Xu huong thoi dai moi ve GD va van dung o nuocta

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>Xu hướng thời đại mới về giáo dục và vận dụng ở nước ta</b>

<i><b>DVHNN)Nhu cầu đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục, đào tạo ở nước ta đã trở nên cấp bách, vì thực </b></i>
<i><b>trạng giáo dục hiện nay vừa không đáp ứng yêu cầu xã hội mà còn ảnh hưởng tiêu cực, cản trở sự phát triển </b></i>
<i><b>lành mạnh về kinh tế, xã hội và hệ thống quản lý.</b></i>

<b>DVHNN)Nhu cầu đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục, đào tạo ở nước ta đã trở nên cấp bách, vì thực </b>
<b>trạng giáo dục hiện nay vừa không đáp ứng yêu cầu xã hội mà còn ảnh hưởng tiêu cực, cản trở sự phát triển </b>
<b>lành mạnh về kinh tế, xã hội và hệ thống quản lý.</b>

<i> GS.TS Trần Ngọc Hiên -Nguyên Phó Giám đốc </i>
<i>Học viện</i>

<i> Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (Ảnh:CPV)</i>

Vì vậy, đổi mới nền giáo dục khơng đơn giản đưa ra một chương trình mà trước hết cần làm
rõ chúng ta đổi mới giáo dục trong không gian và thời gian nào về kinh tế, xã hội - văn hố
và chính trị đặt ra đối với giáo dục, đào tạo, để trả lời câu hỏi: nền giáo dục chúng ta đang ở
đâu? và sẽ đi về hướng nào? Điều đó chỉ ra rằng: phải có tầm nhìn mới, định hướng mới và
phương pháp mới để vượt qua được khó khăn này.

<b>Tầm nhìn mới về phát triển giáo dục, đào tạo</b>

Trước hết cần đặt sự nghiệp giáo dục, đào tạo trong quá trình chuyển đổi mơ hình phát triển
của đất nước vì mục đích trực tiếp của giáo dục, đào tạo là tạo ra nguồn lực lao động và
quản lý phù hợp với u cầu của q trình phát triển, nhờ đó mà nâng cao dân trí theo mỗi
bước đi.

Q trình chuyển đổi mơ hình phát triển nước ta mang hai đặc điểm quan trọng, mà nếu
không chú ý giải quyết thì khơng thể phát triển được.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

Đặc điểm 2: Nước ta chuyển sang mơ hình kinh tế thị trường chỉ mới ở giai đoạn đầu phát
triển số lượng, trong bối cảnh kinh tế thị trường thế giới sau 300 năm phát triển, đang bước
vào giai đoạn phát triển cao nhất - giai đoạn kinh tế tri thức. Đây sẽ là giai đoạn chuyển
sang phát triển chất lượng cao trên tất cả các mặt của đời sống xã hội được thể hiện rất rõ
trong nguồn lực lao động và quản lý.

Hiện nay, sự chuyển biến theo xu hướng mới đang xung đột với mô hình phát triển đã có,
thể hiện trong những cuộc khủng hoảng về kinh tế, xã hội, môi trường, văn hố và chính trị ở
các nước phát triển và đang phát triển. Chúng ta không biết thời kỳ quá độ đầy nghịch lý
này dài bao lâu, nhưng từ thực tiễn đầu thế kỷ 21 cho thấy: khơng có gì cản trở được xu
hướng thời đại mới là phát triển kinh tế, văn hố theo hướng vì con người và dựa vào con
người, khác với thời đại văn minh cơng nghiệp chỉ vì tăng trưởng của cải, coi nhẹ vấn đề xã
hội và môi trường.

Nhà văn nổi tiếng Victor Hugo đã nói đúng: "Khơng có gì, kể cả qn đội trên tồn thế giới có
thể ngăn cản được một ý tưởng khi thời đại của nó đã tới". Chúng ta có thể nghiệm thấy điều
này khi đặt câu hỏi: Vì sao một nước nhỏ và lạc hậu như Việt Nam lại đánh thắng hai đế quốc
lớn trong công cuộc giành độc lập dân tộc và xây dựng Nhà nước dân chủ cộng hoà đầu tiên
trong các nước thuộc địa? Nếu không phải là xu thế thời đại giải phóng các dân tộc, thực
hiện dân chủ đã đến, mà Hồ Chí Minh đã sớm nhận thấy và nắm bắt cơ hội lớn như một tiền
đề khách quan của thắng lợi.

Liên hệ tới yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo thì chính thời đại mà sự phát triển mọi lĩnh vực
phải hướng tới vì con người và dựa vào con người đã đến nên Nhà nước cần nhận rõ: vấn đề
chất lượng nguồn lực lao động và quản lý là khâu trung tâm có ý nghĩa đột phá của cơng
cuộc đổi mới hiện nay.

<b>Định hướng phát triển nền giáo dục nước ta hiện nay</b>

Từ tầm nhìn về xu hướng phát triển giáo dục trong thời đại mới cần có liên hệ với đặc điểm,

thực trạng nền giáo dục hiện nay mới có thể thảo luận về định hướng giáo dục. Tơi nghĩ,
chúng ta nên thảo luận kỹ, nên qua tư vấn và phản biện để định hướng cho đúng vì định
hướng sẽ chi phối nội dung chương trình, cách tổ chức nền giáo dục, phương pháp dạy và
học. Nên vượt qua cách làm cũ là trích dẫn một vài câu trong văn kiện cho đúng "lập trường"
rồi làm cách cũ và khơng có đánh giá từ thực tiễn, khơng có kiểm tra cơng khai q trình
thực hiện. Đáng buồn là giáo dục là nơi khởi đầu của bộ mặt văn hố của đất nước, nhưng
các thơng tin báo chí cho thấy, đó lại là nơi có nhiều biểu hiện khơng văn hố. Đây là cản trở
lớn nhất đối với công cuộc đổi mới.

Để định hướng phát triển nền giáo dục nước ta như là sự tích hợp những giá trị của thời đại
mới đang hình thành với những giá trị tốt đẹp của văn hoá Việt Nam, rất cần làm rõ nét một
số mặt chủ yếu sau đây:

<i>Thứ nhất, sự phát triển của con người lao động trong quá trình lịch sử phát triển kinh tế thị </i>
<i>trường. Nhận rõ điều này để tránh sa vào "chủ quan duy ý chí tập thể" một cách sai lầm. Ở </i>
giai đoạn đầu kinh tế thị trường, con người lao động chỉ là công cụ để tăng của cải. Ở giai
đoạn này, người quản lý (đồng thời người chủ) là nhân tố quyết định, có vai trị như "nhạc
trưởng của một dàn nhạc'' vì lợi ích của mình, vai trị này do hợp tác phân cơng lao động địi
hỏi.

Giai đoạn thứ hai phát triển kinh tế thị trường, con người bắt đầu có ý thức xã hội trong sản
xuất và phân phối. "Con người xã hội" có ý nghĩa quan trọng ngang với công nghệ trong tăng
năng suất. Tạo ra được sự liên kết giữa "con người xã hội" với công nghệ tiến bộ là kiểu quản
lý hiệu quả nhất.

Ở giai đoạn kinh tế tri thức, người lao động từ tính chất "con người xã hội" phát triển thành
"con người văn hoá" khi họ là những người lao động tri thức. Kết hợp được "con người xã hội"
với "con người văn hố" là cách quản lý hiệu quả nhất. Bởi vì người lao động tri thức rất coi
trọng quan hệ xã hội và quan hệ với môi trường tự nhiên. Như vậy, đào tạo người lao động tri
thức và định hướng phát triển bền vững nền kinh tế là "bộ đôi động lực" của phát triển đất

nước theo hướng nhân văn.

Vấn đề đặt ra cho giáo dục Việt Nam là: Người lao động Việt Nam đang ở nấc thang nào? và
định hướng phát triển giáo dục tạo ra con người lao động ở nấc thang nào?

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Chúng ta cịn nhớ trong tun ngơn của C.Mac và F.Angel từ thế kỷ 19 đã dự báo xã hội
tương lai là xã hội mà "Sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển của
mọi người". Thế nhưng cơ chế bao cấp và chủ nghĩa tập thể duy ý chí trong lãnh đạo, quản
lý ở các nước XHCN trước đây đã loại bỏ tư duy độc lập sáng tạo của sự phát triển mỗi người.
Đó là một trong những nguyên nhân suy thối dần của các nước ấy khơng cứu vãn được.
Khi trả lời phỏng vấn của "New York Times" năm 1952, A.Einstein cho rằng: một điều "thuộc
về bản chất của một nền giáo dục có giá trị là lối tư duy phê phán độc lập phải được phát
triển ở những người trẻ tuổi… Giáo dục nhồi nhét tất yếu dẫn tới sự nơng cạn và vơ văn hố"
.

Trong nền kinh tế thị trường, nhất là ở giai đoạn kinh tế tri thức thì sự phát triển cá nhân là
đặc trưng nhất nhưng không tách rời quan hệ hợp tác tập thể. Vì "tập thể thường kém hơn cá
nhân về ý thức trách nhiệm cũng như lương tri… Song chỉ nhờ vào tác động tập thể không
mang tính cá nhân của rất nhiều người, một cái gì đó thực sự chân quý mới có thể được tạo
dựng" . Như thế, giáo dục tư duy độc lập của cá nhân trong mối quan hệ hài hoià giữa cá
nhân với tập thể.

<i>Thứ ba, kết hợp hài hoà tri thức khoa học kỹ thuật với tri thức khoa học xã hội - nhân văn là </i>
<i>định hướng nền giáo dục mới.</i>

Trong những giai đoạn trước đây, do mục tiêu duy nhất của các nền kinh tế và xã hội là tăng
trưởng của cải, nên chỉ đào tạo một chuyên ngành, một nghề nghiệp là đủ, không cần biết
đến những yêu cầu xã hội và môi trường đối với ngành, nghề đó. Do mức độ nghiêm trọng
của các cuộc khủng hoảng xã hội và tàn phá mơi trường đến mức uy hiếp sự sống cịn của
nhân loại thì mới có địi hỏi thay đổi mục tiêu tăng trưởng, do đó thay đổi định hướng giáo

dục. Ngay từ giữa thế kỷ 20, A. Einstein đã cảnh báo điều này: "Dạy cho con người một
chuyên ngành thì chưa đủ. Bởi bằng cách đó anh ta tuy có thể trở thành một cái máy khả
dụng nhưng không thể trở thành một con người với đầy đủ phẩm giá… anh ta chỉ giống như
một con chó được huấn luyện tốt hơn là một con người được phát triển hài hoà" .

"Điều quan trọng là anh ta phải được dạy để có một cảm thức sống động về cái gì là đúng để
phấn đấu trong cuộc đời…, có một ý thức sống động về cái gì là đẹp và cái gì là thiện'' .
Ở nước ta, ngay thời còn kháng chiến, khi đến thăm trường Nguyễn ái Quốc T.Ư - nơi đào tạo
cán bộ cao cấp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: "Học để làm người'. Như vậy - vấn đề "Học
để làm người" là nền tảng, là mục tiêu của toàn bộ hệ thống giáo dục, đào tạo, kể cả đào tạo
cán bộ lãnh đạo, quản lý cao cấp.

<i>Thứ tư, xây dựng mơi trường văn hố trong hoạt động giáo dục, đào tạo. Trong suốt một đời </i>
người, dấu ấn không bao giờ quên là môi trường giáo dục thời tuổi trẻ. Đó là mơi trường văn
hố trong trường học, là quan hệ giữa trò với thầy, với những người quản lý giáo dục. Từ
gương sáng của những người thành đạt, có thể nhận ra rằng: những điều tốt đẹp được
truyền cho thế hệ trẻ, chủ yếu là thông qua quan hệ trực tiếp với người thầy và cả người
quản lý giáo dục, chứ không phải chủ yếu qua sách vở. Chính mối quan hệ ấy tạo ra mơi
trường văn hố trong giáo dục. Nếu khơng có mơi trường văn hố tốt đẹp, thì hoạt động giáo
dục sẽ trở nên cằn cỗi, bị lợi dụng, vì khơng có tình người.

Vì vậy các giá trị định hướng của nền giáo dục nói trên cũng chính là định hướng cho đào tạo
đội ngũ giáo viên và người quản lý giáo dục.

Chúng ta từng biết đến câu phương ngôn: "Người đi giáo dục phải được giáo dục". chất lượng
giảng dạy của người thầy là đánh thức tiềm năng ham hiẻu biết, tính sáng tạo ở người học,
tạo ra niềm vui trong hoạt động và trong nhận thcs, nhất là bồi dưỡng tính bền bỉ, nỗ lực tìm
kiếm sự thật và những phát triển mới ở điểm gặp giữa hai quan niệm, hai tư tưởng, hai
phương pháp khác nhau. Thành công của giáo dục chưa hẳn ở số lượng, ở kết quả thi, ở số
người tốt nghiệp, mà là "Học để làm người".

<b>Điều kiện vận dụng định hướng giáo dục ở nước ta.</b>

Đây là những vấn đề, trước hết ở cấp vĩ mơ, ở quyết tâm chính trị đưa nền giáo dục nước ta
sớm trở thành nội lực quan trọng nhất của tương lai đất nước.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

thành công khi hướng phát triển giáo dục và phát triển kinh tế đi theo con người phát triển
rút ngắn. Đó là quy luật, là cơ hội mà thời đại mới mang lại cho những nước phát triển sau.
Trong chiến lược phát triển cần đặt sự phát triển song hành giữa kinh tế với giáo dục. Tư duy
hệ thống này không chỉ mang lại thành quả tốt về kinh tế và giáo dục, mà còn đem lại kết
quả vượt trội, thặng dư.

Do đó việc đổi mới mơ hình kinh tế phải đi đơi với đổi mới mơ hình giáo dục, làm cho nguồn
lực lao động và quản lý trở thành nguồn lực chủ yếu, hơn cả nguồn lực tài chính và tài
nguyên. Đây là u cầu cấp bách vì mơ hình tăng trưởng đã tới giới hạn từ mấy năm qua,
kéo dài nữa sẽ nhiều nguy cơ về xã hội và môi trường.

Cần có quy chế liên kết giữa các trường, các Viện nghiên cứu với các Doanh nghiệp để một
mặt thấy rõ hơn yêu cầu về nhân lực và công nghệ, mặt khác, để rút ngắn con đường từ
nghiên cứu đến triển khai và mở rộng phạm vi ứng dụng. Các tổ chức Hội, Hiệp hội về khoa
học và công nghệ, các Hội Doanh nghiệp sẽ phát huy vai trị của mình như một nhịp cầu nối
liền phát triển kinh tế với phát triển giáo dục.

Chính phủ xác định rõ chức năng Bộ trưởng giáo dục đào tạo và các Hiệu trưởng, giám đốc
các trường, Học viện trong thực hiện chiến lược "Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào
tạo". Các quy định, quy chế của đổi mới giáo dục, được thực hiện kiểm tra, đánh giá kịp thời
bằng cách tổ chức một Ban chun mơn có trình độ nắm vững chiến lược.

Các giải pháp triển khai sẽ đến khi chúng ta chuẩn bị được các điều kiện nói trên./.
GS. TS Trần Ngọc Hiên (Ngun Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)

<b>Nguồn tin: Theo Báo điện tử Đảng CSVN</b>

</div>

<!--links-->