Xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố hồ chí minh trong quá trình hội nhập quốc tế (luận văn thạc sỹ luật)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHẠM ĐÌNH HUẤN

XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG TINH THẦN
CỦA SINH VIÊN Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRONG Q TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2020


ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

PHẠM ĐÌNH HUẤN

XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG TINH THẦN
CỦA SINH VIÊN Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRONG Q TRÌNH HỘI NHẬP QUỐC TẾ
Ngành: CNDVBC & CNDVLS
Mã số: 9.22.90.02

LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ
Người hướng dẫn khoa học:
1. TS.TRẦN CHÍ MỸ
2. TS.VŨ NGỌC MIẾN

Người phản biện độc lập:
1. PGS.TS. Trần Mai Ước
2. PGS.TS. Vũ Đức Khiển
Phản biện:
1. PGS.TS. Vũ Văn Gầu
2. PGS.TS. Vũ Đức Khiển
3. PGS.TS. Lương Minh Cừ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2020


LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận án này, tơi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ quý báu
của người thân, gia đình, bạn bè, thầy cơ và đồng nghiệp.
Trước hết tôi xin cảm ơn quý thầy cô Khoa Triết học, Trường Đại học Khoa
học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, nơi tôi đã học
tập từ cử nhân, thạc sĩ, nghiên cứu sinh; nơi đã giáo dục, đào tạo, trang bị cho tôi tri
thức để công tác và nghiên cứu khoa học ngày hôm nay.
Tôi xin cảm ơn sâu sắc đến TS.Trần Chí Mỹ và TS.Vũ Ngọc Miến đã tận
tâm hướng dẫn tôi nghiên cứu và thực hiện luận án này.
Tôi xin cảm ơn chân thành đến q thầy cơ các Phịng, Thư viện Trường Đại
học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh; Thư
viện Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh; các tác giả của các cơng trình đã cơng bố
mà tơi kế thừa, tham khảo giúp tơi hồn thành luận án của mình.
Cuối cùng, tơi xin gửi đến gia đình, cơ quan công tác, đồng nghiệp, bạn bè
lời cảm ơn sâu sắc đã ln tạo điều kiện, khích lệ, động viên tơi trong suốt quá trình
học tập, nghiên cứu, thực hiện luận án này.
Xin chân thành cảm ơn!
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày .... tháng........năm 2020
r— _

Tác giả
rp

•3

PHẠM ĐÌNH HUẤN

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tôi, dưới sự
hướng dẫn khoa học của TS.Trần Chí Mỹ và TS.Vũ Ngọc Miến. Các tài liệu, số
liệu sử dụng trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Tơi xin hồn tồn


chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu của công trình khoa học này.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày .... tháng........năm 2020
r— _
Tác giả
rp

•3

PHẠM ĐÌNH HUẤN


MỤC LỤC
Trang
1.1.1...............................................................................................
1.2.

NHỮNG THÀNH TỰU VÀ HẠN CHẾ CỦA VIỆC XÂY DỰNG ĐỜI

SỐNG TINH THẦN CỦA SINH VIÊN Ở THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
TRONG QUÁ

Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO
HIỆU QUẢ XÂY DỰNG ĐỜI SỐNG TINH THẦN CỦA SINH VIÊN Ở
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRONG QUÁ TRÌNH HỘI NHẬP
QUỐC TẾ.................................................................................................. 134
3.1.

PHƯƠNG HƯỚNG CƠ BẢN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ XÂY
DỰNG

1.2...........................................................................................................................

1.2.1............................................................................................Nâng
cao nhận thức cho cả hệ thống chính trị về ý nghĩa và tầm quan
trọng của việc xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành
phố Hồ Chí Minh trong q trình hội nhập quốc tế.............. 146
1.2.2............................................................................................Đảng
bộ, chính quyền và các tổ chức Đồn Thanh niên, Hội Sinh viên
thành phố Hồ Chí Minh quan tâm hồn thiện các chủ trương,
chính sách và các giải pháp trong việc xây dựng đời sống tinh
thần của sinh viên ở Thành phố trong quá trình hội nhập quốc tế
............................................................................................... 152
1.2.3............................................................................................Đoàn


Thanh niên, Hội Sinh viên thành phố Hồ Chí Minh phát huy tính
tích cực, sáng tạo, thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức,
phương pháp giáo dục rèn luyện nhằm xây dựng đời sống tinh

thần tốt đẹp cho sinh viên ở Thành phố trong quá trình hội nhập
quốc tế .................................................................................. 162
1.2.4.

Phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của người sinh

viên trong xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố
Hồ Chí Minh trong

PHỤ LỤC


7

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Con người là vốn quý nhất của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực
của quá trình phát triển của mỗi quốc gia. Trong chiến lược phát triển nhân tố
con người Việt Nam - động lực cho sự phát triển của đất nước, thanh niên,
trong đó có sinh viên giữ vị trí quan trọng, điều này khơng chỉ thể hiện về số
lượng thanh niên, sinh viên chiếm tỷ lệ cao trong lực lượng lao động, mà thanh
niên, sinh viên là lực lượng có năng lực, phẩm chất, là nguồn nhân lực chất
lượng cao phục cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Các nhà kinh điển
của chủ nghĩa Mác - Lênin cũng đánh giá cao vai trò của thanh niên, sinh viên
đối với sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong thư gửi Đại hội quốc tế
sinh viên xã hội chủ nghĩa, Ph.Ăngghen đã viết "Các bạn hãy cố gắng làm cho
thanh niên ý thức được rằng giai cấp vơ sản lao động trí óc phải được hình
thành từ hàng ngũ sinh viên" (C.Mác và Ph.Ăngghen, 1993a, tr.613). V.I.Lênin
khi nghiên cứu về vai trò của thanh niên, ông đã tập trung nghiên cứu thanh
niên, sinh viên như một bộ phận hợp thành của tầng lớp tri thức, là lực lượng

đi đầu trong việc ứng dụng những thành tựu của khoa học kỹ thuật vào sản
xuất "Việc điện khí hóa khơng thể do những người mù chữ thực hiện được, mà
chỉ biết chữ khơng thơi thì chưa đủ... điều đó chỉ có thể thực hiện được trên cơ
sở một nền học vấn hiện đại" (V.I.Lênin, 2005, tr.364, 365). Trên cơ sở nhận
thức vai trò quan trọng của thanh niên, sinh viên đối với tương lai của đất
nước, Hồ Chí Minh khẳng định "Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời khởi
đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội" (Hồ Chí Minh, 2000a, tr.194)
và cũng theo người, đối với sự tồn vong, thịnh suy của một đất nước cũng phụ
thuộc vào sự phát triển, trưởng thành của thanh niên, sinh viên "Nước nhà
thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do thành niên" (Hồ Chí Minh,
2000b, tr.185). Đảng Cộng sản Việt Nam ln đánh giá cao vai trị của thanh
niên nói chung và sinh viên nói riêng trong q trình xây dựng và bảo vệ Tổ


8

quốc, trong Nghị quyết hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khoá
X, ngày 25/7/2008 Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác
thanh niên thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố xác định "Thanh
niên là lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định
tương lai, vận mệnh dân tộc; là lực lượng chủ yếu trên nhiều lĩnh vực, đảm
nhiệm những cơng việc địi hỏi hy sinh, gian khổ, sức khỏe và sáng tạo". Trong
bản Di chúc, Hồ Chí Minh từng căn dặn, đối với đồn viên và thanh niên,
Đảng cần phải "Chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành
những người kế thừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chun""
(Hồ Chí Minh, 2000f, tr.504). Do đó, việc giáo dục, rèn luyện thanh niên, sinh
viên có tầm quan trọng và to lớn, sinh viên Việt Nam cần được xây dựng tồn
diện về mọi mặt, trong đó xây dựng đời sống tinh thần có ý nghĩa quan trọng,
trực tiếp đối với sự phát triển toàn diện của sinh viên Việt Nam.
Trong quá trình hội nhập quốc tế, sinh viên Việt Nam là lực lượng có vai

trị quan trọng đặc biệt, là “bộ phận thanh niên ưu tú, có tri thức, sáng tạo, sống
có ước mơ, hồi bão, có lý tưởng; là lực lượng quan trọng, giữ vai trò kế thừa,
phát huy những thành quả cách mạng của Đảng, của dân tộc” (Hội Sinh viên
Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh, 2018b, tr.53). Để thực hiện nhiệm vụ đó
cần phải xây dựng lực lượng sinh viên phát triển toàn diện về mọi mặt, trong
đó xây dựng đời sống tinh thần có ý nghĩa thiết thực đối với phát triển tồn
diện của người sinh viên. Bởi vì, sinh viên là người chủ nhân tương lai, đưa
nước nhà vững bước tiến cùng các dân tộc tiên tiến trong khu vực và trên thế
giới. Do đó, việc xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên là một trong những
yếu tố quyết định đối với nhiệm vụ đào tạo, phát triển thế hệ trẻ Việt Nam, góp
phần phát triển bền vững đất nước trong quá trình hội nhập quốc tế. Đồng thời,
quá trình hội nhập quốc tế có sự tác động đến đời sống tinh thần của sinh viên,
một mặt đem lại cho sinh viên Việt Nam những cơ hội phát huy năng lực, sự
năng động, sáng tạo; có điều kiện thích ứng nhanh, nắm bắt những thành tự


9

khoa học - công nghệ hiện đại; tạo điều kiện cho sinh viên đón nhận những
luồng văn hóa từ mọi nơi du nhập vào Việt Nam, tiếp thu cái mới, cái tiến bộ
trong đời sống tinh thần của nhân dân và sinh viên các nước trên thế giới, để
nâng cao, làm phong phú hơn, làm giàu có hơn, cao đẹp hơn đời sống tinh thần
của mình. Mặt khác, quá trình hội nhập quốc tế đặt ra những thách thức, tác
động tiêu cực đến đời sống tinh thần của sinh viên như: tư tưởng coi trọng
bằng cấp, chưa chú trọng nhiều đến thực học, giải quyết vấn đề, khả năng
ngoại ngữ chưa cao sẽ là lực cản đối với sinh viên trong quá trình hội nhập
quốc tế; lối sống thực dụng, chủ nghĩa cá nhân, sùng ngoại trong quá trình hội
nhập quốc tế có điều kiện sinh sơi nẩy nở trong đời sống sinh viên, góp phần
làm băng hoại những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc; trong quá trình
giao lưu, tiếp xúc với những nền văn hóa khác nhau, có chế độ chính trị khác

nhau cũng góp phần làm cho một bộ phận sinh viên kém bản lĩnh, thiếu tự tin
rơi vào trạng thái giảm sút niềm tin, lý tưởng, vào con đường đi lên chủ nghĩa
xã hội ở Việt Nam; các thế lực thù địch cũng lợi dụng hội nhập quốc tế thực
hiện âm mưu diễn biến hịa bình mà đối tượng chúng thường nhắm đến là sinh
viên để chống phá sự nghiệp cách mạng của đất nước, của dân tộc, v.v... Tất cả
những điều đó đã và đang tác động đến đời sống tinh thần của sinh viên Việt
Nam, tình hình đó nếu khơng được ngăn chặn kịp thời thì hậu quả sẽ ảnh
hưởng xấu đến tương lai của thanh niên, mà “tương lai của thanh niên, tức là
tương lai của nước nhà” (Hồ Chí Minh, 2000a, tr.102). Chính vì vậy, Chỉ thị số
42 của Ban Bí thư Trung ương Đảng ngày 24/3/2015 xác định:
Xây dựng thế hệ trẻ Việt Nam giàu lòng yêu nước, tự cường dân tộc, kiên
định lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức trong sáng,
ý thức tuân thủ pháp luật; có năng lực, bản lĩnh trong hội nhập quốc tế; có
sức khỏe, tri thức, kỹ năng lao động, trở thành những cơng dân tốt, tích
cực tham gia đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Thành phố Hồ Chí Minh là một trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học -


10

công nghệ, giáo dục và đào tạo, là đầu mối giao lưu và hội nhập quốc tế, có vị
trí quan trọng trong cả nước. Với những đặc điểm đặc sắc về lịch sử, văn hóa,
con người, đó là nơi sớm tiếp xúc với nền cơng nghiệp có kỹ thuật hiện đại
phương Tây, với nguồn lao động dồi dào, tư duy năng động, sáng tạo, nhanh
nhạy với thực tiễn, thành phố Hồ Chí Minh sớm trở thành trung tâm kinh tế,
văn hóa xã hội của cả nước, "đóng góp 21% GDP cả nước, đóng góp 27% tổng
thu ngân sách nhà nước, đứng đầu cả nước về thu hút vốn đầu tư trực tiếp của
nước ngoài, chiếm 29,5% cả nước". (Tổng cục Thống kê, 2019, tr.270). Trong
quá trình hội nhập quốc tế, với quyết tâm và nỗ lực của toàn hệ thống chính trị,
các trường đại học, cao đẳng, các tổ chức Đồn, Hội, Doanh nghiệp, gia đình

và bản thân sinh viên, công tác xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở
thành phố Hồ Chí Minh đã có những chuyển biến tích cực. Phần lớn sinh viên
ở thành phố Hồ Chí Minh có tinh thần u nước, có bản lĩnh chính trị vững
vàng, ln tin vào sự lãnh đạo của Đảng, pháp luật của Nhà nước, có ý thức tổ
chức kỷ luật tốt, năng động, sáng tạo, xung kích trong các hoạt động phong
trào, tích cực trong học tập và nghiên cứu khoa học, có lối sống lành mạnh,
v.v.., góp phần tích cực vào sự nghiệp hội nhập và phát triển của Thành phố.
Tuy nhiên, việc xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí
Minh cịn những hạn chế như: trình độ, phẩm chất, năng lực của một bộ phận
sinh viên chưa theo kịp yêu cầu mới đặt ra của quá trình hội nhập quốc tế ở
Thành phố; một bộ phận sinh viên có biểu hiện suy thoái tư tưởng, đạo đức, lối
sống; sùng ngoại, xem nhẹ các giá trị truyền thống dân tộc, chạy theo lối sống
thực dụng, chủ nghĩa cá nhân, thậm chí vi phạm pháp luật, sa vào các tệ nạn xã
hội, còn thụ động trong học tập, nghiên cứu khoa học, v.v.., những hiện tượng
đó đã tác động tiêu cực đến đời sống tinh thần của sinh viên nói riêng, đối với
sự phát triển kinh tế xã hội ở Thành phố nói chung. Những hạn chế trên đã
được Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng bộ thành phố Hồ Chí Minh (2015) nhận
định:


11

Cơng tác giáo dục chính trị tư tưởng và cơ chế, phương thức quản lý chưa
đủ mạnh để tăng sức đề kháng chống lại sự xâm lăng văn hóa; chưa đẩy
lùi được sản phẩm phi văn hóa, độc hại diễn biến phức tạp, đang tấn công
vào đạo đức, lối sống xã hội, nhất là thanh - thiếu niên. (tr.23)
Tất cả những vấn đề nêu trên cho thấy, công tác xây dựng đời sống tinh
thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh đang đứng trước nhiều yêu cầu,
thách thức và những vấn đề đặt ra trong quá trình hội nhập quốc tế. Chính vì
vậy, việc nghiên cứu, làm rõ về lý luận và thực tiễn trong công tác xây dựng

đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong q trình hội
nhập quốc tế, từ đó phân tích, đánh giá chỉ ra những thành tựu và hạn chế. Trên
cơ sở đó xác định phương hướng và đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh
trong q trình hội nhập quốc tế là hết sức cần thiết.
Với những lý do trên, tác giả chọn vấn đề “Xây dựng đời sống tinh thần
của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập quốc tế” để
nghiên cứu và viết luận án tiến sĩ Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa
duy vật lịch sử.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài
Ở Việt Nam nói chung, thành phố Hồ Chí Minh nói riêng vấn đề xây
dựng đời sống tinh thần của sinh viên trong quá trình hội nhập quốc tế ngày
càng được nhận thức toàn diện hơn, đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của
nhiều nhà khoa học và nhiều tổ chức chính trị - xã hội, với nhiều góc độ khác
nhau. Có thể khái quát các cơng trình nghiên cứu trên thành các nhóm đề tài
liên quan đến luận án như sau:
Nhóm các cơng trình nghiên cứu những quan điểm về xây dựng đời
sống tinh thần. Liên quan đến chủ đề này, có thể kể đến các nhóm cơng trình
của tác giả:
Ở nước ngồi: Từ thập niên 70 của thế kỷ XX, ở Liên Xô (cũ), có nhiều


12

cơng trình nghiên cứu về văn hóa tinh thần của các nhà khoa học mácxít đã
được cơng bố, tiêu biểu: Cơ sở lý luận văn hóa Mác - Lênin, do A.I.Acnônđốp
(chủ biên), Nxb. Maxcơva, 1976; Lối sống xã hội chủ nghĩa, nhiều tác giả,
Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1982; Giáo dục người công dân, A.S.Makarenkô, Nxb.
Giáo dục, 1984; v.v... Trong các cơng trình này, các tác giả tập trung phân tích
những vấn đề lý luận về văn hóa tinh thần của xã hội nói chung, của xã hội xã

hội chủ nghĩa nói riêng; bản chất và những tính quy luật cơ bản của nó, qua đó
xác định và thuyết giải những nguyên tắc mácxít trong nhận thức và xử lý vấn
đề văn hóa tinh thần trong q trình xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Cuối của thế kỷ XX, sự khủng hoảng về mơ hình phát triển của các nước
phương Tây mà chủ yếu là sự phát triển mất cân đối giữa đời sống vật chất và
đời sống tinh thần, coi trọng yếu tố kinh tế, kỹ thuật, công nghệ, xem nhẹ yếu
tố con người, yếu tố văn hóa dẫn đến những hệ quả xã hội xấu, cản trở, thậm
chí phá hoại những nỗ lực phát triển ở các quốc gia này. Trong bối cảnh đó,
nhiều cơng trình nghiên cứu đã xuất hiện như là sự phản ứng về mặt tư tưởng
trước thực trạng phát triển ở phương Tây được mô tả là “Trong các nền văn
minh gọi là phát triển của chúng ta, tồn tại một tình trạng kém phát triển thảm
hại về văn hóa, trí não, đạo đức và tình người” (Richard Bergeron, 1995,
tr.338). Theo khuynh hướng nghiên cứu này, có những cơng trình: Phản phát
triển cái giá của chủ nghĩa tự do của Richard Bergeron, Nxb. Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1995; Tạo dựng một nền văn minh mới: chính trị của làn sóng thứ
ba của Alvin Toffler và Heidi Toffler, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996;
Sự va chạm của các nền văn minh của Samuel Hungtington, Nxb. Lao động,
2003; v.v... Kết quả nghiên cứu của những cơng trình đó đã thức tỉnh giới khoa
học và giới lãnh đạo, quản lý ở các quốc gia trên thế giới trong việc xác định
quan điểm vì mục tiêu phát triển đất nước trong thời đại mới - thời đại tồn cầu
hóa và hội nhập quốc tế, sự phát triển đột phá của khoa học và công nghệ,
rằng: trong mọi xã hội ngày nay, bất luận ở trình độ phát triển kinh tế nào, hoặc


13

xu hướng chính trị và văn hóa nào, văn hóa và phát triển là hai mặt gắn liền với
nhau, phát triển cần thừa nhận văn hóa giữ một vị trí trung tâm, một vai trò
điều tiết xã hội.
Ở Trung Quốc, từ thời kỳ đất nước này thực hiện cải cách mở cửa đến nay

có nhiều cơng trình nghiên cứu về xây dựng nền văn minh tinh thần xã hội chủ
nghĩa ở quốc gia đông dân nhất thế giới này, như: Cải cách thể chế văn hóa
gồm 2 tập, do Khang Thức Chiêu làm chủ biên, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 1996; Đề cương học tập lý luận của đồng chí Đặng Tiểu Bình về xây
dựng chủ nghĩa xã hội mang màu sắc Trung Quốc, do Ban Tuyên truyền thuộc
Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc biên soạn, (Trần Khang dịch), Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996; Một số vấn đề trước mắt của chủ nghĩa xã
hội đương đại do Ban Nghiên cứu - giảng dạy chủ nghĩa xã hội trường Đảng
Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc biên soạn năm 1998, xuất bản ở Bắc
Kinh, Viện Thông tin khoa học - Học viện chính trị quốc gia Hồ Chí Minh dịch
và ấn hành năm 2000. Những kết quả nghiên cứu của giới khoa học và lãnh
đạo Trung Quốc về văn minh tinh thần và xây dựng nền văn minh tinh thần đều
rất đáng được tham khảo trong nhận thức và xử lý đời sống văn hóa tinh thần
trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay.
Ở Việt Nam: Cuốn sách Đời sống tinh thần của cá nhân: Khái niệm và
nguyên tắc nghiên cứu, của tác giả Vi Quang Thọ, Nxb. Khoa học xã hội,
1998. Tác giả đã trình bày quan điểm về đời sống tinh thần của cá nhân, những
nguyên tắc nghiên cứu đời sống tinh thần của cá nhân cùng các khía cạnh liên
quan đến đời sống tinh thần của cá nhân, từ đó tác giả phân tích những yếu tố
cơ bản của đời sống tinh thần của con người với tư cách là chủ thể của hoạt
động sáng tạo tinh thần, góp phần dự báo xu hướng phát triển tương lai và xác
định các nhiệm vụ quan trọng trong công tác giáo dục, tự giáo dục, tự hoàn
thiện về mặt đạo đức, nhân cách của cá nhân.
Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam, GS.Trần Văn Giàu,


14

Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011 là những cơng trình khoa học lớn,
nghiên cứu một cách cơng phu, kỹ lưỡng về đời sống tinh thần của con người

và dân tộc Việt Nam với những căn cứ lý luận khoa học vững chắc, những cứ
liệu lịch sử xác thực, các tác giả đã xác định và luận giải một cách thuyết phục
về hệ giá trị tinh thần truyền thống đặc sắc của dân tộc Việt Nam, bao gồm các
giá trị tiêu biểu như: Yêu nước, cần cù, anh hùng, sáng tạo, lạc quan, thương
người, tình nghĩa, v.v... Hệ giá trị tinh thần cao đẹp là những nhân tố quan
trọng bảo đảm cho dân tộc Việt Nam trường tồn, lớn mạnh và chiến thắng.
Tiếp tục trong hướng nghiên cứu này, đó là: Luận án Tiến sĩ Triết học về
Đời sống tinh thần của xã hội và xây dựng đời sống tinh thần của xã hội Việt
Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội của tác giả Trần Khắc Việt, Học
viện Nguyễn Ái Quốc, Hà Nội, năm 1992. Tác giả đã luận giải về khái niệm
đời sống tinh thần và phân biệt đời sống tinh thần của xã hội với ý thức xã hội,
đời sống văn hóa tinh thần, đồng thời tác giả coi đời sống tinh thần là một hệ
thống bao gồm các khâu: sản xuất - nhu cầu - trao đổi - tiêu dùng tinh thần diễn
ra các lĩnh vực của đời sống tinh thần như: đời sống tư tưởng, hoạt động khoa
học, nghệ thuật, giáo dục và đào tạo, sinh hoạt tơn giáo tín ngưỡng. Từ đó tác
giả khảo sát thực trạng, đưa ra những giải pháp và kiến nghị xây dựng đời sống
tinh thần của xã hội Việt Nam trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội.
Như vậy, có thể nói các cơng trình trên đây đã phản ánh bức tranh tương
đối đầy đủ cả về lý luận và thực tiễn về vấn đề xây dựng đời sống tinh thần
trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội nói chung và trong q trình hội nhập
quốc tế nói riêng. Đây là nguồn tư liệu quý, giúp tác giả trong việc luận giải,
làm rõ những vấn đề lý luận chung về việc xây dựng đời sống tinh thần của
sinh viên trong q trình hội nhập quốc tế hiện nay.
Nhóm các cơng trình nghiên cứu về xây dựng đời sống tinh thần của
sinh viên Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế. Về chủ đề này, có thể
kể đến một số cơng trình nghiên cứu nổi bật của các tác giả như: Cuốn sách


15

Bản lĩnh chính trị thanh niên sinh viên ngày nay của Dương Tự Đàm, Nxb.
Thanh niên, 2007. Tác giả đã nghiên cứu trong số 20 giá trị chung có tính phổ
biến được mọi tầng lớp người Việt Nam lựa chọn, thì sinh viên quan tâm nhiều
đến: việc làm và lập nghiệp; học vấn rộng; tình yêu và xây dựng gia đình hạnh
phúc; lối sống văn hóa và nếp sống văn minh; bản lĩnh cá nhân, đây là những
lựa chọn phù hợp với bối cảnh nền kinh tế đang chuyển sang cơ chế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, những hệ giá trị mà sinh viên lựa
chọn có những hạn chế như: sinh viên ít quan tâm hoặc xem nhẹ những giá trị
đạo đức, lối sống, trách nhiệm cơng dân. Từ đó tác giả đưa những kiến nghị,
giải pháp xây dựng bản lĩnh chính trị, khoa học của thanh niên sinh viên.
Cuốn sách Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên Việt Nam
hiện nay, Trần Thị Anh Đào, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010. Cơng
trình đã phân tích vai trị, các yếu tố của giáo dục lý luận chính trị cho sinh
viên, từ đó khảo sát thực trạng, đưa ra những kiến nghị và giải pháp về cơng
tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên.
Hội thảo khoa học Giáo dục đạo đức cho sinh viên trong các trường cao
đẳng, đại học Việt Nam, Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh Viện Nghiên cứu giáo dục tổ chức và biên soạn, năm 2012. Cơng trình là tập
hợp 60 bài viết tham gia hội thảo của các nhà giáo, nhà quản lý giáo dục, nhà
nghiên cứu. Các tác giả đã trình bày những vấn đề lý luận về giáo dục đạo đức
trong các trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam; thực trạng giáo dục đạo đức
trong các trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam và đưa ra những giải pháp, đặc
biệt là chia sẻ kinh nghiệm giáo dục đạo đức cho sinh viên các trường ở thành
phố Hồ Chí Minh từ kinh nghiệm một số trường trên thế giới.
Cuốn sách Chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh với việc xây dựng nhân
cách sinh viên Việt Nam hiện nay, Lương Gia Ban và Hồng Trang, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2014. Các tác giả đã phân tích, làm rõ những nội
dung và đặc điểm cơ bản của chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh; sự cần thiết


16

phải giáo dục chủ nghĩa nhân văn Hồ Chí Minh trong việc xây dựng nhân cách
sinh viên Việt Nam hiện nay và những phương hướng, giải pháp của việc giáo
dục đó.
Cuốn sách Giá trị văn hóa truyền thống dân tộc với việc xây dựng nhân
cách sinh viên Việt Nam hiện nay của Lương Gia Ban và Nguyễn Thế Kiệt
(Chủ biên), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2014. Các tác giả luận giải về vai
trò giá trị truyền thống dân tộc trong việc xây dựng nhân cách sinh viên Việt
Nam, từ đó các tác giả khảo sát thực trạng, đưa ra những phương hướng và giải
pháp để phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong việc xây dựng nhân cách
sinh viên Việt Nam.
Cuốn sách Giáo dục đạo đức mới cho sinh viên trong điều kiện kinh tế
thị trường ở Việt Nam hiện nay của Lương Gia Ban và Nguyễn Thế Kiệt (Đồng
chủ biên), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2013. Tác giả đã trình bày vai trị,
nội dung của giáo dục đạo đức mới cho sinh trong điều kiện nền kinh tế thị
trường ở Việt Nam. Từ đó các tác giả đã khảo sát thực trạng và vấn đề đặt ra
trong giáo dục đạo đức cho sinh viên, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm
nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho sinh viên trong điều kiện xây dựng
nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay.
Cuốn sách Thanh niên và lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá
trình đổi mới và hội nhập quốc tế, của Phạm Hồng Tung. Nxb. Chính trị quốc
gia - Sự thật, Hà Nội, 2011. Trong cuốn sách tác giả trình bày về tình hình
thanh niên Việt Nam, xu hướng biến đổi lối sống của thanh niên Việt Nam
trong quá trình hội nhập quốc tế và những giải pháp xây dựng lối sống của
thanh niên Việt Nam. Tuy tác giả khơng trình bày trực tiếp về sinh viên Việt
Nam nhưng trong q trình phân tích, tác giả có bàn đến sinh viên Việt Nam.
Những thách thức của văn hóa Việt Nam trong q trình hội nhập kinh tế
quốc tế, Phạm Duy Đức (chủ biên), Nxb. Văn hóa - Thơng tin và Viện Văn
hóa, Hà Nội, 2006; Văn hóa và con người Việt Nam trong đổi mới và hội nhập

17

quốc tế, Hồng Chí Bảo, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010; Văn hóa Việt
Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, Nguyễn Chí Bền, Nxb. Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2010. Tác động của toàn cầu hóa đối với sự phát triển văn
hóa và con người Việt Nam, Dương Phú Hiệp, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà
Nội, 2010. Trong những cuốn sách này, ở những mức độ khác nhau, các tác giả
đề cập và luận giải về mặt lý luận những vấn đề: Thứ nhất, toàn cầu hóa, hội
nhập quốc tế và những tác động, những thách thức từ các q trình đó đối với
đời sống tinh thần của con người và xã hội Việt Nam, rằng q trình đó tất yếu
có tác động tích cực và tiêu cực, có cả cơ hội và thách thức đối với sự phát
triển và tiến bộ về tinh thần, văn hóa của con người và xã hội Việt Nam. Nhận
thức rõ các tác động, các cơ hội và thách thức đó là rất quan trọng và rất cần
thiết để có thể chủ động, tự giác trong xây dựng văn hóa và phát triển con
người Việt Nam một cách có hiệu quả cao nhất. Thứ hai, đó là vấn đề thái độ
ứng xử của con người và xã hội Việt Nam trong hội nhập văn hóa thế giới.
Trong vấn đề này, quan điểm của các tác giả là đối thoại văn hóa trên cơ sở
bình đẳng, tơn trọng lẫn nhau giữa các nền văn hóa, tích cực và chủ động tiếp
thu tinh hoa văn hóa nhân loại, giữ gìn và phát huy những giá trị tinh thần tốt
đẹp và bản sắc văn hóa của dân tộc và đồng thời với hai q trình đó là tạo ra
những giá trị mới, trong đó giá trị tinh thần làm nền tảng và động lực cho sự
phát triển nhanh và bền vững của đất nước.
Liên quan đến chủ đề này cịn có các luận án: Giá trị đạo đức truyền
thống dân tộc với việc xây dựng lối sống mới cho sinh viên Việt Nam trong bối
cảnh tồn cầu hóa hiện nay, Nguyễn Thị Thanh Hà, Luận án Tiến sĩ Triết học,
Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2014. Tác giả đã luận giải về
khái niệm lối sống; về các giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam và vai trị
của các giá trị đó trong xây dựng lối sống cho sinh viên trong điều kiện toàn
cầu hiện nay; đề xuất một số phương hướng và giải pháp nhằm phát huy giá trị

truyền thống dân tộc trong xây dựng lối sống cho sinh viên thời đại toàn cầu


18

hóa. Luận án Tiến sĩ Triết học Nghệ thuật với vấn đề giáo dục thị hiếu thẩm mỹ
cho sinh viên ở nước ta hiện nay, Đặng Thị Minh Tuấn, Viện hàn lâm Khoa
học Xã hội Việt Nam - Học viện Khoa học Xã hội, năm 2018. Tác giả đã luận
giải về nghệ thuật, thị hiếu thẩm mỹ và vai trò của nghệ thuật trong giáo dục
thẩm mỹ; khảo sát thực trạng của nghệ thuật với giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho
sinh viên ở nước ta hiện nay, từ đó tác giải trình bày những giải pháp vận dụng
nghệ thuật trong giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho sinh viên Việt Nam hiện nay.
Ngoài ra, các bài viết đăng trên tạp chí như Võ Minh Tuấn Tác động tồn
cầu hóa đến đạo đức sinh viên hiện nay đăng trên Tạp chí Triết học, số 4 (155),
tháng 4 - 2004. Tác giả cho rằng sự tác động của cái tôi cao hơn đạo đức của
sinh viên biểu hiện trên hai mặt tích cực và tiêu cực.
Như vậy, các cơng trình đã đề cập khá toàn diện đến xây dựng đời sống
tinh thần của sinh viên Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế, trong đó tập
trung phân tích các khía cạnh đạo đức, lối sống, nghệ thuật, truyền thống dân
tộc, chính trị - tư tưởng trong đời sống tinh thần của sinh viên Việt Nam và
phân tích những tác động tích cực, tiêu cực hội nhập quốc tế, tồn cầu hóa đến
đời sống tinh thần của con người Việt Nam nói chung, sinh viên Việt Nam nói
riêng từ đó đề ra những giải pháp nhằm xây dựng đời sống tinh thần của con
người Việt Nam nói chung, sinh viên Việt Nam nói riêng ngày càng cao đẹp
hơn. Đây là nguồn tài liệu quý, giúp tác giả luận giải, làm rõ những vấn đề lý
luận chung, khảo sát thực trạng và đề ra những giải pháp xây dựng đời sống
tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong q trình hội nhập quốc
tế.
Nhóm các cơng trình nghiên cứu về xây dựng đời sống tinh thần của
sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong q trình hội nhập quốc tế, chủ đề

này có các cơng trình của các tác giả như sau:
Cuốn sách Chúng ta đã đứng dậy - Truyền thống phong trào sinh viên,
học sinh Sài Gòn - Gia Định 1954 - 1975, tập 2: 1969 - 1975, do Ban thường


19

vụ Đồn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Thành phố Hồ Chí Minh - Ban
Chủ nhiệm Câu lạc bộ Truyền thống Thành Đoàn biên soạn, Nxb. Trẻ, 2014.
Cuốn sách trình bày về: tình hình, diễn biến phong trào; những sự kiện nổi bật;
chung ngọn lửa phong trào; bút ký phong trào; phần kết thúc. Cuốn sách đã
góp phần giáo dục truyền thống cách mạng cho sinh viên Thành phố, giúp sinh
viên hiểu biết sâu sắc về truyền thống cách mạng, lý tưởng cách mạng và con
đường đấu tranh một thời của tuổi trẻ Thành phố.
Cuốn sách Một số vấn đề về văn hóa văn nghệ hiện nay của Thành phố
chúng ta của Võ Văn Kiệt, Nxb. Văn nghệ thành phố Hồ Chí Minh, 1981. Đây
là tập hợp các bài phát biểu của tác giả về văn hóa văn nghệ ở thành phố Hồ
Chí Minh, đã làm sáng tỏ nhận thức về văn hóa văn nghệ, đồng thời khơng
chấp nhận bất cứ cái gì xa lạ với văn hóa dân tộc, với cách mạng, tác giả đã chỉ
ra những lệch lạc nghiêm trọng trong phong trào văn hóa văn nghệ đặc biệt là
những ca khúc của giới trẻ và cần phải có những biện pháp đi sâu, chăm sóc
phong trào văn nghệ quần chúng.
Cơng trình Thành phố Hồ Chí Minh 10 năm, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1985,
của Bí thư Thành ủy đương thời, có thể coi là cuốn sách tiêu biểu cho sự
nghiên cứu tồn diện, có hệ thống về thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn
lịch sử 10 năm sau ngày Thành phố được giải phóng. Về phương diện đời sống
tinh thần tác giả đã vạch ra và biện chứng một cách thuyết phục về những giá
trị tinh thần đặc trưng của nhân dân thành phố Hồ Chí Minh: có tác phong
cơng nghiệp, kỷ luật, sáng tạo, sống phóng khống, trọng nghĩa tình. Ở phương
diện này, có thể nói nội dung của cuốn sách góp phần làm cho người dân

Thành phố hiểu rõ mình là ai và đồng bào cả nước, bạn bè bên ngoài hiểu thế
nào là con người thành phố Hồ Chí Minh.
Cuốn sách Về cơng tác tư tưởng và văn hóa ở thành phố Hồ Chí Minh
của Nguyễn Văn Linh, Nxb, Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh, 2013. Đây là
tập hợp những bài viết của đồng chí Nguyễn Văn Linh liên quan đến công tác


20

tư tưởng, văn hóa ở thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là tầm quan trọng, nhiệm
vụ, vai trò của việc rèn luyện đạo đức, lối sống, giữ vững lý tưởng cách mạng,
cơng tác văn hóa, văn nghệ trong việc xây dựng con người mới xã hội chủ
nghĩa ở Thành phố này.
Cuốn sách Cẩm nang những kỹ năng thực hành xã hội cần thiết cho sinh
viên, Nxb. Trẻ, 2010, của nhiều tác giả viết nhân Đại hội Hội Sinh viên Việt
Nam thành phố Hồ Chí Minh lần IV (2010 - 2015). Ban tổ chức đã biên soạn
cuốn sách này với những nội dung thiết thực, hữu ích cho sinh viên Thành phố
bên cạnh những kiến thức chuyên môn đã được đào tạo trong nhà trường.
Cuốn sách Giáo dục và đào tạo thành phố Hồ Chí Minh hội nhập các nền
giáo dục tiên tiến, Trần Công Minh, Nxb. Giáo dục Việt Nam, 2010. Cuốn sách
là tập hợp các bài viết của tác giả, được sắp xếp gồm ba phần theo các chủ đề:
các bài viết đề cập đến xây dựng nền giáo dục tiên tiến; đổi mới tư duy và
những bước đi hội nhập; hội nhập, tác giả giới thiệu một số nền giáo dục tiên
tiến trên thế giới, những nơi mà tác giả đã đến thăm và làm việc, từ đó thành
phố Hồ Chí Minh có thể tham khảo, học hỏi để xây dựng nền giáo dục tiên
tiến.
Cuốn sách Xây dựng lối sống văn hóa của thanh niên thành phố Hồ Chí
Minh, Đặng Quang Thành, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2005. Tác
giả đã luận về lối sống có văn hóa của thanh niên thành phố Hồ Chí Minh;
những yếu tố tác động đến lối sống có văn hóa của thanh niên Thành phố và đề

xuất những giải pháp nhằm tăng cường xây dựng lối sống có văn hóa của thanh
niên thành phố Hồ Chí Minh. Trong thanh niên thành phố Hồ Chí Minh mà tác
giả nghiên cứu có đề cập đến sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh.
Cuốn sách Mạng xã hội với giới trẻ thành phố Hồ Chí Minh, Nguyễn Thị
Hậu (chủ biên), Nxb. Văn hóa - Văn nghệ, năm 2013. Cuốn sách là tập các bài
viết của các tác giả bàn về giới trẻ ở Thành phố với việc sử dụng mạng xã hội
và có những bài viết nghiên cứu về việc sử dụng mạng xã hội của sinh viên


21

Thành phố.
Hội thảo Thành phố Hồ Chí Minh - 40 năm xây dựng, phát triển và hội
nhập do Thành ủy, Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ
quốc Việt Nam thành phố Hồ Chí Minh tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh
tháng 3 năm 2015, Nxb. Tổng hợp thành phố Hồ Chí Minh xuất bản năm 2015,
có nhiều báo cáo tham luận đề cập đến hội nhập quốc tế, đến đời sống tinh thần
và xây dựng đời sống tinh thần của nhân dân Thành phố, trong đó có đời sống
tinh thần của sinh viên. Nổi bật trong đó có thể kể đến các báo cáo tham luận
sau: thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt
Nam hiện nay, tác giả Huỳnh Tấn Sang; Kết hợp hài hòa giữa giá trị vật chất
và văn hóa để phát triển bền vững, tác giả Nguyễn Thành Tài; Văn hóa văn
nghệ, báo chí, xuất bản thành phố Hồ Chí Minh 40 năm xây dựng và phát
triển, tác giả Nguyễn Thế Kỷ; Thành phố Hồ Chí Minh - một trung tâm lớn về
văn hóa, giáo dục đào tạo và khoa học cơng nghệ, tác giả Hứa Ngọc Thuận;
Sự phát triển của thành phố Hồ Chí Minh nhìn từ khía cạnh văn hóa, tác giả
Ngô Văn Lệ; Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học
góp phần đẩy mạnh chất lượng giáo dục đào tạo trong sinh viên các trường
đại học, cao đẳng trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tác giả Lê Hoàng Việt
Lâm; Một vài suy ngẫm về công tác xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao

cho Thành phố từ việc nâng cao chất lượng đào tạo tại các trường đại học,
cao đẳng trên địa bàn, tác giả Nguyễn Thị Thu Lài; Dấu son 40 năm phong
trào Thanh niên thành phố mang tên Bác Hồ kính u, tác giả Ban Bí thư
Trung ương Đồn; v.v...
Cũng trong chủ đề này có cơng trình Những vấn đề lối sống và tư duy của
cộng đồng người Việt vùng Đông Nam Bộ trong quá trình đổi mới và hội nhập
quốc tế hiện nay” do Dỗn Chính (chủ biên), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,
2013. Cơng trình nghiên cứu về lối sống và tư duy - một trong những lĩnh vực
cơ bản của đời sống tinh thần của người Việt ở vùng Đơng Nam Bộ trong đó có


22

thành phố Hồ Chí Minh, một địa bàn tiêu biểu của vùng. Trong cuốn sách này,
các tác giả đã phân tích, làm rõ những nhân tố tác động đối vối tư duy và lối
sống, thực trạng và xu hướng biến đổi lối sống của cộng đồng người Việt ở
Đông Nam Bộ trong đó có tầng lớp sinh viên, học sinh của thành phố Hồ Chí
Minh. Trên cơ sở đó, cơng trình đã đề xuất và luận giải một số phương hướng,
giải pháp phát triển tư duy và hoàn thiện lối sống của cư dân vùng này trong
quá trình hội nhập quốc tế.
Liên quan đến chủ đề này cịn có các luận án, luận văn, tạp chí: Xây dựng
đời sống văn hóa tinh thần ở thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay.
Trần Chí Mỹ, Luận án Tiến sĩ Triết học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí
Minh, năm 2002. Tác giả đã luận giải về các khái niệm văn hóa, văn hóa tinh
thần, đời sống văn hóa tinh thần theo các khâu, các lĩnh vực của đời sống văn
hóa tinh thần từ nhu cầu, sản xuất, trao đổi, tiêu dùng trên các lĩnh vực cơ bản:
tư tưởng, khoa học, nghệ thuật, tơn giáo, tín ngưỡng, v.v. Từ đó tác giả khảo sát
thực trạng, đưa ra những kiến nghị và giải pháp xây dựng đời sống văn hóa
tinh thần ở thành phố Hồ Chí Minh; phân tích về mặt tâm lý học lối sống của
sinh viên thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay, Nguyễn Ánh Hồng,

Luận án tiến sĩ Tâm lý học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, năm 2002. Tác
giả đã phân tích lối của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh từ đó đề xuất
những giải pháp về xây dựng lối sống của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh
trong giai đoạn hiện nay. Lối sống của sinh viên thành phố Hồ Chí Minh hiện
nay, Dương Thị Cẩm Lệ, Luận văn thạc sĩ chủ nghĩa xã hội khoa học, Trường
Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí
Minh, năm 2014. Luận văn này, tác giả trình bày quan niệm về lối sống và vai
trị của nó đối với việc hình thành nhân cách của sinh viên; phân tích thực
trạng xu hướng biến đổi lối sống của sinh viên Thành phố và đề xuất một số
phương hướng và giải pháp xây dựng lối sống của sinh viên ở Thành phố này;
Chiến lược diễn biến hịa bình chống Việt Nam và ảnh hưởng của nó đối với


23

sinh viên thành phố Hồ Chí Minh hiện nay của Bùi Thị Hường, Trường Đại
học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh,
năm 2012. Tác giả đã trình bày về chiến lược diễn biến hịa bình; phương thức
tác động của chiến lược diễn biến hịa bình đối với sinh viên thành phố Hồ Chí
Minh; ảnh hưởng của chiến lược diễn biến hịa bình đối với sinh viên Thành
phố trên các lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối sống. Trên cơ sở phân tích thực
trạng những trường hợp sinh viên bị tác động, lơi kéo tham gia các hoạt động
diễn biến hịa bình ở thành phố Hồ Chí Minh, tác giả đề xuất một số phương
hướng và giải pháp khắc phục, ngăn chặn ảnh hưởng của diễn biến hịa bình
đối với sinh viên thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Huỳng Văn Sơn, thực
trạng lựa chọn các giá trị đạo đức nhân văn trong lối sống của sinh viên thành
phố Hồ Chí Minh hiện nay, đăng trên Tạp chí Tâm lý học, số 5 (122), thánh 5 2009. Tác giả đã trình bày thực trạng về sự lựa chọn các giá trị đạo đức trong
lối sống của sinh viên Thành phố và đề xuất những giải pháp để xây dựng lối
sống của sinh viên Thành phố trên lĩnh vực đạo đức.
Các cơng trình nêu trên đều có đề cập và phân tích, làm sáng tỏ những

vấn đề lý luận về văn hóa, tư tưởng, tinh thần của con người ở Thành phố nói
chung, sinh viên ở Thành phố nói riêng. Một số cơng trình đã phân tích thực
trạng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trên một số
lĩnh vực đạo đức, lối sống, tư tưởng và đề xuất một số giải pháp nhằm xây
dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở những lĩnh vực này. Tuy nhiên các
cơng trình nêu trên chưa thực sự đi sâu phân tích chỉ ra ý nghĩa, tầm quan trọng
và sự cần thiết của việc xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố
Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập quốc tế; đồng thời cũng chưa có những
đề tài tập trung phân tích, đánh giá thực trạng và đề ra những phương hướng,
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác xây dựng đời sống tinh thần của
sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập quốc tế như là
một đề tài chuyên sâu. Trên cơ sở kế thừa thành quả những công trình nghiên


24

cứu của các học giả đi trước, tác giả luận án cố gắng đi sâu vào nghiên cứu về
vấn đề xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh
trong q trình hội nhập quốc tế có tính chun sâu và hệ thống hơn.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận án
Mục đích của luận án: Luận án phân tích, chỉ ra thực trạng xây dựng đời
sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong q trình hội nhập
quốc tế; trên cơ sở đó, xác định những phương hướng cơ bản và đề xuất những
giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng đời sống tinh thần của
sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong q trình hội nhập quốc tế.
Nhiệm vụ của luận án: Để đạt được mục đích trên, luận án tập trung giải
quyết những nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, trình bày, làm rõ những quan điểm về xây dựng đời sống tinh
thần của sinh viên trong quá trình hội nhập quốc tế ở Việt Nam.
Thứ hai, phân tích và đánh giá thực trạng xây dựng đời sống tinh thần của

sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập quốc tế.
Thứ ba, xác định một số phương hướng cơ bản và đề xuất những giải
pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng đời sống tinh thần của sinh
viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong q trình hội nhập quốc tế.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
Đối tượng nghiên cứu của luận án: Đời sống tinh thần của sinh viên ở
thành phố Hồ Chí Minh.
Phạm vi nghiên cứu của luận án: Luận án nghiên cứu xây dựng đời
sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong q trình hội nhập
quốc tế, giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2019. Sinh viên ở thành phố Hồ Chí
Minh được luận án nghiên cứu khảo sát là sinh viên các trường đại học, cao
đẳng hệ chính quy. Giai đoạn từ năm 2010 đến nay ở Thành phố Hồ Chí Minh
gắn với các sự kiện như: Đại hội Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ IX
(2010 - 2015), Đại hội Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ X (2015 -


25

2020); Đại hội Sinh viên Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ IV (2010 2015), Đại hội Sinh viên Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ V (2015 2020). Đây là giai đoạn đất nước nói chung, thành phố Hồ Chí Minh nói riêng
đang bước vào thời kỳ hội nhập sâu rộng với thế giới và thuật ngữ hội nhập
quốc tế đang dần được sử dụng trong các văn kiện của Đảng, Đoàn, Hội Sinh
viên.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
Cơ sở lý luận: Luận án được thực hiện trên cơ sở thế giới quan và phương
pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư
tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng đời
sống tinh thần. Nội dung của luận án được triển khai theo cách tiếp cận của
triết học Mác - Lênin về văn hóa, xã hội là chủ đạo.
Phương pháp nghiên cứu: Luận án sử dụng kết hợp các phương pháp
nghiên cứu như phương pháp lịch sử và logic, đối chiếu và so sánh, phân tích

và tổng hợp, quy nạp và diễn dịch, phương pháp thống kê từ các nguồn tài liệu
tham khảo, điều tra xã hội học, v.v.., để phục vụ trong việc nghiên cứu và trình
bày luận án.
6. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Một là, luận án đã góp phần phân tích thực trạng xây dựng đời sống tinh
thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập quốc tế.
Hai là, luận án đã đề xuất những phương hướng và giải pháp nhằm nâng
cao hiệu quả xây dựng đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố Hồ Chí
Minh trong q trình hội nhập quốc tế.
7. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của luận án
Về ý nghĩa khoa học: Luận án góp phần làm sáng tỏ những vấn đề quan
điểm chung về đời sống tinh thần, đời sống tinh thần của sinh viên ở thành phố
Hồ Chí Minh trong quá trình hội nhập quốc tế.
Về ý nghĩa thực tiễn: Những đánh giá về thực trạng và phương hướng,