Mở bài: Dẫn dắt để đưa ý kiến cần nghị luận vào bài..

(2) b.Thân bài: Lần lượt triển khai các ý - Giải thích kn : Đức hạnh là cội nguồn tạo ra hành động. Hành động là biểu hiện cụ thể của đức hạnh. - Nêu suy nghĩ về việc tu dưỡng và học tập của bản thân: \ Đức hạnh trong lĩnh vực tu dưỡng và học tập mà anh (chị) cần trau dồi là gì? \ Từ những phẩm chất đạo đức cần thiết ấy, anh (chị) đã xác định hành động cụ thể ra sao để phù hợp với tiêu chí đạo đức mà mình theo đuổi. \ Trên thực tế, anh (chị) đã thực hiện được điều gì, gặp khó khăn gì khi biến suy nghĩ thành việc làm? \ Anh (chị) thấy điều gì là trở ngại lớn nhất khi biến suy nghĩ thành hành động? Tại sao? c. Kết bài: Đề xuất bài học tu dưỡng của bản thân. §Ò 4: Nhà văn Nga Lép Tôn-xtôi nói: “Lý tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lý tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống”. Anh (chị) hãy nêu suy nghĩ về vai trò của lý tưởng và lý tưởng riêng của mình. 1, Tìm hiểu đề: - Nội dung: Suy nghĩ vai trò của lý tưởng nói chung đối với mọi người và lý tưởng riêng của mình. + Lý tưởng là ngọn đèn chỉ đường; không có lý tưởng thì không có cuộc sống + Nâng vai trò của lý tưởng lên tầm cao ý nghĩa của cuộc sống. + Giải thích mối quan hệ lý tưởng là ngọn đèn, phương hướng và cuộc sống. - Phương pháp nghị luận: Phân tích, giải thích, bình luận, chứng minh. - Phạm vi tư liệu: Cuộc sống. 2, Lập dàn ý: a. Mở bài: Giới thiệu, dẫn dắt vấn đề tư tưởng, đạo lý cần nghị luận. b. Thân bài: -Lý tưởng là gì? Tại sao nói lý tưởng là ngọn đèn chỉ đường? Ngọn đèn chỉ đường là gì? Nó quan trọng như thế nào?(Lý tưởng giúp cho con người không đi lạc đường. Khả năng lạc đường trước cuộc đời là rất lớn nếu không có lý tưởng tốt đẹp.) - Lý tưởng và ý nghĩa cuộc sống +Lý tưởng xấu có thể làm hại cuộc đời của một người và nhiều người. Không có lý tưởng thì không có cuộc sống. +Lý tưởng tốt đẹp thực sự có vai trò chỉ đườngĐó là lý tưởng vì dân, vì nước, vì gia đình và hạnh phúc của bản thân- Lý tưởng riêng của mỗi ngườiVấn đề bức thiết đặt ra cho mỗi học sinh tốt nghiệp THPT là chọn ngành nghề, một ngưỡng cửa để bước vào thực hiện lý tưởng. c. Kết bài: - Tóm lại tư tưởng đạo lí . - Nêu ý nghĩa và rút ra bài học nhận thức từ tư tưởng đạo lí đã nghị luận. III. ĐỀ VỀ NHÀ: ĐỀ 1: Tình thương là hạnh phúc của con người. Đề 2: A(C) hiểu thế nào là truyền thống “ Tôn sư trọng đạo”- một nét đẹp của văn hóa VN? Trình bày những suy nghĩ về truyền thống này trong nhà trường và xã hội ta hiện nay. §Ò 3: Suy nghĩ về mục đích và những biện pháp học tập, rÌn luyện của bản thân mình trong năm học cuối cấp..

(3) - . Bài 2: NGHỊ LUẬN VỀ MỘT HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG A.Mục đích, yêu cầu : - T¸i hiÖn l¹i kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi häc. - Rèn luyện kĩ năng làm văn bằng các đề bài cụ thể (chủ yếu là lập dàn ý). - Ra đề bài cho HS tự luyện tập tại nhà. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn: 1. ThÇy: SGK,SGV,Gi¸o ¸n, TLTK. 2. Trß: SGK, Vë viÕt, STK. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: GV tæ chøc giê häc b»ng c¸ch kÕt hîp c¸c PP: ph¸t vÊn, gîi më, kÕt hîp «n luyÖn. D. TiÕn tr×nh d¹y häc: 1.ổn định : 2.KiÓm tra bµi cò :(kÕt hîp trong giê) 3.Bµi míi: I. Kiến thức cơ bản: 1. Khái niệm: nghị luận về một hiện tượng đời sống là bàn về một sự việc, hiện tượng trong đời sống xã hội, có ý nghĩa xã hội đáng khen, đáng chê hay vấn đề đáng suy nghĩ. 2. Các yêu cầu của kiểu bài nghị luận về một hiện tượng đời sống. - bố cục: Gồm 3 phần MB, TB, KL - Yêu cầu về kĩ năng: Biết cách làm bài văn NLXH, kết cấu chặt chẽ, diễn đạt lưu loát, ….. - Yêu cầu về nội dung: Bài nghị luận này là phải nêu rõ được sự việc, hiện tượng có vấn đề. Phân tích mặt sai, mặt đúng, mặt lợi, mặt hại của nó, chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ, ý kiến nhận định của người viết. II. Luyện tâp: Đ1: Hiện nay, ở nước ta có nhiều cá nhân, gia đình, tổ chức thu nhận trẻ em cơ nhỡ, lang thang kiếm sống trong các thành phố, thị xã, thị trấn về những mái ấm tình thương để nuôi dạy, giúp các em học tập, rèn luyện, vươn lên sống lành mạnh. Anh (chị) hãy bày tỏ suy nghĩ về hiện tượng đó. 1. Tìm hiểu đề: - Kiểu bài: nghị luận về một hiện tượng đời sống. - Nội dung: bày tỏ các suy nghĩ về hiện tượng các cá nhân, gia đình, tổ chức thu nhận trẻ em cơ nhỡ, lang thang về nuôi dạy các em nên người. - Tư liệu: đời sống thực tế, sách báo… 2. Lập dàn ý: a. Mở bài: giới thiệu vấn đề, dẫn đề bài vào bài viết. b. Thân bài: - Thu nhận trẻ em lang thang, cơ nhỡ vào những mái ấm tình thương để nuôi dạy và giúp đỡ các em nên người là một việc làm cao đẹp của những tấm lòng nhân ái (dẫn chứng). - Công việc này không hề đơn giản như nhiều người nghĩ, nó đòi hỏi tính kiên nhẫn, lòng vị tha và đức hy sinh của những người thực hiện (dẫn chứng). - Mỗi đứa trẻ lang thang, cơ nhỡ có một hoàn cảnh riêng rất éo le, nhưng chúng đều giống nhau ở nỗi bất hạnh và tâm trạng mặc cảm; vì vậy việc thu nhận và nuôi dạy những đứa trẻ này có thể coi là cuộc tái sinh nhọc nhằn và kì diệu (dẫn chứng). - Phê phán những hành vi ngược đãi trẻ em và phê phán thái độ thờ ơ, vô cảm, vô trách nhiệm đối với trẻ em (dẫn chứng). c. Kết bài: phát biểu cảm nghĩ về hiện tượng trên và liên hệ bản thân. Đ2: Anh (chị), hãy trình bày quan điểm của mình trước cuộc vận động “Nói không với những tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục”..

(4) 1.Tìm hiểu đề - Nội dung bình luận: hiện tượng tiêu cực trong thi cử hiện nay…. - Kiểu bài:nghị luận xã hội với các thao tác bình luận, chứng minh… - Tư liệu: trong đời sống xã hội. 2. Lập dàn ý a) Mở bài: Nêu hiện tượng, trích dẫn đề, phát biểu nhận định chung… b) Thân bài: - Phân tích hiện tượng. + Hiện tượng tiêu cực trong thi cử trong nhà trường hiện nay là một hiện tượng xấu cần xoá bỏ, nó làm cho học sinh ỷ lại, không tự phát huy năng lực học tập của mình… (DC) + Hiện tượng lấy tỉ lệ để nâng thành tích của nhà trường( DC) -> Hãy nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục. - Bình luận về hiện tượng: + Đánh giá chung về hiện tượng. + Phê phán các biểu hiện sai trái: Thái độ học tập gian lận; Phê phán hành vi cố tình vi phạm, làm mất tính công bằng của các kì thi. c) Kết bài.- Kêu gọi học sinh có thái độ đúng đắn trong thi cử. - Phê phán bệnh thành tích trong giáo dục. Đ3 : Tuổi trẻ học đường suy nghĩ và hành động như thế nào để góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông? 1, Mở bài: Nêu sự cấp bách và tầm quan trọng hàng đầu của việc phải giải quyết vấn đề giảm thiểu tai nạn giao thông đang có chiều hướng gia tăng như hiện nay. 2, Thân bài: Tai nạn giao thông là tai nạn do các phương tiện tham gia giao thông gây nên: đường bộ, đường thủy, đường sắt... trong đó phần lớn lµ các vụ tai nạn đường bộ. * Nguyên nhân dẫn đến tai nạn giao thông: - Khách quan: Cơ sở vật chất, hạ tầng còn yếu kém; phương tiện tham gia giao thông tăng nhanh; do thiên tai gây nên... - Chủ quan: + Ý thức tham gia giao thông ở một số bộ phận người dân còn hạn chế, đặc biệt là giới trẻ, trong đó không ít đối tượng là học sinh. + Xử lí chưa nghiêm minh, chưa thỏa đáng. Ngoài ra còn xảy ra hiện tượng tiêu cực trong xử lí. * Hậu quả: gây tử vong, tàn phế, chấn thương sọ não... Theo số liệu thống kê của WHO ( Tổ chức y tế thế giới) : Trung bình mỗi năm, thế giới có trên 10 triệu người chết vì tai nạn giao thông. Năm 2006, riêng Trung Quốc có tới 89.455 người chết vì các vụ tai nạn giao thông. Ở Việt Nam con số này là 12,300. Năm 2007, WHO đặt Việt Nam vào Quốc gia có tỉ lệ các vụ tử vong vì tai nạn giao thông cao nhất thế giới với 33 trường hợp tử vong mỗi ngày. * Tai nạn giao thông đang là một quốc nạn, tác động xấu tới nhiều mặt trong cuộc sống: - TNGT ¶nh hưởng lâu dài đến đời sống tâm lý: Gia đình có người thân chết hoặc bị di chứng nặng nề vì TNGT ảnh hưởng rất lớn tới tinh thần, tình cảm; TNGT tăng nhanh gây tâm lí hoang mang, bất an cho người tham gia giao thông. - TNGT gây rối loạn an ninh trật tự: làm kẹt xe, ùn tắc GT dẫn đến trễ giờ làm, giảm năng suất lao động.

(5) - TNGT gây thiệt hại khổng lồ về kinh tế bao gồm: chi phí mai táng cho người chết, chi phí y tế cho người bị thương, thiệt hại về phương tiện giao thông về hạ tầng, chi phí khắc phục, chi phí điều tra... - TNGT làm tiêu tốn thời gian lao động, nhân lực lao động: TNGT làm chết hoặc bị thương ảnh hưởng đến nguồn lực lao động xã hội. -> Giảm thiểu tai nạn giao thông là là yêu cầu bức thiết, có ý nghĩa lớn đối với toàn xã hội. Thanh niên, học sinh cần làm những gì để góp phần giảm thiểu TNGT ? Vì sao lại đặt vai trò cho tuổi trẻ, vì tuổi trẻ là đối tượng tham gia giao thông phức tạp nhất cũng là đối tượng có nhiều sáng tạo và năng động nhất có thể góp phần giảm thiểu tai nạn giao thông * ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PH¸P (HSTL). 3. Kết bài:(hstl) III. Đề về nhà: Trình bày hiểu biết, suy nghĩ, quan điểm của mình về những hịên tượng sau 1. Những người bị nhiễm HIV- AIDS. 2. Nạn bạo lực gia đình. 3. Nhiều cá nhân, gia đình, tổ chức thu nhận trẻ em lang thang cơ nhỡ để nuôi dạy, giúp các em học tập, rèn luyện, vươn lên sống lành mạnh, tốt đẹp. 4. Phong trào “ Tiếp sức mùa thi”. 5.Nét đẹp văn hóa gây ấn tượng nhất trong những ngày tết nguyên đán của VN. 6. Hủ tục cần bài trừ nhất trong các ngày lễ tết ở VN là gì? 7. Phong trào tình nguyện “Mùa hè xanh”. 8. Đồng cảm và chia sẻ.. Bµi 3:. KHÁI QUÁT VHVN TỪ CMT8 NĂM 1945 ĐẾN hÕt thÕ kØ XX.. A. KHÁI QUÁT VHVN TỪ CMT8 NĂM 1945ĐẾN N¨m 1975 1. Vài nét về hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá: - CMT8 thành công đã mở kỉ nguyên độc lập: tạo nên nền văn học thống nhất về tư tưởng, tổ chức và quan niệm nhà văn kiểu mới (nhà văn - chiến sĩ. - Trải qua nhiều biến cố, sự kiện lớn: Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ kéo dài, tác động mạnh và sâu sắc đến nhân dân và văn học. - Kinh tế còn nghèo và chậm phát triển. - Giao lưu văn hoá chủ yếu giới hạn trong các nước XHCN. 2. Quá trình phát triển và những thành tựu chủ yếu a. Chặng đường từ 1945 đến 1954: * Nội dung chính: - Phản ánh cuộc kháng chiến chống Pháp, gắn bó sâu sắc với đời sống và cách mạng. - Khám phá sức mạnh và những phẩm chất tốt đẹp của quần chúng nhân dân. - Niềm tự hào dân tộc và niềm tin vào tương lai chiến thắng. * Thành tựu - Truyện ngắn và kí: Một lần tới Thủ đô (Nguyễn Huy Tưởng) , Trận phố Ràng (Trần Đăng) , Đôi mắt, Ở rừng (Nam Cao) ; Làng (Kim Lân) , Thư nhà (Hồ Phương ….

(6) - Thơ ca: Cảnh khuya, Cảnh rừng Việt Bắc, Rằm tháng giêng,..( Hồ Chí Minh), Bên kia sông Đuống (Hoàng Cầm), Tây Tiến (Quang Dũng),.. Đặc biệt là tập thơ Việt Bắc của Tố Hữu. - Một số vở kịch ra đời phản ánh hiện thực cách mạng và kháng chiến. b. Chặng đường từ 1955 đến 1964: * Nội dung chính: - Hình ảnh con người lao động - Ngợi ca những thay đổi của đất nước và con người trong xây dựng chủ nghĩa xã hộiTình cảm sâu nặng với miền Nam trong nỗi đau chia cắt * Thành tựu: - Văn xuôi mở rộng đề tài, bao quát nhiều vấn đề, phạm vi của đời sống: + Sự đổi đời, khát vọng hạnh phúc của con người: Đi bước nữa (Nguyễn Thế Phương), Mùa lạc (Nguyễn Khải) + Cuộc kháng chiến chống Pháp: Sống mãi với thủ đô (Nguyễn Huy Tưởng) Cao điểm cuối cùng (Hữu Mai) Trước giờ nổ súng (Lê Khâm) + Hiện thực trước CM: Tranh tối tranh sáng (Nguyễn Công Hoan), Mười năm (Tô Hoài). Vỡ bờ (Nguyễn Đình Thi). + Công cuộc xây dựng CNXH Sông Đà (Nguyễn Tuân), Bốn năm sau (Nguyễn Huy Tưởng) Cái sân gạch (Đào Vũ). - Thơ ca: nhiều tập thơ xuất sắc Gió lộng (Tố Hữu), Ánh sáng và phù sa (Chế Lan Viên), Riêng chung (Xuân Diệu....... - Kịch nói: Một Đảng viên (Học Phi)., Ngọn lửa (Nguyễn Vũ)..... c. Chặng đường từ 1965 đến 1975: *Nội dung chính : Đề cao tinh thần yêu nước, ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng * Thành tựu: - Văn xuôi: Phản ánh cuộc sống chiến đấu và lao động, khắc hoạ hình ảnh con người VN anh dũng, kiên cường và bất khuất. + Miền Nam: Người mẹ cầm súng (Nguyễn Thi) Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành). Chiếc lược ngà (Nguyễn Quang Sáng). + Miền Bắc: Vùng trời (Hữu Mai). Cửa sông và Dấu chân người lính (Nguyễn Minh Châu). Bão biển (Chu Văn). - Thơ: mở rộng, đào sâu chất liệu hiện thực, tăng cường sức khái quát, chất suy tưởng và chính luận. Ra trận, Máu và hoa (Tố Hữu), Hoa ngày thường, Chim báo bão (Chế Lan Viên), Mặt đường khát vọng (Nguyễn Khoa Điềm)...... Xuất hiện đông đảo các nhà thơ trẻ. - Kịch nói: gây được tiếng vang: Quê hươngVN, Thời tiết ngày mai (Xuân Trình), Đại đội trưởng của tôi (Đào Hồng Cẩm), Đôi mắt (Vũ Dũng Minh) d. Văn học vùng địch tạm chiếm: - Nội dung: phản ánh chế độ bất công tàn bạo, kêu gọi và cổ vũ tầng lớp thanh niên. - Hình thức thể loại: gọn nhẹ như truyện ngắn, phóng sự, bút kí - Tác phẩm tiêu biểu: Hương rừng Cà Mau (Sơn Nam), Thương nhớ mười hai (Vũ Bằng). 3. Những đặc điểm cơ bản: a. Nền văn học chủ yếu vận động theo hướng cách mạng hoá, gắn bó sâu sắc với vận mệnh chung của đất nước. - Khuynh hướng, tư tưởng chủ đạo: cách mạng (văn học là thứ vũ khí phục vụ cách mạng). - Đề tài: đấu tranh thống nhất đất nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

(7)  như một tấm gương phản chiếu những vấn đề lớn lao, trọng đại nhất của đất nước và cách mạng b. Nền văn học hướng về đại chúng: - Đại chúng vừa là đối tượng phản ánh và đối tượng phục vụ, vừa là nguồn cung cấp, bổ sung lực lượng sáng tác cho văn học - Hình thành quan niệm mới: Đất nước của nhân dân - Quan tâm đến đời sống nhân dân lao động, niềm vui và nỗi buồn của họ - Tác phẩm ngắn gọn, nội dung dễ hiểu, chủ đề rõ ràng, hình thức nghệ thuật quen thuộc, ngôn ngữ bình dị, trong sáng, dễ hiểu. c. Nền văn học chủ yếu ang khuyh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn. - Khuynh hướng sử thi: + Đề tài: những vấn đề có ý nghĩa lịch sử và tính chất toàn dân tộc + Nhân vật chính: những con người đại diện cho tinh hoa và khí phách, phẩm chất và ý chí của dân tộc; gắn bó số phận cá nhân với số phận đất nước; luôn đặt bổn phận, trách nhiệm, nghĩa vụ công dân, ý thức chính trị, tình cảm lớn, lẽ sống lớn lên hàng đầu + Lời văn: mang giọng điệu ngợi ca, trang trọng và đẹp tráng lệ, hào hùng. - Cảm hứng lãng mạn: + Ngợi ca cuộc sống mới, con người mới, + Ca ngợi chủ nghĩa anh hùng CM + Tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước. - Khuynh hướng sử thi kết hợp với cảm hứng lãng mạn: + Làm cho văn học thấm nhuần tinh thần lạc quan, + Đáp ứng yêu cầu phản ánh hiện thực đời sống trong quá trình vận động và phát triển cách mạng. B. VÀI NÉT KHÁI QUÁT VHVN TỪ NĂM 1975 ĐẾN HẾT TK XX 1. Hoàn cảnh lịch sử, xã hội, văn hoá: Lịch sử dân tộc ta mở ra một thời kì mới - độc lập, tự do và thống nhất. - Từ 1975 đến 1985: đất nước ta lại gặp những khó khăn và thử thách mới. - Từ 1986: Đảng đề xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới toàn diện. + Kinh tế: Chuyển sang kinh tế thị trường + Văn hoá: Tiếp xúc và giao lưu văn hoá được mở rộng. + văn học dịch thuật, báo chí và các phương tiện truyền thông phát triển mạnh mẽ.  Sự nghiệp đổi mới thúc đẩy nền văn học cũng đổi mới để phù hợp với nguyện vọng của nhà văn và người đọc cũng như quy luật phát triển khách quan của văn học - Thơ không tạo sự lôi cuốn, hấp dẫn như các giai đoạn trước nhưng vẫn có những tác phẩm đáng chú ý: Di cảo thơ - Chế Lan Viên, Tự hát – Xuân Quỳnh, Người đàn bà ngồi đan – Ý Nhi, Ánh trăng - Nguyễn Duy + Nở rộ trường ca: Những người đi tới biển – Thanh Thảo,Đường tới thành phố Hữu Thỉnh, Trường ca sư đoàn Nguyễn Đức Mậu + Những cây bút thơ thế hệ sau 1975 xuất hiện: Một chấm xanh – Phùng Khắc Bắc, Tiếng hát tháng giêng – Y Phương….. - Văn xuôi: Một số cây bút bộc lộ ý thức đổi mới cách viết về chiến tranh, cách tiếp cận hiện thực đời sống. Đất trắng - Nguyễn Trọng Oánh, Hai người trở lại trung đoàn – Thái Bá Lộc, Cha và con …, Gặp gỡ cuối năm - Nguyễn Khải…. - Từ 1986, văn học chính thức bước vào chặng đường đổi mới: gắn bó, cập nhật hơn đối với những vấn đề của đời sống + Phóng sự xuất hiện, đề cập những vấn đề bức xúc của cuộc sống:.

(8) + Văn xuôi: Chiến thuyền ngoài xa - NGuyễn Minh Châu, Mảnh đất lắm người nhiều ma - Nguyễn Khắc Tường, Nỗi buồn chiến tranh - Bảo Ninh + Bút kí: Ai đã đặt tên cho dòng sông – Hoàng Phủ Ngọc Tường, Cát bụi chân ai – Tô Hoài - Từ sau năm 1975, kịch nói phát triển mạnh: Hồn Trương Ba da hàng thịt (Lưu Quang Vũ), Mùa hè ở biển (Xuân Trình. )` 2. Một số phương diện đổi mới trong văn học: - Vận động theo khuynh hướng dân chủ hoá, mang tính nhân bản, nhân văn sâu sắc. - Phát triển đa dạng về đề tài, chủ đề; phong phú và mới mẻ về thủ pháp nghệ thuật - Đề cao cá tính sáng tạo của nhà văn, đổi mới cách nhìn nhận, tiếp cận con người và hiện thực đời sống, đã khám phá con người trong những mối quan hệ đa dạng và phức tạp, thể hiện con người ở nhiều phương diện của đời sống, kể cả đời sống tâm linh.  Tính chất hướng nội, quan tâm nhiều hơn tới số phận cá nhân trong những hoàn cảnh phức tạp, đời thường. - Quá trình đổi mới cũng xuất hiện những khuynh hướng tiêu cực, những biểu hiện quá đà, thiếu lành mạnh. Bài 4: Tuyên ngôn độc lập (Hå ChÝ Minh) I. KiÕn thøc c¬ b¶n: Câu 1:Anh(chi) hãy trình bày ngắn gọn hoàn cảnh ra đời và mục đích chính của văn kiện Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh? Gîi ý: * Hoàn cảnh ra đời: - Trên thế giới: chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc; Hồng quân liên xô đã tấn công vào tận sào huyệt của Phát xít Đức. ở phơng Đông, PX Nhật đã đầu hàng vô điều kiện đồng minh. - Trong níc: C¸ch m¹ng th¸ng 8/1945 thµnh c«ng; Chñ tÞch Hå ChÝ Minh tõ chiến khu Việt Bắc về Hà Nội; tại số nhà 48 phố Hàng Ngang trong gia đình ông bà Nguyễn Văn Bô yêu nớc, Bác đã soạn thảo bản tuyên ngôn này và đọc tại quảng trờng Ba §×nh ngµy 2/9/1945. Đây là thời điểm vô cùng khó khăn. Bọn đế quốc thực dân đang chuẩn bị chiếm lại nớc ta. Quân đội Quốc dân Đảng Trung Quốc tiến vào từ phía Bắc, đằng sau là đế quốc Mĩ. Quân đội Anh tiến vào từ phía Nam, đằng sau là lính viễn chinh Pháp. Lúc này thực dân Pháp tuyên bố: Đông Dơng là đất “bảo hộ” của ngời Pháp bị Nhật xâm chiếm, nay Nhật đã đầu hàng, vậy Đông Dơng đơng nhiên thuộc về ngời Pháp -> bản tuyên ngôn ra đời trong ©m mu tr¾ng trîn cña thùc d©n Ph¸p. Mặt khác, bản tuyên ngôn ra đời trong sự khao khát của 25 triệu đồng bào và lòng yªu níc ch¸y báng, lý tëng cao c¶ cña Hå ChÝ Minh. * Mục đích sáng tác: + Tuyên bố với nhân dân trong nớc và thế giới về sự ra đời của nớc Việt Nam Dân chủ cộng hoà, khẳng định chính thức quyền tự do độc lập và quyền đợc hởng tự do độc lËp cña níc ta. + Tuyên bố chấm dứt và xoá bỏ mọi đặc quyền đặc lợi , mọi văn bản ràng buộc đã kÝ kÕt tríc ®©y gi÷a Ph¸p vµ chÝnh quyÒn phong kiÕn trªn toµn l·nh thæ ViÖt Nam, tè c¸o tội ác của thực dân Pháp đã gây ra đối với nhân dân ta trong suốt 80 năm. + Tuyên bố về quyền đợc hởng tự do độc lập và khẳng định quyết tâm bảo vệ độc lËp tù do cña toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam. + §Ëp tan luËn ®iÖu x¶o tr¸ cña thùc d©n Ph¸p trong viÖc chuÈn bÞ d luËn t¸i chiÕm ViÖt Nam. C©u 2: Tr×nh bµy sù hiÓu biÕt ng¾n gän cña m×nh vÒ gi¸ trÞ cña b¶n Tuyªn ng«n độc lập? Gîi ý: a) Giá trị lịch sử: Xét ở góc độ lịch sử, có thể coi Tuyên ngôn Độc lập là lời tuyên bố của một dân tộc đã đứng lên tranh đấu xoá bỏ chế độ phong kiến, thực.

(9) dân, thoát khỏi thân phận thuộc địa để hoà nhập vào cộng đồng nhân loại với tư cách một nước độc lập, dõn chủ và tự do; đồng thời ngăn chặn và cảnh cáo âm mu xâm lợc của Ph¸p vµ MÜ. b) Giá trị tư tưởng: Xét trong mèi quan hệ với các trào lưu tư tưởng lớn của nhân loại ë thế kỉ XX, có thể coi Tuyên ngôn Độc lập là tác phẩm kết tinh lí tưởng đấu tranh giải phóng dân tộc và tinh thần yêu chuộng độc lập, tự đo. Cả hai phẩm chất này của tác phẩm cần phải được coi như một đóng góp riêng của tác giả và cũng là của dân tộc ta vào một trong những trào lưu tư tưởng cao đẹp, vừa mang tầm vóc quốc tế, vừa mang ý nghĩa nhân đạo của nhân loại trong thế kỉ XX: Đây là lí do vì sao Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hoá của Liên hợp quốc (UNESCO) lại tấn phong Hồ Chí Minh là anh hùng giải phóng dân tộc và tạp chí Time xếp Hồ Chí Minh là một trong số 100 nhân vật có tầm ảnh hưởng lớn nhất trong thế kỉ XX. c) Giá trị nghệ thuật: Xét ở bình diện văn chương, Tuyên ngôn Độc lập là một bài văn chính luận mẫu mực, lập luận chặt chẽ, lí lẽ đanh thép, bằng chứng xác thực, giàu sức thuyết phục, ngôn ngữ gợi cảm, hùng hồn. Câu 3: Anh(chị) hãy trình bày bố cục và cách lập luận của bản Tuyên ngôn độc lập? Gîi ý: - Bố cục của bản Tuyên ngôn Độc lập: + Đoạn l (từ đầu đến không ai chối cãi được): Nêu nguyên lí chung của Tuyên ngôn Độc lập. + Đoạn 2 (từ Thế mà đến d©n chñ céng hoµ): Tố cáo tội ác của thực dân Pháp và khẳng định thực tế lịch sử: nhân dân ta nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. + Đoạn 3 (còn lại): Lời tuyên ngôn và những tuyên bố về ý chí bảo vệ nền độc lập tự do của dân tộc Việt Nam. - Tìm hiểu lập luận của bản Tuyên ngôn Độc lập: Thể tuyên ngôn thường có bố cục ba phần: mở đầu nêu nguyên lí chung, sau đó chứng minh cho nguyên lí đó và cuối cùng là phần tuyên ng«n. + Phần mở đầu nêu nguyên lí mang tính phổ quát: Tất cả mọi người và các dân tộc đều có quyền bình đẳng, quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc. Đây cũng là luận diềm xuất phát, coi độc lập, tự đo, bình đẳng là những thành tựu lớn của tư tưởng nhân loại, đồng thời là lí tưởng theo đuổi hết sức cao đẹp của nhiều dân tộc. + Phần thứ hai: Qua thực tế lịch sử hơn 80 năm đô hộ nước ta của thực dân Pháp, tác giả chứng minh nguyên lí trên đã bị bọn thực dân Pháp phản bội, chà đạp lên những thành tựu về tư tưởng và văn minh nhân loại như thế nào. + Phần kết luận: Tuyên bố về quyền được hưởng tự do, độc lập của dân tộc. Câu 4: Văn phong chính luận của Hồ Chí Minh trong Tuyên ngôn độc lập? Tuyên ngôn Độc lập là một áng văn chính luận. Văn chính luận trước hết thuyết phục người đọc , người nghe bằng sự chặt chẽ , lí lẽ đanh thép , bằng chứng xác thực , hùng hồn . - Văn phong của HCM trong bản Tuyên ngôn độc lập rất đanh thép, hùng hồn, đầy sức thuyết phục - Cách lậpluận chặt chẽ: mở đÇu Hồ Chí Minh đã trích dẫn hai bản Tuyên ngôn Độc lập của Mĩ (1776) và Tuyên ngôn Nhân quyền Dân quyền của Pháp (1791 ) làm cơ sở pháp lí. Dùng thủ pháp tranh luận theo lối: “gậy ông đập lưng ông”, lập luận theo lôgíc tam đoạn luận. - Hồ Chí Minh đã vạch trần tội ác của chúng bằng những bằng chứng xác thực ,hùng hồn, không ai chối cãi được. (trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị ,văn hoá ).

(10) - Ngòi bút chính luận vừa hùng biện vừa trữ tình, dẫn chứng tiêu biểu, xác đáng, cách dùng từ, đặt câu hết sức linh hoạt. - Tuyên ngôn độc lập vừa có giá trị lịch sử lớn lao, vừa xứng đáng là tác phẩm văn chương đích thực, có thể xem là áng thiên cổ hùng văn của thời đại mới. Cõu 5: Vỡ sao Bản Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh đợc coi là áng v¨n chÝnh luËn mÉu mùc? * Néi dung t tëng: - Là một áng văn yêu nước lớn của thời đại. Tác phẩm đã khẳng định mạnh mẽ quyền độc lập tự do của con người, nêu cao truyền thống yêu nước, truyền thống nhân đạo của dân tộc VN. Tư tưởng ấy phï hîp víi t tëng, tuyªn ng«n cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng lín trên thế giới (Pháp và Mĩ) đồng thời góp phần làm phong phú thêm lý tởng của cách mạng thÕ giíi. - Bác đã đứng trên quyền lợi của dân tộc, của đất nớc để tiếp cận chân lý của thời đại qua lập luận suy rộng ra “Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân téc nµo còng cã quyÒn sèng, quyÒn sung síng vµ quyÒn tù do.” - Bác đã đứng trên quyền lợi của dân tộc để kể tội thực dân Pháp. * NghÖ thuËt: - Nã thuyết người đọc bằng những lÝ lẽ đanh thÐp, những chứng cứ kh«ng ai chỗi c·i được. - Kết cấu t¸c phẩm mạch lạc, chặt chẽ lập luận sắc bÐn, giµu sức thuyết phục, t¸c động mạnh vµo t×nh cảm người đọc - V¨n phong gi¶n dÞ, ng¾n gän, sóc tÝch, giµu h×nh ¶nh - Giäng v¨n hïng hån, ®anh thÐp cã sù kÕt hîp gi÷a lý trÝ vµ t×nh c¶m Câu 6: Giải thích vì sao TNĐL của Việt Nam lại mở đầu bằng việc trích dẫn Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của cách mạng Pháp? -Mở đầu TNĐL của ta Hồ Chí Minh trích dẫn hai bản TNĐL của Mỹ và Pháp vì: +Làm cơ sở pháp lí cho TNĐL của nước ta. +Thể hiện được sự trân trọng chân lí đã được nhân loại thừa nhận. + Khẳng định quyền tự do bình đẳng của các dân tộc bằn cụm từ “ suy rộng ra “; đặt cách mạng của Việt Nam ngang bằng với cách mạng của những nước lớn trên thế giới. + Chiến thuật “ lấy gậy ông đập lưng ông”. +Tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của dư luận thế giới, ngăn chặn âm mưu tái chiếm Đông Dương của Pháp. =>Khẳng định quyền độc lập , tự do tất yếu của dân tộc ta. Câu 7:Bản Tuyên ngôn đã vạch rõ bản chất đen tối, xảo quyệt của thực dân Pháp bằng lí lẽ và sự thật lịch sử nào? Hồ Chí Minh đã vạch trần bản chất đen tối xảo quyệt , tàn bạo , man rợ của thực dân Pháp bằng những lí lẽ và sự thật không thể chối cãi . Đó là những tội ác khai hóa của chúng về chính trị , kinh tế , văn hóa...; là những chính sách tàn bạo , âm mưu thâm độc. Đó còn là những tội bảo hộ của chúng trong vòng năm năm đã bán nước ta 2 lần cho Nhật.Sự thật đó đã có sức mạnh lớn lao, bác bỏ luận điệu của thực dân pháp về công lao “khai hóa” và quyền” bảo hộ” Đông Dương. Bản Tuyên ngôn cũng khẳng định thực tế lịch sử : Nhân dân ta đã nổi dậy dành chính quyền lấy lại được nước Việt Nam từ tay Nhật chứ không phải từ tay Pháp và lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Đồng thời những luận điệu khác cuarcacs thế lực phản cách mạng quốc tế cũng bị phản bác mạnh mẽ bằng những chứng cớ xác thực, đầy sức thuyết phục. II. LuyÖn tËp Đề bài: Anh(chị) hãy phân tích bản Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Gîi ý.

(11) a, Më bµi: - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶ NguyÔn ¸i Quèc- Hå ChÝ Minh-> nhÊn m¹nh c¸c s¸ng tác thuộc thể văn chính luận, trong đó có Tuyên ngôn độc lập. - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c phÈm: lµ mét trong nh÷ng ¸ng thiªn cæ hïng v¨n cña d©n tộc; đã mở ra 1 kỉ nguyên mới cho dân tộc ta- kỉ nguyên độc lập, tự do, nhân dân làm chủ đất nớc, quyết định vận mệnh của mình. b, Th©n bµi: b.1 PhÇn mét: Nguyªn lÝ chung (c¬ së ph¸p lÝ vµ chÝnh nghÜa) cña b¶n tuyªn ng«n. Cơ sở pháp lý và chính nghĩa của bản Tuyên ngôn Độc lập là khẳng định quyền bình đẳng, quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc của con người. Đó là những quyền không ai có thể xâm phạm được; người ta sinh ra phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi. - Hồ Chủ Tịch đã trích dẫn 2 câu nổi tiếng trong 2 bản Tuyên ngôn của Mĩ và Pháp: + trước hết là để khẳng định Nhân quyền và Dân quyền là tư tưởng lớn, cao đẹp của thời đại + sau nữa là “suy rộng ra…” nhằm nêu cao một lý tưởng về quyền bình đẳng, quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do của các dân tộc trên thế giới -> đề cao những giá trị hiển nhiên của t tởng nhân loại và tạo tiền đề cho lập luận sẽ nêu ở mệnh đề tiếp theo. - ý nghÜa cña viÖc trÝch dÉn: + Có tính chiến thuật sắc bén, khéo léo, khóa miệng đối phương. + Khẳng định tư thế đầy tự hào của dân tộc (đặt 3 cuộc CM, 3 nền độc lập, 3 bản TN ngang hàng nhau.) -> c¸ch vËn dông khÐo lÐo vµ ®Çy s¸ng t¹o. - Cách mở bài rất đặc sắc: từ công nhận Nhân quyền và Dân quyền là tư tưởng thời đại đi đến khẳng định Độc lập, Tự do, Hạnh phúc là khát vọng của các dân tộc. Câu văn “Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được” là sự khẳng định một cách hùng hồn chân lí thời đại: Độc lập, Tự do, Hạnh phúc, Bình đẳng của con người, của các dân tộc cần được tôn trọng và bảo vệ. -> đây là đóng góp riêng của tác giả và của dân tộc ta vào một trong những trào l u tởng cao đẹp vừa mang tầm vóc quốc tế, vừa mang ý nghĩa nhân đạo cao cả. - Cách mở bài rất hay, hùng hồn trang nghiêm. Người không chỉ nói với nhân dân Việt Nam ta, mà còn tuyên bố với thế giới. Trong hoàn cảnh lịch sử thời bấy giờ, thế chiến 2 vừa kết thúc, Người trích dẫn như vậy là để tranh thủ sự đồng tình ủng hộ của dư luận tiến bộ thế giới, nhất là các nước trong phe Đồng minh, đồng thời ngăn chặn âm mưu tái chiếm Đông Dương làm thuộc địa của Đờ Gôn và bọn thực dân Pháp hiếu chiến, đầy tham vọng. * Tóm lại: Với lời lẽ sắc bén, đanh thép, Người đã xác lập cơ sở pháp lý của bản TN, nêu cao chính nghĩa của ta. Đặt ra vấn đề cốt yếu là độc lập dân tộc. b.2 PhÇn hai: C¬ së thùc tiÔn cña b¶n Tuyªn ng«n. * Bản cáo trạng tội ác thực dân Pháp. - Vạch trần bộ mặt xảo quyệt của thực dân Pháp “lợi dụng lá cờ tự do, bình đẳng, bác ái, đến cướp đất nước ta, áp bức đồng bào ta”. - Năm tội ác về chính trị: 1- tước đoạt tự do dân chủ, 2- luật pháp dã man, chia để trị, 3chém giết những chiến sĩ yêu nước của ta, 4- ràng buộc dư luận và thi hành chính sách ngu dân, 5- đầu độc bằng rượu cồn, thuốc phiện. - Năm tội ác lớn về kinh tế: 1- bóc lột tước đoạt, 2- độc quyền in giấy bạc, xuất cảng và nhập cảng, 3- sưu thuế nặng nề, vô lý đã bần cùng nhân dân ta, 4- đè nén khống chế các nhà tư sản ta, bóc lột tàn nhẫn công nhân ta, 5- gây ra thảm họa làm cho hơn 2 triệu đồng bào ta bị chết đói năm 1945..

(12) => sử dụng phơng pháp liệt kê; câu văn ngắn dài, động từ mạnh, điệp từ, điệp cú pháp, ng«n ng÷ s¾c s¶o; h×nh ¶nh gîi c¶m, giäng v¨n hïng hån. - Trong vòng 5 năm (1940 – 1945) thực dân Pháp đã hèn hạ và nhục nhã “bán nước ta 2 lần cho Nhật”. - Thẳng tay khủng bố Việt Minh; “thậm chí đến khi thua chạy, chúng còn nhẫn tâm giết nốt số đông tù chính trị ở Yên Bái và Cao Bằng”. => Lời kết án đầy phÉn nộ, sôi sục căm thù: + Vạch trần thái độ nhục nhã của Pháp (quì gối , đầu hàng , bỏ chạy..) + Đanh thép tố cáo tội ác tày trời (từ đó,...từ đó..) Đó là lời khai tử dứt khoát cái sứ mệnh bịp bợm của thực dân Pháp đối với nước ta ngót gần một thế kỉ. * Quá trình đấu tranh giành độc lập của nhân dân ta - Từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành thuộc địa của Nhật chứ không phải thuộc địa của Pháp nữa. Nhân dân ta đã nổi dậy giành chính quyền khi Nhật hàng Đồng minh. - Nhân dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân và chế độ quân chủ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hoà. Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. - Chế độ thực dân Pháp trên đất nước ta vĩnh viễn chấm dứt và xoá bỏ :( thoát ly hẳn, xóa bỏ hết.....) mọi đặc quyền, đặc lợi của chóng đối với đất nước ta. - Trên nguyên tắc dân tộc bình đẳng mà tin rằng các nước Đồng minh “quyết không thể không công nhận quyền độc lập của dân Việt Nam”: “Một dân tộc đã gan góc ...được tự do. Dân tộc đó phải được độc lập” => Phần thứ hai là những bằng chứng lịch sử không ai chối cãi được, đó là cơ sở thực tế và lịch sử của bản Tuyên ngôn độc lập được Hồ Chí Minh lập luận một cách chặt chẽ với những lí lẽ đanh thép, hùng hồn: §ã lµ lèi biÖn luËn chÆt chÏ, logic, tõ ng÷ s¾c sảo, cấu trúc đặc biệt, nhịp điệu dồn dập, lời văn biền ngẫu, cách hành văn theo hệ thống mãc xich... b.3.PhÇn cßn l¹i: Lời tuyên bố với thế giới - Nước Việt Nam có quyền được hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập (từ khát vọng đến sự thật lịch sử hiển nhiên) - Nhân dân đã quyết tâm giữ vững quyền tự do, độc lập ấy (được làm nên bằng xương máu và lòng yêu nước). => Tuyên ngôn độc lập là một văn kiện lịch sử vô giá của dân tộc ta, thể hiện phong cách chính luận của Hồ Chí Minh. c,Kết bài: - TN là sự kế thừa và phát triển những áng “thiên cổ hùng văn” trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. - Làm nên những giá trị to lớn là cái tài, cái tâm của người cầm bút - TN là bản anh hùng ca của thời đại HCM. §Ò 2 : TNĐL của HCM là một văn kiện chính trị có giá trị lịch sử lớn lao, trang trọng tuyên bố về nền độc lập của dân tộc VN trước nhân dân trong nước vµ thế giới. TNĐL là tác phẩm có giá trị pháp lí, giá trị nhân bản và giá trị nghệ thuật cao. Em hãy phân tích để làm rõ các giá trị đó của bản tuyên ngôn. Dàn ý: 1. Mở bài: - Văn chính luận của chủ tịch HCM được viết với mục đích đấu tranh chính trị hoặc thể hiện những nhiệm vụ CM qua từng chặng đường lịch sử. - TNĐL là một văn kiện lớn được HCM viết ra để tuyên bố trước công luận trong và ngoài nước về quyền độc lập dân tộc VN. - Tác phẩm có giá trị nhiều mắt (nêu nhận định ở trên)..

(13) 2. Thân bài: 2.1/ Giá trị lịch sử to lớn: - Bản TN ra đời trong thời điểm lịch sử trọng đại: CM thành công, nhưng tình hình đang “ngàn cân treo sợi tóc”. - Những lời trích dẫn mở đầu không chỉ đặt cơ sở pháp lí cho bản TN mà còn thể hiện dụng ý chiến lược, chiến thuật của Bác. - TN khái quát những sự thật lịch sử, tố cáo TDP, vạch rõ bộ mặt tàn ác, xảo quyệt của P ở mọi lĩnh vực: CT, KT, VH, XH... - TN nhấn mạnh các sự kiện lịch sử: mùa thu năm 1940 và ngày 9/3/1945 để dẫn đến kết luận: “trong 5 năm P bán nước ta 2 lần cho N”. - TN k.định một sự thật l.sử: gần 1 t.kỷ, nhân dân VN không ngừng đ.tranh giành độc lập. - TN còn chỉ ra một cục diện chính trị mới: đánh đổ PK, TD, Phát xít, lập nên chế độ cộng hoà. Lời kết bản TN khép lại thời kỳ tăm tối, mở ra 1 kỷ nguyên mới. 2.2/ Giá trị pháp lí vững chắc: - HCM đã khéo léo và kiên quyết khẳng định quyền độc lập, tự do, quyền bất khả xâm phạm bằng việc trích dẫn 2 bản TN của P-M. - Chứng minh việc xoá bỏ mọi sự dính lứu của P đến VN là hoàn toàn đúng đắn. - Tuyên bố độc lập, tự do trước toàn thế giới. 2.3/ Giá trị nhân bản sâu sắc: - Trên cơ sở quyền con người, HCM xây dựng quyền dân tộc. Điều đó có ý nghĩa nhân bản đối với toàn nhân loại đặc biệt nhân dân các nước thuộc địa bị áp bức, bị tước đoạt quyên con người, quyền dân tộc. - Phê phán đanh thép tội ác của TDP. - Ngợi ca sự anh hùng, bất khuất của nhân dân VN. - Khẳng định quyền độc lập, tự do và tinh thần quyết tâm bảo vệ chân lí, lẽ phải. 2.4/ Giá trị nghệ thuật cao: TN là áng văn chính luận mẫu mực, hiện đại: + Kết cấu hợp lý, bố cục rõ ràng. + Hệ thống lập luận chặt chẽ với những luận điểm, luận cứ, luận chứng hùng hồn, chính xác, lôgic. + Lời văn sắc sảo, đanh thép, hùng hồn. + Ngôn từ chính xác, trong sáng, giàu tính khái quát, tính khoa học và trí tuệ. Các thủ pháp tu từ được sử dụng tạo hiệu quả diễn đạt cao. 3. Kết bài: - TN là sự kế thừa và phát triển những áng “thiên cổ hùng văn” trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. - Làm nên những giá trị to lớn là cái tài, cái tâm của người cầm bút - TN là bản anh hùng ca của thời đại HCM. .. Bài 5 : nguyễn đình chiểu ngôi sao sáng trong văn nghệ của d©n téc ( Phạm Văn Đồng ).

(14) I.KiÕn thøc c¬ b¶n: 1. T¸c gi¶ - Sinh (1906-2000) quê Đức Tân- Mộ Đức-Quảng Ngãi. - Quá trình tham gia cách mạng:Từ năm 1925;1926 gia nhập hội Việt Nam Cách mạng thanh niên đồng chí Hội; 1929 bị bắt đầy ra Côn Đảo; 1936 ra tù tiếp tục hoạt động. - Cách mạng tháng tám thành công, ông tham gia chính phủ lâm thời và giữ nhiều chức vụ quan trọng. - Là nhà hoạt động cách mạng xuất sắc, nhà văn hóa lớn, được tặng Huân chương sao vàng và nhiều huân chương cao quí. - Bên cạnh sự nghiệp cách mạng ông vẫn có những tác phẩm quan trọng về văn học nghệ thuật: Tổ quốc ta, nhân dân ta và người nghệ sĩ. 2.TÁC PHẨM * XuÊt xø: Bµi viết đăng trên tạp trí Văn học số 7 – 1963; sau được đưa vào tập tiểu luận: Tổ quốc ta, nhân dân ta và người nghệ sĩ. * Hoàn cảnh và mục đích sáng tác: -Nói về hoµn cảnh 1963. -Mục đích: Nhân kỉ niệm 75 năm ngày mất của Nguyễn Đình Chiểu. Bài viết có ý nghĩa định hướng và điều chỉnh cách nhìn và chiếm lĩnh tác giả NĐC. Nhằm khẳng định bản lĩnh và lòng yêu nước của NĐC, đánh giá đúng vẻ đẹp trong thơ văn của ông, đồng thời khôi phục giá trị đích thực của tác phẩm Lục Vân Tiên. Thể hiện mối quan hệ giữa văn học và đời sống, giữa người nghệ sĩ trân chính và hiện thực cuộc đời. Nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước thương nòi của dân tộc. * Bố cục: Ba phần II Ph©n tÝch 1. Đặt vấn đề: Luận đề “Ngôi sao NĐC, một nhà thơ lớn của nước ta, đãng lẽ phải sáng tỏ hơn nữa trong bầu trời văn nghệ dân tộc, nhất là lúc này”: Cách nêu vấn đề mới mẻ, độc đáo, hấp dẫn. Với 4 câu ngắn, dài và vừa nêu 4 nhiệm vụ khác nhau: C1: “Ngôi sao…lúc nay” giới thiệu khái quát tầm vóc của NĐC- nhà thơ lớn của nước ta bằng hình ảnh ẩn dụ “ngôi sao” và nghịch lý. Thể hiện sự nhiệt tình ngợi ca, gợi tò mò. C2:Tiếp tục phát triển và làm rõ hình ảnh biểu tượng ngôi sao NĐC “Vì sao…càng thấy sáng” cái nhìn khoa học có ý nghĩa như một định hướng tìm hiểu văn chương NĐC. C3: khẳng định và nhấn mạnh ý câu2 “Văn chương….đống thóc mẩy vang” đó là văn chương đích thực. C4: “Có người…một trăm năm” nêu ra hiện tượng hiểu biết, đánh giá chua đầy đủ và sâu sắc về con người và thơ văn NĐC để có cái nhìn toàn diện, chính xác về thơ văn của ông (giá trị thơ văn yêu nước) trong mối quan hệ với thời đại và lịch sử qua hình ảnh so sánh biểu tượng xác đáng “khúc ca hùng tráng của phong trào yêu nưóc chống bọn xâm lược Pháp”. Cách đặt vấn đề phong phú, sâu sắc vừa thể hiện phương pháp khoa học của PVĐ; Trân trọng, đúng đắn, toàn diện và mơi mẻ. 2. Giải quyết vấn đề: a. Luận điểm 1: “NĐC là một nhà thơ yêu nước mà tác phẩm là những trang bất hủ ca ngợi cuộc chiến đấu oanh liệt của nhân dân ta chống bọn xâm lược phương tây ngay buổi đầu chúng đặt chân lên đất nước ta” Đánh giá về cuộc đời và quan niệm sáng tác của NĐC:.

(15) * Cuộc đời: Tác giả chọn lọc , làm rõ những đặc điểm riêng nổi bật của ông: ảnh hưởng của quê hương, gia đình và hoàn cảnh lịch sử, bị mù giữa tuổi thanh niên, công danh dang dở Câu “Kiến nghĩa bất vi vô dõng dã” chỉ phẩm chất tính cách của Lục Vân Tiên – nhưng cũng là phẩm chất con người NĐC. Nhận định “Đời sống… tôi tớ của chúng” thật xác đáng và sâu sắc. “Sự đời .. tấm gương” Thể hiện rõ hoàn cảnh , tâm trạng và khí tiết, tâm nguyện của nhà thơ mù- nhà nho yêu nướcNĐC. Đánh giá về cuộc đời nhưng tác giả không viết lại tiểu sử NĐc mà nhấn mạnh khí tiết của “ một chí sĩ yêu nước” trọn đời phấn đấu hi sinh vì nghĩa lớn. * Quan niệm sáng tác văn chương của NĐC: hoàn toàn thống nhất với quan niệm về lẽ làm người ”Văn tức là người”. Với ông viết văn làm thơ là một thiên chức Văn thơ là vũ khí, là thuyền chở đạo lí; chiến đấu với bọn gian tà; ca ngợi chính nghĩa , đạo đức quí trọng ở đời” Chở bao….bút chẳng tà”. Luận điểm có tính khái quát , luận cứ(lí lẽ, dẫn chứng) cụ thể, tiêu biểu , có sức cảm hóa. b. Luận điểm 2: “Thơ văn yêu nước của NĐC làm sống lại trong tâm trí của chúng ta phong trào kháng Pháp oanh liệt và bền bỉ của nhân dân Nam Bộ từ năm 1860 về sau suốt 20 năm trời” Phân tích, đánh giá giá trị thơ văn yêu nước của NĐC: Tái hiện lại một thời đau thương và khổ nhục nhưng vô cùng đau thương và anh dũng của dân tộc: dẫn chứng bằng thực tế lịch sử: triều đình nhà Nguyễn bạc nhược từng bước đầu hàng, nhân dân Nam Bộ vùng lên làm cho kẻ thù khiếp sợ và khâm phục. Thơ văn tích cực tham gia vào cuộc đấu tranh của thời đại. Phần lớn thơ văn của Đồ Chiểu là những bài văn tế ca ngợi những người anh hùng tận trung với nước và than khoc những người nghĩa sĩ dã trọn nghĩa vì dân, đặc biệt là người nông dân. Đặc biệt ca ngợi đóng góp của Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc bằng những lời lẽ đích đáng : diễn tả thật sinh động, não nùng cảm tình của dân tộc đối với người nghĩa quân. So sánh Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc với Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi: Cáo của Nguyễn Trãi là khúc ca khải hoàn, ngợi ca những chiến công oanh liệt chưa từng thấy, biểu dương những chiến thắng làm rạng danh non sông. Bài văn tế là khúc canhững người anh hùng thất thế nhưng vẫn hiên ngang “Sống đánh giặc thác cũng đánh giặc..”. Ca ngợi nghệ thuật thơ văn yêu nước của NĐC Có những đóa hoa , những hòn ngọc rất đẹp “xúc cảnh” bên cạnh những nhà văn, nhà thơ yêu nước khác. Luận điểm sâu sắc, đúng đắn là do tác giả đặt mối quan hệ giừa thơ văn yêu nước của Đồ Chiểu và thời đại, hoàn cảnh lịch sử; văn viết rõ ràng, lí lẽ và dẫn chứng chọn lọc, cách lập luận chặt chẽ . Với tình cảm nồng hậu của PVĐ : cái nhìn thấu triệt và toàn diện về tư tưởng, nghệ thuật thơ văn yêu nước của NĐC. c. Luận điểm 3: “Lục Vân Tiên là tác phẩm lớn nhất của NĐC rất phổ biến trong dân gian nhất là miền Nam” đánh giá trị của tác phẩm LVT: Với thơ văn và cuộc đời NĐC: tác phẩm lớn nhất, dài nhất, thể hiện một phần đời, hiện thực và khát vọng, ước mơ của NĐC. Với nhân dân miền Nam rất được yêu mến, truyền tụng. Vì: Về nội dung: Bản trường ca ca ngợi chính nghĩa, những đạo đức quí trọng ở đời, ca ngợi những người trung nghĩa..

(16) Nhân vật chính trong tác phẩm là những người đáng yêu, đáng kính trọng nghĩa, khinh tài, nhân hậu, thủy chung, cương trực, dám phấn đấu vì nghĩa. Họ đấu tranh chống mọi giả rối, bất công và họ đã chiến thắng. Về nghệ thuật: Nghệ thuật kể nôm na “một truyện kể” “chuyện nói” dễ hiểu, dẽ nhớ… Bác bỏ những ý kiến chưa hiểu đúng về LVT do hoàn cảnh thực tế. Cách lập luận theo kiểu đòn bẩy, cách đánh giá khách quan, tác giả khảng định LVT- giá trị của công trình nghệ thuật: nội dung và nghệ thuật cho nên nó trở nên thân thuộc và được yêu mến. 3. Kết thúc vấn đề: Lđiểm: “ Đời sống và sự nghiệp NĐC là một tấm gương sáng, nêu cao địa vị và tác dụng của văn học nghệ thuật, sứ mạng người nghệ sĩ trên mặt trận văn hóa và tư tưởng” thực chất là rút ra bài học sâu sắc: Khảng định vị trí, vai trò của NĐC và thơ văn của ông. Mối quan hệ giữa văn học với đời sống. Vai trò của người nghệ sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng. Lời khảng định đầy trân trọng, ngắn gọn, xúc tích. III. Câu hỏi tham khảo ĐỀ BÀI: Hãy chỉ ra những điểm chủ yếu về nội dung của bài “ N ĐC....... dân tộc” của Phạm Văn Đồng.. Bµi 6 :THÔNG ĐIỆP NHÂN NGÀY THẾ GIỚI PHÒNG CHỐNG AIDS 1-12-2003 (Cô-phi An-nan) I. KiÕn thøc c¬ b¶n A.TÁC GIẢ - Sinh ngày 08/04/1938, tại Ga-na, một nước cộng hòa tại châu Phi. - Bắt đầu làm việc ở tổ chức Liên hợp quốc từ năm 1962. 1966 là Phó Tổng Thư kí Liên hợp quốc phụ trách gìn giữ hòa bình. 01/1/1997 ông là người châu Phi đầu tiên được bầu làm Tổng Thư kí Liên hợp quốc và đảm nhiệm chức vụ này trong hai nhiệm kì. - 4/ 2001 ra Lời kêu gọi hành động gồm sáu điều về việc đấu tranh với đại dịch HIV/AIDS và kêu gọi thành lập Quỹ sức khỏe và AIDS toàn cầu; ông đóng vai trò chủ chốt trong việc khởi động công cuộc chống khủng bố trong phạm vi toàn thế giới qua Hội đồng bảo an Liên hợp quốc. - Năm 2001 ông được nhận giải thưởng Nô-ben về hòa bình; nhận được nhiều bằng cấp danh dự ở các trường đại học châu Phi, Á, Âu, Bắc Mĩ cùng nhiều giải thưởng khác. B.TÁC PHẨM 1. Hoàn cảnh và mục đích sáng tác: Viết gửi nhân dân thế giới nhân ngày thế giới phòng chống AIDS Trong khi đại dịch HIV/ AIDS hoành hành , ít có dấu hiệu suy giảm Mục đích kêu gọi cá nhân , mọi người nhận thấy sự nguy hểm của đại dịch, cùng chung tay ngăn chặn. Tiển khai chương trình chăm xóc toàn diện ở mọi nơi. Các quốc gia phải dặt ván đề AIDS lên vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự về chính trị. 2. Thể loại: Văn bản nhật dụng 3. Chủ đề: Thông điệp nêu rõ hiểm họa HIV/AIDS, đòng thời phòng chống HIV/AIDS phải la sự quan tâm của toàn nhân loại, có chương trình cụ thể đặt lên hàng đầu , không.

(17) nên im lặng, kì thị, phân biệt đối sử. Mọi quốc gia, mọi người phải coi đó là nhiệm vụ cua chính mình. 4. Bố cục: 3 phần 5. ý nghÜa th«ng ®iÖp: - Bản thông điệp là tiếng nói kịp thời trươcs một nguy cơ đang đe dọa cuộc sống loài người. Thể hiện thái độ sống tích cực, tinh thần trách nhiệm cao, tình yêu thương nhân loại sâu sắc . - Giúp người đọc, người nghe biết quan tâm tới hiện tượng đời sống xung quanh đẻ tâm hồn, trí tuệ không vô cảm, đơn điệu: tình cảm- thái độ - hành động. C. Ph©n tÝch I. Đặt vấn đề: Quyết tâm của cả thế giới khi nhất trí, cam kết, chiến đấu, đánh bại căn bệnh HIV/AIDS, thông qua Tuyên bố về Cam kết phòng chống HIV/AIDS, II.Giải quyết vấn đề: Đoạn 1: Điểm lại tình hình thực tế: “ Ngày hôm nay, chúng ta đã cam kết và các nguồn lực đã được tăng lên. Song hành động của chúng vẫn quá ít so với thực tế” * Hành động củ chúng ta: ngân sách dành cho phòng chống HIV/AIDS đã được tăng lên một cách đáng kể; vấn đề thành lập Quí toàn cầu về phòng chống AIDS… cũng đã được thông qua; đại đa số các nước đã xây dựng chiến lược quốc gia phòng chống HIV/AIDS; nhiều hoạt động tích cực … * Thực tế: dịch HIV/AIDS vẫn hoành hành, gây tỉ lệ tử vong cao nhất thế giới và ít có đấu hiệu suy giảm.. Phần điểm tình hình không dài nhưng vẫn toàn diện và bao quát , đánh giá đúng, đủ những mặt đã làm được và mặt chưa làm tốt; những nỗ lực cố gắng lớn không chỉ của các quốc gia mà còn của các tổ chức, công ti, nhiều nhóm từ thiện và cộng đồng. Thể hiện tầm nhìn rộng lớn. Bao quát nhưng cụ thể, ông còn nắm vững và sâu sắc điều cần thông báo: số liệu cụ thể, tình hình cụ thể, được cung cấp một cách chọn lọc, kịp thời: HIV/AIDS đang lây lan với tốc độ báo động ở phụ nữ; tại khu vực mới đây được coi là “hầu như an toàn” nay bệnh dịch này đang lan rộng nhanh hơn cả… Cách tổng kết có trọng tâm, trọng điểm, cảm xúc như lời tự kiểm điểm, tự chỉ trích chân thành, khiêm tốn 5 tiếng “ lẽ ra chúng ta phải” trở đi trở lại day dứt, xót xa. Lập luận chặt chẽ , thuyết phục cao bởi tác giả biết lựa chọn và sáng tạonhững cách thức thích hợp để những dữ kiện ,những con số đưa ra tác động mạnh nhất, trực tiếpnhất tới tâm trí người nghe: “trong năm qua, mỗi phút đồng hồ của một ngày trôi đi, có khoảng 10 người bị nhiễm HIV”; “ chúng ta sẽ không đạt được bất cứ mục tiêu nàovào năm 2005”. Đoạn 2: Nêu nhiệm vụ của mỗi người, mọi người, mọi quốc gia Phần này gắn bó khăng khít với phần trên. Bởi không thể xác định đúng nhiệm vụ khi cha nắm vững tình hình, mặt khác phần nêu tình hình nhằm nhận thức rõ hơn nhiệm vụ: Phần nêutình hình là cơ sở, việc xác định nhiệm vụ mới là mục đích. Mối quan hệ giữa 2 phần thể hiện rõ qua sự liên kết chặt chẽ giữa câu cuối cùng của đoạn 1 “Với tiến độ như hiện nay, chúng ta sẽ không đạt được bất cứ mục tiêu nào vào năm 2005” với câu viết đầu tiên của đoạn 2 “ rõ ràng, chúng ta cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa để thực hiện cam kết của mình bằng những nguồn lực và hành động cần thiết” Nhấn mạnh nhiệm vụ, trách nhiệm mọi người, mọi quốc gia: “ Chúng ta….cấp bách hơn” ; Loài người hãy công khai lên tiếng chống lại HIV/AIDS. Đó là ý nghã sinh tử, tồn vong; Bỏ thái độ kì thị, phân biệt đối sử với những người không may bị mắc bệnh HIV/AIDS “ chúng ta còn bị chậm hơn nữa, nếu sự kì thị và phân biệt đối xử vẫn tiếp tục diễn rađối với.

(18) những người bị HIV/AIDS”; đặc biệt nhấn vào nhiệm vụ “ Chúng ta phải đưa vấn đề AIDS lên vị trí hàng đẩu trong chương trình nghị sự về chính trị và hành động thực tế của mình”. Những lời kêu gọi không chung chung mà trở nên sống đọng, tha thiết và thấm thía bởi xúc cảm chân thành: Cách thức vận dụng sáng tạo các thao tác so sánh và bác bỏ Tạo ra mối tương quan giữa :thờ ơ/ cái chết, dè dặt, từ chối, kì thi, phân biệt/ chậm quá trình chống bệnh, không hoàn thành được mục tiêu Tác giả dùng hình thức nén ngôn từ: câu văn mang dáng dấp một quy luật gọn ghẽ mà nhưng độc đáo, bất ngờ “Trong thế giới đó, im lặng đồng nghĩa với cái chết”; có câu văn vừa cô đọng vừa tạo ra hình ảnh gợi cảm “Hãy cùng tôi….bệnh dịch này”; có những câu mang cả 2 sức mạnh và vẻ đẹp trên “ hãy đừng…. chúng ta và họ”. III. Kết thúc vấn đề: Lời kêu gọi tha thiết D. C©u hái tham kh¶o Ph©n tÝch b¶n Th«ng ®iÖp nh©n ngµy thÕ giíi phßng chèng AIDS, 1-12-2003. Bµi 7: T©y TiÕn ( Quang Dòng) I. KiÕn thøc c¬ b¶n : C©u 1: Anh(chÞ) h·y tr×nh bµy hoµn c¶nh s¸ng t¸c cña bµi th¬ T©y TiÕn cña Quang Dòng? Gîi ý: “Tây Tiến” là đơn vị bộ đội được thành lập đầu năm 1947 có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào bảo vệ biên giới Việt – Lào ,tiêu hao lực lượng địch ở thượng Lào cũng như miền Tây Bắc bộ VN. Địa bàn hoạt động khá rộng từ Châu Mai, Châu Mộc sang Sầm Nứa rồi vòng về Thanh Hóa. Lính Tây Tiến phần đông là sinh viện, học sinh Hà Nội. Quang Dũng là đại đội trưởng. Năm 1948, sau một năm hoạt động đoàn bình tây tiến về Hoà Bình thành lập trung đoàn 52, Quang Dũng chuyển sang đơnvị khác. Tại đại hội thi đua toàn quân (Phù Lưu Chanh) Quang Dũng viết bài thơ, lúc đầu có tên “NHỚ TÂY TIẾN” .Bài thơ in lần đầu năm 1949 – đến năm 1957 được in lại và đổi tên “TÂY TIẾN” . C©u 2: Bè côc bµi th¬ T©y TiÕn cña Quang Dòng? Nªu ý chÝnh mçi ®o¹n vµ chØ ra m¹ch liªn kÕt gi÷a c¸c ®o¹n? Gîi ý: - Bµi th¬ tù nã chia lµm 4 ®o¹n, 3 ®o¹n chÝnh vµ mét ®o¹n kÕt-> bè côc tù nhiªn, tu©n theo dßng m¹ch c¶m xóc g¾n liÒn víi nh÷ng håi øc vµ kØ niÖm s©u s¾c trong nçi nhí vÒ mét thêi T©yTiÕn. Mçi ®o¹n lµ mét khung c¶nh, mét thÕ giíi nghÖ thuËt bëi nã gîi vÒ nh÷ng miền kí ức rất riêng trong cuộc đời hành quân chiến đấu của ngời chiến sĩ Tây Tiến năm xa. + Đoạn l: Những cuộc hành quân gian khổ của đoàn quân Tây Tiến và khung cảnh thiên nhiên miền Tây hùng vĩ, hoang sơ và dữ dội. + Đoạn 2: Những kỉ niệm đẹp về tình quân dân trong đêm liên hoan và cảnh sông nước miền Tây thơ mộng. + Đoạn 3: Chân dung của người lính Tây Tiến. + Đoạn 4: Lời thề gắn bó với Tây Tiến và miền Tây. - Mạch liên kết giữa các đoạn của bài thơ là mạch cảm xúc, tâm trạng của nhà thơ. Bài thơ được viết trong một nỗi nhớ da diết của Quang Dũng về đồng đội, về những kỉ niệm của đoàn quân Tây Tiến gắn liền với khung cảnh thiên nhiên miền Tây hùng vĩ, hoang sơ,.

(19) đầy thơ mộng. Bài thơ là những kí ức của Quang Dũng về Tây Tiến; những kí ức, những kØ niệm được tái hiện lại một cách tự nhiên, kí ức này gọi kí ức khác, kỉ niệm này khơi dậy kỉ niệm khác như những đợt sóng nối tiếp nhau. Ngòi bút tinh tế và tài hoa của Quang Dũng đã làm cho những kí ức ấy trở nên sổng động và người đọc có cảm tưởng đang sống cùng với nhà thơ trong những hồi tưởng ấy. Câu 3: Có ý kiÕn cho rằng bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng có tính chất bi lụy. Em có đồng tình với ý kiến đó không ? Gîi ý: - Bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng nói nhiều tới mất mát, hi sinh. Mặc dù vậy, bài thơ có phảng phất buồn, có bi thương nhưng vẫn không bi lụy. - Người lính Tây Tiến tự nguyện hiến dâng tuổi trẻ của mình cho Tổ quốc. Họ coi thường gian khổ, hiểm nguy, coi cái chết nhẹ tựa như lông hồng. Người lính Tây Tiến bệnh tật đến nổi “tóc không mọc”, da “xanh màu lá” nhưng hình hài vẫn chói ngời vẻ đẹp lí tưởng vẫn toát lên vẻ đẹp “dữ oai hùm”. Vẻ đẹp của người lính Tây Tiến mang đậm tính chất bi tráng. Câu 4: Giá trị nội dung, giá trị nghệ thuËt? II. LuyÖn tËp §Ò 1: Anh(chÞ) h·y ph©n tÝch bµi th¬ T©y TiÕn cña nhµ th¬ Quang Dòng. Gîi ý: a, Më bµi: - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶-> nhÊn m¹nh:lµ mét nghÖ sÜ ®a tµi, mang hån thơ phóng khoáng, hồn hậu, lãng mạn và tài hoa- đặc biệt khi viết về ngời lính TT và xứ §oµi cña m×nh. - Giới thiệu khái quát về bài thơ (chú ý hoàn cảnh sáng tác, chủ đề). b, Th©n bµi: b.1/ Đoạn 1 (Từ câu 1 đến câu 14) - Đoạn thơ đầu gồm 14 câu như những thước phim quay chậm tái hiện địa bàn chiến đấu của người lính Tây Tiến. Đó là thiên nhiên Tây Tiến, là những người lính Tây Tiến cùng những kỷ niệm ấm tình quân dân. + Mở đầu đoạn thơ Quang Dũng nhớ ngay đến dòng sông Mã -> Dòng sông ấy hiện lên trong bài thơ nh một nhân vật, chứng kiến mọi gian khổ, nỗi buồn, niềm vui, mọi chiến công và mọi hy sinh của đoàn binh Tây Tiến. Sông Mã gắn liền với miền đất đã từng qua, những kỷ niệm từng trải của đoàn quân Tây Tiến. + Nhắc tới sông Mã cũng là nhắc tới núi rừng thiên nhiên Tây Bắc. Nhà thơ nhớ về những miền đất trong nỗi nhớ “chơi vơi”. “Chơi vơi” là nỗi nhớ không có hình, không có lượng, không ai cân đong đo đếm được nó lửng lơ mà đầy ắp ám ảnh tâm trí con người, khiến con người như sống trong cõi mộng. Chữ “chơi vơi” hiệp vần với chữ “ơi” ở câu thơ trên khiến cho lời thơ thêm vang vọng. + Trong nỗi nhớ “chơi vơi” ấy hiện lªn cả một kh«ng gian xa x«i hiểm trở -> TÝnh chất “xa x«i” thể hiện ở một số địa danh: Sµi Khao, Mường L¸t, Pha Lu«ng, Mường Hịch, Mai Châu. -> Nghe tờn đất đó lạ và đó là những vùng sâu, vùng xa của các dân tộc ít người từ Sơn La, Lai Châu, Hoà Bình - > những địa danh nªu trªn còng trở nªn xa hơn khi nã gắn liền với h×nh ảnh “sương lấp”, “đoàn quân mỏi” hiện về “trong đêm hơi”. + Câu thơ “Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm” với điệp từ “dốc” gối lên nhau cộng với tính từ “khúc khuỷu”, “thăm thẳm” làm sống dậy con đường hành quân hiểm trở, gập ghềnh, dài vô tận. Âm điệu câu thơ như cũng khúc khuỷu như bị cắt đoạn như.

(20) đường núi khúc khuỷu, có đoạn lên cao chót vót có đoạn xuống thăm thẳm. Con đường mà người lính Tây Tiến phải trải qua cao tới mức bóng người in trên những cồn mây, đến mức “súng ngửi trời” -> Đây là cách nói thậm xưng thể hiện sự độc đáo của Quang Dũng; hình ảnh “Súng ngửi trời” hàm chứa một ý nghĩa khác- Đó là vẻ tinh nghịch, chất lính ngang tàng như thách thức cùng gian khổ của người lính Tây Tiến. -> chất lãng mạn bay bổng của tâm hồn người lính Tây Tiến -> Câu thơ còn gợi cho ta cảm giác về độ cao, độ sâu không cùng của dốc. Ta bắt gặp ý thơ này ở câu thơ: “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống”. Cả hai câu đều ngắt nhịp 4/4. Thực ra ý của câu sau điệp lại ý của câu trước nhưng lối điệp vô cùng sáng tạo, khiến cho người đọc khó phát hiện ra; ý thơ gấp khúc giữa hai chiều cao thăm thẳm, sâu vòi vọi, dốc tiếp dốc, vực tiếp vực nhấn mạnh địa bàn hoạt động của những người lính vô cùng khó khăn, hiểm trở, vượt qua những khó khăn, hiểm trở đó đã là một kỳ tích của những người lính. Tổng hợp những chi tiết đã phân tích ở trên ta có được một phần chính về bức tranh của thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, hoang dại, hiểm trở mà đầy sức hút. Những câu thơ phần lớn là thanh trắc càng gợi cái trúc trắc, trục trặc, tạo cảm giác cho độc giả về hơi thở nặng nhọc, mệt mỏi của người lính trên đường hành quân. + Giữa những âm tiết toàn thanh trắc ấy chen vào câu thơ gần cuối đoạn thơ dài man mác toàn thanh bằng: “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi”. -> Đây chính là hình ảnh thơ mộng mà hoang dã về thiên nhiên Tây Tiến. -> Chất tài hoa của Quang Dũng được thể hiện khá trọn vẹn ở chỗ nhà thơ nhắc đến mưa rừng mà tạo cảm giác đứng trước biển lại ngêi lên vẻ đẹp của người lính chân đứng trên dốc cao đầu gội trong mưa lớn. + Quang Dũng vụt nhớ đến hình ảnh những đồng đội, dù can trường trong dãi dầu nhưng có khi gian khổ đã vượt quá sức chịu đựng khiến cho người lính đã gục ngã, nhưng gục ngã trên tư thế hành quân: “Anh bạn dãi dầu không bước nữa Gục trên súng mũ bỏ quên đời” ->Nói đến cái chết mà lời thơ cứ nhẹ như không. Dường như người lính Tây Tiến chỉ bỏ quên đời một lát rồi lại bừng tỉnh và bước tiếp. ->Nói về cái chết mà lời thơ không bi lụy- Đó cũng là một nét trong phong cách biểu hiện của nhà thơ Quang Dũng. + Vùng đất xa xôi hiểm trở với những nét dữ dội hoang dã: Chiều chiều oai linh thác gầm thét Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người -> Với những từ “oai linh”, “gầm thét” thác nước như một sức mạnh thiêng liêng, đầy quyền uy, đầy đe dọa, và những con hổ đi lang thang hoành hành ngang dọc coi mình là chúa tể của núi rừng làm cho cảnh rừng núi thêm rùng rợn ghê sợ. + Đang nói đến cái rùng rợn bí hiểm của rừng già nhà thơ bỗng nhớ lại một kỷ niệm ấm áp tình quân dân: Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói Mai Châu mùa em thơm nếp xôi. -> Đoạn thơ ấm lại trong tình quân dân mặn nồng. -> Hai câu cuối gieo vào tâm hồn độc giả một cảm xúc ấm nóng. Cái ấm nóng của tình người. Đây chính là chất lãng mạn bay bổng của đoạn thơ và nó như một nét vẽ tươi sáng của bức tranh. * Tãm l¹i:.

(21) Đoạn thơ là sự phối kết hợp hài hòa giữa hai bút pháp hiện thực và lãng mạn. b.2/ §o¹n 2: (8 c©u tiÕp) - Đoạn thơ thứ hai mở ra một thế giới khác của miền Tây-> vẻ mĩ lệ, thơ mộng, duyên dáng của miền Tây.: cảnh một đêm liên hoan lửa đuốc bập bùng và cảnh một buổi chiều sương phủ trên sông nước mênh mang. 4 c©u ®Çu: + Cảnh một đêm liên hoan văn nghệ của những người lính Tây Tiến có đồng bào địa phương đến góp vui được miêu tả bằng những chi tiết rất thực mà cũng rất mộng, rất ảo: Doành trại bừng lên hội đuốc hoa . Kìa em xiêm áo tự bao giờ Khèn lên man điệu nàng e ấp Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ Cả doanh trại “bừng sáng”, tưng bừng, sôi nổi hẳn lên khi đêm văn nghệ bắt đầu. Trong ánh sáng lung linh của lửa đuốc, trong âm thanh réo rắt của tiếng khèn, cả cảnh vật, cả con người đều như ngả nghiêng, bốc men say, ngất ngây, rạo rực. Hai chữ “kìa em” thể hiện một cái nhìn vừa ngỡ ngàng, ngạc nhiên,vừa mê say, vui sướng. Nhân vật trung tâm, linh hồn của đêm văn nghệ là những cô gái nơi núi rừng miền Tây bất ngờ hiện ra trong những bộ xiêm áo lộng lẫy (“xiêm áo tự bao giờ”), vừa e thẹn, vừa tình tứ (“nàng e ấp”) trong một vũ điệu đậm màu sắc xứ lạ (“man điệu”) đã thu hút cả hồn vía những chàng trai Tây Tiến. 4 c©u sau: Nếu cảnh một đêm liên hoan đem đến cho người đọc không khí mê say, ngây ngất, thì cảnh sông nước miền Tây lại gợi lên được cảm giác mênh mang, mờ ảo: Người đi Châu Mộc chiều sương ấy Có thấy hồn lau nẻo bến bờ Có nhớ dáng người trên độc mộc Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa \ Không gian dòng sông trong một buổi chiều giăng mắc một màu sương. Sông nước, bến bờ lặng tờ, hoang dại như thời tiền sử. \ Trên dòng sông đậm màu sắc cổ tích, huyền thoại ấy, nổi bật lên dáng hình mềm mại, uyển chuyển của một cô gái Thái trên chiếc thuyền độc mộc. \ Và như hoà hợp với con người, những bông hoa rừng cũng “đong đưa” làm duyên trên dòng nước lũ. => Ngòi bút tài hoa của Quang Dũng không tả mà chỉ gợi cảnh vật thiên nhiên xứ sở qua ngòi bút của ông như có hồn phảng phất trong gió, trong cây (“có thấy hồn lau nẻo bến bờ”). Ông không chỉ làm hiển hiện lên trước mắt người đọc vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn gợi lên cái phần thiêng liêng của cảnh vật. * Tãm l¹i: Đọc đoạn thơ này, ta như lạc vào thế giới của cải đẹp, thế giới của cõi mơ, của âm nhạc (4). - Bốn câu thơ đầu ngân nga như tiếng hát, như nhạc điệu cất lên tự tân hồn ngây ngất, say mê của những người lính Tây Tiến. - Hơn ở đâu hết, trong đoạn thơ này, chất thơ và chất nhạc hoà quyện với nhau đến mức khó mà tách biệt. Với ý nghĩa đó, Xuân Diệu có lí khi cho rằng đọc bài thơ Tây Tiến, ta có cảm tưởng như ngậm âm nhạc trong miệng..

(22) b.3/ Đoạn 3: (8 c©u tiÕp) B»ng c¶m høng l·ng m¹n, trªn c¸i nÒn cña thiªn nhiªn, h×nh tîng ngêi lÝnh xuất hiện với vẻ đẹp đậm chất bi tráng: - 4 c©u ®Çu: + 2 câu đầu: ngời lính TT hiện lên đờng hoàng: ngoại hình tiều tuỵ vì bệnh tật và thiÕu thèn nhng søc m¹nh tinh thÇn k× diÖu” d÷ oai hïm”. -> sử dụng thủ pháp đối lập. + 2 c©u tiÕp: B»ng thñ ph¸p t¬ng ph¶n-> ngêi lÝnh TT: oai phong, d÷ d»n, lÉm liÖt qua ¸nh m¾t giËn d÷ “ m¾t...méng”-> Chøng tá hä lµ nh÷ng tr¸i tim r¹o rùc khao kh¸t yêu đơng “ Đêm ...thơm”. => Dựng tợng đài tập thể những ngời lính TT với dáng vẻ và tâm hồn. - 4 c©u sau: + 2 c©u ®Çu: c¸i chÕt cña ngêi chiÕn sÜ ë chiÕn trêng biªn giíi xa x«i víi nh÷ng nấm mồ cô đơn nơi hoang vu, qua thủ pháp đối lập tơng phản làm nổi bật triết lí sống: họ quyết tâm ra đi chiến đấu và sẵn sàng hi sinh cả tuổi xuân của mình-> đợc giảm nhẹ ®i nhê nh÷ng yÕu tè H¸n ViÖt vµ lÝ tëng x¶ th©n v× Tæ Quèc. + 2 câu tiếp: Sự thật bi thảm- ngời lính TT gục ngã không có cả đến mảnh chiếu che thân; qua cái nhìn của QD đợc bọc tấm áo bào sang trọng-> đợc vợi đi nhờ cách nãi gi¶m vµ bÞ ¸t h¼n ®i trong tiÕng gÇm thÐt d÷ déi cña S.M·. => Không bi luỵ mà thấm đẫm tinh thần bi tráng, chói ngời vẻ đẹp lí tởng. - Giäng ®iÖu: trang träng, thÓ hiÖn t×nh c¶m ®au th¬ng v« h¹n vµ sù tr©n träng, kÝnh cẩn của nhà thơ trớc sự hi sinh của đồng đội. b.4 Bốn câu kết: - Bài thơ khép lại bằng bốn câu thơ, một lần nữa, tô đậm thêm không khí chung của một thời Tây Tiến, tinh thần chung của những người lính Tây Tiến. Nhịp thơ chậm, giọng thơ buồn, nhưng linh hồn của đoạn thơ thì vẫn toát lên vẻ hào hùng: Tây Tiến người đi không hẹn ước ..........................................về xuôi. -> Cái tinh thần “một đi không trở lại” (nhất khứ bất phục hoàn) thấm nhuần trong tư tưởng và tình cảm của cả, đoàn quân Tây Tiến. Tâm hồn, tình cảm của những người lính Tây Tiến vẫn gắn bó máu thịt vời những ngày, những nơi mà Tây Tiến đã đi qua. “Tây Tiến mùa xuân ấy” đã thành thời điểm một đi không trở lại. Lịch sử dân tộc sẽ không bao giờ lặp lại cái thời mơ mộng, lãng mạn, hào hùng đến nhường ấy trong một hoàn cảnh khó khăn, gian khổ, khốc liệt đến như vậy. - Bốn câu thơ kết thúc được viết như những dòng chữ ghi vào mộ chí. Những dòng sông ấy cũng chính là lời thề của các chiến sĩ vệ quốc quân. - Hình ảnh “Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi”, “chẳng về xuôi” bỏ mình trên đường hành quân “Hồn về Sầm Nứa”: chí nguyện của các chiến sĩ là sang nước bạn hợp đồng tác chiến với quân tình nguyện Lào chống thực dân Pháp, thực hiện lý tưởng đến cùng. Bởi vậy dù đã ngã xuống trên đường hành quân hồn (tinh thần của các anh) vẫn đi cùng với đồng đội, vẫn sống trong lòng đồng đội: Vang vọng âm hửơng văn tế của Nguyễn Đình Chiểu: “Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc”. c, KÕt bµi: - Baøi thô theå hieän roõ neùt phong caùch thô haøo hoa laõng mạn cuûa QD - QD đã góp một cái nhìn mới lạ độc đáo vềâ hình tượng người chiến sĩ trong cuïoâc kháng chiến choáng Phaùp - Bài thơ đã gắn liền với tên tuổi tác giả. III. Câu hỏi tham khảo: 1, C¶m nhËn cña anh(chÞ) vÒ ®o¹n th¬ trong bµi th¬ T©y TiÕn cña Quang Dòng Doanh tr¹i bõng lªn héi ®uèc hoa. .......................................................

(23) ..................................................... Tr«i dßng níc lò hoa ®ong ®a. 2, C¶m nhËn cña anh(chÞ) vÒ ®o¹n th¬ trong bµi th¬ T©y TiÕn cña Quang Dòng: T©y TiÕn ®oµn binh kh«ng mäc tãc ...................................................... ....................................................... Sông Mã dầm lên khúc độc hành. Gîi ý 1. Đoạn 2: Vẻ đẹp của con người và thiên nhiên: ( Các ý chính cần đạt) - Nhớ những đêm liên hoan văn nghệ ấm áp tình quân dân:“Doanh trại bừng lên hội đuố.... Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ” + Cụm từ “Bừng lên hội đuốc hoaà gợi lên cảnh doanh trại sáng bừng bởi ánh đuốc, tưng bừng bởi tiếng nhạc, khèn, điệu múa. + Hai chữ “Kìa em”à diễn tả sự sung sướng, ngạc nhiên của các chàng trai Tây Tiến + Bức tranh đầy âm thanh, màu sắc: \ Những cô gái miền Tây bất ngờ xuất hiện ra trong những bộ xiêm áo lộng lẫy. \ Dáng vẻ dịu dàng, tình tứ trong điệu múa hòa cùng tiếng nhạc à Tất cả đã thu hút hồn vía của các chiến sĩ. - Cảnh sông nước mênh mang, mờ ảo:“Người đi Châu Mộc chiều.... lũ hoa đong đưa” + Âm điệu : Nhịp nhàng, trữ tình, thiết tha à gợi kỷ niệm êm đềm. + Những từ ngữ “chiều sương”, “hồn lau nẻo bến bờ” à vẽ lại cảnh thiên nhiên hoang sơ, vắng lặng như thời tiền sử + Nổi bật trên dòng sông huyền thoại, dòng sông cổ tích ấy là dáng hình mềm mại uyển chuyển của những cô giái người Thái trên chiếc thuyền độc mộc. + Như hoà hợp với con người, những cánh hoa rừng cũng “đong đưa”, làm duyên trên dòng nước lũ. => Chất thơ và chất nhạc hoà quyện: không chỉ làm hiện lên vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn gợi lên cảnh và người hòa hợp, cái hồn thiêng liêng của cảnh vật. 2. Đoạn 3: Vẻ đẹp lãng mạn của người lính Tây Tiến : ( Các ý chính cần đạt) - Hình tượng người lính Tây Tiến xuất hiện với một vẻ đẹp đậm chất bi tráng: “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc............ kiều thơm” + Hình ảnh chọc lọc: “không mọc tóc”à gợi ra sự thật nghiệt ngã nhưng đậm chất ngang tàng của người lính Tây Tiến. + Hình ảnh “Quân xanh màu lá” à gợi lên dáng vẻ xanh xao tiều tuỵ vì sốt rét, vì sốt rét nhưng vẫn toát lên dáng vẻ oai như những con hổ chốn rừng thiêng, làm nổi bật tính cách dũng cảm của người lính. + Sự oai phong lẫm liệt còn được thể hiện qua ánh mắt “Mắt trừng”: ánh mắt dữ dội, rực cháy căm hờn, mang mộng ước giết kẻ thù. + Nét đẹp lãng mạn trong tâm hồn người lính TT:“Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm” à Từ ngữ trang trọng khi nói về vẻ đẹp các cô gái Hà Nội: bên trong cái dáng vẻ oai hùng, dữ dằn là trái tim, là tâm hồn khao khát yêu đương.

(24) +Vẻ đẹp về sự hi sinh của người lính Tây Tiến: Rải rác biên cương mồ...... độc hành” Các từ Hán Việt cổ kính, trang trọng “biên cương, mồ viễn xứ”à Tạo không khí trang trọng, âm hưởng bi hùng làm giảm đi hình ảnh của những nấm mồ chiến sĩ nơi rừng hoang biên giới lạnh lẽo, hoang vu. + Vẻ đẹp bi tráng còn được thể hiện qua khí phách người lính:“Chiến trường đi tiếc đời xanh” -> Lí tưởng anh hùng lãng mạn, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng, quyết tâm hiến dâng sự sống cho đất nước. +. “Áo bào thay chiếu anh về đất,....... Sông Mã gầm lên khúc độc hành”. \ Từ ngữ ước lệ “Áo bào”à gợi lên vẻ đẹp bi tráng của sự hi sinh: nhìn cái chết của đồng đội giữa chiến trường thành sự hi sinh rất sang trọng của người anh hùng chiến trận. \ Biện pháp nói giảm: “anh về đất” à làm vơi đi sự bi thương khi nói về cái chết của người lính Tây Tiến. \ Biện pháp cường điệu:Sông Mã gầm lên khúc độc hànhà Thiên nhiên đã tấu lên khúc nhạc hùng tráng đưa tiễn người lính Tây Tiến. Người lính Tây Tiến ra đi trong khúc nhạc vĩnh hằng => Bằng những câu thơ mang âm hưởng bi tráng, đoạn thơ khắc họa chân dung người lính từ ngoại hình đến nội tâm, đặc biệt là tính cách hào hoa lãng mạn – Những con người đã làm nên vẻ đẹp hào khí của một thời.. Bµi 8: ViÖt b¾c( TrÝch) (Tè H÷u) I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Trình bày những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp thơ Tố Hữu? - Tè H÷u (1920-2002), tªn thËt lµ NguyÔn Kim Thµnh, quª gèc ë tØnh Thõa Thiªn. - Sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo, từ nhỏ Tố Hữu đã học và tập làm thơ (Những bài thơ đầu tiên đợc sáng tác từ những năm 1937-1938). Ông giác ngộ cách mạng trong thời kì Mặt trận Dân chủ và trở thành ngời lãnh đạo Đoàn Thanh niên Dân chủ ë HuÕ. - Th¸ng 4-1939, Tè H÷u bÞ Thùc d©n Ph¸p b¾t, giam gi÷ ë c¸c nhµ lao miÒn Trung vµ T©y Nguyªn. - Tháng 3-1942, Tố Hữu vợt ngục Đắc Lay, tiếp tục hoạt động cách mạng. - Ông từng đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng: Chủ tịch Uỷ ban khởi nghĩa Thừa Thiên- Huế; Uỷ viên Bộ chính trị; Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trởng. - Tác phẩm đã xuất bản: Từ ấy ( Thơ- 1946); Việt Bắc ( Thơ- 1954); Gió lộng ( Thơ-1961); Ra trận ( Thơ-1971); Máu và hoa ( Thơ- 1972); Một tiếng đờn (Thơ-1992)... - Tố Hữu từng đợc nhận Giải nhất Giải thởng văn học Hội nhà văn Việt Nam 1954-1955 ( TËp th¬ ViÖt B¾c); Gi¶i thëng v¨n häc Asean(1969); Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ V¨n häc nghÖ thuËt ( §ît I, 1996). 2. Những nhân tố tác động đến con đường thơ của Tố Hữu ? - Quê hương: sinh ra và lớn lên ở xứ Huế, một vùng đất nổi tiếng đẹp, thơ mộng , trầm mặc với sông Hương, núi Ngự, đền đài lăng tẫm cổ kính,… và giàu truyền thống văn hóa, văn học bao gồm cả văn hóa cung đình và văn hóa dân gian mà nổi tiếng nhất là những điệu ca, điệu hò như nam ai nam bình . mái nhì, mái đẩy… - Gia đình: Ông thân sinh ra nhà thơ là một nhà nho không đỗ đạt nhưng rất thích thơ phú và ham sưu tầm văn học dân gian. Mẹ nhà thơ cũng là người biết và thuộc nhiều ca dao, tục ngữ. Từ nhỏ Tố Hữu đã sống trong thế giới dân gian cùng cha mẹ. Phong cách nghệ và giọng điệu thơ sau này chịu ảnh hưởng của thơ ca dân gian xứ Huế..

(25) - Bản thân Tố Hữu: là người sớm giác ngộ lí tưởng cách mạng, tham gia cách mạng từ năm 18 tuổi, bị bắt và bị tù đày từ năm 1939- 1942, sau đó vượt ngục trốn thoát và tiếp tục hoạt động cho đến Cách mạng tháng Tám, làm chủ tịch ủy ban khởi nghĩa ở Huế. Sau cách mạng ông giữ nhiều trọng trách ở nhiều cương vị khác nhau, nhưng vẫn tiếp tục làm thơ. 3. Con đường thơ của Tố Hữu : Thơ Tố Hữu gắn bó chặt chẽ với cuộc đấu tranh cách mạng Việt Nam từ những năm 1940 cho đến sau này. a. Tập thơ Từ ấy (1946): gồm 71 bài sáng tác trong 10 năm (1936 – 1946). Tác phẩm được chia làm ba phần: - Máu lửa (27 bài) được viết trong thời kì đấu tranh của Mặt trận dân chủ Đông Dương, chống phát xít, phong kiến, đòi cơm áo, hòa bình… - Xiềng xích (30 bài) được viết trong nhà giam thể hiện nỗi buồn đau và ý chí, khí phách của người chiến sĩ cách mạng. - Giải phóng (14 bài) viết từ lúc vượt ngục đến 1 năm sau ngày độc lập nhằm ngợi ca lí tưởng, quyết tâm đuổi giặc cứu nước và thể hiện niềm vui chiến thắng. Những bài thơ tiêu biểu:Mồ côi, Hai đứa bé, Từ ấy,… b. Tập thơ Việt Bắc (1954) - Gồm 24 bài sáng tác trong thời kì kháng chiến chống Pháp. - Việt Bắc là bức tranh tâm tình của con người VN trong kháng chiến với những cung bậc cảm xúc tiêu biểu: tình yêu quê hương đất nước, tình đồng chí đồng đội, tình quân dân, lòng thủy chung cách mạng. Đồng thời thể hiện quyết tâm bảo vệ sự toàn vẹn của đất nước. - Những bài thơ tiêu biểu: Phá đường, Việt Bắc, Bầm ơi, Ta đi tới,… c. Gió lộng (1961): - Tác phẩm thể hiện niềm vui chiến thắng, cuộc sống mới với những quan hệ xã hội tốt đẹp. Còn là lòng tri ân nghĩa tình đối với Đảng, Bác Hồ và nhân dân. - Những bài thơ tiêu biểu: Trên miền Bắc mùa xuân; Thù muôn đời muôn kiếp không tan;Mẹ Tơm; bài ca xuân 1961,… d. Ra trận (1971), Máu và Hoa (1977) Phản ánh cuộc đấu tranh của dân tộc kêu gọi cổ vũ tinh thần chiến đấu của dân tộc . Ca ngợi Bác Hồ, tổng kết lịch sử đấu tranh. 4. Tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh trong phong c¸ch nghệ thuật thơ Tố Hữu? - Tố Hữu là nhà thơ trữ tình chính trị thể hiện nồng nhiệt tự hào lý tưởng cách mạng, đời sống cách mạng của nhân dân ta. - Thơ Tố Hữu chủ yếu mang khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn, màu sắc lịch sử được diễn tả bằng bút pháp lãng mạn, hình tưởng thơ kì vĩ, tráng lệ. - Nét đặc sắc trong thơ Tố Hữu là có giọng điệu riêng. Thơ liền mạch, nhất khí tự nhiên, giọng tâm tình, ngọt ngào tha thiết. - Nghệ thuật thơ Tố Hữu đậm đà tính dân tộc. Phối hợp tài tình ca dao, dân ca các thể thơ dân tộc và “thơ mới”. Vận dụng biến hoá cách nói, cách cảm, cách so sánh ví von rất gần gũi với tâm hồn người. Phong phú vần điệu, câu thơ mượt mà, dễ thuộc dễ ngâm. 5. V× sao nãi th¬ Tè H÷u lµ th¬ tr÷ t×nh chÝnh trÞ? Vì: - Tố Hữu là nhà thơ- chiến sĩ, thơ ông nhằm mục đích phục vụ cho cuộc đấu tranh cách mạng. Tố Hữu tạo đợc sự thống nhất giữa cảm hứng trữ tình và tuyên truyền chÝnh trÞ. - Thơ Tố Hữu chủ yếu khai thác cảm hứng từ đời sống chính trị của đất nớc và hoạt động cách mạng của bản thân nhà thơ. - Con ngời và hiện thực trong thơ Tố Hữu đợc cảm nhận và biểu hiện chủ yếu trªn ph¬ng diÖn chÝnh trÞ, trong mèi quan hÖ víi lÝ tëng vµ nhiÖm vô c¸ch m¹ng. 6. Nêu hoàn cảnh sáng tác,giá trị t tởng và chủ đề của bài thơ Việt bắc? * Hoàn cảnh ra đời:.

(26) - Việt Bắc là quê hương cách mạng, là căn cứ địa vững chắc của cuộc kháng chiến, nơi đã che chở đùm bọc cho Đảng, Chính Phủ, bộ đội trong suốt những năm kháng chiến chống Pháp gian khổ. - Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, hiệp định Giơnevơ về Đông Dương được kí kết (tháng 7- 1954) hòa bình lập lại, miÒn Bắc nước ta được giải phóng. Một trang sử mới của đất nước, một giai đoạn mới của c¸ch m¹ng được mở ra. - Tháng 10 năm ấy, các cơ quan trung ương của Đảng và chính phủ rời chiến khu Việt Bắc trở về Hà Nội. Nhân sự kiện lịch sử ấy, Tố Hữu sáng tác bài th¬ “Việt Bắc”. “Việt Bắc” là đỉnh cao của thơ Tố Hữu và cũng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kháng chiến chống thực dân Pháp. T¸c phÈm gồm 150 câu lục bát ,là khúc hát trữ tình hay nhất trong tập thơ cùng tên của nhà thơ, đoạn trích (90 câu lục bát ) là phần mở đầu nói về những kỉ niệm cña nhµ th¬ với kháng chiến. * Giá trị t tởng và chủ đề của bài thơ: - ViÖt B¾c kh«ng chØ lµ t×nh c¶m riªng cña Tè H÷u mµ cßn tiªu biÓu cho t×nh c¶m cao đẹp của những con ngời kháng chiến đối với Việt Bắc, đối với nhân dân và đất nớc. - Bµi th¬ lµ khóc h¸t ©n t×nh thuû chung gi÷a nh÷ng con ngêi c¸ch m¹ng kh¸ng chiÕn với Việt Bắc và giữa nhân dân Việt Bắc với cách mạng, thể hiện truyền thống đạo lí thuỷ chung, giµu ©n nghÜa cña d©n téc. 7. NhËn xÐt vÒ cÊu tróc vµ giäng ®iÖu cña bµi th¬ ViÖt B¾c? - Bài thơ đã sáng tạo nên một hoàn cảnh đặc biệt để bộc lộ cảm xúc, tình cảm dạt dào. Đó là cuộc chia tay đầy lu luyến của kẻ ở, ngời đi đầy bâng khuâng, bịn rịn để thể hiÖn nh÷ng nghÜa t×nh c¸ch m¹ng réng lín. - Giọng điệu ngọt ngào, êm ái, hài hoà nhịp nhàng nh lời ru. Bài thơ đa ngời đọc vào thế giới tâm tình đằm thắm đầy tình nghĩa. II. LuyÖn tËp §Ò 1: Ph©n tÝch ®o¹n trÝch ViÖt B¾c ( trÝch phÇn mét cña bµi th¬) cña nhµ th¬ Tè H÷u. Dµn ý. A. Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm, vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch còng nh gi¸ trÞ chung cña ®o¹n trÝch. B.Th©n bµi: 1. 8 c©u th¬ ®Çu: Cuéc chia tay - Bài thơ kết cấu theo lối hát đối đáp rất quen thuộc, vận dụng ca dao một cách s¸ng t¹o. - Mở đầu là một câu hỏi ngọt ngào bâng khuâng: Mình về mình …nhìn sông nhớ nguồn Mười lăm năm ấy là trở về với cội nguồn những năm tiền khởi nghĩa sâu nặng biết bao ân tình. 4 câu thơ điệp lại 4 chữ mình, 4 chữ nhớ, 1 chữ ta hòa quyện 1 câu hỏi về thời gian (15 năm...) một câu hỏi về không gian (nhìn cây...). Khổ thơ ngắn nhưng đã dồn góp lại cả một thời cách mạng. Tấm lòng người ở lại đã thổ lộ giãi bày trong không gian, theo thời gian. - Tiếp theo là lời của “ ngời cán bộ kháng chiến” đáp lại: Tiếng ai tha thiết …nói gì hôm nay... Quyến luyến, xúc động nghẹn ngào nói không nên lời, tình cảm ấy làm thay đổi cả nhịp thơ. ( NhÞp 2/2/2-> nhÞp 3/3/2). Dấu chấm lửng hàm chứa bao xao xuyến không lời. 2. Lời kẻ ở, ngời đi đầy xúc động-> Qua đó biểu hiện nghĩa tình cách mạng rộng lín.( PhÇn cßn l¹i). a.Lêi cña kÎ ë:( 12 c©u tiÕp: Mình đi có nhớ những ngày ….. Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa). - Lời của kẻ ở là lời nhắn nhủ đối với ngời đi về những kỉ niệm đã lùi xa vào quá khø. - §ã lµ: + Cã nhí ViÖt B¾c, céi nguån quª h¬ng c¸ch m¹ng (ViÖt B¾c g¾n liÒn víi nh÷ng sù kiÖn lín lao cña c¸ch m¹ng, lÞch sö- “ Hång Th¸i”, “ T©n Trµo”...). + Cã nhí ViÖt B¾c víi nh÷ng kØ niÖm ©n t×nh..

(27) b.Lêi ngêi ®i (Lời người cán bộ cách mạng). - 4 c©u th¬: Ta với mình, mình với ta … Nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu -> sö dông cách nói mình –ta của ca dao dân ca, điệp từ mình + nghệ thuật so sánh nguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu khẳng định lòng thủy chung son sắt với cách mạng, với quê hương kháng chiến của người cán bộ vÒ xuôi. - 18 c©u th¬ tiÕp: Nçi nhí c¶nh, nhí ngêi ViÖt B¾c. Nhớ gì như nhớ người yêu ... Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy + Hình ảnh so sánh như nhớ người yêu thể hiện sự gắn bó tha thiết trong tình cảm. Nçi nhí cô thÓ s©u s¾c víi nh÷ng h×nh ¶nh gîi c¶m ®Çy thi vÞ: Tr¨ng lªn ®Çu nói, n¾ng chiÒu lng n¬ng, bản khói cùng sương, bếp lửa...gợi nhớ những nét mang đậm hồn người. Ta đi ta nhớ những ngày …Chày đêm nện cối đều đều suối xa + Hình ảnh đắng cay ngọt bùi, thương nhau chia củ sắn lùi, bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng là hình ảnh đậm đà giai cấp. Ngêi d©n ViÖt B¾c cÇn cï, gian khæ, th¬ng yªu nghÜa t×nh. - 10 c©u tiÕp: Nçi nhí ngêi g¾n víi thiªn nhiªn bèn mïa. Ta về mình có nhớ ta … Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung + §©y lµ ®o¹n th¬ được xem là đặc sắc nhất trong bµi th¬ Việt Bắc. 10 câu lục bát thu gọn cả sắc màu 4 mùa, cả âm thanh cuộc sống, cả thiên nhiên con người Việt Bắc. Ta về mình có nhớ ta Ta về ta nhớ những hoa cùng người +Tố Hữu lựa chọn hình ảnh đối xứng : hoa - người. Hoa là vẻ đẹp tinh tuý nhất của thiên nhiên, kết tinh từ hương đất sắc trời, cßn con người là hoa của đất. Bởi vậy đoạn thơ được cấu tạo: câu lục nói đến thiên nhiên, câu bát nói tới con người.Vẻ đẹp của thiên nhiên và con người hòa quyện với nhau tỏa sáng bức tranh thơ. Bốn cặp lục bát tạo thành bộ tứ bình đặc sắc. - Phần còn lại: Nỗi nhớ về Việt Bắc đánh giặc anh hùng. + Nhí chiÕn khu oai hïng. + Nhớ con đường chiến dịch, nhớ khí thế hào hùng của quân và dân trên đờng hành qu©n, mang chÊt sö thi: “Những đờng Việt Bắc cuả ta ....Bước chân nát đá muôn tàn lửa bay” ->Âm điệu thơ hùng tráng thể hiện sức mạnh chiến đấu và chiến thắng của quân và dân ta. + Nỗi nhớ gắn liền với niềm tin … Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi … Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền” + Nhớ Việt Bắc là nhớ về cội nguồn, nhớ một chặng đường lịch sử và cách mạng: “Mười lăm năm ấy ai quên Quª h¬ng C¸ch m¹ng dùng nªn Céng hoµ. C. KÕt luËn - Bài thơ thể hiện nghệ thuật tài hoa độc đáo của nhà thơ Tố Hữu: giọng thơ trữ tình, ngọt ngào, ngôn ngữ giản dị, đặc biệt cách sử dụng đại từ “ mình”- “ ta” linh hoạt uyển chuyển, kết cấu đối đáp lặp ý của ca dao- dân ca khiến cho bài thơ mang tính dân tộc đậm đà..

(28) - Tất cả những điều đó nhằm thể hiện tình cảm đôn hậu của con ngời Việt Bắc và sự ân tình thuû chung cña ngêi kh¸ng chiÕn. §Ò 2: Ph©n tÝch ®o¹n th¬: Ta vÒ m×nh cã nhí ta .... Nhí ai tiÕng h¸t ©n t×nh thuû chung ( TrÝch ViÖt B¾c – Tè H÷u) Gîi ý phÇn th©n bµi 1. Më ®Çu ®o¹n th¬ lµ sù giíi thiÖu chung vÒ néi dung c¶m xóc: nhí c¶nh, nhí ngêi. - Dßng th¬ ®Çu: “Ta vÒ, m×nh cã nhí ta” võa lµ c©u hái tu tõ, võa lµ lêi tho¹i, võa lµ cái cớ để bày tỏ tấm lòng của mình một cách trực tiếp, khái quát. - Dßng th¬ tiÕp theo: Ta vÒ ta nhí nh÷ng hoa cïng ngêi. Nhµ th¬ dïng h×nh ¶nh Èn dụ “ hoa” để chỉ thiên nhiên Việt Bắc, “ ngời” là ngời dân Việt Bắc. Thiên nhiên và con ngời hoµ quyÖn vµo nhau. 2. Nỗi nhớ về Việt Bắc đợc triển khai bằng bộ tranh tứ bình qua những dòng thơ còn lại. - Bộ tranh tứ bình đợc vẽ bằng thơ với bốn cặp lục bát. Bốn dòng lục dành cho cảnh, bèn dßng b¸t dµnh cho ngêi. C¶nh vµ ngêi hoµ quyÖn vµo nhau. - Phong cảnh ở đây là phong cảnh núi rừng, mang đậm sắc màu Việt Bắc, đợc miêu t¶ b»ng ©m thanh, mµu s¾c... theo diÔn biÕn bèn mïa trong n¨m. + §ó là nỗi nhớ mùa đông Việt Bắc - cái thuở gặp gỡ ban đầu, đến hôm nay vẫn sáng bừng trong kí ức. Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng -> Câu thơ gîi c¶m nhËn vÒ một màu xanh lặng lẽ, trầm tĩnh của rừng già Màu xanh cña núi rừng Việt Bắc: Rừng giăng thành lũy thép dày Rừng che bộ đội rừng vây quân thù Trên cái nền xanh ấy lµ mµu hoa chuối đỏ tơi. Hai chữ “đỏ tư¬i” không chỉ là từ ngữ chỉ sắc màu, mà chứa đựng cả một sự bừng thức, một khám phá ngỡ ngàng, một rung động rất thi nhân. Trên cái phông nền hùng vĩ và thơ mộng ấy, hình ảnh con người xuất hiện thật vững chãi, tự tin. Đó là vẻ đẹp của con người làm chủ núi rừng: “Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng”. + 2 c©u tiÕp là sự chuyển màu trong bức tranh thơ: Màu xanh trầm tĩnh của rừng già chuyển sang màu trắng tinh khôi của hoa mơ khi mùa xuân đến. Cả không gian sáng bừng lên sắc trắng của rừng mơ lúc sang xuân: Ngµy xu©n m¬ në tr¾ng rõng -> Trắng cả không gian, trắng cả thời gian. Cái sắc trắng tinh khôi bừng nở khiÕn ngêi ®i không thể không nhớ đến con người Việt Bắc, trong công việc lao động thầm lặng mà cần mẫn tài hoa: Nhí ngêi ®an nãn chuèt tõng sîi giang. Hai chữ “chuốt từng” gợi lên dáng vẻ cẩn trọng tài hoa. Cảnh thì mơ mộng, tình thì đợm nồng. Hai câu thơ lưu giữ lại cả khí xuân, sắc xuân, tình xuân. + Bức tranh thơ thứ 3 chuyển qua rừng phách. Trong rừng phách nghe tiếng ve ran, ngắm sắc phấn vàng giữa những hàng cây cao vút, ta như cảm thấy sự hiện diện rõ rệt của mùa hè: Ve kêu rừng phách đổ vàng Nhớ cô em gái hái măng một mình ->Sự chuyển mùa được biểu hiện qua sự chuyển màu trên thảo mộc cỏ cây. Chữ đổ được dùng thật xác, tinh tế. Nó vừa gợi sự biến chuyển mau lẹ của sắc màu, vừa diễn tả tài tình từng đợt mưa hoa rừng phách khi có ngọn gió thoảng qua, vừa thể hiện chính xác khoảnh khắc hè sang.-> sử dụng nghệ thuật âm thanh để gọi dậy màu sắc, dùng không gian để miêu tả thời gian.-> cảnh thực mà vô cùng huyền ảo. Trên nền cảnh ấy, hiÖn lªn hình ảnh thơ mộng, lãng mạn: “Cô em gái hái măng một mình”. Nhớ về em, là nhớ cả một không gian đầy hương sắc. Người em gái trong công việc lao động hàng ngày giản dị: hái măng..

(29) + Khép lại bộ tứ bình là cảnh mùa thu. Cảnh đêm phù hợp với khúc hát giao duyên trong thời điểm chia tay giã bạn. Dưới ánh trăng thu, tiếng hát ân tình càng làm cho cảnh thêm ấm áp tình người. Đại từ phiếm chỉ “ai” đã gộp chung người hát đối đáp với mình làm một, tạo một hòa âm tâm hồn đầy bâng khuâng lu luyến giữa kẻ ở, ngời đi, giữa con người và thiên nhiên. §Ò3: Ph©n tÝch ®o¹n th¬: Những đờng Việt Bắc của ta Vui lên Việt bắc, đèo De, núi Hồng. Gợi ý phÇn th©n bµi - Khí thế dũng mãnh của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp Việt Bắc: + Tác giả nhớ lại quang cảnh chiến đấu sôi động, hào hùng của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Việt Bắc với nhiều lực lượng tham gia (dân công, bộ đội binh chủng cơ giới,...), thể hiện rõ trên những con đường bộ đội hình quân, dân công đi tiếp viện, đoàn ô tô quân sự,... + Tác giả nhớ lại niềm vui khi tin tức chiến thắng của mọi miền đất nước tiếp nối báo về. - Những đặc sắc về nghệ thuật của đoạn thơ. Tác giả đã rất điêu luyện trong việc sử dụng thể thơ lục bát, thể hiện các mặt: + Cách dùng từ ngữ, hình ảnh. + Cách vận dụng các biện pháp tu từ (trùng điệp, so sánh, cường điệu,..). + Giọng thơ hào hùng, sôi nổi. -> Chỉ qua đoạn thơ ngắn, Tố Hữu đã thể hiện được không khí của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta một cách cụ thể và sinh động. §Ò 4: Ph©n tÝch ®o¹n th¬: Ta đi ta nhớ những ngày ... Chày đêm nện cối đều đều suối xa. Gîi ý phÇn th©n bµi: 1. Hai c©u th¬ ®Çu kh¸i qu¸t vÒ t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngêi ra ®i nhí vÒ nh÷ng kØ niÖm cña cuéc sèng gian khæ, vÊt v¶ nhng ®Çy niÒm vui, h¹nh phóc trong kh¸ng chiÕn. 2. Nh÷ng c©u th¬ tiÕp theo lµ sù cô thÓ ho¸ nçi nhí; - Nhớ những công việc lao động gian khổ của đồng bào Việt Bắc: Hình ảnh bà mẹ và đứa con đầy xúc động. - Nhí nh÷ng ngµy diÖt giÆc dèt trµn ®Çy niÒm vui: H×nh ¶nh líp häc, nh÷ng giê liªn hoan - Nhí nh÷ng ngµy c«ng t¸c víi tinh thÇn c¸ch m¹ng l¹c quan, vît qua khã kh¨n gian khæ. - Nhí nh÷ng ©m thanh quen thuéc, b×nh dÞ cña cuéc sèng hanh b×nh n¬i chiÕn khu ViÖt B¾c. 3. NghÖ thuËt sö dông phÐp ®iÖp tõ (nhí, nhí sao), thÓ th¬ lôc b¸t, c¸ch nãi gi¶n dÞ gần gũi, cấu trúc đối để diễn tả tình cảm sâu đậm thuỷ chung trong tình cảm của ngời ra ®i.. Bµi 9: §Êt níc ( Trích trờng ca Mặt đờng khát vọng) NguyÔn Khoa §iÒm. I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1.Tr×nh bµy nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶ NguyÔn Khoa §iÒm? - Nguyễn Khoa Điềm sinh 1943 t¹i HuÕ trong một gia đình trí thức có truyền thống yêu nước và tinh thần cách mạng. - N¨m1955, «ng ra B¾c häc t¹i trêng häc sinh miÒn Nam. - Năm 1964, tốt nghiệp Đại học khoa Văn, hoạt động trong phong trào học sinh, sinh viªn thµnh phè HuÕ..

(30) - Sau 1975, Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục hoạt động chính trị và nghệ thuật ở Thừa Thiên- Huế. Ông từng là Tổng th kí Hội nhà văn Việt Nam và đã đảm nhiệm nhiều chức vô cña §¶ng. - Tác phẩm chính: Đất ngoại ô ( Thơ, 1972), Mặt đờng khát vọng( Trờng ca 1974), Ng«i nhµ cã ngän löa Êm( Th¬, 1986)... - Lµ mét trong sè nh÷ng nhµ th¬ tiªu biÓu nhÊt cña thÕ hÖ c¸c nhµ th¬ trÎ trëng thµnh trong kh¸ng chiÕn chèng MÜ. Th¬ NguyÔn Khoa §iÒm giµu chÊt suy t vµ dån nÐn xóc c¶m, mang mµu s¾c chÝnh luËn. - Năm 2000, ông đợc nhận Giải thởng Nhà nớc về Văn học nghệ thuật. 2. Tr×nh bµy nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n cña em vÒ ®o¹n trÝch “§Êt n íc”- TrÝch trêng ca Mặt đờng khát vọng của Nguyễn khoa Điềm? - Ra đời 1971 trên chiến trêng Bình Trị Thiên khói lửa, vµ in lÇn ®Çu n¨m 1974, Trường ca Mặt đường khát vọng đã thành công nhiệm vụ thức tỉnh tinh thần dân tộc của tuổi trẻ đô thị miền Nam, giúp thanh niên vùng địch tạm chiếm nhận rõ bộ mặt xâm lược của đế quốc Mĩ, hướng về nhân dân đất nước, ý thức được sứ mệnh của thế hệ mình, xuống đường đấu tranh hòa nhập với cuộc chiến đấu của toàn dân tộc. - Đoạn trích “Đất nước” thuéc chương V của bản trường ca. Đây là ch¬ng hay nhất tập trung những suy nghĩ cảm nhận mới mẻ về đất nước, đồng thời thể hiện sâu sắc tư tưởng cốt lõi của tác phẩm: Đất nước là của nhân dân. 3. Vì sao có thể nói tư tưởng “Đất nước của nhân dân” đã qui tụ mọi cách nhìn và đ ưa đến những phát hiện độc đáo của tác giả về đất nước ? - Đất nước được cảm nhận trong chiều rộng của không gian, trong vẻ đẹp và sự phong phú của núi sông với những thắng cảnh kì thú: + Tác giả đã phát hiện ra sự gắn bó sâu xa, mật thiết của thiên nhiên đất nư ớc với cuộc sống và số phận của nhân dân, của vô vàn những con người bình dị: Những người vợ nhớ chồng góp cho đất nước những núi Vọng phu Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái... Người học trò nghèo góp cho đất nước mình núi Bút non Nghiên. + Nhìn vào thiên nhiên đất nước, nhà thơ đã “đọc” được tâm hồn, những ước vọng và sự gửi gắm của bao thế hệ con người. Từ đó tác giả cảm nhận được một chân lí hiển nhiên và sâu xa: Ôi đất nước, sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấy, Những cuộc đời đã hóa núi sông ta + Khi nói về lịch sử bốn nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc tác giả nhắc đến vô vàn những con người bình thêng, vô danh, những người: “Không ai nhớ mặt đặt tên Nhng họ đã làm ra §ất Nước”. - Đất nước còn được cảm nhận trong chiều sâu của văn hóa, lối sống, phong tục, của tâm hồn và tính cách dân tộc. Nguyễn Khoa Điềm t×m về với nguồn phong phú của văn hóa dân gian. + Nhân dân là người sáng tạo lịch sử, tạo dựng nên các giá trị vật chất vµ các giá trị văn hóa, tinh thần của dân tộc. Họ đã “truyền lửa qua mỗi ngôi nhà, truyền giọng điệu mình cho con tập nói”. + Vẻ đẹp tâm hồn dân tộc đã được kết đọng trong kho tàng phong phú, mĩ lệ của ca dao, dân ca, tục ngữ, truyền thuyết và cổ tích. Bởi vậy Nguyễn Khoa Điềm đã rất có lí khi nêu một định nghĩa “Đất nước của ca dao thần thoại” tiếp liền sau mệnh đề “Đất nước của nhân dân”. 4. Đoạn thơ có sử dụng nhiều chất liệu của văn học dân gian. Hãy nêu một số ví dụ cụ thể và nhận xét về cách sử dụng chất liệu dân gian của tác giả? Đoạn thơ đã sử dụng đậm đặc chất liệu văn hóa dân gian trong đó có văn học dân gian. Từ các truyền thuyết vào loại xa xưa nhất của dân tộc ta như Lạc Long Quân và Âu Cơ, Thánh.

(31) Gióng, Hùng V¬ng đến truyện cổ tích nh Trầu Cau, đặc biệt là nhiều câu ca dao, dân ca, của nhiều miền đất nước: Ví dụ: +“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn” Là từ câu ca dao: Tay bưng chén muối đĩa gừng Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau + “Dạy anh biết yêu em từ thuở trong nôi” gợi nhớ đến câu ca dao: “Yêu em từ thuở trong nôi Em nằm em khóc anh ngồi anh ru” +“Biết quí công cầm vàng những ngày lặn lội” được rút từ câu ca dao: Cầm vàng mà lội qua sông Vàng rơi không tiếc, tiếc công cầm vàng. -> Chất liệu văn học dân gian đã được tác giả sử dụng vào đoạn thơ một cách linh hoạt và sáng tạo. Không lặp lại hoàn toàn các câu ca dao, dân ca, nhà thơ thờng chỉ dùng một hình ảnh hoặc một phần của các câu ca đó để ®a vào câu thơ của mình. Các truyền thuyết và truyện cổ tích cũng được sử dụng theo cách gợi nhắc tới bằng một hình ảnh hoặc tên gọi. Tác giả vừa ®a người đọc nhập cả vào môi trường văn hóa, văn học dân gian đồng thời lại thể hiện được sự đánh giá, cảm nhận đîc ph¸t hiện của tác giả về kho tàng văn hoá tinh thần ấy của dân tộc. 5. Hãy phát biểu ý kiến cá nhân về trách nhiệm của thế hệ thanh niên hiện nay với đất n ớc thông qua đoạn thơ sau: “ Em ¬i em §Êt Níc lµ m¸u x¬ng cña m×nh Ph¶i biÕt g¾n bã vµ san sÎ Ph¶i biÕt ho¸ th©n cho d¸ng h×nh xø së Làm nên Đất Nớc muôn đời...” ( Đất Nớc- Trích Mặt đờng khát vọng- Nguyễn Khoa Điềm) - Những câu thơ của Nguyễn Khoa Điềm đã phát hiện một chân lí giản dị mà s©u sắc về đất nước. Đất nước không chỉ là một khách thể ở ngoài mỗi chúng ta mà tồn tại ngay trong cơ thể, trong sự sống mỗi người. Đất nước trở nên hết sức thiêng liêng mà gần gũi với mỗi người. Chân lí ấy một lần nữa được tác giả nhắc lại như lời nhắn nhủ tha thiết “Em ơi em, đất nước là máu xương của mình”. Từ đó dẫn đến lời nhắc nhở về trách nhiệm thiêng liêng của mỗi người với đất nước. §Êt níc kÕt tinh, ho¸ th©n trong mçi con ngêi; con ngời phải có tinh thần cống hiến, có trách nhiệm đối với sự trờng tồn của quê hơng, xứ së: “Phải biết gắn bó và san sẻ Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở Làm nên đất nước muôn đời”. - Rút ra bài học liên hệ thực tế đối với bản thân. II. LuyÖn tËp Đề 1: Hãy phân tích đoạn trích Đất Nớc ( Trích Trờng ca Mặt đờng khát vọng của NguyÔn Khoa §iÒm. Gîi ý dµn A- Më bµi Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, t¸c phÈm vµ vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch. B. Th©n bµi I. Phần một.( Từ đầu-> Làm nên đất nớc muôn đời). 1. Cảm nhận về sự sinh thành và trờng tồn của đất nớc. - Đất nớc có từ trớc khi ta ra đời “ Khi ta lớn lên đất nớc đã có rồi”, một cách nói không xác định. Sự thật thì cũng khó xác định và lí giải về sự ra đời của đất nớc. chỉ nhận biết nó qua những câu chuyện kể và chắc là từ ngày đó “ đất nớc có trong những cái ngày xửa ngµy xa mÑ thêng hay kÓ. - Đất nớc lớn lên bằng sự nghiệp chiến đấu, hi sinh, bảo vệ bờ cõi, biên cơng: “ Đất nớc lớn lên khi dân mình biết trồng tre đánh giặc” và sự lao động cần cù lam lũ của con ngời “ H¹t g¹o ph¶i mét n¾ng hai s¬ng xay, gi·, giÇn, sµng.

(32) - Đất nớc cũng là nơi chứa đựng những tâm hồn ngời Việt sâu nặng nghĩa tình “ Cha mẹ th¬ng nhau b»ng gõng cay muèi mÆn. 2. C¶m nhËn §Êt níc tõ nhiÒu ph¬ng diÖn kh¸c nhau. - Đất nớc, trớc hết đợc cảm nhận từ những gì gần gũi nhất, thân thiết nhất và cũng bình dị nhất trong đời sống tinh thần của con ngời: gắn với những câu chuyện cổ tích, với trÇu cau, víi sù lam lò vµ tÇn t¶o, víi t×nh nghÜa thuû chung nh gõng cay muèi mÆn cña cha, cña mÑ... - Đất Nớc còn đợc cảm nhận từ phơng diện địa lí. Đất Nớc là Nơi con chim phợng hoµng bay vÒ hßn nói b¹c, lµ n¬i con c¸ ng «ng mãng níc biÓn kh¬i”, tøc lµ nói non, s«ng níc. - Vµ c¶m nhËn tõ ph¬ng diÖn lÞch sö g¾n víi nh÷ng huyÒn tho¹i vÒ L¹cLong Qu©n vµ Âu Cơ, về đất Tổ Hùng Vơng “ Lạc Long Quân và âu Cơ đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng” ( Cội nguồn của ngời Việt)... Tất cả gợi lên một thời gian đằng đẵng, một không gian mªnh m«ng cña lÞch sö truyÒn thèng. - Đất Nớc cũng đợc cảm nhận nh là sự thống nhất giữa các yếu tố lịch sử, địa lí qua c¸c khÝa c¹nh v¨n ho¸, phong tôc, truyÒn thèng( mèi quan hÖ gi÷a c¸i riªng vµ c¸i chung, gi÷a hÕ hÖ nµy víi thÕ hÖ kh¸c). - T¸c gi¶ sö dông c¸c yÕu tè cña ca dao- d©n ca, thÇn tho¹i mét c¸ch ®Çy s¸ng t¹o vµ giọng điệu linh hoạt uyển chuyển dã dựng nên hình tợng đất nớc vừa gần gũi, vừa mới mẻ đối với con ngời Việt Nam. 3. Những lời nhắn nhủ đối với thế hệ trẻ Việt Nam. - Thông qua sự cảm nhận Đất nớc từ nhiều phơng diện. Hình tợng đất nớc hiện lên khá toàn diện, vừa là cái chung của dân tộc, vừa là cái riêng của mỗi ngời. Từ đấy tạo dựng đợc sự nối tiếp của các thế hệ khác nhau: “ Vµ ë ®©u trªn kh¾p ruéng dång gß b·i Ch¼ng mang mét d¸ng h×nh, mét ao íc, mét lèi sèng «ng cha ¤i §Êt Níc bèn ngµn n¨m ®i ®©u ta còng thÊy Những cuộc đời đã hoá núi sông ta”. Và: “Khi hai đứa cầm tay §Êt níc trong chón ta hµi hoµ nång th¾m Khi chóng ta cÇm tay mäi ngêi §Êt níc vÑn trßn to lín...” - KÕt thóc phÇn nµy lµ ®o¹n th¬: “ Em ¬i em §Êt Níc lµ m¸u x¬ng cña m×nh ....... Làm nên Đất Nớc muôn đời” . Đoạn thơ là lời thủ thỉ tâm tình với “em” mang tính chất riêng t nhng đồng thời cũng là lời nhắn nhủ chân thành đối với thế hệ trẻ: Đó là trách nhiệm đối với đất nớc, dân tộc. II. Phần hai: ( phần còn lại)- Sự tiếp tục triển khai sự cảm nhận về đất n ớc ở phần một và tập trung làm nổi bật t tởng đất nớc của nhân dân. - Tác giả nhấn mạnh quan niệm Đất Nước của Nhân dân. Thực ra, đây cũng là tư tưởng cốt lõi của cả đoạn trích, nhưng ở phần sau thì được triển khai trên hai hướng vừa khơi sâu, vừa phát hiện nhiều ý nghĩa mới. - NguyÔn Khoa §iÒm cã sù phát hiện thú vị và độc đáo về đất nước trên các phương diện: địa lí, văn hoá, phong tục,... muôn vàn những vẻ đẹp, theo tác giả, đều là kết tinh của bao công sức và khát vọng của nhân dân, của những người bình thường, vô danh. Đây là lí do vì sao khi nói về bốn nghìn năm lịch sử của đất nước, nhà thơ không điểm tên các triều đại cùng bao nhân vật anh hùng trong sử sách mà nhấn mạnh đến lớp lớp những người vô danh: Có biết bao người con gái, con trai Trong bốn nghìn lớp người giống ta lứa tuổi Họ đã sống và chết Giản dị và bình tâm Không ai nhớ mặt đặt tên . Nhưng họ đã làm ra đất nước Tóm lại, đoạn thơ là cảm nhận mới mẻ của tác giả về đất nước qua những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên nhiều bình diện: lịch sử - địa lí - văn hoá....

(33) Với cái nhìn giàu suy tư, tư tưởng đất nước của nhân dân, do nhân dân làm ra được tô đậm vµ biểu đạt bằng một giọng thơ trữ tình - chính luận sâu lắng, thiết tha. Nghệ thuật sử dụng nhuần nhị và sáng tạo các chất liệu văn hoá và văn học dân gian đem vào câu thơ hiện đại làm tăng thêm sức hấp dẫn của đoạn thơ. III.Kết bµi(hstl) §Ò 2: Ph©n tÝch ®o¹n th¬: Khi ta lớn lên Đất Nớc đã có rồi ... H¹t g¹o ph¶i mét n¾ng hai s¬ng xay, gi·, giÇn, sµng Đất Nớc có từ ngày đó... ( Trích Trờng ca Mặt đờng khát vọng)- Nguyễn Khoa Điềm. Gîi ý: Khẳng định 10 câu thơ đầu của đoạn trích là sự cảm nhận và lí giải của tác giả về §Êt Níc theo ph¬ng diÖn lÞch sö- v¨n ho¸. 1. Đất Nớc đợc cảm nhận gắn với một nền văn hoá lâu đời của dân tộc. - G¾n víi nh÷ng c©u chuyÖn cæ tÝch, víi ca dao... - G¾n víi truyÒn thèng v¨n ho¸, phong tôc cña ngêi ViÖt( miÕng trÇu bµ ¨n,bói ttãc sau ®Çu). 2. §Êt Níc lín lªn ®au th¬ng vÊt v¶ cïng víi nh÷ng cuéc trêng chinh cña con ngêi. - Nh÷ng cuéc kh¸ng chiÕn chèng ngo¹i x©m g¾n víi h×nh ¶nh c©y tre- biÓu tîng cho søc sèng bÊt diÖt cña d©n téc. - Nh÷ng lam lò, gian nan cña cha mÑ. 3. §Êt níc g¾n víi nh÷ng con ngêi sèng ©n nghÜa, thuû chung. 4. §o¹n th¬ ®Ëm chÊt liÖu v¨n ho¸ d©n gian. Cïng víi nh÷ng h×nh ¶nh giµu søc gîi cảm, đoạn thơ đã gợi đợc chiều sâu của không gian, thời gian của lịch sử và văn hoá g¾n víi nh÷ng th¨ng trÇm cña d©n téc. Giäng ®iÖu chung cña ®o¹n th¬ lµ giäng t©m t×nh tha thiÕt, trÇm l¾ng, trang nghiªm. Đề 3: Cảm nhận của em về vẻ đẹp của hình tợng Đất Nớc trong chơng Đất Nớc ( trích trờng ca Mặt đờng khát vọng) của Nguyễn Khoa Điềm. Gîi ý phÇn th©n bµi Bài viết chú ý làm nổi bật những cảm xúc, ấn tợng riêng của bản thân về vẻ đẹp của hình tợng đất nớc. Trong đó cần làm nổi bật các ý sau: - Vẻ đẹp theo chiều dài thời gian; chiều rộng của không gian; chiều sâu của bề dày văn ho¸, cña sù g¾n bã thiªng liªng vµ m¸u thÞt...( DÉn chøng b»ng c¸c c©u th¬ minh ho¹). - Vẻ đẹp gắn với những phong cảnh quê hơng bình dị mà quen thuộc. Đó là hiện thân cña d¸ng h×nh, lèi sèng, kh¸t väng cña nh©n d©n. - Vẻ đẹp bao trumg hình tợng Đất Nớc chính là vẻ đẹp hình tợng Đất Nớc Nhân Dân lµm nªn g¬ng mÆt gi¶n dÞ th©n th¬ng mµ s©u s¾c. - Vẻ đẹp gắn với truyền thống yêu nớc, gắn với những chiến công hiển hách, những hi sinh thầm lặng nhng vĩ đại của biết bao thế hệ ngời dân. - Tác giả đã sử dụng các chất liệu văn hoá dân gian, giọng điệu mợt mà sâu lắng làm cho h×nh ¶nh §Êt Níc võa gÇn gòi võa thiªng liªng.. Bµi 10: Sãng (Xu©n Quúnh) I. KiÕn thøc c¬ b¶n Câu 1: Hãy nêu vài nét về tác giả và đặc điểm thơ Xuân Quỳnh - Xuân Quỳnh là nhà thơ của hạnh phúc đời thường. Thơ chị là tiếng lòng của một tâm hồn t¬i trẻ, luôn khát khao tình yêu, “nâng niu chi chút” từng hạnh phúc bình dị đời thường. Trong số các nhà thơ hiện đại Việt Nam, Xuân Quỳnh xứng đáng được gọi là nhà thơ tình yêu. Chị viết nhiều, viết hay về tình yêu trong đó “Sóng” là một bài thơ đặc sắc. - Đặc điểm nổi bật trong thơ tình yêu của Xuân Quỳnh: đậm vẻ nữ tính, là tiếng nói của một tâm hồn giàu trắc ẩn, hồn hậu, chân thật,bình dị vừa khát khao một tình.

(34) yêu lý tưởng: “Đến Xuân Quỳnh, thơ hiện đại Việt Nam mới có một tiếng nói bày tỏ trực tiếp những khát khao tình yêu vừa hồn nhiên chân thực, vừa mãnh liệt sôi nổi của một trái tim phụ nữ”. C©u 2: Nªu ý nghÜa biÓu tîng cña h×nh ¶nh Sãng vµ mèi quan hÖ gi÷a hai h×nh tîng sãng vµ em trong bµi th¬ sãng cña Xu©n Quúnh. - Sóng là bài thơ nói về tình yêu và khát vọng hạnh phúc muôn đời của con ngời; qua đó, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của ngời phụ nữ: sôi nổi, trẻ trung, chân thµnh... - Để bày tỏ trực tiếp những rung động tình yêu vừa hồn nhiên chân thật, vừa thiết tha sôi nổi của trái tim phụ nữ, Xuân Quỳnh sử dụng phơng thức diễn đạt ẩn dụ có ý nghĩa biểu trng, đó là hình ảnh con sóng. - Nhà thơ đã sáng tạo hình tượng sóng khá độc đáo với nhiều đối cực cũng như tình yêu có nhiều cung bậc, trạng thái,tình cảm và tâm trạng của người phụ nữ đang yêu với nhiều mâu thuẩn mà thống nhất. - Hành trình của sóng tìm về biển khơi như hành trình của tình yêu hướng về cái vô biên, tuyệt đích như người phụ nữ không chịu chấp nhận sự chật hẹp tù túng - Sóng luôn vận động như tình yêu gắn liền với những khát khao, trăn trở không yên, như người phụ nữ đang yêu luôn da diết nhớ nhung, ước vọng về một tình yêu bền vững..  bài thơ được kiến tạo bằng thể thơ 5 chữ với một âm hưởng đều đặn, luân phiên như nhịp vỗ của sóng. - Sóng và em tuy hai nhng lại là một, đều là nỗi lòng của ngời phụ nữ đang yêu, là sự phân thân và hoá thân của cái tôi trữ tình, từ đó diễn tả những cung bậc tình cảm mãnh liệt trong trạng thái yêu đơng của ngời phụ nữ. Cõu 3: Qua bài thơ Súng, vẻ đẹp tõm hồn của ngời phụ nữ trong tỡnh yờu đợc thể hiện nh thế nào? - vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu: những nét đẹp truyền thống:chung thủy, dịu dàng, đằm thắm, đôn hậu thật dễ thương. - Thể hiện nét đẹp hiện đại của người phụ nữ trong tình yêu: mạnh bạo, chủ động bày tỏ những khao khát yêu đương mãnh liệt và những rung động rạo rực trong lòng mình. - Người phụ nữ ấy thủy chung, nhưng không còn nhẫn nhục, cam chịu nữa. Nếu “sông không hiểu nổi mình” thì sóng dứt khoát từ bỏ nơi chật hẹp đó, để “tìm ra tận bể”, đến với cái cao rộng, bao dung. Đó là những nét mới mẻ, “hiện đại” trong tình yêu. II. LuyÖn tËp §Ò 1:C¶m nhËn cña anh(chÞ) vÒ hai khæ th¬ sau trong bµi th¬ Sãng cña Xu©n Quúnh: “ D÷ déi vµ dÞu ªm ........................... .......................... Båi håi trong ngùc trÎ. Gîi ý: 1. Më bµi: - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, nhÊn m¹nh phong c¸ch th¬ Xu©n Quúnh. - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ 2 khæ th¬ (chó ý néi dung chÝnh ). 2. Th©n bµi: - VÞ trÝ ®o¹n trÝch. - Nh÷ng tÝnh c¸ch tr¸i ngîc: con sãng kh«ng b×nh yªn, kh«ng tù b»ng lßng víi khuôn khổ chật hẹp, nó “tìm ra tận bể” để biểu hiện mình để đợc hiểu đúng với tầm vóc, bản chất của mình(giống nh bản lĩnh chủ động, tính cách kiêu hãnh của ngời phụ n÷ khi yªu). Sãng thÓ hiÖn nh÷ng t©m tr¹ng phong phó, phøc t¹p cña ngêi phô n÷mét t©m hån nh¹y c¶m. - Mợn hình tợng sóng để nói và suy nghĩ về tình yêu, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng đợc yêu, đợc sống hêt mình trong tình yêu. - ý nghĩa khái quát: Vẻ đẹp tâm hồn của ngời phụ nữ khi yêu..

(35) - NghÖ thuËt: + ThÓ th¬ 5 ch÷ sö dông s¸ng t¹o. + Sử dụng hình ảnh đối lập tơng phản. 3. KÕt bµi: - 2 khổ thơ thể hiện khát vọng về một tình yêu rộng lớn, cao đẹp. - liên hệ thực tế đời sống. §Ò 2: C¶m nhËn cña anh(chÞ) vÒ hai khæ th¬ díi ®©y trong bµi th¬ Sãng cña Xu©n Quúnh: “ Cuộc đời tuy dài thế ................................. ................................ §Ó ngµn n¨m cßn vç. Gîi ý 1. Më bµi: - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, nhÊn m¹nh phong c¸ch th¬ Xu©n Quúnh. - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ 2 khæ th¬ (chó ý néi dung chÝnh ). 2. Th©n bµi: - VÞ trÝ ®o¹n trÝch. - B»ng sù chiªm nghiÖm cña mét tr¸i tim nh¹y c¶m, nhµ th¬ còng sím nhËn ra vµ thÊm thÝa vÒ sù h÷u h¹n cña kiÕp ngêi tríc dßng ch¶y thêi gian cña quy luËt tù nhiªn. - Mợn hình tợng sóng để nói và suy nghĩ về tình yêu, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng sèng hÕt m×nh trong t×nh yªu, muèn ho¸ th©n vÜnh viÔn thµnh t×nh yªu mu«n thuë. - ý khái quát: Vẻ đẹp tâm hồn của ngời phụ nữ trong tình yêu với khát vọng đầy tÝnh nh©n v¨n. - NghÖ thuËt: + ThÓ th¬ 5 ch÷ sö dông s¸ng t¹o. + Sö dông s¸ng t¹o h×nh ¶nh Sãng. + NhÞp th¬ chËm, thÉm ®Ém suy t. 3. KÕt bµi: - 2 khổ thơ thể hiện một niềm hi vọng, tin tởng lớn vào tình yêu và khát vọng đợc sèng hÕt m×nh trong t×nh yªu. - liên hệ thực tế đời sống. Đề 3: Phân tích bài “Sóng” của Xuân Quỳnh I.Đặt vấn đề Biển và sóng là những đề tài quen thuộc của thơ ca. Mỗi nhà thơ nhìn biển theo cảm hứng riêng của mình. V.Hugo trong “Đêm đại dương” khi đứng trước biển cả mênh mông sâu thẳm, đã nghe được”Những tiếng người tuyệt vọng kêu la”. Puskin thì liên tưởng những đợt sóng thét gào với nỗi cay đắng trong tình yêu. Xuân Quỳnh tìm được những suy nghĩ tinh tế và thú vị về tình yêu qua hình ảnh những con sóng biển. II.Giải quyết vấn đề 1.Sóng biển và tình yêu Tác giả đã nhìn thấy sóng qua hai tính cách gần như đối lập nhau “dữ dội”, “ồn ào” với “êm dịu”, “lặng lẽ”. Đấy là hình ảnh thực tế về sóng biển. Nhưng nhà thơ còn hình dung ra sóng như thể một con người, con người của suy tư, tìm kiếm: Dữ dội và êm dịu………. Sóng tìm ra tận bể Từ hình ảnh sóng đi ra khơi xa rồi sóng lại vỗ vào bờ, nhà thơ liên tưởng tới tình yêu: Ôi con sóng ngày xa…………. Bồi hồi trong ngực trẻ Đây là một liên tưởng thú vị, bởi vì cũng như sóng biển tự bao giờ cho tới nay, tình yêu vẫn luôn luôn là nỗi khao khát của con người. Nếu tình yêu là nỗi khát vọng của con người thì đối với tuổi trẻ, tình yêu càng trở nên thân thiết đến nỗi có thể tuổi trẻ gắn liền với tình yêu. Đấy phải chăng là điều mà Xuân Diệu từng phát biểu:.

(36) Làm sao sống được mà không yêu /Không nhớ không thương một kẻ nào. 2.Tình yêu của anh và em Cả đoạn thơ trên nói về sóng biển và tình yêu một cách chung, như một quy luật của cuộc sống. Đến đoạn thơ tiếp theo, tình yêu trở nên cụ thể, đó là tình yêu của anh và của em. ý thơ phát triển rất hợp lý, tứ thơ sâu sắc làm nên dáng nét suy tư trong thơ của Xuân Quỳnh: Trước muôn trùng sóng bể ……….. Từ nơi nào sóng lên Tại sao “trước muôn trùng sóng bể”, “em nghĩ về anh, em” ? Thắc mắc về biển cả, chính là thắc mắc về tình yêu. Bởi vì tình yêu chính là thắc mắc về người mình yêu. Đó là một hiện tượng tâm lý thông thường trong tình yêu - yêu có nghĩa là hiểu rất rõ về người mình yêu và đồng thời người yêu vẫn là một ẩn số kỳ thú đối với mình. Cũng như vậy, người đang yêu rất hiểu về tình yêu nhưng đồng thời vẫn luôn luôn tự hỏi không biết thế nào là tình yêu. ở đây, nhà thơ Xuân Quỳnh đã liên hệ tâm lý ấy bằng hình tượng nghệ thuật hồn nhiên, dễ thương và gợi cảm: Sóng bắt đầu từ gió ……… Khi nào ta yêu nhau. Yêu, rõ ràng là thế mà đôi khi cũng không biết nó là gì. Nó cụ thể mà mơ hồ, nó gần gụi mà xa xôi, nó đơn giản mà phức tạp. Nó là con sóng. Nhà thơ lại trở về nghệ thuật nhân hóa: Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước Ôi con sóng nhớ bờ Ngày đêm không ngủ được Tưởng tượng đã giúp nhà thơ lý giải một hiện tượng của thiên nhiên: con sóng nhớ biển nhớ bờ cho nên ngày đêm liên tục vỗ vào bờ. Đâu đây có hình ảnh ý thơ của Xuân Diệu: Bờ đẹp đẽ cát vàng/Thoai thoải hàng thông đứng/Như lặng lẽ mơ màng/Suốt ngàn năm bên sóng (Biển) Cũng như vậy, yêu có nghĩa là nhớ. Nhớ cả trong mơ cũng như khi còn thức. Yêu anh có nghĩa là nghĩ đến nay, luôn luôn nghĩ đến anh: Lòng em nghĩ đến anh Cả trong mơ còn thức Phải chăng đó là điều mà Nguyễn Bính đã thể hiện một cách duyên dáng qua hình thức thơ dân dã của mình: Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông Một người chín nhớ mười mong một người Cái nhớ của tình yêu chính là nỗi khát khao vô hạn, là nỗi nhớ không nguôi: Uống xong lại khát là tình Gặp rồi lại nhớ là mình của ta (Xuân Diệu) Những liên tưởng trên đây giúp ta thấy cách diễn tả của Xuân Quỳnh chân thật và hồn nhiên biết chừng nào. ở thơ của Xuân Quỳnh có sự liên kết giữa cái hồn nhiên chân thật ấy với chất suy tư một cách tinh tế và chặt chẽ làm cho bài thơ ánh lên vẻ đẹp của một tâm hồn suy nghĩ. Ngời ta nói yêu nhau tức là cùng nhau nhìn về một hướng. Còn nhà thơ Xuân Quỳnh của chúng ta thì lại bảo: Dẫu xuôi về phương Bắc Dẫu ngợc về phương Nam Nơi nào em cũng nghĩ.

(37) Hướng về anh - một phương Hình ảnh “hướng về anh một phương” làm ta nhớ tới mấy câu ca dao: Quay tơ thì giữ mối tơ Dẫu trăm nghìn mối vẫn chờ mối anh Đó phải chăng, từ nỗi nhớ trong tình yêu, nhà thơ muốn làm nổi bật tình cảm thủy chung duy nhất của người con gái. Dù đi đâu, dù xuôi ngược bốn phương, tám hướng, thì em cũng chỉ hướng về một phương của anh, có anh, cho anh. Nhà thơ lại trở về với hình ảnh những con sóng để làm điểm tựa cho ý tưởng của mình. Bởi vì, dù có xa vời cách trở bao nhiêu, con sóng vẫn tới được bờ: Ở ngoài kia đại dương..... Dù muôn vời cách trở 3.Tình yêu và cuộc đời ở trên, tác giả liên tưởng sóng với tình yêu. Đoạn thơ cuối cùng so sánh cuộc đời và biển cả: Cuộc đời tuy dài thế........ Mây vẫn bay về xa Tình yêu là một biểu hiện của cuộc đời. Tình yêu chính là cuộc sống. Cho nên đoạn thơ cuối cùng mở rộng tứ thơ - tình yêu không phải chỉ là của anh và em mà tình yêu phải hòa trong biển lớn nhà thơ gọi là Biển lớn tình yêu: Làm sao tan được ra Thành trăm con sóng nhỏ Giữa biển lớn tình yêu Để ngàn năm còn vỗ III.Kết luận Bài thơ trữ tình tình yêu nhưng không quá hời hợt, dễ dãi. Từ âm điệu cho tới tứ thơ. “Sóng” toát lên phong cách của Xuân Quỳnh. Bài thơ giúp ta hiểu sâu sắc ý nghĩa tình yêu trong cuộc đời. Dường như biển cả bao la luôn luôn thu hút cảm hứng của Xuân Qùnh. Biển là tình yêu, sóng là nỗi nhớ, và cả sóng biển sẽ giúp nhà thơ xua đi bao điều cay cực: Biển sẽ xóa đi bao nhiêu cay cực Nước lại dềnh trên sóng những lời ru. II,C©u hái tham kh¶o 1. Phân tích hình tợng sóng trong bài thơ Sóng của XQ. Anh(chị) cảm nhận đợc gì về vẻ đẹp tâm hồn ngời phụ nữ trong tình yêu qua hình tợng này? 2. B×nh gi¶ng ®o¹n th¬ sau trong bµi th¬ Sãng cña XQ: “ Con sãng díi lßng s©u ..................................... .................................... Híng vÒ anh mét ph¬ng”. Bµi 11: §µn ghi ta cña Lor- ca (Thanh Th¶o) A I.KiÕn thøc c¬ b¶n 1. T¸c gi¶: - Thanh Thảo được công chúng đặc biệt chú ý bởi những bài thơ và trường ca mang diện mạo độc đáo viết về chiến tranh và thời hậu chiến..

(38) - Thơ Thanh Thảo là sự lên tiếng của người trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại. Tuy nhiên, ông muốn cuộc sống phải được cảm nhận và thể hiện ở bề sâu nên luôn khước từ lối biểu đạt dễ dãi. - Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca rút trong tập Khối vuông ru-bic (1985) là một trong những sáng tác tiêu biểu cho kiểu tư duy thơ của Thanh Thảo. II. LuyÖn tËp §Ò bµi : Em h·y ph©n tÝch bµi th¬ §µn ghi- ta cña Lor- ca cña Thanh th¶o Gîi ý: 1. Ý nghĩa tựa đề và lời đề từ a. Tựa đề “Đàn ghi ta của Lor-ca” - Đàn ghi ta là niềm tự hào, là một phần hồn của đất nước Tây Ban Nha (nên còn được gọi là Tây Ban cầm). - Đàn ghi ta gắn bó thân thiết với Lor-ca trên những nẻo đường ca hát và sáng tạo. → Đàn ghi ta là biểu tượng cho tình yêu của Lor-ca đối với đất nước Tây Ban Nha, cho con đường nghệ thuật của tác giả, cho khát vọng cao cả mà Lor-ca nguyện phấn đấu suốt đời. b. Lời đề từ: Đây là di chúc của nhà thơ, khi tiên cảm về cái chết: - Hãy chôn tôi với cây đàn - phần hồn của đất nước Tây Ban Nha → tình yêu Tổ quốc nồng nàn. - Hãy chôn tôi với cây đàn – biểu trưng cho sự nghiệp của Lor-ca → ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật, mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ sau vươn tới. 2) Bố cục của bài thơ Bài thơ có thể chia làm bốn đoạn + Đoạn l (6 dòng đầu): Hình ảnh Lor-ca, con người tự do, nghệ sĩ cách tân trong khung cảnh chính trị và nghệ thuật Tây Ban Nha. + Đoạn 2 (12 dòng tiếp): Ga-xi-a Lor-ca bị hạ sát và nỗi xót xa về sự dang dở của khát vọng cách tân. + Đoạn 3 (4 dòng tiếp): Niềm xót thương Ga-xi-a Lor-ca và nỗi xót tiếc những cách tân nghệ thuật của Lor-ca không ai tiếp tục. + Đoạn 4 (9 dòng cuối): Suy tư về cuộc giải thoát và cách giã từ của Ga-xi-a Lor-ca. 3) Ý nghĩa tượng trưng qua hệ thống hình ảnh - Đoạn l + Hình ảnh Lor-ca được giới thiệu bằng những nét chấm phá, phần nào chịu ảnh hưởng của trường phái ấn tượng: nh÷ng tiếng đàn bọt nước - Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt - lila li-la li-la - đi lang thang về ven biển đơn độc - với vầng trăng chếnh choáng - trên yên ngựa mỏi mòn. + Những hình ảnh tương phản vừa giúp ta hình dung về Lor-ca, vừa gợi ta liên tưởng đến khung cảnh của một đấu trường. Nhưng ở đấy không phải đấu trường với cuộc đấu giữa võ sĩ với bò tót mà là một đấu trường đặc biệt với cuộc đấu giữa khát vọng dân chủ của công dân Lor-ca với nền chính trị độc tài, của khát vọng cách tân nghệ thuật trong chàng nghệ sĩ Lor-ca với nền nghệ thuật già nua. Ở đó, nhìn theo góc độ nào cũng vẫn chỉ thấy con người tự do và nhà cách tân nghệ thuật thật mong manh và đơn độc. - Đoạn 2 + Cái chết bất ngờ đến víi Lor-ca. Con người trong sạch và vô tội ấy dù luôn bị ám ảnh về cái chết của chính mình, vẫn không thể nghĩ là nó lại đến sớm thế và đến vào lúc chàng không ngờ nhất..

(39) + Cảnh Lor-ca bị hành hình với những diễn biến phũ phàng lúc đầu được diễn tả bằng hình ảnh thực: “áo choàng bê bết đỏ”, sau đó, sự kiện thảm khốc ấy tạo những cú xốc dây chuyền được diễn tả theo lối tượng trưng, liên tục chuyển đổi cảm giác, qua hệ thống những âm thanh vỡ ra thành màu sắc, thành hình khối, thành dòng máu chảy: “tiếng ghi ta nâu”, “tiếng ghi ta lá xanh biết mấy”, “tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan”, “tiếng ghi ta ròng ròng - máu chảy”. - Đoạn 3 + Niềm xót thương Ga-xi-a Lor-ca và nỗi xót tiếc những cách tân nghệ thuật của Lorca không ai tiếp tục: Không ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang giọt nước mắt vầng trăng long lanh trong đáy giếng Di chúc “Khi tôi chết, hãy chôn tôi vời cây đàn” của Lor-ca được lấy làm đề từ của bài thơ như một thứ chìa khoá ngầm hướng người đọc hiểu thông điệp thực sự của bài thơ. Di chúc này, trong nhận thức của một người đọc bình thường, hiển nhiên bộc lộ tình yêu say đắm của Lor-ca với nghệ thuật? Không chỉ có vậy, nó còn là tình yêu tha thiết với xứ sở tây-ban-cầm? Nhưng Lor-ca không phải là một nghệ sĩ sinh ra để nói những điều đơn giản. Do đó, di chúc của Lor-ca còn những ý nghĩa sâu xa khác. Nhà thơ cách tân là Lorcạ biết thi ca mình một ngày nào đó sẽ án ngữ, ngăn cản những người đến sau trong sáng tạo nghệ thuật nên đã dặn lại cần phải biết chôn nghệ thuật của ông để đi tới. Nhưng vì quá ngưỡng mộ Lor-ca, người ta đã không biết vượt qua Lor-ca + Chẳng phải do ngẫu hứng khi Thanh Thảo viết: “không ai chôn cất tiếng đàn tiếng đàn như cỏ mọc hoang...”-> Câu thơ mở ra nhiều hướng diễn dịch: là nỗi xót thương cái chết của một thiên tài; là nỗi xót tiếc hành trình cách tân dang dở không chỉ với bản thân Lor-ca mà còn với nền văn chương Tây Ban Nha. Bởi lẽ, nhà cách tân Lor-ca đã chết, nghệ thuật vắng thiếu kẻ dẫn đường. Nghệ thuật thành thứ cỏ mọc hoang? Nhưng ý thơ đâu chỉ dừng lại ở đó. Dường như còn có cả nỗi buån của người nghệ sĩ ham tìm tòi cách tân, rốt cuộc không ai thực sự hiểu di chúc của Lor-ca. Nỗi xót đau trước cái chết của Lor-ca và trước sự dang dở của một khát vọng cách tân đọng lại thành những hình ảnh đẹp và buồn được viết theo lối sắp đặt, dựa trên nguyên lí cốt lõi của cấu trúc gián đoạn: giọt nước mắt vầng trăng - long lanh trong đáy giếng,... do đó, tạo lập một hệ hình ảnh trùng phức giao thoa, ánh xạ vào nhau, gợi những suy tư đa chiều... - Đoạn 4 + Cái chết thực sự của một nhà cách tân là khi những khát vọng của anh ta không có ai tiếp tục. Nhưng cái chết đau đớn hơn của một nhà cách tân còn là khi tên tuổi và sáng tạo của anh ta được đem lên bệ thờ và trở thành một bức tường kiên cố cản trở sự cách tân văn chương của những người đến sau. + Vậy, nhân danh lòng kính trọng Lor-ca, hãy để cho Lor-ca có được một sự giải thoát thực sự. Thôi đành chấp nhận định mệnh phũ phàng. Đường chỉ tay bé nhỏ, dòng sông rộng mênh mang, hay là phận người thì ngắn ngủi mà thế giới thì vô cùng. Lor-ca đi vào cõi khác với hình ảnh: “Lor-ca bơi sang ngang - trên chiếc ghi ta màu bạc”. + Các hành động ném lá bùa, ném trái tim vào xoáy nước, vào cõi lặng yên đều mang nghĩa tượng trưng cho sự giã từ và giải thoát, chia tay thực sự vời những ràng buộc và hệ luỵ trần gian... • Yếu tố âm nhạc trong bài thơ Bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca ngoài cấu trúc tự sự còn được chồng thêm một cấu trúc khác: cấu trúc nhạc giao hưởng, gợi liên tưởng một bè trâm (basso osunato) có phần nhạc.

(40) đệm của ghi-ta. Các chuỗi âm li-la li-la li-la luyến láy sau hai câu thơ đầu, gợi liên tưởng tiếng vang của chùm hợp âm sau tấu khúc hoặc ca khúc mở đầu. Chuỗi âm “li-la li-la lila” kết thúc bài thơ gợi lên tiếng vang của chùm hợp âm vĩ thanh, sau khi phần chính của bản nhạc đã được diễn tấu xong, hoặc khi ca khúc đã dừng lời. Việc cấy nhạc vào một bài thơ trong trường hợp tưởng mộ Lor-ca - nhà thơ, nhạc sĩ, hoạ sĩ, nhà cách tân sân khấu sẽ mang ý nghĩa của một sự kính trọng B– Câu hỏi và đề tham khảo Chó ý: - Theo nhiều tài liệu nghiên cứu và phê bình hiện hành, thơ hiện đại dòng tượng trưng và siêu thực là một trào lưu nghệ thuật ra đời vào những năm 20 của thế kỉ XX với những tên tuổi như: An-đrê Brơ-tông, Giăng Cốc-tô, Guy-ôm A-pô-lin-ne, Pan Clô-đen, Pan Va-lê-ri, Sác-lơ Bô-đơ-le, Ble-dơ Săng-đra cho đến Pi-e Giăng Giu-vơ, Giun Suy-pơvi-ơ, Xanh Gôn Péc-xơ, rồi Pan Ê-luy-a, Rơ-nê Sa, Hăng-ri Mi- sô Phrăng-xít Pông-gơ, Y-vét Bon-nơ-pho,... - Trước hết, thơ hiện đại dòng tượng trưng, siêu thực tạo nên sự khác biệt với thơ cổ điển và lãng mạn ở việc thể hiện vai trò của cái tôi. Trong quan niệm thông thường, “cái tôi” (le moi) vẫn được coi như là yếu tố trung tâm, khơi nguồn sáng tạo. Nhưng đối với các nhà thơ tượng trưng và siêu thực, vị trí của “cái tôi” đã không còn như trước nữa: nó đã mất địa vị độc tôn, bị lu mờ và bội phân, thậm chí luỹ thừa để trở thành cái tôi đa ngã (le moi multiple). Không dừng lại ở đó, người sáng tạo trong thơ tượng trưng và siêu thực còn muốn đi xa hơn, coi cứu cánh của động tác thi ca nằm ở sự biểu lộ, phát giác cái tôi chưa biết (le moi incounu). -> Tóm lại, thi ca hiện đại, đặt lại vấn đề cái tôi, xây dựng một cái tôi mới như có người đã gọi bằng thuật ngữ đa ngã và cả nỗ lực tìm kiếm và khám phá một cái tôi chưa biết với khát vọng tạo lập mối quan hệ tương giao giữa con người nhất thời với con người muôn thuở nhằm kiếm tìm những kinh nghiệm mới trong quan sát và cảm nhận để diễn đạt những điều không thể hay rất khó diễn đạt của thế giới hiện đại.về cấu trúc theo nhìn nhận của nhiều nhà nghiên cứu, thơ tượng trưng, siêu thực rời bỏ hình thức thẳng (forme llnéaire) chuyển sang hình thức nổi (typographique), hay hình thức âm thanh, đi vào cấu trúc không gian, không vần (non vers), đảo lộn ngữ pháp cổ điển: cắt chữ, phân câu theo một trật tự mới, sáng lập ra ngôn ngữ cách tân, dựa trên ngữ căn học. Phong cách này bắt nguồn từ quan niệm thần mĩ và triết lí gián đoạn, đối lập với quan niệm thẩm mĩ đối ngẫu, song song hay tuyến tính, hiện diện trong văn chương mấy trăm năm nay. và tri âm. 1. Câu hỏi ( SGK ) Để hiểu được ý thơ, cần đọc kĩ lời đề từ dưới nhan đề bài thơ. Sau đó, tìm câu trả lời cho câu hỏi: Vì sao tác giả lại viết: “Không ai chôn cất tiếng đàn - tiếng đàn như cỏ mọc hoang”. Ý thơ trên mở ra nhiều hướng diễn dịch: + Là nỗi xót thương cái chết của một thiên tài; + Là nỗi xót tiếc hành trình cách tân dang dở không chỉ với bản thân Lor-ca mà còn với nền văn chương Tây Ban Nha. Bởi lẽ, nhà cách tân Lor-ca đã chết, nghệ thuật vắng thiếu người dẫn đường. Nghệ thuật thành thứ cỏ mọc hoang? + Nỗi xót đau trước cái chết của Lor-ca và trước sự đang dở của một khát vọng cách tân đọng lại thành những hình ảnh đẹp và buồn được viết theo lối sáp đặt, dựa trên nguyên lí cốt lõi của cấu trúc gián đoạn: giọt nước mắt vầng trăng-long lanh trong đáy giếng,... do đó, tạo lập một hệ hình ảnh trùng phức, giao thoa, ánh xạ vào nhau gợi những suy tư đa chiều....

(41) 2. Đề tham khảo Anh/ chị hãy phân tích đoạn thơ sau trong bài Đàn ghi- ta của Lor- ca của Thanh Thảo : “Tây Ban Nha Hát nghêu ngao ………………. tiếng ghi- ta ròng ròng máu chảy” ( Lµm bµi ë nhµ ). KiÓm tra 3.1 .§Ò bµi: C©u 1 : Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ T©y TiÕn cña Quang Dòng. C©u 2: Nhà văn Nga Lép Tôn-xtôi nói: “Lý tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lý tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống”. Anh (chị) hãy nêu suy nghĩ về vai trò của lý tưởng và lý tưởng riêng của mình. C©u 3: C¶m nhËn cña anh(chÞ) vÒ hai khæ th¬ sau trong bµi th¬ Sãng cña XQ: “ D÷ déi vµ dÞu ªm ......................... Båi håi trong ngùc trÎ”. .Yªu cÇu: C©u 1 : (Xem bµi T©y TiÕn) Câu 2 : (Xem bài Nghị luận về một t tởng đạo lí) C©u 3 : (Xem bµi Sãng- XQ).. Bµi 12 : NGƯỜI LÁI ĐÒ SÔNG ĐÀ ( Nguyễn Tuân) I. Kiến thức cơ bản 1.Hoàn cảnh sáng tác : - Tùy bút “Sông Đà” được sáng tác năm 1960, gồm 15 tùy bút và một bài thơ phác thảo. Đây là kết quả chuyến đi thực tế của Nguyễn Tuân lên Tây Bắc vào năm 1958. 2.Về thể loại tùy bút: - Một loại bút ký ghi chép người thật việc thật, không có cốt truyện, đặc biệt in đậm cảm xúc chủ quan của người viết, đậm chất trữ tình. - Thể loại giúp Nguyễn Tuân thăng hoa cảm xúc và tư tưởng của mình. 3.Nội dung: + Phong cảnh Tây Bắc vừa uy nghiêm hùng vĩ, vừa thơ mộng trữ tình. + Con người Tây Bắc dũng cảm, lao động cần cù. => ChÊt vµng mêi cña t©m hån 4. §o¹n trÝch - Xuất xứ: Trích từ tùy bút “Sông Đà” (1960).

(42) - Nội dung :Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc qua hình ảnh của Sông Đà hung bạotrữ tình. Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc qua hình ảnh của những người lái đò trên sông. - Chủ đề: Tác phẩm thể hiện tình cảm yêu mến thiên nhiên, đất nước, con người và cuộc sống mới ở vùng cao Tây Bắc của nhà văn - Phong cách của Nguyễn Tuân: + Cách nhìn và tả cảnh thiên nhiên thật đẹp ( thiên nhiên sông Đà vừa mang một vẻ đẹp dữ dội “như thiên anh hùng ca”, vừa mang vẻ đẹp trữ tình, thơ mộng…) + Cách nhìn và tả con người ở phương diện tài hoa nghệ sĩ à Tình yêu thiên nhiên, con người; tâm hồn nhạy cảm, vốn ngôn ngữ cực kỳ phong phú của nhà văn. - Nghệ thuật viết tùy bút của Nguyễn Tuân thật đặc sắc : + Lối ví von độc đáo, bất ngờ, chính xác. + Chi tiết chân thực và hóm hỉnh. +Cách viết phóng túng, ngôn ngữ điêu luyện. + Sự hiểu biết khoa học cặn kẽ, sức tưởng tượng phong phú, cảm xúc sâu lắng. Đặc biệt là lòng yêu thương và tự hào về con người và đất nước. II. PHÂN TÍCH 1.Hình ảnh sông Đà : a. Lai lịch: Sông Đà được nhà văn quan sát và miêu tả ở nhiều góc độ : “Chúng thủy giai đông tẩu Đà giang độc Bắc lưu” (Mọi con sông đều chảy theo hướng Đông, chỉ có sông Đà theo hướng Bắc) -> Cách giới thiệu tạo ấn tượng về Sông Đà ; đã thâu tóm được cái thần, cái độc đáo của sông Đà và cái thần chữ của Nguyễn Tuân. b.Về tính cách : b1.Một dòng sông hung bạo – hiểm ác: - Cảnh đá bờ sông dựng vách thành/ vách đá chẹt lòng sông Đà như một cái yết hầu/ ngồi trong khoang đò qua quãng ấy, đang mùa hè mà cũng thấy lạnh...trên cái tầng thứ mấy nào vừa tắt phụt đèn điện -> Cảnh tượng hùng vĩ, huyền bí.-> Sử dụng: tổng hợp nhiều giác quan; so sánh, liên tưởng mới mẻ, độc đáo - Mặt ghềnh Hát Loóng/ nước xô đá, đá xô sóng, sóng xô gió/đòi nợ xuýt bất cứ người lái đò sông Đà... -> Cái dữ dằn của ghềnh sông với sự hợp sức của gió, của sóng, của đá-> được diễn đạt: điệp từ, điệp ngữ, điệp cấu trúc, tăng tiến và sự hỗ trợ bởi các thanh trắc=> mối đe doạ thực sự với người lái đò. - Những cái hút nước giống như cái giếng bê tông/ nước ặc ặc/ từ đáy cái hút nhìn ngược lên vách thành hút mặt sông chênh nhau tới một cột nước cao đến vài sải. Những cái hút nước khủng khiếp-> qua: so sánh, nhân hoá, kết hợp tả kể, liên tưởng, tưởng tượng, thủ pháp điện ảnh-> gây cảm giác lạnh người, hãi hùng. - Sự hung bạo của sông Đà còn thể hiện ở thác nước, nhà văn đã nhân hoá con sông thành một sinh thể dữ dằn, gào thét -> Sông Đà như một bầy thuỷ quái: hung hăng, nham hiểm, bạo ngược, xảo quyệt. (“ Khi thì “oán trách van xin” , khi thì “ khiêu khích, giọng gằn và chế nhạo”, khi thì “rống lên”, “reo như đun sôi”…).

(43) - Đá trên sông Đà bày thạch trận chặn đánh tiêu diệt con người-> qua trí tưởng tượng phong phú, tài quan sát, sử dụng ngôn từ điêu luyện, nhân hoá hợp lí -> Sông Đà “thành ra diện mạo và tâm địa của một thứ kẻ thù số một” sẵn sàng dìm chết con thuyền. => Khung cảnh sông Đà giống như sa bàn khổng lồ, một trận đồ thiên la địa võng thách đố, khủng bố tinh thần ngêi chiến sỹ làm nghề sông nước b2.Một dòng sông thơ mộng- trữ tình: - Về hình dáng : Từ trên cao nhìn xuống: “Sông Đà tuôn dài như một áng tóc trữ tình… ; Sông Đà như một áng tóc mun, dài ngàn ngàn vạn vạn sải”.-> qua liên tưởng, so sánh: Sông Đà hiện lên như người thiếu nữ Tây Bắc với vẻ đẹp trữ tình trẻ trung và duyên dáng, man s¬.(so s¸nh giµu gi¸ trÞ nh©n v¨n) - Nhìn ngắm sông Đà từ nhiều thời gian và không gian khác nhau: phát hiện những màu sắc tươi đẹp và đa dạng của dòng sông: Màu nước của dòng sông thay đổi theo mùa :“Mùa xuân, dòng xanh ngọc bích”, Mùa thu lừ lừ chín đỏ như da người bầm đi vì…… - Hai bên bờ sông : +“ lặng tờ, + hoang dại như một bờ tiền sử…” + “ Hồn nhiên như nỗi niềm cổ tích tuổi xưa”… -> S«ng Đà thật mỹ lệ và như “một cố nh©n…lắm bệnh nhiều chứng” mét ngêi t×nh nh©n cha quen biÕt gợi cảm hứng nghệ thuật vµ cảm xóc: vừa Đường thi lại vừa hiện đại. Nghệ thuật: - Sông Đà được nhìn từ nhiều góc độ: Văn hóa, địa lí, lịch sử, văn học trí tưởng tựởng phong phú, khả năng quan sát tinh tường bằng nhiều giác quan ; vốn tri thức réng, s©u cña t¸c gi¶ vÒ nhiÒu ngµnh nghÒ: qu©n sù, v¨n häc, thÓ thao - Biện pháp: liên tưởng so sánh có sức diễn tả chính xác và sắc sảo , liệt kê, động từ mạnh có giá trị tạo hình cao, sức gợi lớn để xây dựng, khiến Sông Đà như một sinh thể có hồn, có tính cách mụ gì ghẻ chuyên làm mình , làm mẩy với người lái đò.  Vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc 2. Ông lái đò: * Về lai lịch : Ông đò là một ông già 70 tuổi. Ông sinh ra và lớn lên ngay bên bờ sông Đà . Phần lớn cuộc đời ông dành cho nghề lái đò dọc trên sông Đà – một nghề đầy gian khổ và hiểm nguy. * Về hình dáng: Cái gian nan, khổ cực của nghề lái đò như “ chạm khắc”, làm nên một hình dáng rất đặc biệt của ông lái à Chỉ một vài nét, Nguyễn Tuân đã tạc nên một bức chân dung của lái đò không chỉ hình dáng bề ngoài mà cả nội tâm, phong thái của một người lao động có tâm hồn . * Nhà văn đã tưởng tượng ra một cuộc chiến đấu ác liệt giữa người lái đò sông Đà với “bầy thuỷ quái sông Đà qua tõng trïng vi-> Vẻ đẹp của con người lao động Tây Bắc Thiên nhiên : Lớn lao, dữ dội hiểm độc với trường trường lớp lớp dàn trận bủa vây, có sự hợp sức của nhiều thế lực: sóng, nước, đá, gió... Con người: Nhỏ bé trên một con thuyền đơn độc và vũ khí trên tay chỉ là những cán chèo -Trïngvi1 +Sông Đà sóng nớc: ùa vào bẻ gãy cán chèo hò la, đá trái, thúc gối vào bụng, hông.

(44) thuyền, đội thuyền- Bám lấy thắt lưng đòi lật ngửa thuyền Đánh những đòn hiểm bóp lấy hạ bộ người lái đò, 5 cưả : 4 tử, 1 sinh + Ngời lái đò - Nén vết thơng, hai chân kẹp vào cuống lái, mặt méo bệch -Vẫn nghe tiếng chỉ huy của ngời cầm láI -> Ông lái đò bình tĩnh, biết nén đau thơng để chiến đấu với những âm mu,thủ đoạn của sóng nớc Sông Đà - Trïngvi 2 +S«ng §µ đổi chiÕn thuËt :T¨ng thªm nhiÒu cöa tö ,cöa sinh bè trÝ lÖch phÝa h÷u ng¹n Dßng th¸c hïm beo, hång héc, Bän thuû qu©n nÝu l«i thuyÒn vµo tËp ®oµn cöa tö. Chóng vÉn kh«ng ngít khiªu khÝch + Ngời lái đò: Ông đò nắm chắc binh pháp của thần đá, thần sông,thuộc quy luật phục kích. ông ghì cương lái, phóng nhanh vào cửa sinh, lái 1 đờng thẳng miết. Đứa thì ông tránh, đứa thì ông đè sấn chặt đôi mở đờng tiến-> Là ngời mu trí, thông minh, hiÓu biÕt, nhiÒu kinh nghiÖm trong nghÖ thuËt vưît th¸c leo ghÒnh. - Trïngvi 3 +Sông Đà ít cửa hơn,, bên trái, phải đều là luồng chết, cửa sinh nằm giữa (ngay bọn đá hậu vệ của con thác) + Ngời lái đò: Nh một chỉ huy dày dạn kinh nghiệm, cứ phóng thẳng thuyền , chọc thủng cửa giữa. Thuyền vút qua cổng đá, qua cửa ngoài, cửa trong -> Cuộc chiến không cân sức -> chiến thắng thuộc vế con người \ Đó là chiến thắng của sự ngoan cường, lòng dũng cảm, ý chí quyết tâm vượt qua những thử thách khốc liệt của cuộc sống. \ Đây là chiến thắng của tài trí con người, của sự hiểu biết (nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá) và kinh nghiệm của những người đã nhiều năm gắn bó với nghề sông nước. -> Nguyễn Tuân đã khẳng định và ngợi ca vẻ đẹp của người lao động bình thường, âm thầm, giản dị nhưng đã và đang làm nên những kỳ tích lớn lao trong cuộc chiến với thiên nhiên hung dữ * Nghệ thuật: Vèn sèng , tõ ng÷ phong phó, kh¶ n¨ng quan s¸t kh¸m ph¸ tinh tÕ , kiÕn thức quân sự , thể thao tái hiện bức tranh chiến trận hào hùng, kịch tính , độc đáo  Là ngời nghệ sĩ tài hoa, yêu mến tự hào với công việc. Tay lái đã nở hoa qua nghệ thuËt miªu t¶ cña NguyÔn Tu©n.Ngêi nghÖ sÜ vưît th¸c leo ghÒnh * Sau cuộc chiến: nhà đò đốt lửa , nướng cơm lam,bàn tán về cá anh vũ. Không một lời nào về cuộc chiến thắng vừa qua.-> Cuộc sống tự do, bình dị, lao động lặng lẽ, nhưng thËt vinh quang, tµi hoa,dòng c¶m vµ gan gãc  Đỏnh giỏ chung: Nguyễn Tuân muốn khẳng định rằng không chỉ những người làm nghệ thuật mới là nghệ sĩ, mà lao động cũng là một nghệ thuật, nghệ thuật của cuộc sống. Người anh hùng, ngời lao động bình dị vô danh III. ĐỀ VỀ NHÀ H·y chøng minh: NL§S§ võa lµ mét c«ng tr×nh kh¶o cøu c«ng phu, võa lµ 1 ¸ng v¨n giµu tính thẩm mĩ về những gì sinh sống ở trên và ở quanh con sông đó. Bµi 13:AI §· §ẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG? (trích) Hoàng Phủ Ngọc Tường I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả: - Tiểu sử: + Sinh 1937 tại TP. Huế + Quê gốc ở Quảng trị, sống, học tập và hoạt động cách mạng ở Huế -> cuộc đời tác giả gắn liền với Huế nên tình cảm, tâm hồn thấm đẫm nền văn hoá của mảnh đất này. - Sự nghiệp văn học: + Phong cách nghệ thuật: * Là cây bút uyên bác, giàu chất trí tuệ..

(45) * Tài hoa, trí tưởng tượng phong phú lãng mạn đậm chất thơ. * Lối viết hướng nội, xúc tích, có chiều sâu văn hoá, cảm hứng nhân văn. + Tác phẩm chính: (SGK) 2. Tác phẩm – Thể loại. - Xuất xứ: - Hoàn cảnh ra đời - Cảm hứng sáng tác: - Vị trí đoạn trích: bài kí gồm 3 phần, đoạn trích nằm ở đoạn đầu và đoạn kết của bài kí. -> Là tác phẩm tiêu biểu cho đặc trưng thể loại và văn phong của HPNT. II- Tìm hiểu văn bản *Nội dung đoạn trích. H×nh tîng S«ng H¬ng. H×nh tîng T¸c gi¶. 1. Vẻ đẹp của dòng Sông Hương a. Vẻ đẹp được phát hiện từ cảnh sắc thiên nhiên. CS thiªn nhiªn * Từ Thượng nguồn Con s«ng v¨n ho¸ CS LÞch sö - Khi qua dãy Trường Sơn hùng vĩ. + Sông Hương là bản tình ca của rừng già. Rầm rộ và mãnh liệt…Dịu dàng và say đắm…. -> Sự hợp âm của những nốt bổng, nốt trầm để mãi ngân nga vang vọng giữa đại ngàn của Trường Sơn. + Sông Hương như 1 cô gái Di gan phóng khoáng man dại. Rừng già đã hun đúc cho nó 1 bản tính gan dạ, 1 tâm hồn tự do, phóng khoáng. Cũng chính rừng già nơi đây đã chế ngự sức mạnh bản năng của người con gái Sông Hương.-> Vẻ đẹp của một sức sống trẻ trung, mãnh liệt và hoang dại. - Khi ra khỏi rừng già. + Đóng kín phần tâm hồn sâu thẳm của mình ở cửa rừng… + Mang 1 sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của 1 vùng văn hoá xứ sở. -> Vẻ đẹp đầy bí ẩn, sâu thẳm của dòng sông. Nhận xét: Bằng óc quan sát tinh tế và trí tưởng tượng phong phú, bằng việc sử dụng nghệ thuật so sánh, nhân hoá tài hoa, táo bạo, HPNT đã phát hiện và khắc hoạ vẻ đẹp mạnh mẽ, trẻ trung đầy cá tính của dòng sông, gợi lên ở người đọc những liên tưởng kì thú gợi cảm xác đáng đầy sức hấp dẫn. *Bình một số chi tiết đặc sắc. (+ Bản tình ca của rừng già. + Cô gái di gan phóng khoáng man dại…) * Về Châu thổ - Sông Hương tìm đến Huế. + Chuyển dòng một cách liên tục, uốn mình theo những đường cong thật mềm. Từ ngã ba Tuần -> chảy theo hướng Nam -Bắc qua Hòn Chén. Chuyển hướng sang Tây- Bắc vòng qua Nguyệt Biển, Lương Quán..

(46) Đột ngột rẽ 1 hình cung thật tròn về phía đồng bằng ôm lấy chân đồi Thiên Mục, xuôi dần về Huế. -> Như 1 cuộc tìn kiếm có ý thức để đi gặp thành phố tương lai của nó. + Vẻ đẹp của dòng sông trở nên biến ảo vô cùng. Qua Tam Thai, Vọng Cảnh DS mềm như tấm lụa… DS như 1 tấm gương phản chiếu màu sắc… Đến vùng rừng thông u tịch, lăng tẩm của vua chúa triều Nguyễn: DS mang vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc như triết lí, như cổ thi. Tới ngoại ô Kim Long: vẻ đẹp tươi vui…. Nhận xét: -> Sông Hương qua cái nhìn đầy lãng mạn của HPNT như 1 cô gái dịu dàng mơ mộng đang khao khát đi tìm thành phố tình yêu theo tiếng gọi vang vọng từ trái tim. Với NT so sánh cân đối, hài hoà đậm chất thơ, với sự phong phú về ngôn ngữ hình tượng, nhà văn đã khắc hoạ được vẻ đẹp dòng sông huyền ảo, lung linh sắc màu, người đọc đặc biệt ấn tượng về vẻ đẹp trầm mặc, cổ kính của Sông Hương gắn với thành quán lăng tẩm của vua chúa thủa trước. *Chọn những hình ảnh so sánh, những câu văn giàu màu sắc, tạo hình và ấn tượng - Cuộc gặp gỡ giữa Sông Hương – Huế. Huế Sông Hương + Cầu Tràng Tiền = vành trăng non + Uốn 1 cánh cung rất nhẹ = 1 tiếng vang in gần trên nền trời. vọng nói ra của tgiả. -> một trong những biểu tượng của -> Vẻ e thẹn, ngượng ngùng khi gặp người Huế như mơ màng chờ đợi, như trong mong đợi, sự thuận tình mà không nói vẫy gọi dòng sông. ra. + Những lâu đài của đất cố đô soi + Các nhánh sông toả đi khắp thành phố như bóng xuống dòng sông xanh biếc. muốn ôm trọn Huế vào lòng. + Sông Hương và Huế hoà vào làm 1, HS làm nên vẻ mộng mơ của Huế, Huế làm nên vẻ đẹp trầm tư sâu lắng của Sông Hương. + Sông Hương giảm hắn lưu tốc, suôi đi thực chậm… yên tĩnh, khát vọng được gắn bó, lưu lại mãi với mảnh đất nơi đây. Nhận xét: Cuộc gặp gỡ của Huế và Sông Hương được tác giả cảm nhận như cuộc hội ngộ của tình yêu. Sông Hương được HPNT khám phá, phát hiện từ góc độ tâm trạng: Sông Hương gặp thành phố như đến với điểm hẹn của tình yêu sau 1 hành trình dài trở nên vui tươi và mềm mại. Sông Hương qua NT so sánh đầy mới lạ, bất ngờ trở nên có linh hồn, sự sống như 1 cô gái si tình đang say đắm trong tình yêu. *Chọn những hình ảnh, chi tiết đặc sắc để bình. (Cầu Tràng Tiền = Vành trăng non S.Hương uốn cong = tiếng vang không nói ra… Lưu tốc S.Hương = Slow tình cảm dành cho Huế). - Tạm biệt Huế để ra đi. Sông Hương + Rời khỏi kinh thành, Sông Hương ôm lấy đảo Cồn Huế, lưu luyến ra đi… + Đột ngột rẽ ngoặt lại để gặp thành phố yêu dấu 1 lần cuối.. Huế + Quanh năm mơ màng trong sương khói và biêng biếc màu xanh của tre trúc, vườn cau. + Thị trấn bao quanh là nơi Huế dõi theo 10 dặm trường đình.. Nhận xét: Sự lưu luyến, bịn rịn của đôi tình nhân trong chia biệt. Gợi liên tưởng đến mối tình Kim Trọng- Thuý Kiều. Sông Hương giống như nàng Kiều trong đêm tình tự.

(47) với chàng Kim với nỗi vấn vương, lẳng lơ, kín đáo của tình yêu, như tấm lòng chung tình của người dân nơi Châu Hoá với quê hương xứ sở. b. Vẻ đẹp văn hoá của dòng sông - Dòng sông âm nhạc + là người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya. + Là nơi sinh thành ra toàn bộ nền âm nhạc có điểm của Huế. + Là cảm hứng để Nguyễn Du viết lên khúc đàn của nàng Kiều. - Dòng sông thi ca-> 1 dòng sông thơ ca lặp lại mình + Là vẻ đẹp mơ màng “Dòng sông trắng lá cây xanh” trong thơ Tản Đà. + Vẻ đẹp hùng tráng “như kiếm dựng trời xanh” của Cao Bá Quát. + Là nỗi quan hoài vạn cổ trong thơ bà Huyện Thanh Quan. + Là sức mạnh phục sinh tâm hồn trong thơ Tố Hữu -> Sông Hương luôn đem đến nguồn cảm hứng mới mẻ, bất tận cho các thi nhân. - Dòng sông gắn với những phong tục, với vẻ đẹp tâm hồn của người dân xứ Huế. + Màn sương khói trên Sông Hương = màu áo điền lục, 1 sắc áo cưới của các cô dâu trẻ trong tiết sương giáng. + Vẻ trầm mặc sâu lắng của sông Hương cũng như 1 nét riêng trong vẻ đẹp tâm hồn của người xứ Huế: “rất dịu dàng và rất trầm tư…” c. Dòng S.Hương với lịch sử hào hùng của mảnh đất Cố đô. * Là 1 dòng sông anh hùng. - Từ xa xưa: là 1 DS biên thuỳ xa xôi của đất nước của các vua Hùng. - Thời trung đại: + Dòng Linh Giang đã chiến đấu oanh liệt để bảo vệ biên giới phía nam tổ quốc Đại Việt. + Vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng Nguyễn Huệ. -Thời chống Pháp: + Sống hết lịch sử bi tráng với máu của các cuộc khởi nghĩa trong phong trào Cần Vương. + Đi vào thời đại CMT8 với những chiến công rung chuyển. - Thời chống Mĩ: + Góp mình vào chiến dịch Mùa xuân 1968 Mậu Thân. * SH cùng với thành phố Huế cũng chịu nhiều đau thương mất mát. -> Sông Hương là dòng sông có bề dày lịch sử như 1 người con gái anh hùng, khi tổ quốc gọi nó tự biết hiến đời mình làm 1 chiến công. Sông Hương là dòng sông của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc. -> Sử thi mà trữ tình, bản hùng ca mà cũng là bản tình ca dịu dàng tươi mát. Đó là nét độc đáo của xứ Huế, của Sông Hương được tác giả khám phá và khắc hoạ từ góc độ lịch sử. d. Ai đã đặt tên cho dòng sông. Bài kí mở đầu và kết luận bằng 1 câu hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” - Mang nghĩa hỏi: Chính nội dung bài kí là câu trả lời, 1 câu trả lời dài như 1 bài kí ca ngợi vẻ đẹp, chất thơ của dòng sông có cái tên cũng rất đẹp và phù hợp với nó: Sông Hương. - Mang tính chất biểu cảm. + Là cái cớ để nhà văn đi vào miêu tả, ca ngợi vẻ đẹp của dòng sông Hương gắn với mảnh đất cố đô cổ kính tươi đẹp. + Thể hiện tình cảm ngỡ ngàng ngưỡng mộ thái độ trân trọng ngợi ca của tác giả với dòng sông Hương, thành phố Huế thân yêu. Vì quá yêu mà bật thành câu hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông!” 2. Hình tượng cái tôi của tác giả..

(48) - Tình yêu thiết tha đến say đắm của tác giả đối với cảnh và người nơi xứ Huế. - Phong cách viết kí của HPNT: Phóng túng, tài hoa, giàu thông tin văn hoá, địa lí, lịch sử và giàu chất trữ tình lãng mạn. III- TỔNG KẾT. - Cảm nhận và hiểu được vẻ đẹp của Huế, của tâm hốn người Huế qua sự quan sát sắc sảo của HPNT về dòng sông Hương-> HPNT xứng đáng là một thi sĩ của thiên nhiên, một cuốn từ điểm sống về Huế, một cây bút giàu lòng yêu nước và tinh thần dân tộc. - Bài kí góp phần bồi dưỡng tình yêu, niềm tự hào đối với dòng sông và cũng là với quê hương đất nước. * Câu hỏi: 1- Hãy chỉ ra sự thống nhất trong các khám phá và thể hiện vẻ đẹp Sông Hương của tác giả. 2- So sánh vẻ đẹp của Sông Hương với Sông Đà -> Chỉ ra nét riêng trong văn phong của 2 tác giả: HPNT và Nguyễn Tuân. 3- So sánh vẻ đẹp của sông Hương trong “Ai đã đặt tên cho một dòng sông” (Hoàng Phủ Ngọc Tường) với vẻ đẹp của sông Đà trong tùy bút “Người lái đò sông Đà”(Nguyễn Tuân). 4- Sự đồng cảm của anh (chị) về những cảm xúc tinh tế và tấm chân tình đậm đà của người nghệ sĩ trong “Ai đã đặt tên cho một dòng sông” (Hoàng Phủ Ngọc Tường).. Bµi 14:. vî chång Aphñ. (T« Hoµi) 1. Tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ T« Hoµi? - T« Hoµi tªn khai sinh lµ NguyÔn Sen. ¤ng sinh n¨m 1920. Quª néi ë Thanh Oai, Hµ §«ng (nay lµ Hµ T©y) nhng «ng sinh ra vµ lín lªn ë quª ngo¹i: lµng NghÜa §«, huyÖn Tõ Liªm, phñ Hoµi §øc, tØnh Hµ §«ng (nay lµ phêng NghÜa §«, quËn CÇu GiÊy Hµ Néi) -Tô Hoài viết văn từ trớc cách mạng, nổi tiếng với truyện đồng thoại Dế mèn phiêu lu kí. Tô Hoài là một nhà văn lớn sáng tác nhiều thể loại. Số lợng tác phẩm của Tô Hoài đạt kỉ lục trong nền văn học Việt Nam hiện đại. - Năm 1996, Tô Hoài đợc nhà nớc tặng giải thởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. - Lối trần thuật của Tô Hoài rất hóm hỉnh, sinh động. Ông rất có sở trờng về loại truyÖn phong tôc vµ håi kÝ. - Mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu cña T« Hoµi nh: DÕ mÌn phiªu lu kÝ (1941), O chuét (1942), Nhµ nghÌo (1944), TruyÖn T©y B¾c (1953), MiÒn T©y (1967),… 2. Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c vµ xuÊt xø t¸c phÈm - Vợ chồng A Phủ in trong tập truyện Tây Bắc (1954). Tập truyện đợc tặng giải nhấtgiải thởng Hội văn nghệ Việt Nam 1954- 1955. - TruyÖn t©y B¾c lµ kÕt qu¶ cña chuyÕn ®i thùc tÕ t¹i T©y B¾c n¨m 1952. - VCAP đợc coi là truyện ngắn thành công nhất của tập truyện, tác phẩm xoay quanh sè phËn cña MÞ vµ Aphñ hai con ngêi nÕm tr¶i nhiÒu ®au khæ vµ bÊt h¹nh trong x· héi cò ë miÒn nói cao.TruyÖn kÕt thóc b»ng cuéc sèng h¹nh phóc cña hä n¬i b¶n lµng du kÝch phiÒng xa. 3. Tãm t¾t ng¾n gän cèt truyÖn? Vợ chồng Aphủ là câu chuyện kể về cuộc sống những người lao động vùng cao Tây bắc dưới ách thống trị của thực dân và chúa đất miền núi lúc bấy giờ. Nhân vật chính là Mị vốn là một cô gái xinh đẹp nhất Hồng Ngài, nhưng vừa lớn lên Mị đã phải gáng trên vai món nợ truyền kiếp từ đời cha mẹ.Mị bị cha con thống lí bắt làm con dâu gạt nợ . Với danh nghĩa là con dâu nhưng thực chất là đứa ởkhông công cho nhà thống líPá tra.Ngày qua ngày Mị mị sống lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa. Mị nín lặng, âm thầm chịu đựng số phận như bao cô gái khác ở Hồng Ngàibị rơi vào nhà thống lí Pá tra.Nhưng đêm tình mùa xuân MỊ cũng uống rượu , thổi sáo , Mị muốn di chơi ,Mị chuẩn bị đi chơi nhưng đã bị chồng Mị trói đứng vào cột ,được người chị dâu cởi trói .Còn Aphủtừ nhỏ đã.

(49) mồ côi cha mẹ ,bị người ta đem bán cho người thái dưới thấp không chịu được trốn lên núi cao lưu lạc đến HỒNG NGÀI, là một chàng trai khoẻ mạnh , cày giỏi ,biết đục cuốc , đúc lưỡi càycon gái trong làng nhiều người mê. Nhưng Aphủ là người gan góc , thích tự do , thấy bất công thì không chịu được đã đánh Asử con quan thống lí nên bị xử kiện và làm đứa ở trừ nợ . Aphủ làm mất bò nên bị trói vào cột cho đến chết. được Mị cởi trói hai người chạy đến phiềng sa được giác ngộ cách mang trở thành du kích và trở thành vợ chồng. 4. NhËn xÐt c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt Ai ở xa về. Ngay những dòng đầu tiên ngời đọc phải chú ý tới hình ảnh ngời con gái ngồi quay sợi gai trên tảng đá trớc cửa, cạnh tàu ngựa và lúc nào rời rợi cách vào truyện gây ấn tợng nhờ tác giả tạo ra những đối nghịch. - Một cô gái lẻ loi âm thầm gần nh lẫn vào các vật vô tri: Cái quay sợi, tảng đá, tàu ngựa trong khung cảnh đông đúc, tấp lập của gia đình Thống Lý Pá Tra. - Cô gái ấy là con dâu của một gia đình quyền thế giàu có nhng sao lúc nào cũng "cúi mặt" vµ nhÉn nhôc "mÆt buån rêi rîi". Đây là thủ pháp tạo tình huống "có vấn đề" trong lối kể chuyện truyền thống, giúp tác giả mở lối dẫn ngời đọc cùng tham gia hành trình tìm hiểu những bí ẩn của số phận nhân vËt. . §Ò bµi Đề1:Phõn tớch nhõn vật Mị (Các ý chính cần đạt) MB: Vợ chồng APhủ là tác phẩm tiêu biểu nhất của nhà văn Tô Hoài sau cách mạng tháng 8, được in trong tập Truyên Tây Bắc(1953). Tác phẩm là kết quả của chuyến đi dài ngày của Tô Hoài cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc, sống gắn bó máu thịt với mảnh đất và con người nơi đâyđã giúp ông có những trang viết cảm động vềcuộc sống khổ nhục của người của người dân dưới ách thống trị của chúa đất và thực dân pháp , đặc biệt là thân phân người phụ nữ.Trong đó tiêu biểu là nhân vật Mị. TB: 1) MÞ qua c¸ch giíi thiÖu cña t¸c gi¶ "Ai ë xa vÒ …" MÞ xuÊt hiÖn kh«ng ph¶i ë phÝa ch©n dung ngo¹i h×nh mµ ë phÝa th©n phËn- mét thân phận quá nghiệt ngã- một con ngời bị xếp lẫn với những vật vô tri giác (tảng đá, tàu ngùa,…)- mét th©n phËn ®au khæ, Ðo le. 2.Khi cha bÞ b¾t vÒ lµm d©u nhµ thèng lÝ P¸tra MÞ lµ 1 c« g¸i nh tn?V× sao mÞ lai bÞ b¾t? (LÊy DC vµ PT) 3 MÞ tõ khi lµm con d©u g¹t nî cho nhµ thèng lÝ P© tra: - cô mị với cuộc đời cực nhục, khổ đau nh thế nào?Mị bi đày đoạ về thể xác và tinh thÇn + "Sống lâu trong cái khổ Mị cũng đã quen rồi", "Mị tởng mình cũng là con trâu, m×nh còng lµ con ngùa", MÞ chØ "cói mÆt, kh«ng nghÜ ngîi", chØ "nhí ®i nhí l¹i nh÷ng viÖc gièng nhau + Mị không nói, chỉ "lùi lũi nh con rùa nuôi trong xó cửa". Ngời đàn bà ấy bị cầm tù trong ngôc thÊt tinh thÇn, n¬i lui vµo lui ra chØ lµ "mét c¨n buång kÝn mÝt chØ cã mét chiÕc cửa sổ, một lỗ vuông bằng bàn tay" Đã bao năm rồi, ngời đàn bà ấy chẳng biết đến mùa xuân, chẳng đi chơi tết…". ( chú ý PTNTđể cực tả nỗi đau đớn của Mị: hình ảnh so sánh đòn bẩy, thủ pháp vật hóa, hình ảnh ẩn dụ độc đáo) + Mị không còn ý thức đợc về thời gian, tuổi tác và cuộc sống. + MÞ sèng nh mét cç m¸y, mét thãi quen v« thøc. + Mị vô cảm, không tình yêu, không khát vọng, thậm chí không còn biết đến khổ đau. -> TH đã thể hiện sự cảm thông sâu sắc đối với số phận đau khổ của ngời phụ nữ dới ¸ch PKTD. §ång thêi lªn tiÕng tè c¸o giai cÊp thèng trÞ léi dông cêng quyÒn, thÇn quyÒn, áp bức bóc lột, hủy hoại con ngời. => Điều đó có sức ám ảnh đối với độc giả, gieo vào lßng ngêi nh÷ng xãt th¬ng. Søc sèng tiÒm tµng cña nh©n vËt MÞ: - Đâu đó trong cõi sâu tâm hồn ngời đàn bà câm lặng vì cơ cực, khổ đau ấy vẫn tiềm ẩn một cô Mị ngày xa, một cô Mị trẻ đẹp nh đóa hoa rừng đầy sức sống, một ngời con gái trẻ trung giàu đức hiếu thảo. Ngày ấy, tâm hồn yêu đời của Mị gửi vào tiếng sáo "Mị thổi s¸o giái, thæi l¸ còng hay nh thæi s¸o"..

(50) - ë MÞ, kh¸t väng t×nh yªu tù do lu«n lu«n m·nh liÖt. NÕu kh«ng bÞ b¾t lµm con d©u gạt nợ, khát vọng của Mị sẽ thành hiện thực bởi "trai đến đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị". Mị đã từng hồi hộp khi nghe tiếng gõ cửa của ngời yêu. Mị đã bớc theo khát väng cña t×nh yªu nhng kh«ng ngê sím r¬i vµo c¹m bÉy. - Bị bắt về nhà Thống lí, Mị định tự tử. Mị tìm đến cái chết chính là cách phản kh¸ng duy nhÊt cña mét con ngêi cã søc sèng tiÒm tµng mµ kh«ng thÓ lµm kh¸c trong hoàn cảnh ấy. "Mấy tháng ròng đêm nào Mị cũng khóc", Mị trốn về nhà cầm theo một nắm lá ngón. Chính khát vọng đợc sống một cuộc sống đúng nghĩa của nó khiến Mị không muốn chấp nhận cuộc sống bị chà đạp, cuộc sống lầm than, tủi cực, bị đối xử bất công nh mét con vËt. => Tất cả những phẩm chất trên đây sẽ là tiền đề, là cơ sở cho sự trỗi dậy của Mị sau nµy. Nhµ v¨n miªu t¶ nh÷ng tè chÊt nµy ë MÞ khiÕn cho c©u chuyÖn ph¸t triÓn theo mét l« gíc tự nhiên, hợp lí. Chế độ phong kiến nghiệt ngã cùng với t tởng thần quyền có thể giết chÕt mäi íc m¬, kh¸t väng, lµm tª liÖt c¶ ý thøc lÉn c¶m xóc con ngêi nhng tõ trong s©u th¼m, c¸i b¶n chÊt ngêi vÉn lu«n tiÒm Èn vµ ch¾c ch¾n nÕu cã c¬ héi sÏ thøc dËy, bïng lªn.: - Sù trçi dËy lßng ham sèng vµ kh¸t väng h¹nh phóc cña nh©n vËt MÞ: Những yếu tố tác động đến sự hồi sinh của Mị: "Những chiếc váy hoa đã đem phơi trên mỏm đá, xòe nh con bớm sặc sỡ, hoa thuốc phiện vừa nở trắng lại đổi ra màu đỏ hau, đỏ thậm rồi sang màu tím man mác". "Đám trẻ đợi tết chơi quay cời ầm trên sân chơi trớc nhà" cũng có những tác động nhất định đến tâm lí của Mị. . * Diễn biến tâm trạng hành động của Mị trong đêm tình mùa xuân - Những yếu tố tác động đến sự hồi sinh của Mị:cảnh mựa xuõn ở Hồng Ngài: + phong tục : ăn tết khi gặt hái vừa xong. Hồng Ngài năm ấy ăn tết giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng , gió và rét rất dũ dội + "Những chiếc váy hoa đã đem phơi trên mỏm đá, xòe nh con bớm sặc sỡ, hoa thuốc phiện vừa nở trắng lại đổi ra màu đỏ hau, đỏ thậm rồi sang màu tím man mác". "Đám trẻ đợi tết chơi quay cời ầm trên sân chơi trớc nhà" cũng có những tác động nhất định đến tâm lí của Mị. +L1: "MÞ nghe tiÕng s¸o väng l¹i, thiÕt tha, båi håi. MÞ ngåi nhÈm thÇm bµi hát của ngời đang thổi -> Rợu là chất xúc tác trực tiếp để tâm hồn yêu đời, khát sống của Mị trỗi dậy. "Mị đã lấy hũ rợu uống ừng ực từng bát một". Mị vừa nh uống cho hả giận võa nh uèng hËn, nuèt hËn. +L2:”Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng” Hơi men đã dìu tâm hồn Mị theo tiếng sáo- Dấu hiệu đầu tiên của việc sống lại đó là Mị nhí l¹i qu¸ khø"Ngµy tríc, MÞ thæi s¸o giái… MÞ uèn chiÕc l¸ trªn m«i, thæi l¸ còng hay nh thổi sáo. Có biết bao nhiêu ngời mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị hết núi này sang núi khác"->HTại(dc sgk7)-> nhớ về hạnh phúc ngắn ngủi trong cuộc đời tuổi trẻ của mình và niềm ham sống trở lại "Mị thấy phơi phới trở lại, lòng đột nhiên vui sớng nh những đêm tÕt ngµy tríc". "MÞ cßn trÎ l¾m. MÞ vÉn cßn trÎ l¾m. MÞ muèn ®i ch¬i.."-> nh÷ng c©u v¨n ngắn đã diễn tả niềm khao khát mãnh liệt của Mị . Điều đú cho thấy Mị thức được về mỡnh , thức được về quyền sống.HTại(dcsgk8) Ph¶n øng ®Çu tiªn cña MÞ lµ: "nÕu cã n¾m l¸ ngãn trong tay MÞ sÏ ¨n cho chÕt" víi ý nghĩ lạ lùng nhng chân thực Mị đã ý thức đợc tình cảnh đau xót của mình. Những giọt nớc mắt tởng đã cạn kiệt vì đau khổ đã lại có thể lăn dài. " +L3: "mµ tiÕng s¸o gäi b¹n yªu vÉn löng l¬ bay ngoµi ® êng”: Tiếng sáo nhạc điệu dỗi hờn của tỡnh yờu.Từ những sôi sục trong tâm t đã dẫn Mị tới hành động "lấy ống mỡ sắn một miếng bỏ thêm vào đĩa dầu". Mị muốn thắp lên ánh sáng cho căn phòng bấy lâu chỉ là bóng tối. Mị muốn thắp lên ánh sáng cho cuộc đời tăm tối của mình. +L4:”Trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo”->Tiếng sáo đã hiện hữu ngay trong đầu Mị. Hành động đẩy tới hành động : Mị "quấn tóc lại, với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong v¸ch".--> Hiện tại(dcsgk8). MÞ quªn h¼n sù cã mÆt cña A Sö, quªn h¼n m×nh ®ang bÞ trãi, tiÕng s¸o vÉn d×u t©m hån MÞ. Khát vọng mãnh liệt bị Asử dập tắt: Asử trói Mị ,quấn tóc lên cột.............

(51) + L5: "Mị vẫn nghe tiếng sáo đa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám ch¬i""Mị vïng dậy bước đi.-> vÉn nguyªn vÑn niÒm ham sèng, khao kh¸t Ty mµ bÊy l©u nay tëng nh hÐo óa,lôi tµn HTại(dcsgk8) -> Trong đoạn diễn tả tâm trạng hồi sinh của Mị, tiếng sáo có một vai trò đặc biệt quan träng. +Tô Hoài đã miêu tả tiếng sáo nh một dụng ý nghệ thuật để lay tỉnh tâm hồn Mị. + Tiếng sáo là biểu tợng của khát vọng tình yêu tự do, đã theo sát diễn biến tâm trạng Mị, là ngọn gió thổi bùng lên đốn lửa tởng đã nguội tắt. => Tô Hoài đã đặt sự hồi sinh của Mị vào tình huống bi kịch: khát vọng mãnh liệthiện thực phũ phàng khiến cho sức sống ở Mị càng thêm phần dữ dội. Qua đây, nhà văn muốn phát biểu một t tởng: sức sống của con ngời cho dù bị giẫm đạp. bị trói chặt vẫn kh«ng thÓ chÕt mµ lu«n lu«n ©m Ø, chØ gÆp dÞp lµ bïng lªn. - Suy nghĩ và hành động của Mị trớc cảnh A Phủ bị trói + Tríc c¶nh A Phñ bÞ trãi, ban ®Çu MÞ hoµn toµn v« c¶m: "MÞ vÉn th¶n nhiªn thæi löa hơ tay"(PT+ giải thích tại sao mị lại có thái độ nh vậy?). + ThÕ råi, "MÞ lÐ m¾t tr«ng sang thÊy mét dßng níc m¾t lÊp l¸nh bß xuèng hai hám má đã xám đen lại của A Phủ". Giọt nớc mắt tuyệt vọng của A Phủ đã giúp Mị nhớ lại mình, nhận ra mình, xót xa cho mình. Thơng ngời và thơng mình đồng thời nhận ra tất cả sù tµn ¸c cña nhµ Thèng lÝ( DCsgk 13) + TÊt nhiªn, MÞ còng rÊt lo l¾ng, ho¶ng sî. MÞ sî m×nh bÞ trãi thay vµo c¸i cäc Êy, "phải chết trên cái cọc ấy". tất cả đã khiến cho hành động của Mị mang tính tất yếu cởi trúi cho AP (DCsgk14 + PT) Khi đã chạy theo A Phủ, cái ý nghĩ ấy vẫn còn đuổi theo Mị: "ở đây thì chết mất". Nỗi lo lắng của Mị cũng là một khía cạnh của lòng ham sống, nó đã tiÕp thªm cho MÞ søc m¹nh vïng tho¸t khái sè phËn m×nh. * Tóm lại: Mị là cô gái trẻ đẹp, bị đẩy vào tình cảnh bi đát, triền miên trong kiếp sống nô lệ, Mị dần dần bị tê liệt. Nhng trong Mị vẫn tiềm tàng sức sống. Sức sống ấy đã trỗi dậy, cho Mị sức mạnh dẫn tới hành động quyết liệt, táo bạo. Điều đó cho thấy Mị là cô gái có đời sống nội tâm âm thầm mà mạnh mẽ. Nhà văn đã để hiện t tởng nhân đạo sâu sắc * NT: trần thuật,xây dựng đối thoại, miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật Mị - MÞ lµ kiÓu nh©n vËt t©m tr¹ng -> MÞ lµ nh©n vËt tiªu biÓu cho cuéc sèng cùc khæ cña ngêi d©n miÒn nói vµ qu¸ tr×nh đấu tranh tự giải phóng đến với cách mạng của họ. KL:( HS tËp viÕt) §Ò 2: PTNV A Phñ MB:Tương tự như đề 1. TB: a. số phận đặc biệt - Chú bé A Phủ từ tuổi thơ đã mồ côi cả cha lẫn mẹ, không còn người thân thích trên đời vì cả làng A Phủ không mấy ai qua được trận dịch. A Phủ sống sót không phải nhờ sự ngẫu nhiên mà vì chú là một mầm sống khoẻ, đã vượt qua được sự sàng lọc nghiệt ngã của tự nhiên. -> bắt A Phù đem xuống bán đổi lấy thóc của người Thái. - Tuy mới mười tuổi, nhưng A Phủ gan bướng, không thích ở dưới cánh đồng thấp, trốn thoát lên núi, lưu lạc tới Hồng Ngài. - Lớn lên giữa núi rừng, A Phủ trở thành chàng trai Mông khoẻ mạnh chạy nhanh như ngựa, biết đúc lưỡi cày, biết đúc cuốc, lại cày giỏi và đi săn bò tót rất bạo. + Con gái trong làng nhiều người mê, nhiều người nói: “Đứa nào được A Phủ cũng bằng được con trâu tốt trong nhà, chẳng mấy lúc mà giàu”. Người ta ao ước đùa thế thôi, chứ A Phủ vẫn rất nghèo. + A Phủ không có cha, không có mẹ, không có ruộng, không có bạc, suốt đời làm thuê, làm mướn, phép làng và tục lệ cười xin ngặt đến nỗi A Phủ không thể nào lấy nổi vợ. b. A Phú với cá tính đặc biệt: - Cá tính gan góc của A Phủ vốn đã bộc lộ từ năm lên mười, cá tính ấy lại được chính cuộc sống hoang dã của núi rừng cùng hoàn cảnh ở đợ làm thuê nhiều cực nhọc, vất vả hun đỳc để A Phủ trở thành một chàng trai cú tớnh cỏch mạnh mẽ, tỏo bạo.-> A phủ đánh.

(52) A Sö con trai thèng lÝ P¸ . Ở vùng núi cao, bọn chúa đất như thống lí Pá Tra là một thứ trời con, con trai thống lí là con trời, không ai dám đụng tới. Nhưng A Phủ không sợ. Với A Phủ, A Sử chỉ là đứa phá đám cuộc chơi, cần phải đánh -Trận đòn mà Phủ đành cho A Sử được miêu tả thật sống động: với hàng loạt các động từ cùng lối miêu tả các động tác nhanh, gấp: chạy vụt ra, ném, lăng, xộc tới, nắm cái uổng cổ, kéo dập đầu xuống, xé lai áo, đánh tới tấp... cho thấy sức mạnh và tính cách con người A Phủ qua hành động. - A Phủ đã phải trả một cái giá rất đắt cho hành động táo tợn ấy. Nhưng là người đơn giản, A Phủ không quan tâm :. + Khi đã phải sống thân phận của kẻ làm công trừ nợ, A Phủ vẫn là một chàng trai của tự do, dù phải quanh năm một thân một mình “đốt rừng, cày nương, cuốc nương, săn bò tót, bẫy hổ, chăn bò, chăn ngựa...” nhưng cũng là quanh năm A Phủ “bôn ba rong ruổi ngoài gò ngoài rừng” làm phăng phăng mọi thứ, không khác với những năm tháng trước kia. + Vì mải bẫy nhím, để hổ bắt mất bò, A Phủ điềm nhiên vác nửa con bò hổ ăn đó về. A Phủ nói chuyện đi “lấy con hổ về” một cách thản nhiên và coi đó là một chuyện rất dễ dàng. + A Phủ cãi lại thống lí cũng rất điềm nhiên: A Phủ không biết sợ các uy của bất cứ ai. Con hổ hay thống lí Pá Tra cũng thế thôi. + Kể cả khi lẳng lặng đi lấy cọc và dây mây, rồi đóng cọc để người ta trói đứng mình chết thế mạng cho con vật bị mất, A Phủ cũng làm các việc ấy một cạch thản nhiên, không nói .-> Là người mạnh mẽ và gan góc, A Phủ không sợ cả cái chết... là hai yếu tố đã giúp nhà văn, chỉ với mấy nét đơn sơ mà tạo dựng được một hình tượng đặc sắc. c) Cảnh xử kiện quái đản, lạ lùng + Cuéc xö kiÖn diÔn ra trong khãi thuèc phiÖn mï mÞt tu«n ra c¸c lç cöa sæ nh khãi bếp. "Ngời thì đánh, ngời thì quỳ lạy, kể lể, chửi bới. Xong một lợt đánh, kể, chửi, lại hút. Cứ thế từ tra đến hết đêm". + Còn A Phủ gan góc quỳ chịu đòn chỉ im nh tợng đá. + Hủ tục và pháp luật trong tay bọn chúa đất nên kết quả: A Phủ trở thành đứa ở trừ nợ đời đời kiếp kiếp cho nhà Thống lí Pá Tra => Cảnh xử kiện quái đản, lạ lùng và cảnh A Phủ bị đánh, bị trói vừa tố cáo sự tàn bạo của bọn chúa đất vừa nói lên tình cảnh khốn khổ của ngời dân. * NT: nhân vật A Phủ đã được khắc hoạ thành công. Sở trường quan sát nhạy bén và khả năng thiên phú trong việc nắm bắt cá tính con người là hai yếu tố đã giúp nhà văn, chỉ với mấy nét đơn sơ mà tạo dựng được một hình tượng đặc sắc. §Ò3 : Gi¸ trÞ néi dung t tëng cña t¸c phÈm. a) Gi¸ trÞ hiÖn thùc - Bức tranh đời sống xã hội của dân tộc miền núi Tây Bắc- một thành công có ý nghĩa khai phá của Tô Hoài ở đề tài miền núi. - Bộ mặt của chế độ phong kiến miền núi: khắc nghiệt, tàn ác với những cảnh tợng hãi hùng nh địa ngục giữa trần gian.- Phơi bày tội ác của bọn thực dân Pháp.- Những trang viÕt ch©n thùc vÒ cuéc sèng bi th¶m cña ngêi d©n miÒn nói. b) Giá trị nhân đạo - Cảm thông sâu sắc đối với ngời dân. - Phê phán gay gắt bọn thống trị- Ngợi ca những gì tốt đẹp ở con ngời. - Trân trọng, đề cao những khát vọng chính đáng của con ngời.- Chỉ ra con đờng giải phóng ngời lao động có cuộc đời tăm tối và số phận thê thảm. khung cảnh đông đúc, tấp lập của gia đình Thống Lý Pá Tra. + Cô gái ấy là con dâu của một gia đình quyền thế giàu có nhng sao lúc nào cũng "cúi mặt" và nhẫn nhục "mặt buån rêi rîi"..

(53) Đây là thủ pháp tạo tình huống "có vấn đề" trong lối kể chuyện truyền thống, giúp tác giả mở lối dẫn ngời đọc cùng tham gia hành trình tìm hiểu những bí ẩn của số phận nhân vËt.. Bµi 15 : VỢ NHẶT (Kim Lân) c©u1 : Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ Kim L©n? - Tªn khai sinh: NguyÔn V¨n Tµi. - Quª: lµng Phï Lu, x· T©n Hång, huyÖn Tiªn S¬n, tØnh B¾c Ninh. - Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt n¨m 2001. - T¸c phÈm chÝnh: Nªn vî nªn chång (1955), Con chã xÊu xÝ (1962). - Lim L©n lµ c©y bót truyÖn ng¾n. ThÕ giíi nghÖ thuËt cña «ng thêng lµ khung c¶nh n«ng thôn, hình tợng ngời nông dân. Đặc biệt ông có những trang viết đặc sắc về phong tục và đời sống thôn quê. Kim Lân là nhà văn một lòng một dạ đi về với "đất", với "ngời", với "thuÇn hËu nguyªn thñy" cña cuéc sèng n«ng th«n. Câu 2: Nêu hoàn cảnh ra đời và xuất xứ truyện ngắn Vợ nhặt? - Năm ất dậu, 1945 ngời Việt nam lâm vào nạn đói cha từng có trong lịch sử. Hơn hai triệu ngời chết đói. Xúc động và thấm thía trớc cảnh ngộ này nhà văn KL đã sáng tác truyÖn ng¾n xuÊt s¾c VN - VN có tiền thân là tiểu thuyết xóm ngụ c đợc viết ngay sau cách mạng tháng tám thành công. Bối cảnh câu chuyện là nạn đói năm 1945. Tuy nhiên tiểu thuyết xóm ngụ c cha đợc hoàn thành vì bản thảo bị mất trong kháng chiến chống thực dân pháp . Sau hòa bình lập lại tác giả đã dựa vào một phần cốt truyện để viết truyện ngắn này. Tác phẩm đợc in trong tËp truyÖn con chã xÊu xÝ ,xuÊt b¶n n¨m 1962 C©u 3: Tãm t¾t truyÖn ng¾n VN? Câu 4: Nêu ý nghĩa nhan đề tác phẩm VN ? - Hai chữ “vợ nhặt” đã tạo được ấn tượng, kích thích sự chú ý của người đọc. Đây không phải là cảnh lấy vợ đàng hoàng, có ăn hỏi, có cưới xin theo phong tục truyền thống của người Việt, mà là “nhặt được vợ”. - Chỉ riêng hai chữ “vợ nhặt” cũng đã nói lên khá nhiều về cảnh ngộ, số phận của Tràng và cả của người đàn bà xa lạ nữa. Đúng là anh Tràng đã nhặt được vợ như người ta nhặt được cái rơm, cái rác vứt ven đường. Cái giá của con người chưa bao giờ lại rẻ rúng đến như vậy. Tình cảnh anh Trµng nhặt được vợ đã phơi bµy tình cảnh thê thảm vµ thân phận tủi nhục của người nông dân nghèo trong nạn đói khủng khiếp năm l945. -> Nh vậy, nhan đề Vợ nhặt vừa thể hiện thảm cảnh của ngời dân trong nạn đói 1945 vừa bộc lộ sự cu mang, đùm bọc và khát vọng, sức mạnh hớng tới cuộc sống, tổ ấm, niềm tin cña con ngêi trong c¶nh khèn cïng. C©u 5: Nªu t×nh huèng trong truyÖn ng¾n VN? Tình huống truyện thể hiện ngay ở nhan đề tác phẩm . Đó là tình huống « nhặt vợ « . Tràng nhặt được vợ giữa nạn đói khủng khiếp năm 1945 đâylà một chuyện lạ .Bởi lấy vợ là một việc hệ trọng thiêng liêng,thường phải có dạm hỏi ,cưới xin , cỗ bàn dù ít cũng một vài mâm. Nhưng ở đây Tràng lấy vợ ( được vợ theo)chỉ nhờ câu nói nửa đùa , nửa thật và bốn bát bánh đúc . Tình huống ấy gợi cho người đọc thấy giá trị con người trong nạn đói thật rẻ rúng. - Tình huống như vậy lại xảy ra trong nạn đóinên việc Tràng có vợ khiến cho cả xóm ngụ cư ngạc nhiên ,bà cụ Tứ ngạc nhiên và bản thân Tràng cũng ngạc nhiên. + Người dân xóm ngụ cư ngạc nhiên khi thấy Tràng đi cùng vời một người đàn bà lạ về nhà (có vợ theo không) vì: Người như Trµng mµ lấy được vợ (một anh nông dân nghèo, xấu trai, lại là dân ngụ cư). Thời buổi đói khát này, người như Tràng, đến nuôi thân còn chẳng xong mà còn dám lấy vợ..

(54) Nhưng khốn nỗi, nếu không gặp cảnh đói khát khủng khiếp như thế thì ai mà thèm lấy Tràng. Đau xót ở chỗ, đầy là “vợ nhặt” không cần ăn hỏi, cheo cưới . Đói khát như thế, mọi việc đều có thể bỏ qua, cho nên Tràng mới lấy được vợ. - Bà cụ Tứ (mẹ Tràng) ngạc nhiên khi thấy người đàn bà lạ trong nhà mình . Bà đã đặt ra nhiều câu hỏi.... - Và ngay cả Tràng cũng ngạc nhiên nữa: “Nhìn thị ngồi ngay giữa nhà, đến bây giờ hắn vẫn còn ngờ ngợ. như không phải thế. Ra hắn đâu có vợ rồi đấy ư?” -Nhưng trong hoàn cảnh bi đát ấynhững con người nghèo khổ biết nương tựa vào nhau ,thương yêu đùm bọc nhau và cùng nhau hướng vào tương lai. -Tình huống ấy góp phần tố cáo thực dân ,phát xít đã gây nên cái đói khủng khiếpnăm1945 ; góp phần làm nên sự thành công của truyện vợ nhặt. Kim Lân đã sáng tạo được một tình huống truyện độc đáo tình huống này được gợi ra ngay từ cái nhan đề của tác phẩm: Vợ nhặt. Như trên đã nói, trong tình cảnh đói khát khủng khiếp, người ta chết đói đầy đường, bản thân Tràng cùng đang trong cảnh đến nuôi thân còn chẳng xong, bỗng nhiên lại lấy được vợ, lại có vợ theo không về.Tình huống vừa lạ, vừa hết sức éo le,tác động đến diễn biến tâm trạng và hành động của các nhân vật qua tình huống độc đáo này, chủ đề của tác phẩm được bộc lộ. Câu 6: Nêu giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩmVN? - ND: Truyện ngắn VN của KL không chỉ miêu tả tình cảnh thê thảm của người nông dân nước ta trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 mà còn thể hiện được bản chất tốt đẹp và sức sống kì diệu của họ : ngay trên bờ vực của cái chết họ vẫn hướng về sự sống, khao khát tổ ấm gia đình và thương yêu đùm bọc lẫn nhau. - NT: Cỏch kể chuyện hấp dẫn, tạo tình huống truyện độc đáo, cỏch dựng cảnh gõy ấn tượng với nhiều chi tiết đặc sắc đối thoại sinh động, miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế , sử dụng ngôn ngữ nông thôn nhuần nhị tự nhiên . Câu 7: Nêu ý nghĩa đoạn kết trong tác phẩm VN ? Đoạn kết của truyện ngắn Vợ nhặt có ý nghĩa. quan trọng trong việc thể hiện chủ đề của tác phẩm. Truyện được khép lại bằng hình ảnh đoàn người đi phá kho thóc của Nhật và hình ảnh lá cờ đỏ của Việt Minh phấp phới bay trong đầu óc Tràng. Những hình ảnh này đối lập vời những hình ảnh thê thảm về cuộc sống của người nông dân trong nạn đói khủng khiếp năm 1945, được tác giả miêu tả ở phần đầu của thiên truyện -> Cái kết thúc như vậy gợi ra xu hướng phát triển theo chiều hường tích cực của tác phẩm: Khi bị đẩy vào tình huống đói khổ cùng đường, thì người nông dân lao động sẽ hướng tới cách mạng. Đây cũng là xu hướng vận động chủ yếu của văn học Việt Nam từ l945 đến l975. II. PH©N TÝCH 1. Nhân vật Tràng a. MB: Kimlân là nhà văn trưởng thành trong kháng chiến chống pháp, là cây bút xuất sắc của văn xuôi Việt Nam hiện đại .Tác phẩm của ông thường viết về cuộc sống bi thảm của người nông dân trước cách mạng; tiêu biểu là Vợ nhặt. Trong tác phẩm bên cạnh sự thành công về xây dựng tình huống truyện, tác giả còn thành công trong việc xây dựng nhân vật Tràng. b. TB: (các ý chính cần đạt) * Trµng lµ nh©n vËt cã bÒ ngoµi th«, xÊu, th©n phËn l¹i nghÌo hÌn, m¾c tËt hay võa ®i vừa nói một mình, bỗng nhiờn nhặt được vợ-> Tràng "nhặt" được vợ trong hoàn cảnh đói kh¸t(bối cảnh nạn đói xem phần đầu truyện) * T©m tr¹ng : - Lúc đầu khi có ý định đa ngời đàn bà xa lạ về nhà không phải Tràng không có chút phân vân do dự, lo lắng " mới đầu đèo bòng" nhng sau một thoáng do dự hắn đã tặc lỡi một c¸i "ChËc, kÖ", c¸i tÆc lìi cña Trµng kh«ng ph¶i lµ sù liÒu lÜnh mµ lµ mét sù cu mang, mét.

(55) tấm lòng nhân hậu không thể chối từ. Quyết định có vẻ giản đơn nhưng chứa đựng nhiều tình thơng của con người trong cảnh khốn cùng ->Tất cả biến đổi từ giây phút ấy. - Trên đường về nhà: + Trµng kh«ng cói xuèng lÇm lòi như mäi ngµy "mÆt h¾n cã g× phớn phë", h¾n tñm tØm cêi nô mét m×nh, hai m¾t s¸ng lªn lÊp l¸nh." Tríc con m¾t tß mß cña ngêi d©n xãm ngô c , ngời đàn bà càng thêm ngợng nghịu còn Tràng " cái mặt cứ vênh vênh tự đắc với mình"  Trµng rÊt vui vµ c¶m thÊy h¹nh phóc, mét niÒm vui méc m¹c cña anh lµm thuª vông vÒ lÇn đầu gặp chuyện lạ đời cha từng thấy nhng chính Tràng cũng không khỏi có lúc cứ lúng ta lúng túng khi đi bên ngời đàn bà. + Trong phút chốc, Tràng quên tất cả tăm tối, "chỉ còn tình nghĩa với người đàn bà đi bªn" vµ c¶m gi¸c ªm dÞu cña mét anh Trµng lÇn ®Çu tiªn ®i c¹nh c« vî míi.  KL đã diễn tả vừa cụ thể vừa sinh động niềm khao khát tổ ấm gia đình , bất chấp cả cái đói và cái chết. -Khi về đến nhà: + Hành động xăm xăm bớc vào nhà dọn dẹp sơ qua và thanh minh về cảnh bừa bộn + Tràng đứng tây ngây ra giữa nhà và thấy sợ vì: sợ đối diện với vợ mới, sợ vợ mới đổi ý vì hoàn cảnh, sợ mẹ không đồng ý + G¾t víi m×nh mét c¸ch v« cí, tù hái( dc) + Tâm trạng ngạc nhiên : " ra mình đã có vợ rồi " - khi thấy mẹ về Tràng vui sớng nh một đứa trẻ - Đến cái buổi sáng đầu tiên khi có vợ: +Tràng thực sự thấy cuộc đời mình từ đây đã thay đổi hẳn. Tràng cảm thấy "trong người êm ái lửng lơ như người vừa ở trong giấc mơ đi ra" điều đó nói lên ngay giữa cái đói, cái chết, người lao động luôn khát khao hạnh phúc 1 mái ấm gia đình. + chợt nhận ra xung quanh mình có cái gì vừa thay đổi mời mẻ, khác lạ”. Trong những giờ phút có tính chất bước ngoặt ấy, con người ta bỗng thấy mình trưởng thành. Niềm vui sướng, hạnh phúc của Tràng đã gắn liền với ý thức về bổn phận, trách nhiệm: "Bỗng nhiên hắn thấy hắn thương yêu gắn bó với cái nhà của hắn lạ lùng," “một nguồn vui sướng, phấn chấn đột ngột tràn ngập trong long”, “bây giờ hắn mới thấy hắn nên người, hắn thấy hắn có bổn phận phải lo lắng cho vợ con sau này” .-> H¾n x¨m x¨m ch¹y ra gi÷a s©n, cũng muốn làm một việc gì để dự phần tu sửa lại căn nhà” . Hành động và suy nghĩ ấy của Trµng võa rÊt hiÖn thùc, b×nh dÞ, võa mang mét ý nghÜa l·ng m¹n thiªng liªng -> T©m lÝ Tràng phát triển theo chiều thẳng đứng phù hợp với tâm lí của một chú rể trẻ tuổi đang tràn trề hạnh phúc. -> NT diến tả tâm trạng nhân vật chân thực, sinh động tinh tế  Qua sự biến đổi tâm trạng thấy được vẻ đẹp tâm hồn tính cách nhân vật đó là tình thương niềm khao khát hạnh phúc, niềm lạc quan tin tưởng vào tương lai và thấy được tình cảm nhân đạo cuả nhà văn dành cho người lao động nghèo khổ. C. Kết luận( HS tập viết) 2. Bà cụ Tứ MB:Vợ nhặt là tác phẩm xuất sắc nhất của Kim Lân in trong tập con chó xấu xí (1962) . Một trong những yếu tố góp phần làm nên sự thành công của tác phẩm là nhà văn đã phân tích diễn biến tâm lí các nhân vật , đặc biệt là bà cụ Tứ. TB: (Các ý cần đạt) Hoàn cảnh sống - Bà cụ Tứ là người dân ngụ cư, nghèo khổ, góa bụa, ở vậy nuôi con, chịu nhiều đắng cay , cơ cực… - Phải đối mặt với nạn đói khủng khiếp năm 1945…. Vẻ đẹp nhân văn được thể hiện qua diễn biến tâm trạng * Khi Tràng dẫn vợ về nhà: - Thấy Tràng “reo lên như mọt đứa trẻ”, vồn vã khác thường khi thấy mẹ “lọng khọng” đi vào ngõ->, tâm trạng bà cụ Tứ cũng trở nên “phấp phỏng”: Có cái gì đó bất thường đang chờ đợi bà. - Đến giữa sân bà lão đứng sững lại, bà lão càng ngạc nhiên hơn..

(56) Kim Lân đã khéo chọn ngôn ngữ độc thoại nội tâm để diễn tả tâm trạng đầy ngạc nhiên của bà cụ: “Quái, sao lại có người đàn bà nào ở trong ấy nhỉ? Người đàn bà nào đứng ngay đầu giường thằng con hình thế kia? Sao lai chảo mình bằng u? Không phải con cái Đục mà. Ai thế nhỉ?” - Bà lão nhìn kĩ người đàn bà lần nữa nhưng vẫn không nhận ra người nào. - Sự ngạc nhiên ấy còn được bộc lộ qua bước chân “lập cập” của bà lão. - Bà cụ Tứ càng ngạc nhiên hơn khi nghe thấy tiếng người đàn bà xa lạ chào mình bằng u. * Khi hiểu ra cơ sự: - khi nghe Tràng phân trần, cắt nghĩa, bà cụ mới hiểu. “Bà lão cúi đầu nín lặng”. Một sự im lặng chất chứa biết bao suy nghĩ. “Bà lão hiểu rồi. Lòng người mẹ nghèo khổ ấy còn hiểu ra biết bao nhiêu cơ sự, vừa ai oán vừa xót thương cho số kiếp đứa con mình." - Một nỗi tủi hờn , xót thương trào lên trong lòng bà cụ Tứ "Chao ôi, người ta dựng vợ gả ….Còn mình thì..." - Bà khóc " Trong kẽ mắt lèm nhèm của bà rỉ xuống hai dòng nước mắt..." - Bà lo lắng "Biết rằng chúng nó có nuôi nổi nhau sống qua được cơn đói khát này không”. -> Ở đây, cần phải thấy cái tinh tế của ngòi bút miêu tả tâm lí nhân vật của Kim Lân. Nếu như khi nhận rõ gia cảnh nhà Tràng, người đàn bà còn đủ sức nén một tiếng thở dài, thì bà cụ Tứ, khi đã thấu hiểu cơ sự của con đã không sao giấu nổi sự ngao ngán của mình. “Bà lão khẽ thở dài ngửng lên, đăm đắm nhìn người đàn bà”. - Và từ chỗ xót xa cho đứa con trai, bà lão chuyển sang thương xót người đàn bà. Người mẹ nghèo, nhân hậu, giàu lòng vị tha, nhất mực nhạy cảm ấy đã thấu hiểu ngay cái cành ngộ của người phụ nữ xa lạ bỗng trở thành con dâu của mình “Người ta có gặp bước khó khăn, đói khổ …..nào mà lo cho hết được?->. Ngôn ngữ độc thoại nội tâm của nhân vật, lại một lần nữa, diễn tả chân thật và cảm động những suy nghĩ âm thầm của người mẹ - Sau khi khẽ dặng hắng một tiếng, bà lão ôn tồn, “nhẹ nhàng” nói với nàng dâu: “Ừ thôi thì các con đã phải duyên phải kiếp với nhau, u cũng mừng lòng...” ngôn ngữ của bà lão nhẹ nhàng, cái nhìn của bà với nàng dâu đầy cảm thông-> tất cả xuất phát từ tình yêu thương con người của bà lão.-> Nghe lời nói ấy, “Tràng thở đánh phào một cái, ngực nhẹ hẳn đi”. Lời nói ấy cũng trả lại danh dự nàng dâu cho người đàn bà là vợ nhặt. Sau khi tất cả những tình cảm xáo trộn trong lòng đã bắt đầu lắng xuống, bấy giờ bà lão mới chợt nhớ ra cái bổn phận mẹ chồng. Thế là bà lão bắt đầu nói với 2 vợ chồng đứa con, bµ dÆn dß c¸c con “chóng mµy liÖu b¶o nhau mµ lµm ¨n”; víi mét niÒm tin cè h÷u “ai giầu ba họ, ai khó ba đời”, bà nghĩ xa đến lũ cháu của bà “có ra thì rồi con cái chúng mày về sau”.... Nếu để ý kĩ, ta thấy hình nh có một phần nữa bà cụ đang nói với chính mình. Những khao khát, những ấp ủ tởng nh chẳng bao giờ có bây giờ bà cụ mới đợc dịp nói ra. ®iÒu nµy chøng tá bµ lµ mét bµ mÑ chu toµn.-> niềm lạc quan hy vọng đổi đời - Tâm trạng bà cụ Tứ lẫn lộn buồn vui, lo lắng. Niềm vui của người mẹ nghèo khổ trong cảnh ngộ này thật tội nghiệp. Nó trở nên héo hắt vì không sao thoắt ra khỏi nỗi ám ảnh của sự buồn tủi, xót thương. “Bà lão thở nhẹ ra một hơi dài……. trước kia không?”. - Song nổi bật hơn cả vẫn là tấm lòng thương xót của bà cụ Tứ. Bà lão, nhìn người đàn bà, lòng đầy xót thương. Và cũng như biết bao bà mẹ nhân từ khác, bà cụ Tứ những mong con dâu mình hoà thuận: “Cốt làm sao chúng mày hoà thuận…. u thương quá”. Bà cụ Tứ nghẹn lời không nói được nữa, nước mắt cứ cháy xuống ròng ròng. Những giọt nước mắt xót xa, tủi nhục ấy, người vô tâm như Tràng làm sao có thể hiểu nổi. - Bà cụ Tứ thấy “nhẹ nhõm, tươi tỉnh khác ngày thường, cái mặt bủng beo u ám của bà rạng rỡ hẳn lên”. Cùng với nàng đâu, bà cụ xăm xắn thu dọn; quét tước nhà cửa. Một ý thức về bổn phận và trách nhiệm sâu sắc hơn nảy sinh ở tất cả các thành viên của gia đình:.

(57) “Hình như ai nấy ….có cơ khấm khá hơn”. Người mẹ từng trải và nhân hậu ấy đã bằng mọi cách nhen nhóm một niềm vui, niêm hi vọng cho dâu con của mình. Bà cụ nói toàn chuyện vui, toàn chuyện sung sường về sau. Chính niềm vui, niềm tin vào cuộc sống ngày mai ấy đã hướng con người vào những hành động thiết thực để tạo đựng một cuộc sống tốt đẹp hơn( dẫn chứng). * Chi tiết bà lão nấu một nối cháo cám đợi đến giữa bữa ăn mới lễ mễ bng ra cho thấy Bà muèn dµnh cho c¸c con mét ®iÒu bÊt ngê. Bµ võa móc ch¸o cho c¸c con bµ võa xuýt xoa khen ngon . ThÕ nhng tÊt c¶ nh÷ng cè g¾ng téi nghiÖp Êy cña bµ l·o còng kh«ng lµm cho bữa ăn vui. Nó vẫn diễn ra 1 cách đểnh đoảng, miếng cám chát xít trong cổ họng không sao nuốt trôi. Từ lúc ấy cả 3 ngời đều cúi gằm mặt xuống chẳng ai nhìn ai và cũng chẳng ai dám nói câu nào nữa bởi cả 3 đều không dám nói ra trớc cái điều, cái nỗi lo mà cả mà cả 3 đều biết.  NT thể hiện tâm trạng chân thực, tinh tế KL :Bµ cụ Tứ lµ h×nh ¶nh ®iÓn h×nh vÒ mét ngêi mÑ nghÌo khæ n«ng d©n ViÖt Nam víi phẩm chất cao đẹp: thơng con và giầu đức hy sinh, hiểu biết , lạc quan. Nhân vật mẹ Tứ thấm đợm tình cảm nhân đạo sâu xa vốn có trong truyền thống dân tộc. Và là một sáng tạo xuất sắc của KL. Khắc họa hình tợng nhân vật bà cụ Tứ, KL đã sử dụng một ngòi bút trong sáng, chọn lọc để miêu tả tỷ mỉ, chân thực tấm lòng vừa trắc ẩn, vừa bao dung của mét ngêi mÑ n«ng th«n VN. 3 Nh©n vËt thÞ MB:Tương tự như các mở bài trên. TB( Các ý chính cần đạt) *Là 1cô gái tội nghiệp đáng thơng: cái tên còn không có, nghèo khổ đến mức tiều tụy h×nh hµi, lµm nghÒ nhÆt thãc r¬i, g¹o v·i ë cöa kho, theo kh«ng Trµng vÒ v× bốn b¸t b¸nh đúc . Khi xuất hiện trớc anh Tràng, cô ta chỉ nh một cái bóng, với dáng ngời gầy sọp, khu«n mÆt lìi cµy x¸m xÞt, chØ cã 2 con m¾t, Người đàn bµ chao chát cháng lán lµ thế, khi lâm vào cái cảnh phải theo không Tràng vì 4 bát bánh đúc, trong lòng vừa tủi phận, vừa e thẹn, ngượng ngập. * Sự thay đổi sắc thái tâm trạng: - Trước cái vẻ phín phở, “tủm tỉm cười nụ một mình và hai mắt thì sáng lên lấp lánh” của tràng, cái vẻ e thẹn”, ngượng ngập của thị càng nổi bật hơn: “Thị cắp cái thúng con, đầu hơi cúi xuống, cái nón rách tàng nghiêng nghiêng che khuất đi nửa mặ”. - Thị có vẻ rón rén, e thẹn. Cái dáng vẻ ấy của thị không giấu nổi những cặp mắt tò mò của xóm chợ. Người ta thấy “thị thẹn thẹn hay đáo để”. - Khi nhận thấy những người xung quanh đang nhìn dồn cả về phía mình, “thị càng ngượng nghịu, chân nọ bước díu cả vào chân kia”. Cả đến khi gặp bà cụ Tứ, thị vẫn còn e thẹn và khép nép-> Kim Lân đã miêu tã thật tinh tế và cảm động những bước chân ngượng ngập, e thẹn trên đường về nhà chồng, cái dáng điệu khép nép trước bà mẹ chồng của người vợ nhặt -> qua những chi tiết miêu tả này, đã chứng tỏ sự thấu hiểu tình cảnh tội nghiệp của người vợ nhặt. Hoàn cảnh tàn nhẫn xô đẩy chị có lúc thành ra kẻ cong cớn, trơ trẽn, trâng tráo, nhưng bản chất chị không phải là một người như vậy. Chị chưa mất đi cái e thẹn, ngượng ngập, tủi hổ khi bị rơi vào cảnh ngộ trớ trêu. - Người đàn bà theo không Tràng trước hết là để có một nơi nương tựa để khỏi chết đói . Chính vì thế nên khi đã nhìn thấy cái nhà “vắng teo đứng rúm ró trên mảnh vườn mọc lổn nhổn những búi cỏ dại”, khi đã đảo mắt nhìn xung quanh, cái ngực “gầy lép” của thị “nhô hẳn lên, nén một tiếng thở dài”. Đã chấp nhận theo không một người xa lạ, xấu trai, ế vợ mà vẫn không sao tránh khỏi cái đói. Chị không tìm được sự no ấm nhưng người đàn bà đã tìm thấy sự đầm ấm của một gia đình đó cũng là niềm khao khát của chị khi quyết định về với Tràng..

(58) - Cái hạnh phúc ấy đã đem đến một sự đổi thay thật sự trong tính cách của người đàn bà, đến nỗi làm cho Tràng phải ngạc nhiên: “Tràng nom thị hôm nay khác lắm, rõ ràng là người đàn bà hiền hậu đúng mực không còn vẻ gì chao chát chỏng lỏn như mấy lần Tràng gặp ngoài tỉnh” * Là người chăm chỉ, chịu khó, có một niềm tin, niềm hi vọng vào ngày mai tươi sáng - Cô dậy sớm làm việc đúng nh một ngời vợ hiền lành tần tảo (giặt quần áo, gánh nớc, dọn vờn, quét sân, nấu cơm...”.  cô vợ nhặt xuất hiện đã làm cho nhà cửa lúp xúp tối om bçng rén rµng h¼n lªn. - khi nghe mÑ chång sai ®i dän c¬m, c« l¼ng lÆng ®i vµo bÕp nh mét ngêi th«ng thuéc tõ l©u - Trớc lời dặn dò khuyên nhủ của mẹ chồng, trớc những hành động, lời nói của chồng, cô luôn luôn dịu dàng ngoan ngoãn đúng là một cô dâu mới,. - C« kh«ng chØ ngoan ngo·n, mµ cßn tá ra lµ ngêi réng r·i, hiÓu biÕt (biÕt th¾c m¾c “ë đây vẫn phải đóng thuế cơ à”, biết giải thích “ở trênThái Nguyên, Bắc Giang ngời ta không chịu đóng thuế...” Có thể cô cha hiểu biết sâu sắc CM là gì, song chí ít cô cũng biết đó là dấu hiệu một cuộc vùng lên đòi công bằng, đòi giải thoát cho những ngời đói khổ. - cô đã đánh thức trong ngời chồng khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc và đặc biệt là cảm nhận mơ hồ về thành công của CM. -> Nh vậy về mặt nào đó họ có nhiều điểm giống nhau, tâm đầu ý hợp. Họ đến với nhau tuy cha phải bằng tình yêu, nhng bằng tình thơng, sù c¶m th«ng chia sÎ vµ Ýt nhiÒu cã c¶ sù liÒu lÜnh cña tuæi trÎ. * NT: xây dựng tình huống truyện độc đáo , nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật. KL( HS tập viết) 4. Giá trị hiện thực: (các ý chính cần đạt) - Bức tranh toàn cảnh về nạn đói: + Cảnh ngời đói từ Nam Định ,Thỏi Bỡnh bồng bế, dắt díu nhau đi kiếm sống khi nạn đói tràn đến. Tất cả đều " xanh xám nh những búng ma nằm ngổn ngang khắp lều chợ" + Cái đói tràn đến xóm ngụ c :đến từng gia đình, bủa vây đe dọa số phận con ngời, những âm thanh, mùi vị, màu sắc gợi lên sự ảm đạm thê lơng của một cuộc sống đang gần kÒ c¸i chÕt. - Bức tranh về số phận của những con ngời trên bờ vực thẳm của nạn đói + Xóm ngụ c: Những khuôn mặt hốc hác, u tối trong cuộc sống đói khát "lũ trẻ con ngåi ñ rò kh«ng buån nhóc nhÝch" + Sè phËn bµ cô Tø: Gãa chång, giµ nua, cßm câi, nghÌo. (lÊy d/c,ptÝch) + Số phận Tràng: Nghèo,hèn, ngụ c, làm thuê nuôi sống gia đình. Lấy vợ lúc mình cha nuôi nổi mình. Đêm tân hôn của anh đầy tiếng khóa hờ và mùi hắc của đống dấm khét lẹt. + Số phận của ngời "vợ nhặt": Là ngời nhng đến cái tên riêng cũng không có, thân hình tiều tụy vì đói mà quên cả nhân phẩm, chỉ nghĩ đến cái ăn sao cho khỏi chết.  Tố cáo bọn thùc d©n ph¸t xÝt. - Cã mét hiÖn thøc tuy cha râ nÐt nhng hiÖn ra cuèi chuyÖn trong ý nghÜ cña Trµng "c¶nh những ngời nghèo đói to lắm" đây là hiện thực nhng cũng là ớc mơ của Tràng. 5. Giá trị nhân đạo: : (các ý chính cần đạt) a. Tác phẩm bộc lộ niềm xót xa, thơng cảm đối với cuộc sống bi đát của ngời dân nghèo trong nạn đói, qua đó tố cáo tội ác của thực dân phát xít đối với nhân dân ta (lấy dẫn chứng + ph©n tÝch) b. T¸c phÈm ®i s©u vµo kh¸m ph¸ vµ n©ng niu tr©n träng kh¸t väng h¹nh phóc, kh¸t väng sèng cña con ngêi. - Nh÷ng khao kh¸t h¹nh phóc cña Trµng. - ý thøc b¸m lÊy sù sèng rÊt m¹nh mÏ ë ngêi vî nhÆt. - ý thức vun đắp cho cuộc sống ở nhân vật bà cụ Tứ. - Niềm hi vọng về một cuộc đổi đời của các nhân vật (hình ảnh lá cờ) c. T¸c phÈm thÓ hiÖn lßng tin s©u s¾c vµo phÈm gi¸ vµo lßng nh©n hËu cña con ngêi. - Cái đẹp tiềm ẩn của Tràng là sự thông cảm, lòng thơng ngời, sự hào phóng, chu đáo, t×nh nghÜa vµ tr¸ch nhiÖm. - Sự biến đổi của ngời vợ nhặt sau khi theo Tràng về nhà. - TÊm lßng nh©n hËu cña bµ cô Tø, th¬ng con rÊt mùc, c¶m th«ng víi t×nh c¶m cña nµng dâu, trăn trở vầ bổn phận làm mẹ, cố tạo niềm vui trong gia đình giữa cảnh sống thê thảm.

(59)  giá trị nhân đạo của tác phẩm và niềm tin sâu sắc vào con ngời lao động, vào bản năng sống, khát vọng sống mạnh mẽ của họ, tình cảm nhân đạo ở đây có nét mới mẻ so với tình cảm nhân đạo đợc thể hiện trong nhiều tác phẩm củavăn học hiện thực trớc cách mạng.. Bµi 16:. Rõng xµ nu (Nguyễn Trung Thµnh). C©u 1: T¸c gi¶ + Tªn khai sinh cña NguyÔn Trung Thµnh (Nguyªn Ngäc) lµ NguyÔn V¨n B¸u. ¤ng sinh n¨m 1932, quª ë Th¨ng B×nh, Qu¶ng Nam. + Nguyễn Trung Thành là bút danh đợc nhà văn Nguyên Ngọc dùng trong thời gian hoạt động ở chiến trờng miền Nam thời chống Mĩ. + Năm 1950, ông vào bộ đội, sau đó làm phóng viên báo quân đội nhân dân liên khu V. N¨m 1962, «ng t×nh nguyÖn trë vÒ chiÕn trêng miÒn Nam. + Tác phẩm: Đất nớc đứng lên- giải nhất, giải thởng Hội văn nghệ Việt Nam năm 1954- 1955; Trªn quª h¬ng nh÷ng anh hïng §iÖn Ngäc (1969); §Êt Qu¶ng (1971- 1974); … + Năm 2000, ông đợc tặng giải thởng Nhà nớc về văn học nghệ thuật. Câu 2. Hoàn cảnh ra đời tác phẩm: + Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, hiệp định Giơ-ne-vơ đợc kí kết, đất nớc chia làm hai miền. Kẻ thù phá hoại hiệp định, khủng bố, thảm sát, lê máy chém đi khắp miền Nam. C¸ch m¹ng r¬i vµo thêi k× ®en tèi. + Đầu năm 1965, Mĩ đổ quân ồ ạt vào miền Nam và tiến hành đánh phá ác liệt ra miền Bắc. Nguyễn Trung Thành và các nhà văn miền Nam lúc đó muốn viết "hịch thời đánh Mĩ". Rừng xà nu đợc viết vào đúng thời điểm mà cả nớc ta trong không khí sục sôi đánh Mĩ. Tác phẩm đợc hoàn thành ở khu căn cứ của chiến trờng miền Trung Trung bộ. MÆc dï Rõng xµ nu viÕt vÒ sù kiÖn næi dËy cña bu«n lµng T©y Nguyªn trong thêi k× đồng khởi trớc 1960 nhng chủ đề t tởng của tác phẩm vẫn có quan hệ mật thiết với tình hình thời sự của cuộc kháng chiến lúc tác phẩm ra đời. C©u 3. Tãm t¾t t¸c phÈm ( hs tù lµm ) C©u 4. Cèt truyÖn vµ c¸ch tæ chøc bè côc t¸c phÈm + Rừng xà nu đợc kể theo một lần về thăm làng của Tnú sau 3 năm đi bộ đội. Đêm ấy, d©n lµng qu©y quÇn bªn bÕp löa nhµ r«ng nghe cô MÕt kÓ l¹i c©u chuyÖn bi tr¸ng vÒ cuéc đời Tnú và cuộc đời làng Xô Man. + Rừng xà nu là sự lồng quyện hai cuộc đời: cuộc đời Tnú và cuộc đời làng Xô Man. Hai cuộc đời ấy đều đi từ bóng tối đau thơng ra ánh sáng của chiến đấu và chiến thắng, đi từ hai bàn tay không đến hai bàn tay cầm vũ khí đứng lên dùng bạo lực cách mạng chống l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng. + Cốt truyện Rừng xà nu căng ra trong xung đột quyết liệt một mất một còn giữa một bên là nhân dân, một bên là kẻ thù Mĩ- Diệm. Xung đột ấy đi theo tình thế đảo ngợc mà thời điểm đánh dấu là lúc ngọn lửa của lòng căm thù ngùn ngụt cháy trên 10 đầu ngón tay Tnó. Câu 5. Nhan đề tác phẩm : + Nhà văn có thể đặt tên cho tác phẩm của mình là "làng Xô Man" hay đơn giản hơn là "Tnó"- nh©n vËt chÝnh cña truyÖn. Nhng nÕu nh vËy t¸c phÈm sÏ mÊt ®i søc kh¸i qu¸t vµ sù gîi më. + Đặt tên cho tác phẩm là Rừng xà nu dờng nh đã chứa đựng đợc cảm xúc của nhà văn và linh hồn t tởng chủ đề tác phẩm. + H¬n n÷a, Rõng xµ nu là hình ảnh mang tính khái quát, xuyên suốt từ đầu đến cuối tác phẩm, đan xen vào cuộc sống con người.Nú còn ẩn chứa cái khí vị khó quên của đất rừng Tây Nguyên, gợi lên vẻ đẹp hùng tráng, man dại- một sức sống bất diệt của cây xà nu và tinh thÇn bÊt khuÊt cña ngêi. + Bởi vậy, Rừng xà nu mang nhiều tầng nghĩa bao gồm cả ý nghĩa tả thực lẫn ý nghĩa tợng trng. Hai lớp ý nghĩa này xuyên thấm vào nhau toát lên hình tợng sinh động của xà nu, đa lại không khí Tây Nguyên rất đậm đà cho tác phẩm..

(60) Câu 6. Vì sao trong câu chuyện bi tráng về cuộc đời Tnú, cụ Mết 4 lần nhắc tới ý : "Tnú không cứu đợc vợ con" để rồi ghi tạc vào tâm trí ngời nghe câu nói: "Chúng nó đã cÇm sóng, m×nh ph¶i cÇm gi¸o" "Tnú không cứu đợc vợ con"- cụ Mết nhắc tới 4 lần để nhấn mạnh: khi cha cầm vũ khí, Tnó chØ cã hai bµn tay kh«ng th× ngay c¶ nh÷ng ngêi th¬ng yªu nhÊt Tnó còng kh«ng cøu đợc. Câu nói đó của cụ Mết đã khắc sâu một chân lí: chỉ có cầm vũ khí đứng lên mới là con đờng sống duy nhất, mới bảo vệ đợc những gì thân yêu, thiêng liêng nhất. Chân lí cách m¹ng ®i ra tõ chÝnh thùc tÕ m¸u x¬ng, tÝnh m¹ng cña d©n téc, cña nh÷ng ngêi th¬ng yªu nªn ch©n lÝ Êy ph¶i ghi t¹c vµo x¬ng cèt, t©m kh¶m vµ truyÒn l¹i cho c¸c thÕ hÖ tiÕp nèi. Câu 7. Chủ đề tác phẩm - Chủ đề tác phẩm đợc phát biểu trực tiếp qua lời cụ Mết: Chúng nó đã cầm súng, mình ph¶i cÇm gi¸o!", tøc lµ ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng. Đó là con đờng giải phóng dân tộc của thời đại cách mạng. Câu 8. Vẻ đẹp nghệ thuật của tác phẩm + Khuynh hớng sử thi thể hiện đậm nét ở tất cả các phơng diện: đề tài, chủ đề, h×nh tîng, hÖ thèng nh©n vËt, giäng ®iÖu,… + C¸ch thøc trÇn thuËt: kÓ theo håi tëng qua lêi kÓ cña cô MÕt (giµ lµng), kÓ bªn bÕp lửa gợi nhớ lối kể " khan" sử thi của các dân tộc Tây Nguyên, những bài "khan" đợc kể nh những bài hát dài hát suốt đêm. + C¶m høng l·ng m¹n: tÝnh l·ng m¹n thÓ hiÖn ë c¶m xóc cña t¸c gi¶ béc lé trong lêi trần thuật, thể hiện ở việc đề cao vẻ đẹp của thiên nhiên và con ngời trong sự đối lập với sự tµn b¹o cña kÎ thï. Câu 9. Hình ảnh đụi bàn tay Tnú bị thằng Dục tẩm nhựa xà nu đốt 10 đầu ngón tay mang nhiÌu ý nghÜa s©u s¾c: - Tố cáo tội ác man rợ của kẻ thù, kích động lòng căm thù của dân làng, ca ngợi tinh thÇn kiªn trung cña ngêi thanh niªn c¸ch m¹ng. - Là động lực và nguyên cớ thúc giục dân làng xô man theo cụ mết vào rừng tìm vũ khí ; đốt đuốc xà nu dựng đêm đồng khởi diệt ác giải phóng quê hơng. - Con đờng giải phóng chân lí đấu tranh cách mạng đã đợc tìm ra và sáng tỏ chân lí ấy vang lªn qua lêi cô mÕt: chóng cÇm sóng..... - §ã lµ bµn tay cña t×nh c¶m con ngêi - Đó là bàn tay quả báo khi tnú dùng chính 2 bàn tay mỗi ngón chỉ còn 2 đốt bóp cổ th»ng dôc .... PH©N TÝCH 1.Hình tượng cây xà nu a. MB:Rừng xà nu là tác phẩm tiêu biểu nhất của Nguyễn Trung Thành trong thời kì kháng chiến chống Mĩ .Trong tác phẩm bên cạnh sự thành công trong việc xây dựng nhân vật , tác giả còn thành công khi xây dựng bức tranh thiên nhiên đậm chất Tây Nguyên với hình tượng cây xà nu . Cây xà nu là một hình tượng khái quát , xuyên suốt tác phẩmvừa có nghĩa tả thực , vừa mang nghĩa biểu tượng. b. TB: * Một hình ảnh của thiên nhiên giàu sức sống - Cây xà nu được tác giả tả thực và lặp đi lặp lại nhiều lần trongtác phẩm :là loại cây thuộc họ thông , có nhựa thơm và gỗ rất quy,mọc nhiều ở bắc tây nguyên. cây xà nu được miêu tả với số lượng nhiều hàng vạn cây và với sức mạnh sinh tồn thật hiếm thấy(DC: Trong rừng……vậy) - Đoạn mở đầu và kết thúc tác phẩm cũng là hình ảnh rừng xà nu(DC…..)-. * Sự gắn bó với cuộc sống con người Xô man -Tây nguyên - Có mặt trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày( củi xà nu cháy hồng trong bếp lửa mỗi nhà. …đuốc lửa xà nu soi đờng rừng đêm, lửa xà nu bập bùng trong nhà ng, khói xà nu làm đen nhẻm thân hình lũ trẻ, khói xà nu hun đen tấm bảng để anh Quyết dạy Tnú và Mai häc ch÷.... - Tham dự vào những sự kiện quan trọng của cuộc sống dân làng XM( DC: Ngọn đuốc Xn cháy sáng trong tay cụ mết và những người vào rừng lấy giáo mác …, bọn giặc tẩm nhựa XN vào giẻ để đốt 10 ngón tay Tnú, soi sáng rực cả.

(61) đêm cả làng XM nổi dạy khởi nghĩa những bó đuốc XN soi rõ xác 10 thằng giặc bị giết ngổn ngang …) * Những phẩm chất biểu tượng của cây xà nu trong soi chiếu với con người + Më ®Çu t¸c phÈm, nhµ v¨n tËp trung giíi thiÖu vÒ rõng xµ nu, mét rõng xµ nu cô thÓ đợc xác định rõ: "nằm trong tầm đại bác của đồn giặc", nằm trong sự hủy diệt bạo tàn: "Hầu hết đạn đại bác đều rơi vào đồi xà nu cạnh con nớc lớn". -> Truyện mở ra một cuộc đụng độ lịch sử quyết liệt giữa làng Xô Man với bọn MĩDiệm. Rừng xà nu cũng nằm trong cuộc đụng độ ấy. Từ chỗ tả thực, rất tự nhiên hình ảnh xà nu đã trở thành một biểu tợng. Xà nu hiện ra với t thế của sự sống đang đối diện với cái chết, sự sinh tồn đối diện với sự hủy diệt. Cách mở của câu chuyện thật gọn gàng, cô đúc mµ vÉn ®Çy uy nghi tÇm vãc. + Với kĩ thuật quay toàn cảnh, Nguyễn Trung Thành đã phát hiện ra: "cả rừng xà nu hàng vạn cây không cây nào là không bị thơng". Tác giả đã chứng kiến nỗi đau của xà nu: "có những cây bị chặt đứt ngang nửa thân mình đổ ào ào nh một trận bão". Rồi "có những cây con vừa lớn ngang tầm ngực ngời bị đạn đại bác chặt đứt làm đôi. ở những cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thơng không lành đợc cứ loét mãi ra, năm mời h«m sau th× c©y chÕt". C¸c tõ ng÷: vÕt th¬ng, côc m¸u lín, loÐt m·i ra, chÕt,… lµ nh÷ng tõ ngữ diễn tả nỗi đau của con ngời. Nhà văn đã mang nỗi đau của con ngời để biểu đạt cho nỗi đau của cây. Do vậy, nỗi đau của cây tác động đến da thịt con ngời gợi lên cảm giác đau đớn. + Nhng tác giả đã phát hiện đợc sức sống mãnh liệt của cây xà nu: "trong rừng ít có loại cây sinh sôi nảy nở khỏe nh vậy". Đây là yếu tố cơ bản để xà nu vợt qua giới hạn của sự sèng vµ c¸i chÕt. Sù sèng tån t¹i ngay trong sù hñy diÖt: "C¹nh mét c©y xµ nu míi ng· gôc đã có bốn năm cây con mọc lên". Tác giả sử dụng cách nói đối lập (ngã gục- mọc lên; một- bốn năm) để khẳng định một khát vọng thật của sự sống. Cây xà nu đã tự đứng lên b»ng søc sèng m·nh liÖt cña m×nh: "…c©y con mäc lªn, h×nh nhän mòi tªn lao th¼ng lªn bÇu trêi"->hình ảnh đó thật giống như CM như những thế hệ dân làng XM tiếp bước nhau đứng lên đánh giặc ( DC..) + Xµ nu kh«ng nh÷ng tù biÕt b¶o vÖ m×nh mµ cßn b¶o vÖ sù sèng, b¶o vÖ lµng X« Man: "Cø thÕ hai ba n¨m nay, rõng xµ nu ìn tÊm ngùc lín ra che chë cho lµng". H×nh tîng xµ nu chứa đựng tinh thần quả cảm, một sự kiêu hãnh của vị trí đứng đầu trong bão táp chiến tranh. + Trong quá trình miêu tả rừng xà nu, cây xà nu, nhà văn đã sử dụng nhân hóa nh một phép tu từ chủ đạo. Ông luôn lấy nỗi đau và vẻ đẹp của con ngời làm chuẩn mực để nói về xµ nu khiÕn xµ nu trë thµnh mét Èn dô cho con ngêi, mét biÓu tîng cña T©y Nguyªn bÊt khuÊt, kiªn cêng. - C¸c thÕ hÖ con ngêi lµng X« Man còng t¬ng øng víi c¸c thÕ hÖ c©y xµ nu. Cô MÕt cã bé ngùc "c¨ng nh mét c©y xµ nu lín", tay "sÇn sïi nh vá c©y xµ nu". + Cô MÕt chÝnh lµ c©y xµ nu cæ thô héi tô tÊt c¶ søc m¹nh cña rõng xµ nu. + Tnú cờng tráng nh một cây xà nu đợc tôi luyện trong đau thơng đã trởng thành mà không đại bác nào giết nổi. + DÝt trëng thµnh trong thö th¸ch víi b¶n lÜnh vµ nghÞ lùc phi thêng còng gièng nh xµ nu phãng lªn rÊt nhanh tiÕp lÊy ¸nh mÆt trêi. + Cậu bé Heng là mầm xà nu đang đợc các thế hệ xà nu trao cho những tố chất cần thiết để sẵn sàng thay thế trong cuộc chiến cam go còn có thể phải kéo dài "năm năm, mời năm hoÆc l©u h¬n n÷a". - Câu văn mở đầu đợc lặp lại ở cuối tác phẩm (đứng trên đồi xà nu ấy trông ra xa đến hết tầm mắt cũng không thấy gì khác ngoài những đồi xà nu nối tiếp tới chân trời) gợi ra c¶nh rõng xµ nu hïng tr¸ng, kiªu dòng vµ bÊt diÖt, gîi ra sù bÊt diÖt, kiªu dòng vµ hïng tr¸ng cña con ngêi T©y Nguyªn nãi riªng vµ con ngêi ViÖt Nam nãi chung trong cuéc kháng chiến chống Mĩ cứu nớc vĩ đại. ấn tợng đọng lại trong kí ức ngời đọc mãi mãi chính là cái bát ngát của cánh rừng xà nu kiêu dũng đó. -> Hình tợng cõy xà nu là một sáng tạo độc đáo của Nguyễn Trung Thành. * NghÖ thuËt kÓ chuyÖn l«i cuèn, hÊp dÉn t¹o kh«ng khÝ sö thi hïng tr¸ng, h×nh ¶nh so sánh độc đáo, thủ pháp miêu tả tài tình. c. KB (HS tập viết) 2. Hình tượng Tnú.

(62) a.MB( HS tự viết) b.TB * PhÈm chÊt, tÝnh c¸ch cña ngêi anh hïng: - Gan gãc, t¸o b¹o, dòng c¶m, trung thùc, mu trÝ : + khi cßn nhá cïng Mai vµo rõng tiÕp tÕ, lµm liªn l¹c cho anh QuyÕt + Häc ch÷ chËm kh«ng b»ng Mai giËn m×nh ®Ëp bÓ b¶ng bá ra bê suèi ngåi mét m×nh lÊy đá đập vào đầu + Tnú không đi theo đờng mòn vì ở đó có giặc phục kích, anh leo lên cây cao xác định phơng hớng rồi đạp gai xé rừng mà đi. Qua sông , qua suối Tnú tránh chỗ nớc êm, vì chỗ ấy có quân Mĩ –Diệm hay mai phục, Tnú chọn chỗ nớc chảy xiết, đè lên con sóng nh một con cá kình để ,sang bờ. + BÞ giÆc b¾t tra tÊn vÉn kiªn quyÕt kh«ng chÞu khai bëi anh lu«n kh¾c ghi lêi d¹y cña cô Mết: “ cán bộ là đảng đảng còn núi nớc này còn” và tìm cách vợt ngục. + Tiếp tục cùng thanh niên mài giáo mác chuẩn bị cho một cuộc chiến đấu mới ác liệt hơn d÷ déi h¬n. +X«ng ra cøu vî con khi chØ cã hai bµn tay tr¾ng. +Bị giặc tẩm nhựa xà nu đốt 10 đầu ngón tay Tnú không kêu la, không van xin cắn chặt môi đến bật máu. -> Lòng dũng cảm, không sợ hy sinh, sự mu trí,tình yêu và lòng trung thành tuyệt đối với c¸ch m¹ng cña Tnó cã mét phÇn kÕ thõa truyÒn thèng anh hïng, bÊt khuÊt cña con ngêi Tây Nguyên kiêu hùng, mặt khác nó sớm đợc thử thách, hình thành trong thực tế. Chú ý:So sánh với A phủ Tnú không phải tìm đờng ,nhận đờng như: Aphủ. * Tnú là ngời có lòng căm thù giặc sôi sục biết vợt lên nỗi đau gia đình, nỗi đau riêng của bản thân để sống đẹp sống đúng sống có ý nghĩa. + Mồ côi cha mẹ từ nhỏ, đợc ông già Mết và cả bản làng cu mang,đùm bọc,khi mới chỉ là một đứa trẻ đã biết chọn cho mình một cuộc sống có ý nghĩa theo cụ Mết, theo những ngời dan X« Man yªu lµng yªu níc ®i nu«i c¸n bé. +Càng lớn Tnú càng mang nhiều nét đẹp của núi rừng Tây Nguyên,khoẻ giống nh một cây một thân cây xà nu trởng thành đang độ cờng tráng, vơn thẳng lên cánh rừng xà nu đại ngµn vµ råi t×nh yªu víi Mai. - Cuộc đời còn hứa hẹn biết bao hạnh phúc ở phía trớc nhng anh lại có một số phận đầy bi kịch. Để truy tìm Tnú, chúng bắt và tra tấn vợ con anh đến chết. Tnú tận mắt chứng kiến tất cả và lòng căm thù tình yêu thơng đã khiến cho đôi mắt anh rực lên nh hai cục lửa lớn. Anh lao thẳng vào lũ giặc nhng không thể cứu đợc vợ con vì anh chỉ có hai bàn tay trắng không vũ khí. Bản thân anh bị địch bắt và thật đau xót bị chúng đốt cháy mời đầu ngón tay b»ng chÝnh thø nhùa xµ nu , th¬m ng¸t cña quª h¬ng m×nh -> Đó là một bi kịch vô lí và đớn đau. Bi kịch này gợi cho ngời đọc suy ngẫm: nếu chỉ víi søc vãc vµ lßng dòng c¶m vµ t×nh yªu hay lßng c¨m thï ch¸y báng mµ trong tay kh«ng có một thứ vũ khí thì dầu có lí tởng cách mạng, con ngời cũng không thể cứu đợc bản thân vµ gia ®inh m×nh, ch¼ng thÓ cã h¹nh phóc trong khi kÎ thï tµn b¹o l¹i cã ®Çy vò khÝ - ("Tnú không cứu đợc vợ con"- cụ Mết nhắc tới 4 lần để nhấn mạnh: khi cha cầm vũ khí, Tnó chØ cã hai bµn tay kh«ng th× ngay c¶ nh÷ng ngêi th¬ng yªu nhÊt Tnó còng kh«ng cøu đợc. Câu nói đó của cụ Mết đã khắc sâu một chân lí: chỉ có cầm vũ khí đứng lên mới là con đờng sống duy nhất, mới bảo vệ đợc những gì thân yêu, thiêng liêng nhất. Chân lí c¸ch m¹ng ®i ra tõ chÝnh thùc tÕ m¸u x¬ng, tÝnh m¹ng cña d©n téc, cña nh÷ng ngêi th¬ng yªu nªn ch©n lÝ Êy ph¶i ghi t¹c vµo x¬ng cèt, t©m kh¶m vµ truyÒn l¹i cho c¸c thÕ hÖ tiÕp nèi.) +Kh«ng thÓ cÇm vò khÝ, Tnó kh«ng ®Çu hµng sè phËn kh«ng cam chÞu nh÷ng g× th»ng Dôc muốn dù mỗi ngón tay chỉ còn hai đốt-> tình nguyện đi bộ đội chủ lực để đợc cầm súng giết giặc trả thù cho quê hơng, gia đình * Là 1 người giàu tình nặng nghĩa + Gắn bó đầy trách nhiệm với cách mạng: Theo cụ mết, theo dân làng nuôi dấu cán bộ. hết lòng lo lắng đến sự an tòan của cán bộ, 1 lòng tin tưởng ở cách mạng, luôn nghe lời anh Quyết ráng học, dẫn dắt dân làng Xô man đánh giặc + yêu làng, yêu quê hương sâu nặng(DC….) + Hết lòng thương yêu vợ con (DC: khi sinh con khôngđi chợ mua vải để làm tấm khăn địu con?Khi mẹ con Mai bị tra t ấn bi ết th ất b ại nh ưng tay kh ông v ẫn x ông ra c ứu v ợ con.

(63) *Cã tÝnh kû luËt cao. - xa làng 3 năm tuy nhớ nhà, nhớ quê hơng nhng phải đợc cấp trên cho phép anh mới về và chỉ về đúng một đêm nh quy định. -> Tnú là hình ảnh tiêu biểu của dân làng Xô Man của đồng bào Tây Nguyên -> Tnú là nhân vật sử thi Tnú là hình tợng giàu tính nghệ thuật mang ý nghĩa thẩm nĩ đại diện cho số phận hvà con đờng đấu tranh của các dân tộc Tây Nguyên trong công cuộc chèng MÜ cøu níc - NT: nhà văn đã xây dựng thành công nhân vật anh hùng với cảm hứng ngợi ca tự hào giäng v¨n trang träng hïng tr¸ng say mª . KB(HS tập viết) 3. c¸c nh©n vËt: cô MÕt, Mai, DÝt, Heng + Cô MÕt, Mai, DÝt, bÐ Heng lµ sù tiÕp nèi c¸c thÕ hÖ lµm næi bËt tinh thÇn bÊt khuÊt cña lµng X« Man nãi riªng, cña T©y Nguyªn nãi chung. + Cô MÕt "qu¾c thíc nh mét c©y xµ nu lín" lµ hiÖn th©n cho truyÒn thèng thiªng liªng, biểu tợng cho sức mạnh tập hợp để nổi dậy đồng khởi. + Mai, DÝt lµ thÕ hÖ hiÖn t¹i. Trong DÝt cã Mai cña thêi tríc vµ cã DÝt cña h«m nay. VÎ đẹp của Dít là vẻ đẹp của sự kiên định, vững vàng trong bão táp chiến tranh. + Bé Heng là thế hệ tiếp nối, kế tục cha anh để đa cuộc chiến tới thắng lợi cuối cùng. Dờng nh cuộc chiến khốc liệt này đòi hỏi mỗi ngời Việt Nam phải có sức trỗi dậy của một Phï §æng Thiªn V¬ng c.KB: 4. Những đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm Rừng xà nu : - NT kể chuyện hấp dẫn và linh động, biến hoá. + Rừng xà nu đợc kể theo một lần về thăm làng của Tnú sau 3 năm đi bộ đội. Đêm ấy, d©n lµng qu©y quÇn bªn bÕp löa nhµ r«ng nghe cô MÕt kÓ l¹i c©u chuyÖn bi tr¸ng vÒ cuéc đời Tnú và cuộc đời làng Xô Man. + Rừng xà nu là sự lồng quyện hai cuộc đời: cuộc đời Tnú và cuộc đời làng Xô Man. Hai cuộc đời ấy đều đi từ bóng tối đau thơng ra ánh sáng của chiến đấu và chiến thắng, đi từ hai bàn tay không đến hai bàn tay cầm vũ khí đứng lên dùng bạo lực cách mạng chống l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng. + Cốt truyện Rừng xà nu căng ra trong xung đột quyết liệt một mất một còn giữa một bên là nhân dân, một bên là kẻ thù Mĩ- Diệm. Xung đột ấy đi theo tình thế đảo ngợc mà thời điểm đánh dấu là lúc ngọn lửa của lòng căm thù ngùn ngụt cháy trên 10 đầu ngón tay Tnó. - Xây dựng những hình tợng nghệ thuật đặc sắc, chân thực, sống động và mang tính kh¸i qu¸t cao. + H×nh tîng c©y xµ nu, + h×nh tîng nhân vật cô MÕt, Tnó, Mai, DÝt, bÐ Heng. - Ng«n ng÷ giäng ®iÖu võa tr÷ t×nh, s©u l¾ng võa m¹nh mÏ hµo hïng. - Ngßi bót sö thi l·ng m¹n, giµu chÊt suy trÇm l¾ng.. Bài 17: Những đứa con trong gia đình ( NguyÔn Thi) Câu 1.Tr×nh bµy nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ nhµ v¨n NguyÔn Thi? -NguyÔn Thi, tªn thËt lµ NguyÔn Hoµng Ca (1928- 1968). Quª: H¶i HËu- Nam §Þnh. ¤ng cßn cã bót danh kh¸c lµ NguyÔn Ngäc TÊn. - 10 tuổi, mồ côi cha, mẹ đi bớc nữa. Nguyễn Thi phải chịu đựng cuộc sống vất vả, tủi cùc ngay tõ nhá. - 15 tuæi, vµo Sµi Gßn võa kiÕm sèng, võa tù häc. - 17 tuổi, tham gia cách mạng rồi gia nhập lực lợng vũ trang vừa hăng hái hoạt động văn nghệ vừa chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống pháp. - 1954, tập kết ra Bắc, công tác ở toà soạn tạp chí Văn nghệ Quân đội. - 1962, «ng trë l¹i chiÕn trêng miÒn Nam c«ng t¸c t¹i Côc chÝnh trÞ qu©n gi¶i phãng miÒn Nam. - NguyÔn Thi lµ mét trong nh÷ng thµnh viªn s¸ng lËp vµ phô tr¸ch t¹p chÝ V¨n nghÖ Qu©n gi¶i phãng..

(64) - Trong một cuộc tổng tấn công Mậu Thân năm 1968, ông đã hi sinh ở mặt trận Sài Gßn. - S¸ng t¸c cña NguyÔn Thi gåm nhiÒu thÓ lo¹i: Bót kÝ, truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt. - T¸c phÈm chÝnh: TruyÖn vµ kÝ (1978); NguyÔn Ngäc TÊn- NguyÔn Thi toµn tËp (4quyÓn) ( XB 1996). - Năm 2000, ông đợc tặng giải thởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật. câu 2; ChØ ra nh÷ng nÐt c¬ b¶n cña t tëng vµ phong c¸ch nghÖ thuËt cña NguyÔn Thi? - Nguyễn Thi là ngời miền Bắc nhng gắn bó sâu sắc với nhân dân Nam Bộ, đã thực sự trở thµnh nhµ v¨n cña n«ng d©n Nam Bé trong thêi k× chèng MÜ cøu níc. - Nh©n vËt tiªu biÓu nhÊt cña NguyÔn Thi lµ nh÷ng ngêi n«ng d©n Nam Bé cã lßng c¨m thï giÆc s©u s¾c, v« cïng gan gãc, kiªn cêng, thuû chung, son s¾t víi quª h¬ng vµ c¸ch m¹ng. - NguyÔn Thi lµ c©y bót cã n¨ng lùc ph©n tÝch t©m lÝ s¾c s¶o. ¤ng cã kh¶ n¨ng th©m nhËp vào đời sống nội tâm của nhân vật, phân tích và diễn tả chính xác những quá trình tâm lí tinh vi cña con ngêi. - Ng«n ng÷ NguyÔn Thi phong phó, gãc c¹nh, giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh vµ ®Ëm chÊt Nam Bé, cã kh¶ n¨ng t¹o nªn nh÷ng nh©n vËt cã c¸ tÝnh m¹nh mÏ. Cõu 3. Phân tích những nét đặc sắc trong nghệ thuật trần thuật ( kể chuyện) của NguyÔn Thi? - “ Những đứa con trong gia đình” đợc trần thuật chủ yếu qua dòng hồi tởng miên man đứt nèi cña nh©n vËt ViÖt khi bÞ träng th¬ng n»m l¹i chiÕn trêng. - Cách thức trần thuật ấy đã đem đến cho tác phẩm màu sắc trữ tình đậm đà, tự nhiên, sống động. Đồng thời tạo điều kiện cho nhà văn có thể nhập sâu vào thế giới nội tâm của nhân vật để dẫn dắt câu chuyện. Làm cho diễn biến của câu chuyện trở nên linh hoạt, kh«ng phô thuéc vµo trËt tù cña thêi gian tù nhiªn, cã thÓ x¸o trén kh«ng gian víi thêi gian, từ những chi tiết ngẫu nhiên của hiện thực chiến trờng mà gợi ra những dòng hồi tởng, liên tởng đến quá khứ khi gần, khi xa, từ chuyện này sang chuyện khác hết sức tự nhiªn cña nh©n vËt. - Bót ph¸p NguyÔn Thi nghiªm ngÆt, n¨ng lùc ph©n tÝch vµ diÔn t¶ t©m lÝ s¾c s¶o, tinh tÕ. Cõu 4. Hoàn cảnh ra đời của truyện ngắn và tóm tắt tác phẩm? - Hoàn cảnh ra đời: “ Những đứa con trong gia đình” là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất của Nguyễn Thi, đợc viết ngay trong những ngày chiến đấu ác liệt khi ông công t¸c ë t¹p chÝ V¨n nghÖ Qu©n gi¶i phãng. - Tãm t¾t: Việt và Chiến là hai chị cùng sinh ra trong một gia đình nông dân Nam Bộ giàu truyền thống cách mạng. Ông nội và bố mẹ Việt đều bị giặc Mĩ giết hại. Gia đình chỉ còn lại ViÖt, chÞ ChiÕn, ót em, chó N¨m vµ ngêi chÞ nu«i ®i lÊy chång xa. TruyÒn thèng c¸ch mạng vẻ vang của gia đình đã thôi thúc hai chị em Việt hăng hái tòng quân giết giặc. Trong một trận đánh lớn, Việt dùng thủ pháo diệt một xe bọc thép Mĩ, bị thơng và lạc đơn vÞ. ViÖt ngÊt ®i råi tØnh l¹i nhiÒu lÇn. Trong c¬n mª s¶ng, ViÖt nhí vÒ nh÷ng kØ niÖm vui buồn tuổi thơ ấu. Sau ba ngày đêm, anh Tánh, đồng đội của Việt cùng tiểu đội mới tìm thÊy ViÖt trong mét lïm c©y rËm vµ ®a ViÖt vÒ bÖnh viÖn. Søc khoÎ dÇn håi phôc, anh T¸nh giôc ViÖt viÕt th cho chÞ ChiÕn kÓ vÒ chiÕn c«ng cña m×nh. ViÖt nhí chÞ ChiÕn muèn viÕt th nhng kh«ng muèn kÓ chiÕn c«ng v× ViÖt thÊy cha thÊm th¸p g× so víi chiÕn c«ng của đơn vị và những ớc mong của má. Cõu 5. Nêu ý nghĩa nhan đề “ Những đứa con trong gia đình ” và chủ đề thiên truyÖn ng¾n nµy cña NguyÔn Thi? - ý nghĩa nhan đề: Nhan đề tác phẩm không chỉ có giá trị thông báo về vị trí thế hệ của hai nh©n vËt chÝnh mµ cßn gîi nhiÒu ý nghÜa: + Đó là những con ngời đợc nuôi dỡng và trởng thành trong gia đình có truyền thống tốt đẹp, đáng tự hào. + Họ là những con ngời đã tiếp nối xứng đáng truyền thống cách mạng của gia đình. - Chủ đề tác phẩm: Khẳng định, ngợi ca mối liên hệ bền chặt, thiêng liêng giữa các thế hệ trong gia đình, giữa những ngời con trong một gia đình Nam Bộ có truyền thống yêu nớc, căm thù giặc, thuỷ chung son sắt với quê hơng cách mạng. Chính sự gắn bó sâu nặng giữa tình cảm gia đình với tình yêu nớc, giữa truyền thống gia đình với truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con ngời Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc..

(65) §Ò bµi lµm v¨n. Đề 1: Phân tích hình tợng những con ngời trong một gia đình nông dân Nam Bộ qua truyện ngắn “ Những đứa con trong gia đình” của nhà văn Nguyễn Thi. Gîi ý dµn bµi. A.Mở bài: Giới thiệu chung về tác giả, tác phẩm, dẫn yêu cầu của đề bài. B.Th©n bµi. * Nhận định chung: Đặc sắc của truyện là đã dựng nên đợc một hình tợng những con ngời trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nớc, căm thù giặc sâu sắc, thuû chung son s¾t víi c¸ch m¹ng. Nhng con ngêi nµy cã nh÷ng nÐt chung thèng nhÊt, thÓ hiện rõ đặc điểm của nhân vật Nguyễn Thi. Đó là: - Căm thù giặc sâu sắc: - Gan góc, dũng cảm, khao khát được chiến đấu giết giặc. - Giàu tình nghĩa, rất mực thuỷ chung son sắt vời quê hương và cách mạng. Tuy nhiên, trong cái dòng sông truyền thống của gia đình ấy, “mỗi người một khúc”, có nét tính cách riêng, không ai giống ai. Đó chính là điểm nói lên tài năng của Nguyễn Thi. * Phân tích hệ thống nhân vật để làm rõ nét riêng của từng người. 1. Nhân vật chú Năm Trong dòng sông truyền thống gia đình này, chú Năm là khúc thượng nguồn, là nơi kết tinh đầy đủ hơn cả truyền thống của gia đình. - Chú hay kể sự tích gia đình. Chú là tác giả cuốn sổ gia đình ghi chép tội ác của giặc và chiến công của các thành viên trong gia đình. - Chú Năm là người lao động chất phác nhung giàu tình cảm. Tâm hồn chú Năm bay bổng, đạt dào cảm xúc khi cất lên tiếng hò. Những lúc đó, chú Năm như đặt cả trái tim mình vào trong câu hò, tiếng hát. 2. Nhân vật má Việt má Việt cũng là một hiện thân của truyền thống-> hình tượng người phụ nữ mang đậm những nét tính cách của nhân vật Nguyễn Thi. - Rất gan góc, căm thù giặc sâu sắc. - Rất mực thương chồng, thương con, đảm đang, tháo vát. Cuộc đời lam lũ, vất vả chồng chất đau thương tang tóc, nhưng cắn răng nén chặt nỗi đau thương của mình để nuôi con, đánh giặc. =>Nguyễn Thi đã khéo chọn những chi tiết điển hình để khắc hoạ hình tượng người phụ nữ này: một tay bồng con, một tay cắp rổ đi theo thằng giặc đòi đầu chồng; hiên ngang đối đáp vời kẻ thù mà “hai bàn tay to bản” vẫn “phủ lên đầu đàn con đang nép díi chân”; mỗi lần bọn lính bắn doạ “mắt má lại sắc ánh lên nhìn lại bọn lính, đôi mắt của người đã từng vượt sông, vượt biển”... Đó là hình ảnh của sự gan góc, chở che mang ý nghĩa biểu tượng về người phụ nữ VN lam lũ vất vả, chồng chất đau thương nhưng lại rất đỗi kiên cường, cao cả. 3. Nhân vật Chiến - Chiến có những nét giống mẹ: gan góc, đảm đang, tháo vát. Nguyễn Thi có ý thức tô đậm nét kế thừa người mẹ nhân vật Chiến. - Chiến là một tính cách đa dạng: vừa là một cô gái mới lớn, tính khÝ còn rất trẻ con, vừa là người chị biết nhường em, biết lo toan, đảm đang, tháo vát. - So với người mẹ, Chiến khác ở cái vẻ trẻ trung thích làm duyên làm dáng. Vận hội mới của cách mạng đã tạo điều kiện cho Chiến được trực tiếp cầm súng đánh giặc để trả thù nhà, thực hiện lêi thề như dao chém đá của mình: “Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc còn thì tao mất” . 4. Nhân vật Việt - Là cậu con trai mới lớn, vừa là một chiến sĩ gan góc, dũng cảm, kiên cường..

(66) - Việt có cái nét riêng dễ mến của một cậu con trai lộc ngộc vô tư, tính t×nh còn rất trẻ con, rất ngây thơ, hiếu động. +Hay tranh giành phần hơn với chị. Việt rất thích đi câu cá¸, bắn chim, và đến khi đi bộ đội vẫn còn đem theo cả cái súng cao su ở trong túi. + Mọi công việc trong nhà, Việt đều phó thác cho chị. Đêm trước ngày lên đường, Chiến lo toan thu xếp chu đáo việc nhà, còn Việt thì vô tư “lăn kềnh ra ván cười khì khì”, vừa nghe vừa “chụp một con đom đóm úp trong lòng tay” rồi ngủ quên lúc nào không biết. + Cách thương chị của Việt cũng rất trẻ con, “giấu chị như giấu của riêng” vì sợ mất chị trước những lới tán tỉnh đùa tếu của anh em. + Việt bị thương nằm lại ở chiến trường, đến khi gặp được đồng đội thì cũng giống hệt như thằng Út em ở nhà “khóc đó rồi cười đó”,... - Việt đường hoàng, chững chạc trong tư thế của người chiến sĩ trẻ dũng cảm, kiên cường: +Còn bé mà Việt đã dám xông thẳng vào thằng giặc đã giết hại cha mình. + Việt nằng nặc đßi đi tòng quân để trả thù cho ba má. + Khi xông trận, Việt đã chiến đấu rất dũng cảm, đã dùng thủ pháo tiêu diệt được một xe bọc thép của địch. + Khi bị trọng thương, một mình nằm giữa chiến trường, hai mắt không còn nhìn thấy gì, toàn thân đau điếng và rỏ máu, người thì khô khốc đi vì đói khát, Việt vẫn ë trong tư thế chờ tiêu diệt giặc: “Tao sẽ chờ mày! Trên trời có mày, dưới đất có mày, cả khu rừng này còn có mình tao. Mày có bắn tao thì tao cũng bắn được mày. Nghe súng nổ, các anh tao sẽ chạy tới đâm mày! Mµy chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao thì mày là thằng chạy”. => Có thể nói, hành động giết giặc để tr¶ thù nhà, đền nợ nước đã trở thành một trong những thước đo quan trọng nhất về phẩm cách con người của nhân vật Nguyễn Thi. * Về ngôn ngữ nghệ thuật: - TrÇn thuËt qua dßng håi tëng cña nh©n vËt, kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch vµ miªu t¶ t©m lÝ s¾c s¶o; ng«n ng÷ phong phó, gãc c¹nh vµ ®Ëm chÊt Nam Bé. - Văn của Nguyễn Thi đầy chi tiết cụ thể -> tạo được không khí chân thực, làm cho tất cả bỗng trở nên như có linh hồn. C. KÕt luËn. - Tác phẩm kể về những ngời con trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thèng yªu níc, c¨m thï giÆc, thuû chung son s¾t víi quª h¬ng, c¸ch m¹ng. §ã còng chÝnh lµ nh÷ng nh©n vËt ®iÓn h×nh cho con ngêi ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc ®Çy gian khæ. - Tác phẩm thể hiện những đặc sắc về nghệ thuật truyện ngắn Nguyễn Thi: trần thuật qua dßng håi tëng cña nh©n vËt, kh¾c ho¹ tÝnh c¸ch vµ miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt s¾c s¶o; ng«n ng÷ gãc c¹nh vµ ®Ëm chÊt Nam Bé. . Đề 2: Trong truyện Những đứa con trong gia đình, Nguyễn Thi có nêu lên quan niệm: Chuyện gia đình cũng dài nh sông, mỗi thế hệ phải ghi vào một khúc. Rồi trăm con sông của gia đình lại trở về một biển, … mà biển thì rộng lắm (…), rộng bằng cả nớc ta và ra cả ngoài nớc ta…. Anh (chị) có cho rằng, trong thiên truyện của Nguyễn Thi quả đã có một dòng sông truyền thống liên tục chảy từ những lớp ngời đi trớc: tổ tiên, ông cha, cho đến lớp ngời đi sau; chÞ em ChiÕn, ViÖt? Gîi ý phÇn th©n bµi 1. Chuyện gia đình cũng dài nh sông, mỗi thế hệ phải ghi vào một khúc.Có thể hiÓu: - Chỉ đợc coi là con của gia đình những ai đã ghi đợc, làm đợc "khúc" của mình trong dßng s«ng truyÒn thèng. Con kh«ng chØ lµ sù tiÕp nèi huyÕt thèng mµ ph¶i lµ sù tiÕp nèi truyÒn thèng..

(67) - Không thể hiểu khúc sau của một dòng sông nếu không hiểu ngọn nguồn đã sinh ra nó. Cũng nh vậy, ta chỉ có thể hiểu những đứa con (Chiến, Việt) khi hiểu truyền thống gia đình đã sinh ra những đứa con ấy. Chøng minh: - Truyền thống ấy chảy từ các thế hệ ông bà, cha mẹ, cô chú đến những đứa con, mà kÕt tinh ë h×nh tîng chó N¨m: + Chú Năm không chỉ ham sông bến mà còn ham đạo nghĩa. Trong con ngời chú N¨m ph¶ng phÊt c¸i tinh thÇn NguyÔn §×nh ChiÓu xa xa. + Chó N¨m lµ mét thø gia ph¶ sèng lu«n híng vÒ truyÒn thèng, sèng víi truyÒn thống, đại diện cho truyền thống và lu giữ truyền thống (trong những câu hò, trong cuốn sổ gia đình). - H×nh tîng ngêi mÑ còng lµ hiÖn th©n cña truyÒn thèng: + Một con ngời sinh ra để chống chọi với gian nguy, khó + Một con ngời sinh ra để chống chọi với gian nguy, khó nhọc "cái gáy đo đỏ, đôi vai lực lỡng, tấm áo bà ba đẫm mồ hôi". "ngời sực mùi lúa gạo" thứ mùi của đồng áng, của cÇn cï ma n¾ng. + ấn tợng sâu đậm nhất là khả năng ghìm nén đau thơng để sống, để che chở cho đàn con và tranh đấu. + Ngêi mÑ kh«ng biÕt sî, kh«ng chïn bíc, kiªn cêng vµ cao c¶. - Những đứa con, sự tiếp nối truyền thống: + ChiÕn mang d¸ng vãc cña mÑ, c¸ch nãi in hÖt mÑ. - >So víi thÕ hÖ mÑ th× ChiÕn lµ khóc s«ng sau. Khóc s«ng sau bao giê còng ch¶y xa h¬n khóc s«ng tríc. Ngêi mÑ mang nçi ®au mÊt chång nhng cha cã dÞp cÇm sóng, cßn Chiến mạnh mẽ quyết liệt, ghi tên đi bộ đội cầm súng trả thù cho ba má. + ViÖt, chµng trai míi lín, léc ngéc, v« t. + ChÊt anh hïng ë ViÖt: kh«ng bao giê biÕt khuÊt phôc; bÞ th¬ng chØ cã mét m×nh vÉn quyÕt t©m sèng m¸i víi kÎ thï. -> ViÖt ®i xa h¬n dßng s«ng truyÒn thèng: kh«ng chØ lËp chiÕn c«ng mµ ngay c¶ khi bÞ th¬ng vÉn lµ ngêi ®i t×m giÆc. ViÖt chÝnh lµ hiÖn th©n cña søc trÎ tiÕn c«ng. 2. Rồi trăm con sông của gia đình lại cùng đổ về một biển, "mà biển thì rộng l¾m [....], réng b»ng c¶ níc ta vµ ra ngoµi c¶ níc ta". + Điều đó có nghĩa là: từ một dòng sông gia đình nhà văn muốn ta nghĩ đến biển cả, đến đại dơng của nhân dân và nhân loại. + Chuyện gia đình cũng là chuyện của cả dân tộc đang hào hùng chiến đấu bằng sức m¹nh sinh ra tõ nh÷ng ®au th¬ng. Đề 3: Phân thích hình tợng hai chị em Chiến và Việt trong tác phẩm Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi. Gîi ý phÇn th©n bµi 1. NÐt tÝnh c¸ch chung cña hai chÞ em: - Cùng sinh ra trong một gia đình chịu nhiều mất mát đau thơng (cùng chứng kiến cái chÕt ®au th¬ng cña ba vµ m¸). - Có chung mối thù với bọn xâm lợc. Tuy còn nhỏ tuổi, chí căm thù đã thôi thúc hai chị em cùng một ý nghĩ: phải trả thù cho ba má, và có cùng nguyện vọng: đợc cầm súng đánh giÆc. - Tình yêu thơng là vẻ đẹp tâm hồn của hai chị em. Tình cảm này đợc thể hiện sâu sắc và cảm động nhất trong cái đêm chị em giành nhau ghi tên tòng quân và sáng hôm sau trớc khi lên đờng nhập ngũ cùng khiêng bàn thờ má sang nhà chú Năm - §Òu lµ nh÷ng chiÕn sÜ gan gãc dòng c¶m. §¸nh giÆc lµ niÒm say mª lín nhÊt cña hai chÞ em ViÖt vµ ChiÕn còng lµ cña tuæi trÎ miÒn Nam trong nh÷ng n¨m th¸ng Êy: "H¹nh phúc của tuổi trẻ là trên trận tuyến đánh quân thù". - §Òu cã nh÷ng nÐt rÊt ng©y th¬ thËm chÝ cã phÇn trÎ con (giµnh nhau b¾t Õch nhiÒu hay Ýt, giµnh nhau thµnh tÝch b¾n tµu chiÕn giÆc vµ giµnh nhau ghi tªn tßng qu©n). 2. NÐt riªng ë ChiÕn: - Hơn Việt chừng một tuổi nhng Chiến ngời lớn hơn hẳn: Chiến có thể bỏ ăn để đánh vần cuốn sổ gia đình. Chiến không chỉ "nói in nh má" mà còn học đợc cách nói "trọng träng" cña chó N¨m. - TÝnh c¸ch "ngêi lín" ë ChiÕn cßn thÓ hiÖn ë sù nhêng nhÞn. Tuy cã lóc giµnh nhau víi em tranh công bắt ếch, đánh tàu giặc, đi tòng quân nhng cuối cùng bao giờ cô cũng nhờng em hÕt trõ viÖc ®i tßng qu©n. =>Nguyễn Thi đã xây dựng nhân vật Chiến vừa có cá tính vừa phù hợp với lứa tuổi, giới tính. Chiến là nhân vật đợc hồi tởng qua Việt nhng đã gây đợc ấn tợng sâu sắc ..

(68) 3. NÐt riªng ë ViÖt: - NÕu ChiÕn cã d¸ng dÊp mét ngêi lín thùc sù th× ë ViÖt lµ sù léc ngéc, v« t cña mét cËu con trai ®ang tuæi ¨n tuæi lín. - ChiÕn nhêng nhÞn em bao nhiªu th× ViÖt hay tranh giµnh víi chÞ bÊy nhiªu. - §ªm tríc ngµy ra ®i, ChiÕn nãi víi em nh÷ng lêi nghiªm trang th× ViÖt lóc "l¨n kÒnh ra ván cời khì khì", lúc lại rình "chụp một con đom đóm úp trong lòng tay". - Vào bộ đội, Chiến đem theo tấm gơng soi còn Việt lại đem theo nột chiếc súng cao su. - Nhng sự vô t không ngăn cản Việt trở nên một anh hùng (ngay từ bé, Việt đã dám xông vào đá cái thằng đã giết cha mình. Khi trở thành một chiến sĩ, mặc dù chỉ có một mình, với đôi mắt không còn nhìn thấy gì, với hai bàn tay đau đớn, Việt vẫn quyết tâm ăn thua sèng m¸i víi qu©n thï) = >Việt là một thành công đáng kể trong cách xây dựng nhân vật của Nguyễn Thi. Tuy cßn hån nhiªn vµ cßn bÐ nhá tríc chÞ nhng tríc kÎ thï ViÖt l¹i vôt lín, ch÷ng ch¹c trong t thÕ cña mét ngêi chiÕn sÜ. = > ChiÕn vµ ViÖt lµ khóc s«ng sau nªn ®i xa h¬n trong c¶ dßng s«ng truyÒn thèng. 4. H×nh ¶nh chÞ em ViÖt khiªng bµn thê ba m¸ sang gëi chó N¨m. + Chç hay nhÊt cña ®o¹n v¨n lµ kh«ng khÝ thiªng liªng, nã ho¸n c¶i c¶ c¶nh vËt lÉn con ngêi. + Không khí thiêng liêng đã biến Việt thành ngời lớn. Lần đầu tiên Việt thấy rõ lòng mình (thơng chị lạ, mối thù thằng Mĩ thì có thể rờ thấy vì nó đang đè nặng trên vai). + H×nh ¶nh cã ý nghÜa tîng trng thÓ hiÖn sù trëng thµnh cña hai chÞ em cã thÓ g¸nh v¸c việc gia đình và viết tiếp khúc sông của mình trong dòng sông truyền thống gia đình. Hơn thÕ n÷a, thÕ hÖ sau cøng c¸p, trëng thµnh vµ cã thÓ ®i xa h¬n. Bµi 18: ChiÕc thuyÒn ngoµi xa (NguyÔn Minh Ch©u)C©u hái t¸i hiÖn: C©u 1: Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ NMC? - NguyÔn Minh Ch©u (1930- 1989), quª ë lµng Th¬i, x· Quúnh H¶i (nay lµ x· S¬n H¶i), huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An. - Đầu năm 1950, ông gia nhập quân đội- Từ năm 1952 đến 1958 ông công tác và chiến đấu tại s đoàn 320.- Năm 1962 ông về phòng văn nghệ quân đốị sau chuyển sang tạp chí văn nghệ quân đội. - Sau 1975, khi văn chơng chuyển hớng khám phá trở về với đời thờng, Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự. Tâm điểm những khám phá nghệ thụât của ông là con ngêi trong cuéc mu sinh, trong hµnh tr×nh nhäc nh»n kiÕm tiÒn h¹nh phóc vµ hoµn thiÖn nh©n c¸ch - Ông “thuộc trong số những nhà văn mở đờng tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay. Năm 2000, ông đợc tặng giải thởng HCM về văn học nghệ thuật * t¸c phÈm chÝnh : DÊu ch©n ngêi lÝnh, miÒn ch¸y, chiÕc thuyÒn ngoµi xa. Câu 2: nêu xuất xứ và chủ đề của truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa? - Chiếc thuyền ngoài xa đợc Nguyễn Minh Chõu sáng tác vào năm 1983 in trong tập truyÖn ng¾n cïng tªn xuÊt b¶n n¨m 1987. - Truyện kể về ngời đàn bà hàng chài với nhiều nỗi đau buồn qua sự chứng kiến của ngời nghệ sĩ nhiếp ảnh tên phùng. Tác phẩm không chỉ nói lên mối quan hệ giữa nghệ thuật và hiện thực mà qua đó còn là sự khám phá của tác giả về con ngời và cuộc sống xung quanh ta. C©u 3: tãm t¾t ng¾n gän t¸c phÈm chiếc thuyền ngoài xa? - Phùng- nghệ sĩ, dến ven biển miền Trung nơi anh đã từng chiến đấu để chụp ảnh lịch. Sau nhiều ngày, anh chụp được một “cảnh đắt trời cho”: Cảnh một chiếc thuyền ngoài xa đang ẩn hiện trong biển sớm mờ sương. - Nhưng khi chiếc thuyền vào bờ, anh hết sức kinh ngạc: từ chính trong chiếc thuyền, một gã đàn ông vũ phu đã đánh đập người vợ hết sức dã man; đứa con trai, xông vào đánh lại bố. - Đẩu- bạn chiến đấu của Phùng , nay là Chánh án toà án huyện khuyên bà bỏ người chồng vũ phu, độc ác đó..

(69) - Nhưng bất ngờ: người phụ nữ đã từ chối lời khuyên cùng giải pháp của Đẩu, nhất quyết không bỏ lão chồng vũ phu. Nhận thức mới bừng sáng trong Đẩu và Phùng sau câu chuyện. Cách nhìn bức ảnh Chiếc thuyền ngoài xa của Phùng sau chuyến công tác.. Câu 4: Nội dung và đặc sắc nghệ thuật Néi dung: - Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức ảnh, CTNX mang đến một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con ngời: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật đằng sau vẻ bề ngoài của hiện tợng. - Khát vọng tìm đến cái đẹp toàn bích nhiều khi khiến con người đơn giản hóa, không nhìn thấy thực tế khắc nghiệt nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm: - Xây dựng tình huống truyện: tình huống nhận thức mang ý nghĩa khám phá, phát hiện vế đời sống, xung đột vừa gây sự bất ngờ, cuốn hút người đọc, vừa ẩn chứa nhiều tầng nghĩa sâu sắc. - Nhân vật được hiện lên gắn với những xung đột, để lại ấn tượng mạnh, vừa có chiều sâu tư tưởng…Từ đó tạo ý nghĩa đa diện, đa chiều của các sự kiện, các hình tượng - Xây dựng nhiều hình ảnh, hình tượng vừa chân thực, mang vị mặn cuộc đời, vừa chứa đựng ý nghĩa sâu sắc, nhiều tầng nghĩa ( Các nhân vật, Chiếc thuyền ngoài xa, - Người kể chuyện ở đây là nhân vật Phùng, hay nói đúng hơn, đó là sự hoá thân của tác giả vào nhân vật Phùng -> đã tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống của tình huống truyện, lời kể chuyện trở nên khách quan, chân thật, giậu sức thuyết phục - Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người Câu 5 : Ý nghĩa nhan đề: “Chiếc thuyền ngoài xa”: Chiếc thuyền ngoài xa là ẩn dụ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Đó là chiếc thuyền có thật trong cuộc đời , là không gian sinh sốngcủa gia đình người đàn bà hàng chài .Biểu tượng cho cuộc đời và cách nhìn cuộc đời ở bề nổi, bề ngoài và cái nhìn ở bề sâu, tầng ngầm của cuộc sống. Quan hệ giữa nghệ thuật chân chính và cuộc đời. … Nếu chọn nhân vật biểu tượng cho chiếc thuyền ngoài xa: Chọn Người đàn bà làng chài – cũng là chiếc thuyền giữa biển đời cuộc sống. Câu 6: Ý nghĩa biểu tượng của chiếc thuền ngoài xa : - Chiếc thuyền và biển là biểu tượng cho vẻ đẹp của tự nhiên , của cuộc sống và sinh hoạt của người dân làng chài. - Chiếc thuyền ngoài xa là hình ảnh có sức gợi cảm về số phận bấp bênh của người dân miền biển , những thân phận , những cuộc đời trôi nổi trên mặt nước . Là biểu tượng cho mối quan hệ giữa nghệ thuật và đời sống . Cái hồn của bức tranh ấy là vẽ đẹp của con người vất vả, mưu sinh trong cuộc sống thường nhật . Câu 7: Tình huống truyện: Xây dựng tình huống nghịch lí làm nổi bật tình huống chung – tình huống nhận thức mang ý nghĩa khám phá, phát hiện vế đời sống. + Phùng nhìn đời bằng con mắt của một nghệ sĩ, anh rung động, say mê trước vẻ đẹp trời cho của thuyền biển sớm mai. + Chính trong giây phút tâm hồn thăng hoa những cảm xúc lãng mạn nhất, anh bất ngờ chứng kiến đôi vợ chồng từ con thuyền thơ mộng bước xuống, rồi lão đàn ông đánh vợ một cách dã man và vô lí. + Tình huống đó được lặp lại một lần nữa, Phùng không chỉ chứng kiến người đàn bà nhẫn nhục chịu đựng mà còn thấy được thái độ, hành đọng của chị em thằng Phác trước sự hung bạo của cha với mẹ..

(70) + Từ đó đến cuối truyện, Phùng đã có một cách nhìn đời khác hẳn. Anh thấy rõ những cái ngang trái trong gia đình thuyền chài ấy, hiểu sâu thêm tính cách người đàn bà, chị em thằng Phác, hiểu sâu thêm bản chất người đồng đội của mình (Đẩu) và hiểu thêm chính mình.  Tình huống truyện đã được Nguyễn Minh Châu đẩy lên cao trào và ngày càng xoáy sâu hơn nữa để phát hiện tính cách con người, phát hiện sự thật cuộc đời. Câu 8 : Nhận xét ngôn ngữ kể truyện và ngôn ngữ nhân vật - Người kể chuyện ở đây là nhân vật Phùng, hay nói đúng hơn, đó là sự hoá thân của tác giả vào nhân vật Phùng-> đã tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống của tình huống truyện, lời kể chuyện trở nên khách quan, chân thật, giậu sức thuyết phục. - Ngôn ngữ các nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người: + giọng điệu lão đàn ông thật, thô bỉ, tàn nhẫn vời những từ ngữ đầy vế tục tằn, hung bạo; + những lời của người đặn bà thật dịu đàng và xót xa khi nói với con, thật đớn đau và thấu trải lẽ đời khi nói vè thân phận của mình; + những lới của Đẩu ở toà án huyện rõ là giọng điệu của một người tốt bụng, nhiệt thành,... ->Việc sử dụng ngôn ngữ rất linh hoạt, sáng tạo như thế đã góp phần khắc sâu thêm chủ đề - tư tưởng của truyện ngắn. Câu 9: Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện nói lên điều gì? - Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện là câu chuyện vế sự thật cuộc đời nó giúp những người như Phùng và Đẩu hiểu được nguyên do của những điều tưởng như vô lí + Bề ngoài, đó là một người đàn bà quá nhẫn nhục, cam chịu, bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khổ, vậy mà vẫn nhất quyết gắn bó với lão đàn ông vũ phu ấy. + Chỉ qua những lời gãi bày thật tình của người mẹ đáng thương đó mới thấy nguồn gốc mọi sự chịu đựng, hi sinh của bà là tình thương vô bờ đối với những đứa con - Nếu hiểu sự việc một cách đơn giản, chỉ cần yêu cầu người đàn bà bỏ chồng là xong. Nhưng nếu nhìn vấn đề một cách thấu suốt sẽ thấy suy nghĩ và xử sự của bà là không thể khác được. Trong khổ đau triền miên, người đàn bà ấy vẫn chắt lọc được những niềm hạnh phúc nhỏ nhoi: “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no...”, “trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tôi sống hoà thuận, vui vẻ” Qua câu chuyện của người đàn bà, ta càng thấy rõ: không thể dễ dãi. Đơn giản trong việc nhìn nhận mọi sự việc, hiện tượng của cuộc sống. II.Phân tích: 1. Nhân vật Phùng : MB( HS tập viết) TB: ( Các ý chính cần đạt) Người kể chuyện ở đây là nhân vật Phùng, hay nói đúng hơn, đó là sự hoá thân của tác giả vào nhân vật Phùng-> đã tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống của tình huống truyện, lời kể chuyện trở nên khách quan, chân thật, giậu sức thuyết phục. *Phát hiện thứ nhất của nhân vật nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy thơ mộng: - Để có tấm lịch nghệ thuật về thuyền và biển theo yêu cầu của trưởng phòng, Phùng đã tới một vùng biển từng là chiến trường cũ cua anh, đã dự tính bố cục, đã “phục kích” mấy buổi sáng để “chộp” được một cảnh thật ưng ý..

(71) - Vốn là người lính chiến từng vào sinh ra tử. Phùng căm ghét mọi sự áp bức, bất công, sẵn sàng làm tất cà vì điều thiện, lẽ công bằng. Anh thực sự xúc động, ngỡ ngàng trước về đẹp tinh khôi của thuyền biển lúc bình minh. - Giây phút ấy đã tời, đôi mắt nhà nghề của người nghệ sĩ đã phát hiện ra một vẻ đẹp “trời cho” trên mặt biển mờ sương, vẻ đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ anh chỉ có diễm phúc bắt gặp được một lần: “…Trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ…. tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. -> Niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ chính là cái hạnh phúc của khám phá và sáng tạo, của sự cảm nhận cái đẹp tuyệt diệu. Dường như trong hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa giữa trời biển mờ sương, anh đã bắt gặp cái tận Thiện, tận Mĩ, thấy tâm hồn mình như được gột rửa, trở nên thật trong trẻo, tinh khôi bởi cái đẹp hài hoà, lãng mạn của cuộc đời. *Phát hiện thứ hai của nhân vật nghệ sĩ nhiếp ảnh lại bất ngờ và trớ trêu như trò đùa quái ác của cuộc sống: - Phùng đã từng có “cái khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình do cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại”, anh đã từng chiêm nghiệm “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”, vậy mà hoá ra đằng sau cái đẹp “toàn bích, toàn thiện” mà anh vừa bắt gặp trên mặt hiển xa lại chẳng phải là “đạo đức”, là “chân lí của sự hoàn thiện”. - Anh đã chứng kiến từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ ấy bước ra: + một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi và cam chịu; + một lão đàn ông thô kệch, dữ đẵn, độc ác, coi việc đánh vợ như một phương cách để giải toả những uất ức, khổ đau: - Phùng đã từng là người lính cầm súng chiến đấu để có vẻ đẹp thanh bình của thuyền biển mênh mông, anh không thể chịu được khi chứng kiến cảnh lão đàn ông đánh vợ một cách vô lí và thô bạo. + Mới đầu, chứng kiến cành lão đàn ông đánh vợ và người vợ nhẫn nhục chịu đựng, Phùng hết sức “kinh ngạc”, anh “há mồm ra mà nhìn”, + rồi sau như một phản xạ tự nhiên, anh “vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới”. Nhưng anh chưa kịp xông ra thì thằng Phác, con trai lão, đã kịp tới để che chở cho người mẹ đáng thương. - Chỉ đến lần thứ hai, khi lại phải chứng kiến cảnh ấy, Phùng mới thể hiện được bản chất người lính là không thể làm ngơ trước sự bạo hành của cái ác. ->Phùng cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, xấu xa, những bi kịch trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim huyền điệu mà anh dày công chụp được bỗng hiện hình thật.  Chiếc thuyền nghệ thuật thì ngoài xa, một khoảng cách đủ để tạo nên vẻ đẹp huyện ảo, nhưng sự thật cuộc đời lại ở rất gần. Đừng vì nghệ thuật mà quên cuộc đời, bời lẽ nghệ thuật chân chính luôn là cuộc đời và vì cuộc đời. Trước khi là một nghệ sĩ biết rung động trước cải đẹp hãy là một con người biết yêu ghét, vui buồn trước mọi lẽ đời thường tình, biết hành động để có một cuộc sống xứng đáng với con người. * Nhận thức của Phùng sau câu chuyện của người đàn bà hàng chài( Xem câu 9) KL( HS tập viết) 2. Người đàn bà hàng chài :( Phân tích nhân vật người đàn bà hàng chài) Mở bài : Nguyễn Minh Châulà cây bút tiên phong củavăn học việt nam thời kì đổi mới.Chiếc thuyền ngoài xa là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách của ông sau 1975.Trong tác phẩm bên cạnh sự thành công về nghệ thuật xây dựng tình huống , tác giả còn thành công trong xây dựng nhân vật, đặc biệt là người đàn bà hàng chài. TB( Các ý chính cần đạt).

(72) - Tác giả chỉ gọi là “người đàn bà” một cách phiếm định. Tuy không có tên tuổi cụ thể, một người vô danh như biết bao người đàn bà vùng biển khác, nhưng số phận con người ấy lai được tác giả tập trung thể hiện và được người đọc quan tâm nhất trong truyện ngắn này. * Ngoại hình: trạc ngoài 40, thô kệch, tấm áo bạc phếch, rỗ mặt, lúc nào cũng xuất hiện với khuôn mặt mệt mỏi -> người đàn bà ấy gợi ấn tượng về một cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ. * Số phận và tính cách - Cam chịu, nhẫn nhục, chịu đựng mọi đớn đau, khi bị chồng đánh, bÞ chồng hµnh hạ “ ba ngµy một trận nhẹ, năm ngµy một trận nặng” không hề kêu một tiếng, không chống trả, khụng tỡm cỏch trốn chạy " Dạn đòn, hay tê liệt tinh thần nên không còn sự phản ứng, ph¶n kh¸ng nµo n÷a? -> một sự cam chịu nhẫn nhục như thế thật đáng để chia sẻ, cảm thông. Trong khổ đau triền miên, người đàn bà ấy vẫn chắt lọc được những niềm hạnh phúc nhỏ nhoi: “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no...” -> một niềm hạnh phúc giản đơn, nhỏ bé nhưng vẫn nằm ngoài tầm với, “trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tôi sống hoà thuận, vui vẻ” - Thương con, giàu lòng vị tha, giàu đức hi sinh + bà luôn luôn nơm nớp con cái bị tổn thương: Đến chỗ khuất, đứng lại,ngớc mắt nhìn ra ngoµi mÆt ph¸ níc chç thuyÒn ®Ëu mét tho¸ng, råi ®a c¸nh tay lªn…nhng råi l¹i bu«ng thâng xuèng, ®a cÆp m¾t nh×n xuèng ch©n -> Muèn giÊu c¸c con , chÞu trËn. + Van xin Đẩu đừng bắt chị phải bỏ người đàn ông độc ác “ Quý tòa ….bỏ nó” + Chỉ qua những lời giãi bày thật tình của người mẹ đáng thương đó mới thấy nguồn gốc mọi sự chịu đựng, hi sinh của bà là tình thương vô bờ đối với những đứa con: đám đàn bà hàng chài cần có người đàn ông để chèo chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi con , chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình "Nỗi khổ của người phụ nữ buộc lòng phải sống trên sông nước với người đàn ông man rợ, tàn bạo - Có một tâm hồn sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời, có cái nhìn toàn diện và bao dung +Khi Đẩu thay đổi thái độ người đàn bà thốt lên bằng giọng khẩn thiết: chị cảm ơn các chú, lòng các chú tốt, nhưng các chú…. +Với NS Phùng - CA Đẩu- Thằng Phác người đàn ông là kẻ vũ phu, độc ác, thủ phạm gây đau khổ cho người vợ -> Nhưng với người đàn bà hàng chài: Ngày xưa là anh con trai cục tính, nhưng hiền lành không bao giờ bà bị đánh đập, vì đông con, cuộc sống khốn khổ, quẩn quanh bế tắc mà trở nên độc dữ + Bà không những không đổ lỗi cho người chồng độc ác đã gây ra những lỗi khổ mà mình đang phải chịu đựng hàng ngày bÞ hµnh h¹ vÒ thÓ x¸c, bÞ giµy vß vÒ tinh thÇn, bµ lu«n lu«n n¬m níp con c¸i bÞ tæn thư¬ng mà bà cho rằng: Nhưng lỗi chính là đám đàn bà ở thuyền đẻ nhiều, thuyền lại chật - Sống âm thầm, kín đáo “tình thương con cũng như nỗi đau, cũng như cái sự thâm trầm trong việc hiểu thấu các lẽ đời hình như mụ chẳng bao giờ để lộ rõ rệt ra bề ngoài”  Đánh giá chung :Thấp thoáng trong người đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu lòng vị tha, đức hi sinh. * Nghệ thuật: -Tình huống truyện độc đáo, bất ngờ, gợi nhiều suy nghĩ về nhận thức: Qua câu chuyện của người đàn bà, ta càng thấy rõ: không thể dễ dãi, đơn giản trong việc nhìn nhận mọi sự việc, hiện tượng của cuộc sống, phải có một cách nhìn đa diện, nhiều chiều - Cách thức trần thuật qua lời kể của nhân vật trong tác phẩn vì vậy cách cảm nhận nhân vật trỏ nên khách quan, chân thực, gần gũi và có sức thuyết phục hơn KL( HS tập viết) 4. Lão đàn ông độc ác: MB( HS tập viết).

(73) TB( Các ý chính cần đạt) - Lão đàn ụng “mỏi túc tổ quạ”, “chõn chữ bỏt”, “hai con mắt đầy vẻ độc dữ” - Vừa rời thuyền đã quay lại quát đứa con ở trên thuyền: cứ ngồi nguyên đấy. Động đậy tao giÕt c¶ mµy ®i b©y giê " h¨m do¹, giËn d÷ - Lên bờ, lão đi sau người đàn bà, hai con mắt đầy vẻ độc dữ lúc nào cũng nhìn dán vào tÊm lưng ¸o b¹c phÕch vµ..."thÊm thÝa c¸i nghÌo khæ, cïng cùc vµ muèn trót giËn. - Khi đã khuất sau chiếc xe rà mìn của công binh Mĩ, lão lập tức trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay trót c¬n giËn như löa ch¸y b»ng c¸ch dïng chiÕc th¾t lưng quât tíi tÊp vµo lng ngêi đàn bà-" mù quáng, bế tắc, trút giận. - Cứ mỗi nhát quật xuống lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ, đau đớn: “ Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ”" Bế tắc muốn đợc giải thoát. - Có lẽ cuộc sống đói nghèo, vất vả, quẩn quanh bao nhiêu lo toan, cực nhọc đã biến “anh con trai cục tính nhưng hiền lành” xưa kia thành một người chồng vũ phu, một lão đàn ông độc ác. ->Lão đàn ông vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ, vừa là thủ phạm gây nên bao đau khổ cho chính những người thân của mình. ->Phải làm sao để nâng cao cái phần thiện, cái phần người trong những kề thô bạo ấy. * Nghệ thuật: -Tình huống truyện độc đáo, bất ngờ, gợi nhiều suy nghĩ về nhận thức: - Cách thức trần thuật qua lời kể của nhân vật trong tác phẩn vì vậy cách cảm nhận nhân vật trỏ nên khách quan, chân thực, gần gũi và có sức thuyết phục hơn KL( HS tập viết) 3.Chị em Phác + Chị thằng Phác, một cô bé yếu ớt mà can đảm, đã phải vật lộn để tước con dao trên tay thằng em trai, không cho nó lành một việc trái với luân thường đạo lí. Chắc trong lòng cô bé tan nát vì đau đớn: bố điên cuồng hành hạ mẹ; chỉ vì thương mẹ mà thằng em định cần dao ngăn bố… Cô bé lúc ấy là điểm tựa vững chắc của người mẹ đáng thương, cô đã hành động đúng khi cản được việc làm dại dột của đứa em, lại biết chăm sóc, lo toan khi mẹ phải đến toà án huyện. + Còn thằng Phác lai thương mẹ theo kiểu một đứa con còn nhỏ, theo cái cách một đứa con trai vùng biển: nó “lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ trên khuôn mặt người mẹ, như muốn lau đi những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt”, nó “tuyên bố vời các bác ở xưởng đóng thuyền rằng nó còn có mặt ở dưới biển này thì mẹ nó không bị đánh”. Mặc dù thật khó chấp nhận kiểu bảo vệ mẹ của nó, nhưng hình ảnh thằng Phác vẫn khiến người ta cảm động bởi tình thương mẹ dạt dào. Nhà văn lên án thói vũ phu, báo động về tình trạng bạo lực, ca ngợi vẻ đẹp của tình mẫu tử, bảo vệ khát vọng đợc sống trong yêu thương của trẻ em -> tư tưởng nhân đạo của NguyÔn Minh Ch©u..

(74) HỒN TRƯƠNG BA-DA HÀNG THỊT - Lưu Quang VũI. T¸c gi¶: Lu Quang Vũ (1948- 1988) quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ trong một gia đìng trÝ thøc. + Từ 1965 đến 1970: Lu Quang Vũ vào bộ đội và đợc biết đến với t cách một nhà thơ tài n¨ng ®Çy høa hÑn. + Từ 1970 đến 1978: ônng xuất ngũ, làm nhiều nghề để mu sinh. + Từ 1978 đến 1988: biên tập viên Tạp chí Sân khấu, bắt đầu sáng tác kịch và trở thành.

(75) một hiện tợng đặc biệt của sân khấu kịch trờng những năm 80 với những vở đặc sắc nh: Sèng m·i tuæi 17, HÑn ngµy trë l¹i, Lêi thÒ thø 9, kho¶nh kh¾c vµ v« tËn, BÖnh sÜ, T«i vµ chóng ta, Hai ngµn ngµy oan tr¸i, Hån Tr¬ng Ba, da hµng thÞt, + Lu Quang Vò lµ mét nghÖ sÜ ®a tµi: lµm th¬, vÏ tranh, viÕt truyÖn, viÕt tiÓu luËn, nhng thµnh c«ng nhÊt lµ kÞch. ¤ng lµ mét trong nh÷ng nhµ so¹n kÞch tµi n¨ng nhÊt cña nÒn v¨n học nghệ thuật Việt Nam hiện đại Lu Quang Vũ đợc tặng giải thởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000. II. Vở kịch "Hồn Trương Ba, da hµng thịt": 1. H/cảnh và mục đích stác: a. H/cảnh: -Vở kịch đợc Lu Quang Vũ viết vào năm 1981, đợc công diễn vào năm 1984. - Công cuộc đổi mới của Đảng phát động nhằm giải phãng sức sản xuất , phát huy mọi tiềm năng stạo của nhan dân trong đó có người câm bút. - Số phận cá nhân, con người cá nhân, vấn đề tiêu cực cần được khám phá. b. Mục đích: - phê phán biểu hiện tiêu cực của lối sống lúc bấy giờ : - Chạy theo những ham muốn tầm thường về vật chất chỉ muốn hưởng thụ để trở nên phàm phu, thô thiển. - Csống ít chú tâm tới đ/sống vật chất , không phấn đấu cho hanh phúc vẹn toàn. - Tình trạng con người sống giả không thực với bản thân mình  C/sống con người chỉ thực sự hanh phúc, chỉ có gtrị khi được sống đúng mình, được sống tự nhiên trong một thể thống nhất. 2. Tóm tắt ndung vở kịch: Gồm 7 cảnh Ông Trương Ba là người làm vườn khoảng 50 tuổi, cần cù ,chất phác, khoẻ mạnh , đánh cờ giỏi, hết mực thương yêu vợ con, cháu.Do thái độ làm việc tắc trách của Nam Tào,Bắc Đẩu mà Trương Ba bị chết bất ngờ. Vì thương quý Trương Ba đã từng chơi cờ với mìnhnên Đế Thích đã cho hồn Trương Ba nhập vào thân xác anh hàng thịtvừa chết một ngày để được sống lại. Hồn Trương Ba trú trong thân xác anh hàng thịtnên bất hạnh trớ trêu xảy ra:Hồn Trương Bakhông thể chung sống với vợ anh hàng thịt. Về nhà mình hồn Trương Bacũng khôngđược vợ ,con ,cháu, bạnbèquý mến thương yêu vì thân xác thô kệch tính cách thô thiển của anh hàng thịt, Trương Ba đau khổ.....Cuối cùnghồ Trương Ba quyết định xin Đế Thíchcho anh hàng thịt và Cu Tị sống lại còn mình chết hẳn không nhập vào xác ai nữa. 3. Nguồn gốc và sự stạo của vở kịch: Tác giả mượn truyện dân gian, nhưng có nhiều stạo : - Ở truyện dân gian Hồn Trương Ba cứ việc sống trong xác anh hàng thịt một cách bình thường. - Ở tác phẩm Lưu Quang Vũ đã sáng tạo: + Diễn tả tình trang trớ trêu, nỗi đau khổ dày vò của Trương Ba. + Quyết định cuối cùng giàu tính nhân văn . 4. Chủ đề :Qua đoạn trích và vở kịch, tác giả muốn khẳng định: Được sống làm người quý giá thật , nhưng được sống đúng là mình ,hài hoà giữa thể xác và tâm hồ còn đáng quý hơn. Con người phải luôn đấu tranh với ngịch cảnh, chống lại sự tầm thường dung tục để hoàn thiện nhân cách. II. Đoạn trích Đây là toàn bộ cảnh 7 và phần cuối cùng của vở kịch. - Mâu thuẫn giữa hồn và xác lên đến căng thẳng. Hồn có nguy cơ bị lấn át (người thân trong gđình xa lánh). Để từ đó dẫn đến quyết định cuối cùng. B. Ôn tập đoạn trích I. Nguyên nhân dẫn đến xung đột.

(76) Trương Ba (Nh©n hËu,trong s¹ch, ngay th¼ng. Thó vui tao nh·, trÝ tuÖ ch¬i cê víi nước ®i kho¸ng ho¹t)Tró nhê thÓ x¸c cña hµng thÞt (Th« lç,phò phµng,dung tôc;Uèng rưîu nhiÒu, ham b¸n thÞt,kh«ng mÆn mµ víi ch¬i cê, nưíc cê kh«ng cßn kho¸ng ho¹t như trưíc) =>Hồn Trương Ba ý thức được điều đó, ngày càng thấy xa lạ với mọi người, thấy chán chính mình II. Nhân vật Hồn Trương Ba: C âu h ỏi: Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật Hồn Trương Ba khi phải sống nhờ th ân xác anh hang thịt trong đoạn trích vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt của tác giả Lưu Quang Vũ a) Mµn đối đối thoại giữa Hồn Trương ương Ba vµ Xác hµng thịt: * Hồn Trương Ba - Mục đớch:Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt, coi xác thịt chỉ là cái vỏ bề ngoài, không có ý nghĩa. Khẳng định linh hồn vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn, trong s¹ch, th¼ng th¾n - Cử chỉ:Ôm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lại UÊt øc, tøc giËn, bÊt lùc - Xưng h«: Mµy Ta Khinh bØ, xem thưêng - Giọng điệu: Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm ngùi thấm thiá,tuyệt vọng - Vị thế: Bị động, kháng cự yếu ớt, đuối lý, tuyệt vọng.  Ngưêi thua cuéc. ChÊp nhËn trë l¹i vµo x¸c hµng thÞt * Xác hµng thịt: - Mục đớch: Khẳng định sự âm u, đui mù của thể xác có sức mạnh ghê gớm, có khả n¨ng ®iÒu khiÓn, lµm ¸t ®i linh hån cao khiÕt. Dån hån Tr¬ng Ba vµo thÕ ®uèi lý buéc ph¶i tho¶ hiÖp, quy phôc. - Cử chỉ: L¾c ®Çu  Tá vÎ thư¬ng h¹i - Xưng hô: ¤ng - T«i Ngang hµng th¸ch thøc - Giọng điệu :Khi ng¹o nghÔ th¸ch thøc, khi buån rÇu th× thÇm ranh m·nh, an ñi. - Vị thế: Chủ động đặt nhiều câu hỏi phản biện, lý lẽ giảo hoạt KÎ th¾ng thÕ, buéc ®ưîc hån Trư¬ng Ba quy phôc m×nh.  Linh hồn và thể xác không thể tách rời nhau, phải là một thể thống nhất. Linh hồn phải sống đúng với thân xác của mình.Không thể vay mượn, trú ẩn nơi không phải của mình. Sống như thế thì lúc nào cũng chỉ thấy bi kịch. - Lên án hiện tượng lí thuyết suông, đề cao tinh thần mà chẳng chú ý đến vật chất. b. Màn đối thoại giữa Trương ba và người thân *Trưíc sù tha ho¸ vµ biÕn đổi cña Trương Ba - Vợ: + Phản ứng: Buồn bã đau khổ muốn chết, bỏ đi định nhường chồng cho cô hàng thịt + Nguyờn nhõn: Nhận thấy sự thay đổi của chồng và đau khổ trước tình cảnh chồng chung - Con dâu: + Phản ứng: Th«ng c¶m vµ xãt thư¬ng + Nguyờn nhõn :Thấu hiểu nhưng đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khác - Cháu gái: + Phản ứng: : QuyÕt liÖt vµ d÷ déi + Nguyên nhân: T©m hån tuæi th¬ vèn trong s¹ch, kh«ng chÊp nhËn sù tÇm thưêng dung tôc. * Trưíc ph¶n øng cña ngưêi th©n.

(77) - Tâm trạng: +Vẻ mặt: Thẫn thờ, lặng ngắt nh tảng đá. +Cö chØ: Tay «m ®Çu + §iÖu bé: Run rÈy, lËp cËp. +Giäng ®iÖu: NhÉn nhôc, cÇu cøu => Vô cùng đau đớn, bế tắc. - Nguyờn nhõn:Hiểu những gì mình đã, đang và sẽ làm cho người thân là rất tệ hại mặc dï kh«ng hÒ muèn  Bi kịch được đẩy đến đinh điểm buộc nhân vật phải đứng trước lựa chọn Đỉnh điểm của bi kịch nhân vật không thoả hiệp mà đấu tranh mạnh mẽ quyết liệt vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người lao động trong cuộc đấu tranh với cái dung tục tự hoàn thiện nh©n c¸ch c. Màn đối thoại với Đế Thích : * Quan niệm của Đế Thích về cuộc sống đơn giản : sống chỉ là để được sống Khuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn: “ Dới đất, trên trời đều thế c¶” * Quan niệm của TrươngBa : sống không phải là chỉ để tồn tại (không chết)mà phải sống một cuộc sống thật có ý nghĩa. Không chấp nhận cái cảnh phải sống bên trong một đằng bên ngoài một nẻo, muốn được lµ m×nh “toµn vÑn”hài hoà giữa hồn và xác. => §Õ ThÝch cã c¸i nh×n quan liªu hêi hît vÒ cuéc sèng con ngưêi nãi chung vµ víi Trư¬ng Ba nãi riªng. *) ý nghĩa : - Sống phải được là mình, sống gửi, sống nhờ, sống chắp vá, sống với bất cứ giá nào là kiểu sống vô nghĩa điều không thể chấp nhận được. - Sống là mình cũng có nghĩa là dám chịu nhận trách nhiệm về mình,cũng có nghĩa là hãy dám từ bỏ trò chơi tâm hồn nào đó mình đang tự biện minh để tìm kiếm sự thanh thản giả tạo. d. Mµn kÕt : Trương Ba trả xác cho hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch và hóa thân vào các sự vật yêu thương, tồn tại vĩnh viễn vào người thân yêu của mình.  Cuộc sống tuần hoàn theo quy luật của muôn đời, màn kịch với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực. III. Tổng kết: 1. Nội dung: - Bi kịch của con người khi bị đặt vào nghịch cảnh: Phải sống nhờ, sống vay mợn, sống tạm bợ và trái với tự nhiên khiến tâm hồn nhân hậu, thanh cao bị nhiễm độc và tha hoá bëi sù lÊn ¸t cña thÓ x¸c th« lç, phµm tôc. - Vẻ đẹp tâm hồn của những ngời lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền đợc sống đích thực cùng khát vọng hoàn thiện nhân cách. 2. Nghệ thuật: - Sự sáng tạo từ dân gian; việc sử dụng ngôn ngữ kịch ,tình huống kịch trớ trêu. - Sự kết hợp giữa tính hiện đại và các giá trị truyền thống - Sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm, bay bổng. ( Trích) Lưu Quang Vũ B. Đề tham khảo.

(78) Đề 1 : Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật Hồn Trương Ba khi phải sống nhờ thân xác anh hang thịt trong đoạn trích vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt của tác giả Lưu Quang Vũ Yêu cầu : a) Về kỹ năng Biết cách làm bài nghị luận văn học theo đặc trưng thể loại kịch ; diễn đạt lưu loát, kết cấu chặt chẽ, không mắc lỗi chính tả, dung từ và ngữ pháp b) Về kiến thức Trên cơ sở hiểu biết về vở kịch Hồn Trương Ba , da hang thịt của Lưu Quang Vũ, phát hiện và phân tích nhữnh nét đặc sắc nghệ thuật kịch, qua đó làm nổi bật những nét tính cách và sự thay đổi của nhân vật hồn Trương Ba ; đồng thời nêu lên những cảm nhận riêng : - Sự đau khỏ củ hồn Trương Ba khi phải sống trong hoàn cảnh trớ trêu, có những thay đổi đặc biệt ( hoàn cảnh đặc biệt của Trương Ba ). Nỗi đau đớn của Trương Ba khi phải sống không được là chính mình, ở trong gia đình của mình như ở gjã những ngươpì xa lạ. - Trương Ba đã đấu tranh với hoàn cảnh trớ trêu của mình và đã quyết định: không sống nhờ vào than xác người khác “ Bên trong một đàng, bên ngoài một néo ”. Trương ba không thể chịu nổi tình trạng bi hài này ( sự “ lệch pha” giữa hồn và xác - Điều này khặng định triết lí : con người là mộy thể thong nhất, hồn và xác phải hài hoà, không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác phàm tục, tội lỗi. Sống thực cho ra con người quả không hề đễ dàng, đơn giản. Khi sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá, khi không được là mình thì cuộc sống ấy thực vô nghĩa. - Vở kịch phản ánh tài năng sáng tạo độc đáo, tài ba của Lưu Quang Vũ .. Bµi 20 : NHÌN VỀ VỐN VĂN HÓA DÂN TỘC Trần Đình Hượu A. KiÕn thøc c¬ b¶n 1.TÁC GIẢ: Trần Đình Hượu(1926-1995) quê ở Võ Liệt-Thanh Chương-Nghệ An. Ông chuyên nghiên cứu các vấn đề lịch sử tư tưởng và văn học Việt Nam trung cận đại. Năm 2000 được tặng Giải thưởng Nhà nước về khoa học và công nghệ. 2.TÁC PHẨM: a.Thể loại: Nghị luận xã hội(văn bản thông dụng) b.Xuất xứ: Trích từ phần II, bài Về vấn đề tìm đặc sắc văn hóa dân tộc, in trong cuốn Đến hiện đại từ truyền thống. 3.Chủ đề :Bằng những hiểu biết sâu sắc về vốn văn hoá dân tộc,tác giả đã phân tích,khẳng định những mặt tích cực và hạn chếcủa văn hoá truyền thống,giúp chúng ta phát huy điểm mạnh khắc phục những hạn chếđể hội nhập với thế giới trong thời đại ngày nay . B. Ph©n tÝch I.Nêu và giới hạn vấn đề. Ngắn gọn, khiêm tốn, đúng mực: một số nhận xét về vài ba mặt của cái vốn văn hóa dân tộc; không phải cái hình thành vào thời kì định hình mà là cái ổn đinh dần, tồn tại cho đén trước thời cận- hiện đại. II. Đặc điểm vốn văn hóa dân tộc..

(79) 1.Luận điểm 1:“ Giữa các dân tộc, chúng ta không thể tự hào là nền văn hóa của chúng ta đồ sộ có những cống hiến lớn lao cho nhân loại, hay có những đặc sắc nổi bật” Luận điểm mới mẻ khách quan mang tính khoa học được chứng minh bằng những luận cứ xác thực, thuyết phục: Thần thoại không phong phú Tôn giáo, triết học không phát triẻn. Không có một ngành khoa học kĩ thuật… phát triển đến thành có truyền thống Nghệ thuật không phát triển đến tuyệt kĩ. Yêu thơ nhưng không coi đó là sự nghiệp. Chưa có ngành văn hóa nào trở thành đài danh dự thu hút, quy tụ cả nền văn hóa. Nguyên nhân: Sự hạn chế của trình độ sản suất, đời sống xã hội. Văn hóa của dân nông nghiệp định cư. Không có nhu cầu lưu chuyển, trao đổi, đô thị không được kích thích phát triển. 2.Luận điểm 2: Trong lối sống, ứng sử: coi trọng cái hiện tại và tương lai Ý thức về cá nhân và sở hữu không phát triển cao Mong ước thái bình, an cư lạc nghiệp sống thanh nhàn no đủ, gia đình hạnh phúc, lối sống quân bình. Con ngừoi được ưa chuộng là người hiền lành, tình nghĩa không chuộng trí, dũng; trọng văn nhưng không trọng võ. Không ca tụng trí tuệ mà ca tụng sự khôn khéo Đối với những cái mới không dễ hòa hợp nhưng cũng không cự tuyệt. 3.Luận điểm 3:về cái đẹp: xinh, khéo, dịu dàng, thanh lịch, duyên dáng, vừa phải: Không có cái tráng lệ huy hoàng, cái huyền ảo kì vĩ. Giao tiếp hợp tình, hợp lí. Ăn mặc nền nã, đơn giản. Không thích sự phô chương thích sự hòa đồng. Nguyên nhân: ý thức lâu đời về sự nhỏ yếu, thực tế nhiều khó khăn bất chắc do lịch sử, địa lí Đó là những nét riêng trong vốn văn hóa Việt, vừa là những ưu điểm, đồng thời có những hạn chế cần khắc phục 4.Luận điểm 4: về lối sống, quan niệm sống: Người Việt Nam sống có văn hóa. Có nền văn hóa của mình. Tinh thần chung của văn hóa Việt Nam là thiết thực, linh hoạt, dung hòa.Luận điểm quan trọng nhất là nét đặc sắc của văn hóa Việt Nam: tính nhân bản III.Con đường hình thành bản sắc dân tộc của văn hóa: Sự tạo tác của chính dân tộc Vai trò của quá trình tiếp biến các văn hóa tôn giáo Phật giáo, Nho giáo, Lão-Trang. Sự dung hợp các tôn giáo du nhập vào Việt Nam. Thể hiện bản lĩnh Việt Nam: không bị đồng hóa; tiếp nhận, tiếp biến và hỗn dung văn hóa. CÂU HỎI VÀ ĐỀ : Câu 1: Theo tác giả đặc điếm nổi bật nhẩttong các sáng tạo văn hoá Việt Namlà gì? Đặc điểm này nói lên thế mạnh gì của vốn văn hoá dân tộc?Tìm ví dụ trong đời sốngvăv hoá : tín ngưỡng văn học nghệ thuật, ứng xử sinh hoạt mang tính truyền thống của người việt để làm rõ luận điểm nàỳ..

(80) GỢI Ý CÂU 1: -Đặc điểm nổi bật nhất trong các sáng tạo văn hoá Việt Nam:coi trọng cái đẹp dịu dàng ,thanh lịch ,duyên dáng và có quy mô vừa phải. Nhìn chung sự sáng tạo hướng đến tính thiết thực, hướng đến sự linh hoạt dung hoà. -Những đặc điểm trên đã khái quát lên thế mạnh của vốn văn hoá dân tộc. Đó là sự khôn khéo, nhạy cảm tinh nhanh ,tìm được sự bình ổn. VD:+Về tín ngưỡng: Người Việt tiếp thu đạo Phật , đạo Nho nhưng không cuồng tín ,không cực đoan mà dung hoà các tôn giáo khác nhau để tạo nên sự hài hoà; không tìm sự siêu thoát ,siêu việt bằng tinh thần tôn giáo. + Về nghệ thuật :Người việt sáng tạo được những tác phẩm tinh tế nhưng không có quy mô lớn, không mang vẻ đẹp kì vĩ,tráng lệ ,phi thường. +về ứng xử : Người Viểt trọng tình nghĩa nhưng không chú ý nhiều đến trí ,dũng ,khéo léo, không kì thị cực đoan, thích yên ổn. +Về sinh hoạt : Người Việt ưa sự chừng mực, vừa phải(khéo ăn thì no ,khéo co thì ấm; thái quá bất cập.). Câu 2:Nhận định:” tinh thần chung của văn hoá Việt Nam là thiết thực, linh hoạt dung hoà “nhằm nêu lên mặt tích cực hay hạn chế của văn hoá Việt Nam? GỢI Ý CÂU 2: - Nhận định “ Tinh thần chung của văn hoá Việt Nam là thiết thực,linh hoạt và dung hoà” là một kết luận khách quan, khái quát tinh thần chung của văn hoá dân tộc.Theo đó sự sáng tạo,tìm tòi,khám phá không phải là điểm mạnh của người Việt ta . Đặc sắc văn hoá dân tộcta hính thành dựa trên sự khéo léo, tinh tế, uyển chuyễn của người Viểttong việc tiếp thu và đồng hoá những tinh hoa nhân loại. Chính tinh thần đó đã tạo được nét riêng độc đáo của văn hoá Việt Nam. Câu 3:Vì sao có thể khẳng định : “con đường hình thành bản sắc dân tộccủa văn hoá không chỉ trông cậyvào sự tạo tác của chính dân tộcđó mà còn trông cậyvào khả năng chiếm lĩnh, khả năng đồng hoá những giá trị bên ngoài. Về mặt đó lịch sử chứng minhlà dân tộc Việt Nam có bản lĩnh” ? Hãy liên hệ với thực tế lịch sử, văn hoá và văn học để làm sáng tỏ . GỢI Ý CÂU 3: -Dân tộc ta trải qua một thời gian dàibị đô hộ, áp bức và đồng hoá. Trong suốt chiều dài lịch sử,cả dân tộc thương xuyên phải gồng mình lên chống lại những cuộc xâm lượccủa giặc ngoại xâm. Thực tế đó khiến những giá trị văn hoábản địa phần nào bị mai một,thậm chí bị xoá nhoà. Bởi vậy, văn hoá Việt Nam không thể trông cậy nhiều vào khả năng tạo tác.Chúng ta trông cậy vào khả năng chiếm lĩnh,khả năng đồng hoá nhữnggiá trị văn hoá bên ngoài” Dân tộc ta thực sự có bản lĩnh trong vấn đề này. -Trong giao lưu văn hoá chúng ta tiếp thu nhưng không rập khuôn,máy mócvăn hoá của quốc gia khác. Tiếp nhận văn hoá ngoại lai người Việt đã cải biến nótheo những ý nghĩa riêng, gắn với những nét đặc trưng riêng của dân tộc mình. VD:Việc sáng tạo ra chữ Nôm ,chữ Quốc ngữ ,thể thơ , đề tài.................

(81) Bµi 20 : Thuèc (Lç TÊn). Câu 1: Nêu cuộc đời và sự nghiệp văn học của nhà văn Lỗ Tấn? Tr¶ lêi - Lỗ Tấn (1881- 1936), tên khai sinh là Chu Chơng Thọ sau đổi thành Chu Thụ Nhân , tên ch÷ lµ Dù Tµi. - Quª ë phñ ThiÖu Hng , tØnh ChiÕt Giang, cha mÊt n¨m Lç TÊn 13 tuæi (v× l©m bÖnh kh«ng thuèc ch¹y ch÷a), mÑ lµ mét phô n÷ n«ng d©n trung hËu kiªn nghÞ. - Bót danh Lç TÊn ghÐp tõ hä mÑ vµ ch÷ tÊn hµnh. - Trứơc khi học nghề thuốc ông học hai nghề hàng hải và khai mỏ. Ông chọn nghề y là để ch÷a bÖnh cho nh÷ng ngêi nghÌo èm kh«ng thuèc mµ ch÷a nh bè «ng. - §ang häc ë trêng y khoa Tiªn §µi, nh©n mét lÇn xem phim thêi sù gi÷a giê ông thấy người TQ hăm hở đi xem người Nhật chÐm ngêi TQ làm gián điệp cho qu©n Nga-> «ng thay đổi chí hớng chuyển sang làm văn nghệ để chữa căn bệnh tinh thần: ông chủ trơng phanh phui c¸c c¨n bÖnh tinh thÇn cho quèc d©n. - Sù nghiÖp v¨n häc : 3 tËp truyÖn ng¾n, 16 tËp,t¹p v¨n, 75 bµi th¬,c¸c t¸c phÈm tiªu biÓu : NhËt ký ngêi ®iªn,Gµo thÐt ,bµng hoµng, Cố hương ,A Q chính truyện; Thuèc.. - Toàn bộ các sáng tác của ông đều tập trung phê phán các căn bệnh tinh thần khiến cho quèc d©n mª muéi tù tho¶ m·n. V¨n häc gãp phÇn cøu d©n,cøu níc, ngßi bót lu«n l¹nh lïng tØnh t¸o..

(82) - LT là nhà văn cách mạng Trung Quốc, bóng dáng bao trùm cả văn đàn TQ thế kỷ XX Câu 2: Hoàn cảnh sáng tác truyện ngắn Thuốc và nêu chủ đề của tác phẩm? Tr¶ lêi: - Ngày 4/5 /1919/ ở Trung Quốc diễn ra phong trào chống đế quốc và phong kiến mà lực lîng nßng cèt lµ sinh viªn häc sinh( phong trµo ngò tø). BÊy giê LT cã quan hÖ víi nh÷ng ngêi céng s¶n ®Çu tiªn cña Trung Quèc. TruyÖn ng¾n Thuèc lÇn ®Çu ®¨ng trªn t¹p trÝ T©n thanh niên do Trần độc Tú làm chủ bút số tháng 5/ 1919 - Chủ đề: phơi bày trạng thái tinh thần ngu muội,vô cảm của ngời dân Trung Quốc trớc hiện trạng đát nớc và nỗi buồn đau của nhà cách mạng C©u 3: Tãm t¾t ng¾n gän truyÖn ng¾n Thuèc cña LT ? Tr¶ lêi - Vî chång Hoa Thuyªn chñ qu¸n trµ cã con trai bÞ ho lao. Nhê ngêi gióp l·o Hoa tíi ph¸p trờng mua bánh bao thấm máu ngời mang về cho con ăn. Sau đó một số ngời xuất hiện ở qu¸n trµ vµ bµn t¸n vÒ ngêi tö tï võa bÞ chÐm s¸ng nay, th× ra anh ta lµ H¹ Du mét nhµ c¸ch m¹ng kiªn cêng. Nhng ch¼ng ai hiÓu g× vÒ anh ta, nhiÒu ngêi cho H¹ Du lµ ®iªn. Năm sau , vào tết thanh minh mẹ Hạ Du và bà Hoa Thuyên đến bãi tha ma cùng viếng mộ con. DÜ nhiªn ph¬ng thuèc b¸nh bao chÊm m¸u tö tñ kh«ng ch÷a khái bÖnh th»ng Thuyªn đã chết ,mộ của nó gần mộ Hạ Du. Hai bà mẹ đau khổ bắt đầu có sự đồng cảm với nhau. Hä rÊt ng¹c nhiªn khi nh×n thÊy trªn mé H¹ Du cã mét vßng hoa, mÑ H¹ Du lÈm bÈm thÕ nµy lµ thÕ nµo? C âu 4: Nêu ý nghĩa nhan đề truyện ngắn Thuốc? Tr¶ lêi - Nhan đề tác phẩm Thuốc đa tầng nghĩa: +Thuèc ch÷a bÖnh lao + TÇng nghÜa thø hai mang tÝnh khai s¸ng mäi ngêi ph¶i gi¸c ngé . thuốc chữa bệnh tinh thần ra rằng cái gọi là thuốc chữa bệnh đợc sùng bái vốn là thuốc độc. Ngời Trung Quốc phải tỉnh giấc. Không đợc ngủ mê trong cái nhà hộp bằng sắt không có cửa sổ. -> Ph¶i t×m ra mét ph¬ng thuèc lµm cho quÇn chóng gi¸c ngé c¸ch m¹ng vµ lµm cho c¸ch m¹ng g¾n bã víi quÇn chóng. C©u 5: nªu ý nghÜa h×nh tîng chiÕc b¸nh bao tÈm m¸u ngêi? Tr¶ lêi - ChiÕc b¸nh bao tÈm m¸u ngêi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng g¾n víi sù thiÕu hiÓu biÕt, sù l¹c hËu,sù u mª lÇm l¹c cña ngêi d©n. + §©y lµ ph¬ng thuèc ch÷a bÖnh mï qu¸ng mµ nh÷ng ngêi d©n mª muéi tin theo, cho dï đợc coi là thứ thuốc đặc biệt thì phơng thuốc đó cũng chẳng cứu đợc tính mạng cho thằng Thuyên mà còn đẩy gia đình lão Hoa vào cảnh bi đát phũ phàng hơn. + C¨n bÖnh x· héi u mª lÇm l¹c + Thuốc là để chữa bệnh tinh thần. C©u 6: nªu ng¾n gän vÒ nh©n vËt H¹ Du? Tr¶ lêi - H¹ Du là chiến sĩ cách mạng , chÝnh lµ ngêi bÞ chÐm, lµ ngêi x¶ th©n v× nghÜa lín. - Nhµ Hạ Du nghÌo,cã mét mÑ giµ. - Trong nhµ lao vÉn hiªn ngang tuyªn truyÒn c¸ch m¹ng chèng nhµ M·n Thanh kh«ng hÒ sî h·i,anh lµ mét anh hïng, h×nh tîng nhµ c¸ch m¹ng d©n chñ t s¶n tríc thêi c¸ch m¹ng T©n Hîi. - Nhîc ®iÓm cña Hạ Du còng lµ nhîc ®iÓm cña c¸ch m¹ng T©n Hîi: + Xa rời quần chúng,quần chúng không đợc tuyên truyền ,giác ngộ. + Làm cách mạng nửa vời không thay thang đổi thuốc, cội rễ của chế độ phong kiến không bị đánh bật, đời sống xã hội không thay đổi. - Qua nhân vật Hạ Du, Lỗ Tấn bày tỏ sự kính trọng và lòng thơng cảm sâu sắc đối với nh÷ng ngêi chiÕn sÜ tiªn phong cña c¸ch m¹ng C©u7: Nªu ý nghÜa cña h×nh ¶nh vßng hoa? Tr¶ lêi - Vßng hoa trªn mé lµ h×nh ¶nh tîng trng næi bËt. - T¸c gi¶ ngîi ca sù bÊt diÖt cña lÝ tëng c¸ch m¹ng khi nã bÐn rÔ s©u trong lßng quÇn chóng..

(83) - §øng tríc vßng hoa bÊt ngê xuÊt hiÖn, ngêi mÑ tö tï lÈm bÈm mét c©u hái: thÕ nµy lµ thÕ nµo? ,chi tiÕt nµy nãi lªn sù bµng hoµng, s÷ng sê võa Èn giÊu mét niÒm vui cã ngêi hiÓu con m×nh Câu 8: Nêu ý nghĩa hình ảnh con đờng màn chia cắt nghĩa địa? Tr¶ lêi: - Con đờng là một hình ảnh Lỗ Tấn hay đề cập. Con đờng mòn là tợng trng của tập quán xấu đã trở thành thói quen, trở thành suy nghĩ đơng nhiên, con đờng mòn chia cắt nghĩa địa ngời chết chém với nghĩa địa ngời chết bệnh. Cuối truyện phải qua một thời gian giác ngộ hai bà mẹ mới bớc qua con đờng mòn để đến với nhau C©u 9: NhËn xÐt kh«ng gian têi gian trong truyÖn ng¾n Thuèc? Tr¶ lêi -Thêi gian vµ kh«ng gian trong truyÖn cã nh÷ng ®Ëc s¾c riªng dÔ nhËn - Thời gian có sự vận động, có một ngày mùa thu và một ngày mùa xuân, có ba buổi sớm: mét buæi sím n¬i ph¸p trêng, mét buæi sím tiÖm trµ, mét buæi sím b·i tha ma. Thu qua xuân tới là quy luật của đất trời, thu là buổi chiều của năm, là sự thu vén để kết thúc, mùa thu lá vàng rơi để tích nhựa qua đông đón mùa xuân đam chồi nảy lộc.cái chết của hai con ngêi do sù u mª l¹c hËu còng nh hai chiÕc l¸ rêi cµnh ®et tÝch nhùa cho mïa xu©n hy väng, còng nh sù gieo mÇm nh tr¶ gi¸ cho mét sù gi¸c ngé. - Không gian: một quán trà lặng lẽ trong đêm. ồn ào ban ngày, môtg pháp trờng nhốn nháo, hỗn tạp , một nghĩa địa mênh mông lạnh lẽo. Đây là không gian của xã hội Trung Quèc thêi trung cæ.. Bµi 21 : ¤ng giµ vµ biÓn c¶ (Hª- minh- uª) 1) Tác giả :- Ơ –nít Hê –minh –uê (1899-1961) là nhà văn xuát sắc của văn học hiện đại Mĩ . Được nhận giải Pu –lít –dơ (1953)-giải thưởng văn chương cao quý nhất của Hoa Kì và giải Nô ben văn học (1954). Xuất thân trongnmột gia đình trí thức ( bố là bác sĩ , mẹ là nghệ sĩ dương cầm )tại bang I- li –noi nước Mĩ .Sau khi tốt nghiệp trung học, ông đã vào sinh ra tử trong hai cuộc đại chiến :lái xe cứu thưong ,viết báo ,làm phóng viên mặt trận. - Sau đại chiến thế giới thứ nhất ông và các bạn mình tự xưng là thế hệ vứt đi (thế hệ mất mát)không hoà nhập với cuộc sống đương thời, đi tìm bình yên trong men rượu và tình yêu. -Là nhà văn có cách viết giản dị,kiệm lời ,giàu sức gợi,phát huy trí tưởng tượng suy luận của người đọc, ngôn ngữ hàm ẩn. Ông đề ra nguyên lí sáng tác :coi tác phẩm nghệ thuật.

(84) như một tảng băng trôi :7 phần chìm 1 phần nổi.(người đọc tự khám phá phần chìm để thấy được ý nghĩa và giá trị của tác phẩm ) -Các tác phẩm : +Mặt trời vẫn mọc (1926) +Gĩa từ vũ khí (1929) +Chuông nguyện hồn ai (1940) +Ông già biển cả(1952)là tác phẩm nổi tiếng nhất, đưa tác giả dạt giải Nô ben. =>Tác phẩm của ông dù viết về đề tài gì , châu phi hay châu Mĩ đều nhằm mục đích : »viết một áng vă xuôi đơn giản và trung thực về con người ». 2)Tác phẩm: a/Hoàn cảnh sáng tác :Tác phẩm ra đời 1952,sau gần mười năm nhà văn sống ở Cu Ba . Tác phẩm là sự kết tinh tiêu biểu những nét mổitng lối kể chuyện của Hê –minh -uê b/Tóm tắt tác phẩm Ông già và biển cả Suốt tám mươi tư ngày liền, ông lão Xan-ti-a-gô không bắt được một con cá nào. Cậu bé Ma-nô-lin vẫn đi câu cùng lão bị cha mẹ bắt đi sang thuyền khác. Vào ngày thứ tám mươi năm ông lão có một con cá kiếm khổng lồ cắn câu. Ông lão đã dung hết sức để chiến đấu với một con cá khổng lồ, đẹp và khôn ngoan. Con cá lượn vòng hòng làm ông lão kiệt sức nhưng cuối cùng dùng hết sức lực, ông lão đã phóng lao trúng tim và giết được con cá kiếm. Ông lão đưa nó vào cảng Ha-ba-na, dù nó dài hơn chiếc thuyền của ông tới bốn tấc. Nhưng trên đường về lũ cá mập thấy mùi máu đã lao vào xâu xé con cá kiếm. Ông lão đã cố đánh trả lũ cá mập nhưng cuối cùng khi đến bờ con cá cũng chỉ còn là một bộ xương khổng lồ. Kết thúc tác phẩm là hình ảnh cậu bé Ma-nô-lin đến bên giường ông lão, trong khi đó, vì qua mệt, ông lão vẫn đang ngủ và mơ về những con sư tử mà lão đã chiến đấu từ hồi trẻ. b) Đoạn trích - Nằm ở gần cuèi truyện, kể về ông lão Xan- ti-a-gô đuổi theo và bắt được con cá kiếm rất lớn. 3) Hình ảnh con cá kiếm : -Con cá kiếm được nhà văn tập trung miêu tảnhư một nhân vật như một nhân vạt đặc biệt. -Đầu đoạn tríchcon cá chưa xuất hiện rõ mà chỉ tạo ấn tượng bằng những vòng lượn tròn rất lớn.Nhà văn dụng ý để người đọcvà ông lão cmr nhận nó qua ấn tượngvà cảm giác. -Khi nó xuất hiện khiến cho Xan –ti –a-gô phải kinh ngạc : » một cái bóng đen vượt dài qua dưới thuyền, đến mức lão không thể tin nổicái độ dài của nó .....cái đuôi lớn hơn cả chiếc lưỡi hái lớn ,màu tím hồng dựng trên mặt đại dương xanh thẩm....thân hình đồ sộ » ; « phải hơn nữa tấn ». =>Ngoại hình toát lên sức mạnh ghê gớm, sự oai phong đỉnh đạc,kì vĩ ,duyên dáng. Đồng báo hiệu cuộc chiếngiữa ông lão và con cá sẽ quyết liệt « Mày đang giết tao .........ai giết ai (T131). - Tác giả tập trung tô đậm sự khôn ngoan ,tinh ranh qua những vòng lượn.Ngẩyc khi ăn mồinó cũng không dễ dàng chấp nhậnmà phản ứng dữ dội. -Cái chết của cá kiếmcũng rất khác thường : kiêu hùng nhanh đến bất ngờ. Nó dường như không chấp nhận cái chết » phóng vút lên khỏi mặt nước, phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực ».

(85) - Cá kiếm là đối thủ ngang sức ngang tài với ông lão.Lúc kiệt sứccon cá vẫn thể hiệnphong cách cao thượng, uy dũng, kiêu hùng « con cẳtngs bạc thẳng đơvà bồng bềnh theo sóng ». Đó là hình ảnh ước mơ đến hiện thực. 4)Hình ảnh lão Xan –ti –a- gô : -Xan –ti –a –gô là nhân vật chính của tác phẩm, tiêu biểu cho con người lao động trên biển. - Ở đoạn trích này Xan –ti –a –gô đơn độc,dũng cảm và bắt được con cá kiếm lớn nhất đời mình. Ông xem nó như bạn » người anh em ». lão »mệt thấu xương », » hoa mắt » nhưng vẫn kiên nhẫn thông cảm với con cá, vừa phải khuất phục nó vừa ngưỡng vọng trước cái đẹp,cao thượng của con cá » Tao chưa bao giờthấy bất kì ai hùng dũng ,duyên dáng ,bình tĩnh cao thượng hơn mày người anh em ạ ». -Cuộc sống trên đất liền của ông thật cô độc, ông chỉ tìm thấy sự tri âmở loài cá ngoài biển khơi( cá là bạn , biển là nhà). - chiến thắng của lão trước con cá không phải do sức mạnh cơ bắp mà nhờ sức mạnh ý chí ,nghị lực » con người sinh ra không phải để dành cho thất bại(....). con người có thể bị huỷ diệtnhưng khong thể bị đánh bại ». - Độc thoại nội tâmvà hành độngcua lão đã thể hiện rõ tình trạng sức khoẻ, tính cách , tình cảm của lão. Đồng thời thấy được cuộc chiếnđấu giữa lão và cá kiếm là cuộc chiến không cân sức. =>Xan –ti –a- gô như một dũng sĩ ngoan cường, tài nghệ , ý chí ngị lựccủa một ngư phủ lành nghề. 5)Nguyên lí tảng băng trôi qua đoạn trích : * Độc thoại nội tâm của Xan –ti –a –gô : +Lão nghĩ : lặp lại 24 lần. +Lão nói lớn :18 lần . *Nhân vật lấy hành động thay cho miêu tả ,thay cho lời nói. *Ngôn từ chứa hiều ẩn ý, có nhiều khoảng trống : VD :(.....) lão thấy trong ánh nắng những tia nước từ sợi dây bắn ra. Thế rồi sợi dây thoát đi mất(.......). ( Lấp đầy : Lão thấy trong ánh nắng, những tia nước từ sợi dây bắn ra. Lão sợ sợi dây câu đứt nên buông ra. Thế rồi .............. Hoặc : « con cá là vận maycủa ta » . Khôi phục : « con cá là vận may của ta vì ta đã bắt được nó, đã chứng minh là mình vượt qua vận rủi. »  Phần nổi :Chiến thắng của ông lảôtng việc đuổi theo và khuất phục được con cá kiếm ( lần săn cá vẻ vang nhất)  Phần chìm : Ước mơ và hành trình gian khổ của con ngườiđể biến ước mơ thành hiện thực. *Hình ảnh mang tính biểu tượng. 6)Chủ đề : Thông qua đoạn trích,qua hình ảnh lão Xan –ti –a –gô , tác giả muốn gửi gắm thong điệp : « Trong bất kì hoàn cảnh nào, con người có thể bị huỷ diệt nhưng không thể bị đánh bại. ». B / Câu hỏi và đề : 1/Anh /chị hiểu thế nào là” nguyên lí tảng băng trôi” ?Tìm trong đoạn trích một vài câu văn chứa nhiều khoảng trống và lấp đầy vào đó lời văn của mình. 2/Tóm lược trận chiến của ông lão với con cá kiếm. 3/ Theo anh/chị Xan –ti –a –gô có những nổi đau tinh thần nào?. ..

(86) Đề tham khảo: Đề 1: Hình ảnh con cá kiếm trong tác phảm Ông già và biển cả của Hê-minh-uê là một hình ảnh biểu tượng mang những ý nghĩa gì? Yêu cầu về kiến thức: Có thể có những những cách diễn đạt khác nhau, song phải đạt được các ý sau: Hình ảnh con cá kiếm là một hình ảnh biểu tượng mang nhiều ý nghĩa: - “Những vòng lượn” lặp đi lặp lại trong trận chiến đấu với ông lão biểu thị sự ngoan cường, dũng mãnh. Suy nghĩ sâu hơn cũng có thể hiểu là những cố gắng cuối cùng nhưng hết sức mãnh liệt của con cá. Đó cũng là thái độ hiên ngang trước hiểm nguy, trước những đe doạ về mạng sống, - Tầm vóc khổng lồ và vẻ đẹp tuyệt vời của con các kiếm là biểu tượng của thiên nhiên kiêu hung, kỳ vỹ…, là hình ảnh của ước mơ, lý tưởng mà con người hằng theo đuổi. - Sự khác biệt của con cá kiếm khi chưa bị chiếm lĩnh và khi đã bị chiếm lĩnh, gợi hàm ý về sự chuyển biến từ hình ảnh ước mơ sang hiện thực- nó không còn xa vời, khó nắm bắt, vì thế nó không còn huy hoàng rực rỡ như trước Đề 2: Anh/Chị hiểu như thế nào về nguyên lý “tảng băng trôi” của Hê- minh- uê? Thông qua hình ảnh ông già quật cường, bằng kỹ thuật điêu luyện đã chiến thangs con cá to lớn và hung dữ trong truyện ngắn Ông già và biển cả, nhà văn muốn gửi đến người đọc điều gì? Yêu cầu về kiến thức: Học sinh có thể diễn đạt bằng nhiều cách khác nhau song cần nêu bật các ý chính sau đây: - Lấy hình anh “Tảng băng trôi”, phần nổi thì ít, phần chìm thì nhiều, Hêminh-uê muốn nêu yêu cầu đối với một nhà văn hay một tác phẩm văn học: Nguyên tắc sáng tác 7 chìm 1nổi. Có nghĩa là nhà văn không trực tiếp công khai, làm cái loa phát ngôn cho y tưởng của mình mà thông qua việc xây dựng hình tượng, ngôn ngữ có nhiều sức gợi, tạo ra những khoảng trống để người đọc đồng sáng tạo tự rút ra ẩn ý .(Nhà văn nhấn mạnh vào yếu tố hàm súc,ngụ trong mạch ngầm văn bản, tạo ra được y tại ngôn ngoại . Có nghĩa lảtước lúc viết tác giả hiểu cặn kẽ những gì mình muốn viết, sau đó lược bỏ những chi tiết không cần thiết, giữ lại phần cốt lõi, người đọc có thể hiểu được .) - Thông qua hình ảnh ông già quật cường, bằng kỹ thuật điêu luyện đã chiến thắng con cá kiếm to lớn, hung dữ trong truyện ngắn Ông già và biển cả, nhà văn muốn gửi đến người đọc thông điệp: Hãy tin vào con người,”Con người có thể bị huỷ diệt chứ không thể bị đánh bại”, “Con người được sinh ra không phải để dành cho thất bại” (Hê- minh- uê)..

(87) ... Bµi 22: Sè phËn con ngêi (S«- l«- kh«p). 1. Tác giả - A.Sô-lô-khốp (1905-1984) là nhà văn Xô-viết lỗi lạc, được vinh dự nhận giải thường Nobel về văn học năm 1965 (ông còn được nhận giải thưởng văn học Lê-nin, giải thưởng văn học quốc gia). - Cuộc đời và sự nghiệp của Sô-lô-khốp gắn bó mật thiết với sự ra đời của một chế độ- chế độ xã hội chủ nghĩa tại vùng đất Sông Đông trù phú, đậm bản sắc văn hoá người dân Côdắc. Là nhà văn xuất thân từ nông dân lao động, Sô-lô-khốp am hiểu và đồng cảm sâu sắc với những con người trên mảnh đất quê hương. Đặc điểm nổi bật trong chủ nghĩa nhân đạo của Sô-lô-khốp là việc quan tâm, trăn trở về số phận của đất nước, của dân tộc, nhân dân cũng như về số phận cá nhân con người. - Phong cách nghệ thuật của Sô-lô-khốp: nét nổi bật là viết đúng sự thật. Ông không né tránh những sự thật dù khắc nghiệt trong khi phản ánh những bức tranh thời đại rộng lớn, những cảnh đời, những chân dung số phận đau thương. Trong sáng tác của ông, chất bi và chất hùng, chất sử thi và chất tâm lí luôn được kết hợp nhuần nhuyễn. 2. Tác phẩm Truyện ngắn Số phận con người của Sô-lô-khốp là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho văn học Xô Viết. Truyện có một dung lượng tư tưởng lớn khiến cho có người liệt nó vào loại tiểu thuyết anh hùng ca. 3. ph©n tÝch 3.1. Nhân vật An-đrây Xô-cô-lốp a) Hoàn cảnh và tâm trạng An-đrây Xô-cô-lốp sau chiến tranh: - Năm 1944, sau khi thoát khỏi cảnh nô lệ của tù binh, Xô-cô-lốp được biết một tin đau đớn: tháng 6 năm 1942 vợ và hai con gái anh đã bị bọn phát xít giết hại. Niềm hi vọng cuối cùng giúp anh bám víu vào cuộc đời này là A-na-tô-li, chú học sinh giỏi toán, đại uý pháo binh, đứa con trai yêu quí đang cùng anh tiến đánh Béclin. Nhưng đúng sáng ngày mồng 9 tháng năm, ngày chiến thắng, 1 tên thiện xạ Đức đã giết chết mất An-na-tô-li. Anh đã “chôn niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng trên đất người, đất Đức”, “Trong người có cái gì đó vỡ tung ra” trở thành “người mất hôn”. Sau khi lần lượt mất tất cả người thân, Xô-cô-lốp rơi vào nỗi đau cùng cực. Lời tâm sự của anh khi tìm đến chén rượu để dịu bớt nỗi đau: “phải nói rằng tôi đã thật sự say mê cái món nguy hại ấy”. Xô-cô-lốp biết rõ sự nguy hại của rượu nhưng anh vẫn cứ uống- Lời tâm sự ấy hé mở sự bế tắc của anh. - Xô-cô-lốp không cầm được nước mắt trước hình ảnh cậu bé Va-ni-a. Nỗi đau không thể diễn tả thành lời, chỉ có thể diễn tả bằng những giọt nước mắt. Biểu dương, ngợi ca khí phách anh hùng của nhân dân, Sô-lô-khốp cũng không ngần ngại nói lên cái giá rất đắt của chiến thắng, những đau khổ tột cùng của con người do chiến tranh gây nên- sức tố cáo chiến tranh phát xít mạnh mẽ của tác phẩm. b) An-đrây gặp bé Va-ni-a Giữa lúc đang lâm vào tâm trạng buồn đau, bế tắc, An-đrây đã gặp bé Va-ni-a, cũng là một nạn đáng thương của chiến tranh. Tác giả tả việc Xô-cô-lốp nhận Va-ri-a làm con nuôi rất sâu sắc và cảm động. - Khi nhìn thấy Va-ni-a từ xa: “Thằng bé rách bươm xơ mướp.... cặp mắt thì cứ như nhiều ngôi sao sáng sau trận mưa đêm” rồi “thích đến nỗi bắt đầu thấy nhớ nó”. Và khi.

(88) hiểu rõ tình trạng của Va-ri-a hiện tại, tình phụ tử thiêng liêng và tinh thần trách nhiệm đã thức tỉnh trông Xô-cô-lốp. Lòng thương xót dâng lên thành những giọt nước mắt nóng hổi. Anh quyết định nhận Va-ri-a làm con. - Xô-cô-lốp tuyên bố anh là bố thì lập tức Va-ni-a chồm lên ôm hôn anh, ríu rít líu lo vang cả buồng lái... Còn Xô-cô-lốp “mắt mờ đi”, “hai bàn tay lẩy bẩy”- sức mạnh cảu tình yêu thương sưởi ẩm trái tim cô đơn, đem lại niềm vui sống. - Với lòng nhân hậu, Xô-cô-lốp tìm mọi cách bù đắp tình cảm cho Va-ni-a, chăm sóc nó. Ở toàn bộ đoạn này, điểm nhìn của tác giả hoàn toàn phù hợp với điểm nhìn của nhân vật và vì vậy gây được niềm xúc động trực tiếp. c) Tinh thần trách nhiệm cao cả và nghị lực phi thường của Xô-cô-lốp - Khó khăn của Xô-cô-lốp khi nhận bé Va-ni-a làm con trong cuộc sống thường nhật: việc nuôi dưỡng, chăm sóc..., những rủi ro bất cứ lúc nào cũng có thể xảy ra, đặc biệt là việc không thể làm “tổn thương trái tim bé bỏng của Va-ni-a”. Bên cạnh đó là nỗi khổ tâm, dằn vặt của anh về những kí ức... vết thương tâm hồn vẫn đau đớn. - Xô-cô-lốp không ngừng vươn lên trong ý thức nhưng nỗi đau, vết thương lòng không thể nào hàn gắn. Đó chính là bi kịch sâu sắc trong số phận của Xô-cô-lốp. Đó cũng là tính chân thật của số phận con người sau chiến tranh.. 3.2. Chất trữ tình của tác phẩm Số phận con người có sức rung cảm vô hạn của chất trữ tình sâu lắng. Nhà văn đã sáng tạo ra hình thức tự sự độc đáo, sự xen kẽ nhịp nhàng giọng điệu của người kể chuyện (tác giả và nhân vật chính). Sự hoà quyện chặt chẽ chất trữ tình của tác giả và chất trữ tình của nhân vật đã mở rộng, tăng cường đến tối đa cảm xúc nghĩ suy và những liên tưởng phong phú cho người đọc. 3.3. Thái độ của người kể chuyện - Thái độ của người trần thuật là đồng cảnh và tin tưởng - Đoạn kết tác phẩm là lời nhắc nhở, kêu gọi sự quan tâm, trách nhiệm của toàn xã hội đối với mỗi số phận cá nhân (Hình ảnh “những giọt nước mắt đàn ông hiếm hoi nóng bỏng”, giọt nước mắt “trong chiêm bao”) 4. Tæng kÕt 1. Xô-cô-lốp là biểu tượng của tính cách Nga, tâm hồn Nga, biểu tượng của con người thế kỷ XX: kiên cường, dũng cảm, giàu lòng nhân ái, nhân vật mang tầm sử thi. - Sô-lô-khốp suy nghĩ sâu sắc về số phận con người , tin tưởng vào nghị lực phi thường của con người cách mạng có thể vượt qua số phận. 2. Nghệ thuật tự sự: - Kiểu truyện lồng truyện, hai người kể chuyện (tác giả và nhân vật). Nhờ đó, đảm bảo tính chân thực, tạo ra một phương thức miêu tả lịch sử mới: lịch sử trong mối quan hệ mật thiết với số phận cá nhân. - Sáng tạo nhiều tình huống nghệ thuật, nhiều chi tiết tình tiết để khám phá chiều sâu tính cách nhân vật. 5. CÂU HỎI THAM KHẢO Câu 1: Trình bày ngắn gọn tiểu sử và sự nghiệp của Mikhaiin Sôlôkhốp , sáng tác nổi tiếng nhất là tác phẩm nào ? Sôlôkhốp sinh năm 1905 ở tỉnh Rôxtôp , vùng sông Đông nước Nga . Nhà văn gắn bó máu thịt với con người và cảnh vât vùng đất sông Đông . Sôlôkhốp trực tiếp tham gia nội chiến và chiến tranh vệ quốc . Ông là nhà văn nổi tiếng thế giới đã được nhận giải nô ben văn học năm 1965..

(89) Tác phẩm chủ yếu là truyện ngắn và tiểu thuyết: Truyện : -Truyện Sông Đông và Thảo nguyên xanh (1926) -Số phận con người (1957). Tiểu thuyết: -Sông Đông êm đềm (1925-1940) -Đất vở hoang(1932-1959). Tác phẩm nổi tiếng nhất là bộ tiểu thuyết ‘’SÔNG ĐÔNG ÊM ĐỀM’’. Câu 4: Nêu hoàn cảnh sáng tác và chủ đề của truyện ngắn Số phận con người ? - Từ câu chuyện được nghe vào mùa xuân năm 1946, nhà văn Sô-lô-khốp đã viết truyện ngắn Số phận con ngưòi. Truyện ngắn ra đời năm 1956 và được dăng trên báo Sự thật ra ngày 31-12-1956 và ngày 1-1-1957. - Với tinh thần tôn trọng sự thật, nhà văn Sô-lô-khốp đã thể hiện cách nhìn cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện và chân thực : không né tránh sự thật khắc nghiệt, dữ dội của cuộc sống, không tô hồng thực tại, không lí tưởng hoá nhân vật. - Số phận con người tập trung khám phá nỗi bất hạnh và tinh thần vượt lên trên bất hạnh của con người Xô viết trong và sau cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại Câu 5 : Nêu ngắn gọn hoàn cảnh sống của nhân vật An-đrây Xô-cô-lôp( trong truyện ngắn Số phận con người của Sô-lô-khôp) , sau chiến tranh - Sau chiến tranh, Xô-cô-lôp trở về với nỗi đau mất mát lớn: gia đình thân yêu của anh đã bị chiến tranh cướp đi tất cả, anh trở nên trơ trọi, cô độc và luôn phải sống trong dày vò đau đớn về tinh thần cũng như những khó khăn của cuộc sống hiện tại ( không có nhà cửa, không có người thân thích...) - Vượt lên cảnh ngộ đó, Xô-cô-lốp vẫn làm việc để kiếm sống để vơi đi nỗi đau tinh thần và không trở thành ghánh nặng cho xã hội .........

(90)

Tai lieu on tap van 12

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về