De tai

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Môc lôc PhÇn më ®Çu 1. Lí do chọn đề tài. 2. Lịch sử vấn đề. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài. 4. C¬ së ph¬ng ph¸p luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu. 5. ý nghĩa khoa học và thực tiễn đề tài. 6. Ph¹m vi nghiªn cøu. 7. Cấu trúc của đề tài. PhÇn néi dung Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö ë trêng THCS. 1.1 C¬ së lÝ luËn. 1.2 TÇm quan cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö. 1.3 C¬ së thùc tiÔn cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö. Chơng 2: “Tiến hành bài ôn tập lịch sử thế giới cận đại từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917” ë líp 8 THCS. 2.1 VÞ trÝ cña bµi. 2.2 Môc tiªu bµi häc. 2.3 Nh÷ng néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn ph¶i kh¾c s©u, tæng hîp ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ cho häc sinh. 2.4 Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh. 2.5 Thùc nghiÖm s ph¹m. PhÇn kÕt luËn.. PhÇn më ®Çu 1, Lí do chọn đề tài. Trong thời đại ngày nay, khi mà khoa học kĩ thuật phát triển nh vũ bão thì con ngời đợc coi là “công nghệ cao nhất”. Xã hội đang rất cần đến những yêu cầu cao của thời đại. Muốn có đợc những con ngời nh vậy thì giáo dục phải đi trớc một bớc. Hoà chung vào không khí đang diễn ra sôi động của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật và công nghệ đó Đảng và Nhà nớc ta đã xác định “giáo dục là quốc sách hàng đầu” và đề ra mục tiêu của nền giáo dục nớc nhà là “đào tạo những con ngời Việt Nam phát triển toàn diện có đức, có tri thức, sức khoẻ, thẩm mĩ và nghề nghiệp. Trung thành với lí tởng độc lập d©n téc vµ chñ nghÜa x· héi. H×nh thµnh vµ båi dìng nh©n c¸ch, phÈm chÊt vµ n¨ng lùc cña công dân, đáp ứng nhu cầu xây dựng và bảo vệ tổ quốc”.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Muốn thực hiện đợc mục tiêu đào tạo nh vậy, cần nâng cao chất lợng dạy học các bộ môn ở trờng phổ thông, trong đó có bộ môn lịch sử. Bởi trong giáo dục thế hệ trẻ lịch sử có vai trß quan träng, tri thøc lÞch sö lµ mét yÕu tè cña nÒn v¨n ho¸ chung cña loµi ngêi, lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cã kh¶ n¨ng gãp phÇn h×nh thµnh con ngêi cã tri thøc, cã lßng yªu níc nång nµn, thÊm nhuÇn chñ nghÜa anh hïng c¸ch m¹ng. V× thÕ, kh«ng thÓ coi viÖc gi¸o dục con ngời đã hoàn thành đầy đủ nếu không trang bị cho học sinh những hiều biết về lịch sö. Nhng để nâng cao chất lợng dạy học bộ môn lịch sử thì phải cải tiến nội dung, phơng pháp dạy học và nâng cao hiệu quả từng bài học trong đó có bài ôn tập, tổng kết. Bởi vì bài ôn tập, tổng kết thờng đợc sử dụng khi kết thúc một chơng, một thời kì hoặc một giai đoạn lÞch sö. Nã th©u tãm toµn bé néi dung c¬ b¶n cña mét ch¬ng, mét thêi k× hoÆc mét giai đoạn lịch sử đó. Khi học bài này học sinh đợc củng cố, hệ thống hoá, khái quát hoá những kiến thức đã học, vì thế mà giúp học sinh nắm những kiến thức đó một cách vững vàng và s©u s¾c, t¹o c¬ së cho viÖc tiÕp thu kiÕn thøc míi. Nh vËy, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng bµi «n tËp, tæng kÕt cã vai trß rÊt quan träng, tiÕn hµnh tèt lo¹i bµi nµy sÏ n©ng cao chÊt lîng d¹y häc m«n lÞch sö. Song thực tế hiện nay, việc tiến hành bài ôn tập, tổng kết hầu nh cha đợc quan tâm đúng mức. Trong quá trình dạy học, phần lớn các giáo viên chỉ chú trọng thực hiện cho xong các bài cung cấp kiến thức mới, tức là chỉ cốt làm sao truyền đạt hết những kiến thức đã qui định trong chơng trình mà cha chú ý tới việc ôn tập, củng cố, hệ thống hóa, khái quát hoá kiến thức cho các em, cha giúp các em nắm chắc, hiểu sâu những kiến thức đã học. Nh thế là ngời thầy đã phạm phải sai lầm nghiêm trọng. Bởi lẽ, trong quá trình dạy häc, sù truyÒn thô kiÕn thøc míi vµ «n tËp lµ mét qu¸ tr×nh khÐp kÝn, v× thÕ «n tËp lµ mét thµnh phÇn h÷u c¬ cña toµn bé qu¸ tr×nh. ViÖc «n tËp nh»m cñng cè, hÖ thèng ho¸ kiÕn thức diễn ra không thể tách rời và đối lập với việc học tập tài liệu mới. Ngay sau khi kết thúc một chơng, một thời kì lịch sử nào đó thì việc ôn tập, nắm vững hệ thống kiến thức có ý nghĩa rất quan trọng. Rất nhiều nhà giáo dục đã thừa nhận: Ôn tập sẽ giúp học sinh mở rộng, đào sâu khái quát hoá, hệ thống hoá tri thức đã học, làm vững những kĩ năng, kĩ xảo đã đợc hình thành, phát triển trí nhớ, t duy độc lập và nâng cao hứng thú học tập cho học sinh. Thực tiễn ở trờng trung học cơ sở đã chứng tỏ rằng: Vấn đề ngăn ngừa sự lãng quên kịp thời bằng phơng pháp ôn tập là rất quan trọng, đồng thời rất phức tạp, đòi hỏi ngời giáo viên trớc hết phải có sự chuẩn bị nghiệp vụ đặc biệt. ChÝnh v× cha chó ý tíi viÖc «n tËp cñng cè kiÕn thøc cho häc sinh, nªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, gi¸o viªn cã khi kh«ng tiÕn hµnh gi¶ng d¹y lo¹i bµi häc nµy, hoÆc nÕu cã th× chØ dạy qua loa, đại khái rồi giáo viên yêu cầu học sinh tự ôn tập, tự tổng kết, tự học theo câu hỏi trong sách giáo khoa vậy nên những kiến thức mà học sinh tiếp nhận đợc rất lỏng lẻo,.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> nhanh chãng mê nh¹t vµ ®i vµo quªn l·ng. H¬n n÷a, trong qu¸ tr×nh d¹y häc, nÕu thiÕu ®i phần ôn tập, học sinh sẽ không biết hệ thống hóa, khái quát hoá những kiến thức đã học không nêu lên đợc mối liên hệ lôgic bên trong giữa các sự kiện, hiện tợng lịch sử riêng lẻ, hay nói cách khác thiếu ôn tập học sinh sẽ không thể nắm vững, hiểu sâu sắc đợc các kiến thức “vì tri thức mà không có hệ thống nó tựa nh cái kho trong đó mọi thứ đợc quăng, ném vµo lén xén vµ b¶n th©n «ng chñ kho còng kh«ng thÓ t×m thÊy c¸i g×”. NÕu lµ vËy, th× sù lĩnh hội tri thức lịch sử không có hiệu quả và t duy học sinh vì thế cũng không phát triển đợc. Điều đó có nghĩa là việc dạy, học lịch sử cha đạt mục tiêu đào tạo đã đặt ra. Trớc thực tế đó đặt ra yêu cầu cho giáo dục hiện nay là cần phải đổi mới phơng pháp dạy học lịch sử, để có thể nâng cao hiệu quả của từng bài học lịch sử trong đó có bài ôn tập, tổng kết. Việc nâng cao hiệu quả của bài ôn tập, tổng kết đồng nghĩa với việc làm cho học sinh nắm vững chắc kiến thức lịch sử. Từ đó làm cho sự lĩnh hội tri thức lịch sử phát huy đợc tác dụng hiệu quả của nó và t duy của học sinh cũng đợc phát triển. Làm đợc điều đó là bộ môn lịch sử đã góp phần thực hiện những mục tiêu đào tạo nêu trên. Trên cơ sở tìm hiểu những lí luận chung mà các nhà nghiên cứu đã đa ra và qua thực tiễn dạy học lịch sử của chính bản thân, tôi mạnh dạn đi sâu vận dụng lí thuyết để tiến hành bµi «n tËp, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ bµi häc lÞch sö nãi chung vµ bµi «n tËp, tæng kÕt nãi riêng. Cụ thể là bài “Ôn tập lịch sử thế giới cận đại từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917”. Đề tài này sẽ góp phần làm phong phú hơn lí luận đồng thời làm cơ sở để vận dụng vào thùc tÕ qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña b¶n th©n ë trêng THCS . 2. Lịch sử vấn đề Trong lịch sử phát triển của nhà trờng và giáo dục học, vấn đề ôn tập đợc rất nhiều ngời quan tâm nghiên cứu. Trong d¹y häc bé m«n LÞch sö cã rÊt nhiÒu t¸c gi¶ vµ nhiÒu c«ng tr×nh ®i s©u t×m hiÓu vÒ lo¹i bµi häc «n tËp, tæng kÕt. Tríc hÕt trong cuèn: “Ph¬ng ph¸p gi¶npg d¹y lÞch sö phÇn đại cơng” các tác giả đã đa ra khái niệm về loại bài ôn tập, sơ kết, tổng kết. Tiếp đó, cuốn “Ph¬ng ph¸p d¹y häc LÞch sö” l¹i ®a ra kh¸i niÖm vÒ lo¹i bµi häc nµy, song ë ®©y c¸c t¸c gi¶ l¹i t¸ch riªng bµi «n tËp, s¬ kÕt, tæng kÕt thµnh hai lo¹i bµi riªng: Bµi s¬ kÕt- tæng kÕt vµ bài ôn tập. Trong các giáo trình -phơng pháp dạy học lịch sử từ năm 1992, 1998, 1999 đã ®a ra mét sè kh¸i niÖm hoµn chØnh vÒ lo¹i bµi «n tËp, tæng kÕt. Bªn c¹nh c¸c gi¸o tr×nh, cßn cã c¸c tµi liÖu chuyªn kh¶o vÒ Bµi häc lÞch sö, nh cuèn: “Giáo trình bài học lịch sử ở trờng THCS - Chuyên đề phơng pháp dạy học lịch sử”. Ngoài viÖc ®a ra mét kh¸i niÖm hoµn chØnh vÒ lo¹i bµi nµy, t¸c gi¶ cßn nhÊn m¹nh vai trß cña lo¹i bµi «n tËp, s¬ kÕt, tæng kÕt: “Tæ chøc tèt bµi «n tËp, s¬ kÕt, tæng kÕt lµ ®iÒu kiÖn quan träng để nâng cao chất lợng kiến thức của học sinh, hình thành cho các em những hiểu biết khoa học về lịch sử và tính qui luật của sự phát triển xã hội, bồi dỡng và rèn luyện các kĩ năng đợc qui định trong chơng trình lịch sử của trờng trung học”..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Gần đây nhất, trong cuốn “Thiết kế bài giảng lịch sử ở trờng THCS” đã đa ra các thiết kÕ mét bµi «n tËp, tæng kÕt. §ång thêi trong c¸c s¸ch híng dÉn gi¶ng d¹y lÞch sö, s¸ch gi¸o viªn líp 6,7,8,9 còng đã đa ra những hớng dẫn cụ thể khi tiến hành bài ôn tập, tổng kết. Trong năm học 20112012 bộ GD-ĐT ban hành cuốn chuẩn kiến thức kĩ năng cũng đã đa ra những hớng dẫn cụ thÓ khi tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt. Nh vậy, vấn đề này đã đợc rất nhiều nhà giáo dục, nhà phơng pháp dạy học bộ môn t×m hiÓu vµ nghiªn cøu trªn nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau. §©y chÝnh lµ nh÷ng gîi më rÊt quý báu để tôi đi sâu vận dụng lí luận về loại bài học này vào tiến hành một bài ôn tập cụ thể nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña bµi häc lÞch sö. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài 3.1. Môc tiªu: Trªn c¬ së t×m hiÓu vÒ lÝ luËn bµi häc nãi chung vµ lo¹i bµi «n tËp, tæng kÕt nãi riªng. Đề tài đi sâu đề xuất các phơng pháp tiến hành loại bài ôn tập, tổng kết nhằm nâng cao hiÖu qu¶ bµi häc. 3.2.Nhiệm vụ của đề tài - T×m hiÓu lÝ luËn vÒ bµi häc lÞch sö vµ lo¹i bµi «n tËp, tæng kÕt khai th¸c néi dung c¸c tµi liÖu cã liªn quan. - T×m hiÓu néi dung s¸ch gi¸o khoa, s¸ch gi¸o viªn vµ chuÈn kiÕn thøc kÜ n¨ng. - Thùc tÕ gi¶ng d¹y ë trêng THCS NghÜa L¹c- NghÜa Hng- Nam §Þnh. - Dự kiến phơng pháp tiến hành qua ví dụ bài “ôn tập lịch sử thế giới cận đại giữa thế kỉ XVI đến năm 1917” ở lớp 8B trờng THCS Nghĩa Lạc. - Soạn bài và tiến hành thực nghiệm s phạm để kiểm nghiệm tính khả thi. 4. C¬ së ph¬ng ph¸p luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 4.1. C¬ së ph¬ng ph¸p luËn - Dùa vµo c¸c v¨n kiÖn c¸c tµi liÖu cña §¶ng vµ B¸c Hå nãi vÒ gi¸o dôc. - Dùa vµo lÝ luËn cña c¸c nhµ T©m lÝ häc, Gi¸o dôc häc vµ Gi¸o dôc lÞch sö. 4.2. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu - Nghiªn cøu c¸c c«ng tr×nh cña c¸c nhµ T©m lÝ häc, Gi¸o dôc häc vµ Gi¸o dôc lÞch sö - Nghiªn cøu néi dung ch¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa ë trêng THCS vµ lÞch sö 8. - Thực tế giảng dạy, dự giờ, trao đổi, thăm dò ý kiến của giáo viên THCS và học sinh về c¸ch häc hiÖn nay. - Từ thực tiễn trong 12 năm đứng lớp và thờng xuyên dạy môn lịch sử cấp THCS. - Cuèi cïng lµ tiÕn hµnh thùc nghiÖm s ph¹m th«ng qua gi¶ng d¹y ë hai líp 8 trêng THCS NghÜa L¹c. 5. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài..

<span class='text_page_counter'>(5)</span> - Giúp bản thân nâng cao trình độ lí luận dạy học bộ môn nói chung và vấn đề tiến hành lo¹i bµi lÞch sö «n tËp, tæng kÕt nãi riªng. - Gióp b¶n th©n hiÓu râ thùc tiÔn d¹y häc lÞch sö hiÖn nay ë trêng THCS vµ gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc d¹y häc lÞch sö ë trêng THCS. 6. Ph¹m vi nghiªn cøu. - Trªn c¬ së nghiªn cøu lÝ luËn chung cña nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu bµi häc lÞch sö, các loại bài học lịch sử, tôi vận dụng để tiến hành loại bài ôn tập, tổng kết. Do hạn chế về thời gian cũng nh về phơng pháp, tôi chỉ áp dụng vào một bài cụ thể ở lớp 8 đó là bài 14 “ôn tập lịch sử thế giới cận đại giữa thế kỉ XVI đến năm 1917” 7 . Cấu trúc của đề tài . Cấu trúc của đề tài ngoài phần mở đầu, phần kết luận, nội dung của bài tập gồm hai chơng: Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö ë trêng THCS. 1.1 C¬ së lÝ luËn. 1.2 TÇm quan träng cña bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö 1.3 C¬ së thùc tiÔn cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö Chơng 2: Tiến hành bài dạy “ôn tập lịch sử thế giới cận đại giữa thế kỉ XVI đến đến năm 1917” ở lớp 8 THCS 2.1 VÞ trÝ cña bµi. 2.2 Mục tiêu cần đạt. 2.3 Nh÷ng néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn ph¶i kh¾c s©u, tæng hîp ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ cho häc sinh. 2.4 Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh. 2.5 Thùc nghiÖm s ph¹m.. PhÇn néi dung Ch¬ng 1 C¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö ë trêng trung häc c¬ së 1.1. C¬ së lÝ luËn 1.1.1 Môc tiªu d¹y häc lÞch sö ë trêng trung häc c¬ së Tất cả các bộ môn đợc giảng dạy trong nhà trờng đều góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục- đào tạo của Đảng và Nhà nớc ta. Song mỗi bộ môn lại thể hiện phần đóng góp.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> của mình ở những góc độ khác nhau. Vậy, môn lịch sử đã thể hiện phần đóng góp của mình nh thÕ nµo? Nh chúng ta đã biết, mục đích dạy học lịch sử ở trờng THCS, trớc hết là trang bị cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cã hÖ thèng vÒ lÞch sö d©n téc vµ lÞch sö thÕ giíi, nh»m góp phần xây dựng vốn văn hoá phổ thông không thể thiếu đợc của con ngời mới - xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Trên cơ sở những kiến thức đó, giáo dục những phẩm chất đạo đức tốt đẹp cần thiết cho học sinh. Đồng thời, góp phần phát triển năng lực trí tuệ, mà đặc biệt lµ n¨ng lùc t duy lÞch sö. Cả ba mục đích về kiến thức, t tởng và kĩ năng trên đều xuất phát từ một điểm đó chính là kiến thức, phải có kiến thức mới thực hiện đợc. Điều đó có nghĩa là, trong quá trình học tập, học sinh phải nắm đợc vững chắc và hiểu sâu sắc kiến thức lịch sử, những kiến thức đó phải đi từ cái cụ thể đến cái trừu tợng. Tức là quá trình nắm kiến thức của học sinh đi từ chỗ nắm các sự kiện, hiện tợng cụ thể rồi đến nắm đợc biểu tợng, hình ảnh khái niệm rồi cuối cùng là rút ra đợc bài học và qui luật lịch sử. Có nắm chắc đợc kiến thức nh vậy thì mới xuất hiện t tởng, tình cảm, mục đích giáo dục mới thực hiện đợc. Bên cạnh đó, để nắm vững đợc kiến thức thì học sinh phải phát huy các năng lực nhận thức nhờ đó mà n¨ng lùc nhËn thøc, n¨ng lùc trÝ tuÖ cña c¸c em ph¸t triÓn. Nhng chúng ta cần lu ý rằng, mục đích của bộ môn chỉ có thể đạt đợc khi học sinh nắm vững hiểu sâu đợc những tri thức lịch sử. Có hiểu sâu sắc quá khứ thì mới có cơ sở vững chắc cho việc hiểu sâu sắc hiện tại và chuẩn đoán đợc tơng lai muốn nắm chắc hiểu đúng đợc kiến thức phổ thông qua bài ôn tập, bởi vì trong một giờ học (cung cấp kiến thức mới) cho dù phơng pháp của thầy có tốt đến đâu chăng nữa cũng không thể ngay lúc đó khắc sâu những kiến thức vừa học cho học sinh đợc. Hơn nữa hiểu lịch sử không phải tách rời các sự kiện mà đặt nó trong bức tranh toàn cảnh tức phải hệ thống hoá, khái quát hoá kiến thức đã học. Nói tóm lại, mục đích của bộ môn lịch sử là góp phần mục tiêu chung của giáo dụcđào tạo của Đảng và Nhà nớc. Mục đích đó chỉ có thể đợc thực hiện khi học sinh đã nắm vững chắc kiến thức lịch sử. Để nắm vững đợc kiến thức thì biện pháp duy nhất là phải ôn tËp, cñng cè, ph¶i hÖ thèng ho¸ vµ kh¸i qu¸ ho¸ kiÕn thøc. 1.1.2. §Æc trng bé m«n Các bộ môn đợc giảng dạy trong nhà trờng phổ thông, đều đợc tiến hành theo hệ thống lớp - và đều góp phần vào việc phát triển toàn diện học sinh. Tuy nhiên, mỗi bộ môn lại có đặc trng riêng của mình. Lịch sử cũng vậy và từ những đặc trng riêng đó nó quy định qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh. Vậy đặc trng riêng của môn lịch sử là gì? Và quá trình nhận thức lịch sử của học sinh nh thÕ nµo? Cã g× kh¸c so víi c¸c bé m«n kh¸c?.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Khoa học lịch sử tuy nghiên cứu xã hội loài ngời, song đối tợng của nó là những hiện tợng và quá trình xã hội xảy ra trong quá khứ, nghĩa là những sự kiện đã xảy ra, đã bắt đầu, có khi đã kết thúc, có khi còn đang tiếp diễn lúc ta nghiên cứu …hay nói cách khác lịch sử là những cái đã qua, không lặp lại …bắt nguồn từ đặc trng của lịch sử nh vậy mà quá trình nhËn thøc cña häc sinh còng kh¸c c¸c m«n häc kh¸c. §ã lµ, trong häc tËp lÞch sö häc sinh không thể trực tiếp quan sát (trực quan sinh động) đối tợng nghiên cứu nh trong khoa học tự nhiên. Việc học tập lịch sử không thể tiến hành các thí nghiệm để xây dựng lại hiện thực lÞch sö qu¸ khø, kh¸ch quan. NhËn thøc lÞch sö bao giê còng phøc t¹p v× con ngêi lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi của đối tợng nghiên cứu. Trong khi chơng trình lịch sử cấu tạo các sự kiện là từ quá khứ đến hiện tại mà nhận thức lịch sử của học sinh thì ngợc lại, nhận thức từ gần đến xa, từ hiện tại đến qua khứ. Vì thế học sinh rất dễ rơi vào “hiện đại hoá lịch sử”. Từ những đặc điểm nh vậy, quá trình học tập lịch sử thờng bắt đầu bằng việc nắm vững sự kiện rồi đến quá tr×nh h×nh thµnh biÓu tîng, kh¸i niÖm, rót ra bµi häc vµ nªu qui luËt. 1.1.3. §Æc ®iÓm nhËn thøc cña häc sinh. Việc nắm vững đặc điểm nhận thức của học sinh trong quá trình dạy học là một khâu quan trọng trong hoạt động dạy học của ngời giáo viên. Nhận thức của con ngời là sự phản ánh hiện thực khách quan mà Lê-nin khái quát “từ trực quan sinh động đến t duy trừu tợng và từ t duy trừu tợng đến thực tiễn, đó là con đờng biện chứng của sự nhận thức chân lí, của sù nhËn thøc tõ kh¸ch quan.” Nh vËy, nhËn thøc cña con ngêi bao giê còng ®i tõ trùc quan sinh động tức là từ sự phản ánh từ thực tiễn vào đầu óc của mình (quá trình nhận thức cảm tính) đến quá trình nhận thức suy diễn, hiểu rõ bản chất, khái niệm của hiện thực (nhận thức lý tính) nhận thức của học sinh cũng tuân theo quy luật đó. Cũng có nghĩa là đi từ trực quan sinh động đến t duy trừu tợng. Nhng quá trình nhận thức trong học tập của học sinh cũng có những đặc trng riêng. Học sinh không phải trực tiếp khám phá thế giới khách quan mà các em chỉ nhận thức lại hiện thực khách quan đã đợc con ngời nhận thức, đó là các tri thøc khoa häc cña nh©n lo¹i. Trong qu¸ tr×nh nhËn thøc cña häc sinh trong qu¸ tr×nh häc tập bộ môn lịch sử vừa tuân theo các quy luật nhận thức chung, vừa bị chi phối bởi đặc trng riêng của bộ môn. Bởi vì lịch sử là những cái đã qua, học sinh nhận thức lịch sử trên cơ sở nhận thức các sự kiện lịch sử qua các t liệu lịch sử, các sự đã xảy ra. Từ đó nó quy định việc hình thành t duy lịch sử cho học sinh cũng đi từ trực quan sinh động đến t duy trừu tợng, nhng quá trình trực quan sinh động ở đây là trực quan từ các tài liệu, sự kiện rồi hình thành các biểu tợng đến khái niệm, rồi rút ra bài học, quy luật. Trong đó giai đoạn hai là giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh nhËn thøc tøc lµ giai ®o¹n nhËn thøc lÝ tÝnh trong nhËn thøc lÞch sö đây là một khâu rất quan trọng, vì nó giúp cho việc hiểu rõ bản chất của các sự kiện, hiện tợng. Bởi vì, khi giảng bài mới, dù súc tích đến đâu thì ngời thầy cũng không làm sáng tỏ ngay tøc kh¾c mäi chi tiÕt mu«n mµu mu«n vÎ trong tµi liÖu häc tËp vµ ë kiÕn thøc häc.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> sinh thu lợm đợc trong giai đoạn này cũng cha thể vững vàng sâu sắc. Để học sinh có nhận thức vững vàng, sâu sắc thì nhất thiết phải có quá trình tổng kết, ôn tập để củng cố đào sâu những kiến thức đã học. Chính vì vậy, việc dạy tốt bài tổng kết, ôn tập sẽ góp phần quan trọng trong việc thực hiện mục đích dạy học lịch sử tức là giúp học sinh nắm đợc bản chất c¸c sù kiÖn, hiÖn tîng, kh¸i niÖm lÞch sö. Ví dụ khi chúng ta dạy bài “Ôn tập” trong phần lịch sử thế cổ đại ( Lớp 6- THCS) . Khi cho học sinh tìm hiểu về tình hình xã hội thời cổ đại, giáo viên sẽ yêu cầu học sinh: “Lập bảng so sánh sự khác nhau giữa xã hội cổ đại phơng Đông và phơng Tây” (thời gian hình thành, tình hình kinh tế, chính trị, xã hội) và giải thích tại sao lại có sự khác biệt đó? Để giải quyết đợc bài tập này thì học sinh cần phải có quá trình hệ thống lại các kiến thức đã học về xã hội cổ đại phơng Đông và phơng Tây. Trong quá trình hệ thống kiến thức sẽ giúp các em tự củng cố và sẽ nhớ lâu hơn các kiến thức đó. Trên cơ sở những kiến thức đã có đợc đó, các em sẽ suy nghĩ, tự so sánh để chỉ ra đợc những nét khác nhau cơ bản về mặt xã hội của hai hình thái xã hội thời cổ đại này (đơng nhiên là dới sự hớng dẫn của giáo viên). Đến đây giáo viên mới nêu câu hỏi “Vì sao lại có sự khác nhau đó”. Giáo viên dẫn d¾t gîi ý: “§iÒu kiÖn tù nhiªn ë hai khu vùc nµy cã g× kh¸c nhau?”. Häc sinh chØ ra sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn ë hai khu vùc nµy. Gi¸o viªn tæng kÕt l¹i: §iÒu kiÖn tù nhiên quy định đặc điểm kinh tế. Đặc điểm kinh tế lại ảnh hởng đến chế độ chính trị, xã hội….Ví dụ: ở các quốc gia cổ đại phơng Đông do điều kiện tự nhiên nên nền kinh tế nông nghiệp là chủ yếu, mà kinh tế nông nghiệp lại có yêu cầu sự thống nhất lao động chung (làm công tác thuỷ lợi) từ đó mà hình thành nên chế độ chuyên chế cổ đại phơng Đông. Ngợc lại, ở các quốc gia cổ đại phơng Tây do điều kiện tự nhiên cho nên nền kinh tế chủ yếu dựa vào thủ công nghiệp và thơng nghiệp, do đó yêu cầu phải có một sự tự do nhất định, vì vậy mà chế độ thành bang đợc thành lập. Thông qua việc giải quyết câu hỏi trên sẽ giúp cho học sinh nắm vững và hiểu sâu sắc hơn về xã hội cổ đại phơng Đông và xã hội cổ đại phơng Tây, về những nét khác biệt và vì sao có sự khác biệt đó…. Trên cơ sở đó tạo cơ sở cho học sinh có thể dễ dàng lý giải vì sao xã hội cổ đại phơng Đông lại có những nét khác biệt so với xã hội cổ đại phơng Tây. Bên cạnh đó, sự cần thiết của việc tiến hành bài ôn tập, tổng kết trong quá trình dạy học bộ môn lịch sử còn đợc thể hiện ngay trong quá trình nhận thức của học sinh. Quá trình nhận thức đó đi từ tri giác tài liệu, hình thành những mối liên hệ tạm thời tơng ứng đó là biểu tợng rồi đến biểu hiện bản chất các sự kiện, hiện tợng lịch sử. Để làm đợc điều đó thì buộc học sinh phải phát huy các năng lực nhận thức từ đơn giản đến phức tạp nh nhớ, tái hiện, phân tích, so sánh…vạch ra đợc những dấu hiệu bản chất. Quá trình này không tự nó diễn ra mà phải đòi hỏi một sự kích thích nào đó cho t duy cho tính tích cực độc lập của học sinh, từ đó mà nêu yêu cầu các em tìm ra bản chất của sự vật, hiện tợng…ở đây, việc.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> tiÕn hµnh tèt c¸c bµi «n tËp, tæng kÕt sÏ t¹o cho c¸c em mét niÒm tin vµo trÝ tuÖ cña m×nh, kÝch thÝch ë c¸c em ý chÝ v¬n lªn, kh«ng ngõng häc tËp lÞch sö. 1.2. TÇm quan träng cña viÖc tiÕn hµnh d¹y bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö 1.2.1. Bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö ë trêng THCS. 1.2.1.1 Quan niÖm. Trong quá trình dạy học từ xa đến nay, việc ôn tập củng cố luôn luôn đợc coi trọng. Cïng víi sù hoµn thiÖn kh¸i niÖm bµi häc lÞch sö th× kh¸i niÖm vÒ lo¹i bµi «n tËp, tæng kÕt cũng dần đợc hoàn thiện theo. VËy thÕ nµo lµ «n tËp, tæng kÕt? Theo nh c¸c nhµ ph¬ng ph¸p d¹y häc lÞch sö ë níc ta thì hiện nay loại bài ôn tập, tổng kết là loại bài học đợc sử dụng khi hoàn thành việc nghiên cứu một giai đoạn, một thời kì các vấn đề lịch sử của chơng trình. Loại bài này không nh»m cung cÊp kiÕn thøc míi cho häc sinh mµ tríc hÕt lµ cñng cè kiÕn thøc (ghi nhí vµ hiểu địa danh, tên ngời, niên đại, các quá trình, sự kiện lịch sử quan trọng), rèn luyện kĩ năng, kĩ xảo. Bên cạnh đó, loại bài này còn cung cấp cho học sinh một bức tranh toàn diện về các hiện tợng hoặc các sự kiện lịch sử đã học và hệ thống hoá, khái quát hoá các kiến thức đã tiếp thu. Không chỉ dừng lại ở đó, mà dựa trên những kiến thức cơ bản về sự kiện các mặt hoạt động chính của từng giai đoạn hay quá trình lịch sử đã biết, giáo viên hớng dÉn häc sinh ph©n tÝch b¶n chÊt, nh÷ng mèi liªn hÖ, gi¶i thÝch s©u h¬n nh÷ng kh¸i niÖm phức tạp đã đợc hình thành nhằm nâng cao trình độ lí thuyết khi hiểu các hiện tợng của cuéc sèng x· héi. Việc ôn tập, tổng kết đồng thời còn phát triển t duy, rèn luyện kĩ năng thực hành bộ m«n cho häc sinh. Tổ chức tốt bài ôn tập, tổng kết là điều kiện quan trọng để nâng cao chất lợng kiến thức cña häc sinh, h×nh thµnh cho c¸c em nh÷ng hiÓu biÕt khoa häc vÒ lÞch sö vµ tÝnh quy luËt của sự phát triển xã hội, bồi dỡng và rèn luyện các kỹ năng đã đợc quy định trong chơng tr×nh lÞch sö phæ th«ng.. 1.2.1.2. VÞ trÝ cña bµi «n tËp , tæng kÕt . Ôn tập, tổng kết đợc tổ chức tốt, chiếm một vị trí hết sức quan trọng trong quá trình gi¶ng d¹y vµ häc tËp ë bÊt k× m«n häc nµo trong nhµ trêng. Nã lµ biÖn ph¸p mµ ngêi gi¸o viªn ph¶i sö dông trong viÖc gi¶ng d¹y cña m×nh, nã gióp ngêi häc sinh trong viÖc hoµn thiÖn tri thøc vµ rÌn luyÖn thªm kÜ n¨ng, kÜ x¶o cña häc sinh. TÇm quan träng cña viÖc «n tËp lµ mét ch©n lÝ hiÓn nhiªn ai còng thõa nhËn, kh«ng ph¶i v« cí mµ ng¹n ng÷ cã c©u “¤n tËp lµ ngêi mÑ cña häc tËp”. ThËt vËy, «n tËp lµ mét kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh häc tËp, gióp häc sinh lu gi÷ kiến thức ở trong đầu và nhớ lại những kiến thức đã học..

<span class='text_page_counter'>(10)</span> Nhờ ôn tập đợc tổ chức tốt, những kiến thức đã học không chỉ đợc ghi lại trong trí nhớ mà còn đợc khắc sâu một cách sáng tạo hơn. Cái thứ yếu sẽ bị loại ra ngoài và cái chủ yếu đợc gắn lại với nhau và có một chất lợng mới. Ôn tập, tổng kết là một mắt xích trong chu trình khép kín, là cơ sở để tiếp thu học tập. Kh«ng cã g× lµ tai h¹i h¬n lµ tiÕp thu nh÷ng kiÕn thøc khoa häc mét c¸ch rêi r¹c vµ thiÕu ổn định. Những kiến thức nh vậy, tất nhiên sẽ đợc nối kết lại với nhau. Ngời thầy nếu cung cấp một khối lợng kiến thức rời rạc và không ổn định nh vậy sẽ gây khó khăn cho việc nhận thức kiến thức mới và củng cố kiến thức cũ nữa, những kiến thức cũ cần đợc củng cố chính là đã “giải phóng bộ óc” giúp cho việc lĩnh hội kiến thức mới, bởi vì chỉ có thể cố định đợc những kiến thức cũ thì mới dùng nó làm chỗ dựa cho kiến thức mới đợc. Tựu chung lại chúng ta có thể khẳng định rằng: Trong quá trình dạy học lịch sử để đạt đợc hiệu quả của bài học, để thực hiện đợc mục tiêu giáo dục - đào tạo thì việc tiến hành bài ôn tập, tổng kết là việc không thể thiếu đợc.. 1.2.2. ý nghÜa cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp tæng kÕt trong d¹y- häc lÞch sö. Trong qu¸ tr×nh d¹y häc, tæng kÕt cã ý nghÜa to lín. TiÕn hµnh tèt lo¹i bµi häc nµy sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc bé m«n. a, VÒ kiÕn thøc : Khi tiến hành ôn tập, tổng kết, sẽ giúp học sinh củng cố kiến thức, đào sâu kiến thức, có nghÜa lµ th«ng qua viÖc häc sinh tù «n tËp, tæng kÕt díi sù híng dÉn cña gi¸o viªn, c¸c em tái hiện đợc một cách chính xác các sự kiện, hiện tợng, nắm đợc bản chất, mối liên hệ giữa c¸c sù kiÖn, hiÖn tîng… Ví dụ : Khi học xong bài 7 “Ôn tập” phần lịch sử thế giới cổ đại trong chơng trình lịch sử lớp 6 giáo viên sẽ giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về lịch sử thế giới cổ đại phơng Đông và phơng Tây. Trên cơ sở hiểu sâu sắc những kiến thức đó, sẽ giúp các em nâng cao tầm hiÓu biÕt cña c¸c em, c¸c em biÕt so s¸nh nh÷ng ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau gi÷a x· héi cæ đại phơng Đông và phơng Tây, biết rút ra những quy luật chung và quy luật đặc thù … H¬n n÷a, ®©y còng lµ lóc mµ ngêi gi¸o viªn cã dÞp ph¸t hiÖn nh÷ng thiÕu sãt cña häc sinh trong kiến thức để kịp thời uốn nắn, bổ sung, giúp các em hoàn chỉnh kiến thức đã tiếp thu. Nh vậy, nhiệm vụ chính của giáo viên là ở chỗ giúp học sinh nắm chắc các kiến thức đã học, tìm ra những mối liên hệ biện chứng trong một đơn vị kiến thức hoàn chỉnh. b, VÒ t tëng: Tríc hÕt, viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt gióp c¸c em n¾m v÷ng kiÕn thøc, tõ nÒn tảng kiến thức đó giáo dục t tởng, tình cảm đạo đức, niềm tin cách mạng cho các em. Ví dụ : Khi dạy bài 7 “Ôn tập” phần lịch sử thế giới cổ đại Lớp 6 trên cơ sở hiểu biết sâu sắc những thành tựu văn hoá thời cổ đại, đó là những thành tựu văn minh mà loài ngời.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> đã không ngừng nỗ lực phấn đấu để tạo ra trong suốt quá trình tồn tại và phát triển, nó có ý nghĩa hết sức to lớn đối với đời sống văn hoá của con ngời trên cơ sở đó giáo dục học sinh có thái độ đúng đắn, biết trân trọng những giá trị văn hoá đó. Bên cạnh đó, việc tiến hành loại bài ôn tập, tổng kết còn giáo dục tính chuyên cần, siêng năng, chăm chỉ học tập, bởi lẽ bài ôn tập, tổng kết chỉ đạt đợc hiệu quả cao khi có sự chuẩn bị kĩ lỡng bài học trớc khi đến lớp. c, VÒ kÜ n¨ng: ViÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt gi¸o dìng, gi¸o dôc mµ còn phát triển toàn diện học sinh. Bởi lẽ để có thể hệ thống hoá đợc kiến thức đã học thì học sinh phải nhớ lại những kiến đã học và nh vậy khả năng nhớ của học sinh đợc rèn luyÖn. Ví dụ : Khi dạy bài 13 “Tổng kết lịch sử thế giới từ sau năm 1945 đến nay” trong chơng trình lịch sử lớp 9 thì học sinh phải hệ thống hoá đợc những nội dung cơ bản của lịch sử thế giới hiện đại thời kì này đó là : sự hình thành hệ thống xã hội chủ nghĩa, phong trào đấu tranh gi¶i phãng d©n téc cña c¸c níc trªn thÕ giíi sau chiÕn tranh, sù ph¸t triÓn cña khoa học kĩ thuật, sự tan rã và sụp đổ của Liên Xô và chế độ xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu... Việc hệ thống lại kiến thức nh vậy tức là đã làm tăng khả năng nhớ của các em. §Ó cã thÓ t×m ra b¶n chÊt, mèi liªn hÖ gi÷a c¸c sù kiÖn, hiÖn tîng lÞch sö th× häc sinh cÇn phải suy nghĩ, biết so sánh, phân tích sự kiện lịch sử, hiện tợng lịch sử thì mới thấy đợc bản chÊt. Ví dụ : Khi dạy bài 23 “Ôn tập lịch sử thế giới hiện đại - Phần từ năm 1917 đến năm 1945” lịch sử lớp 8 học sinh phải nhận thấy đợc hậu quả nặng nề mà chiến tranh thế giới thứ nhất để lại về ngời và của, đồng thời nó làm suy yếu tất cả các nớc đế quốc (trừ Mĩ), nhng nghiêm trọng hơn là việc dẫn đến sự phân chia lại thế theo hệ thống Vecsai -Oasintơn, làm nảy sinh mâu thuẫn sâu sắc giữa các nớc đế quốc, từ đó dẫn đến sự bùng nổ của chiến tranh thế giới thứ hai … Không phải ngẫu nhiên mà học sinh nhận thức ngay đợc điều đó mà nó phải trải qua một quá trình suy nghĩ phân tích. KÕt qu¶ cuèi cïng kh«ng chØ cã t¸c dông vÒ mÆt gi¸o dìng mµ cßn cã t¸c dông vÒ mÆt t duy đó là : óc suy nghĩ, phán đoán, khả năng phân tích của các em về các vấn đề lịch sử. Bên cạnh đó, khi tiến hành bài học này với việc sử dụng đồ dùng trực quan nh sơ đồ, lợc đồ, bảng biểu, mô hình … còn có tác dụng làm phát triển óc quan sát của học sinh và rèn kÜ n¨ng thùc hµnh bé m«n. Ví dụ khi dạy bài 7 “Ôn tập” phần lịch sử thế giới cổ đại ở lớp 6 giáo viên có thể sử dụng b¶ng niªn biÓu vÒ sù ph¸t triÓn cña x· héi nguyªn thuû hay b¶ng so s¸nh sù kh¸c nhau gi÷a xã hội cổ đại phơng Đông và phơng Tây và yêu cầu học sinh quan sát, thảo luận qua đó gãp phÇn ph¸t triÓn kh¶ n¨ng quan s¸t, kÜ n¨ng lËp niªn biÓu cho c¸c em..

<span class='text_page_counter'>(12)</span> Ngoài ra, việc tổ chức cho học sinh trao đổi, thảo luận, phát biểu ý kiến của mình còn rèn cho học sinh năng lực trình bày một vấn đề lịch sử. Nh vậy, việc tiến hành dạy bài ôn tập, tổng kết đã phát triển ở học sinh các khả năng nhận thức, trong đó quan trọng là phát triển t duy và các kĩ năng, kĩ xảo bộ môn. Nãi tãm l¹i, viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lÞch sö cã mét ý nghÜa v« cïng to lín, gãp phÇn hoµn thµnh môc tiªu m«n häc. 1.3. C¬ së thùc tiÔn cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y hoc lÞch sö. Không phải ngẫu nhiên mà môn lịch sử lại đợc đa vào chơng trình học tập ở nhà trờng. Việc dạy học lịch sử chính là góp phần đào tạo những con ngời toàn diện cho xã hội. Từ xa xa ở nớc ta, bộ môn lịch sử dù là bắc sử (tức là sử Trung Quốc) đã đợc xem là một trong hai môn quan trọng nhất của nội dung giáo dục (Kinh, Sử) nhằm đào tạo nhân tài cho đất níc. ThÕ nhng, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, bé m«n lÞch sö trong nhµ trêng bçng nhiªn mÊt dần đi vị trí quan trọng mà nó đã có trớc đó. Chất lợng dạy -học lịch sử trong nhà trờng vì thÕ mµ bÞ gi¶m sót ®i nhiÒu, ®a sè häc sinh kh«ng cã høng thó häc tËp. §Æc biÖt lµ sù nhËn thøc cña häc sinh vÒ m«n lÞch sö nhiÒu thiÕu sãt. VÒ phÝa gi¸o viªn: Mét sè gi¸o viªn quan niÖm cho r»ng, trong qu¸ tr×nh d¹y- häc chØ cần cung cấp kiến thức mới, tức là chỉ cần truyền đạt đầy đủ kiến thức trong sách giáo khoa theo quy định của chơng trình là đạt yêu cầu. Không cần củng cố đào sâu, mở rộng nâng cao kiÕn thøc cho c¸c em, kh«ng cÇn tiÕn hµnh «n tËp, tæng kÕt. V× vËy, hä lu«n xem nhÑ việc ôn tập, tổng kết trong quá trình dạy học. Xuất phát từ suy nghĩ đó mà trong thực tế d¹y- häc hä chØ tiÕn hµnh c¸c bµi cung cÊp kiÕn thøc míi mµ kh«ng tiÕn hµnh bµi «n tËp, tổng kết. Nếu có thì cũng chỉ tiến hành qua loa, đại khái mà thôi, giáo viên lên lớp chỉ có h×nh thøc råi yªu cÇu häc sinh vÒ nhµ tù «n tËp lÊy … V× vËy, häc sinh kh«ng thÓ n¾m kiÕn thức đã học một cách vững chắc đợc. Tuy nhiên, không phải tất cả các giáo viên đều có chung một quan điểm nh vậy, mà trong thực tế vẫn có nhiều giáo viên cho rằng để đạt đợc mục đích của môn học thì cần chú ý nâng cao hiệu quả của từng bài học, trong đó có bài ôn tập, tổng kết. Bởi có tiến hành lo¹i bµi häc nµy th× míi gióp häc sinh n¾m v÷ng vµng, hiÓu s©u s¾c kiÕn thøc lÞch sö. Về phía học sinh: Bộ môn lịch sử không đợc nhiều học sinh quan tâm, yêu thích, nó bị xÕp vµo lo¹i c¸c “m«n phô”. ViÖc häc lÞch sö ch¼ng qua lµ sù b¾t buéc, bëi nã lµ mét m«n học đợc qui định trong chơng trình đào tạo. Còn đối với các giờ ôn tập, tổng kết học sinh thờng xem nhẹ, coi là giờ giải lao, giải trí. Nếu giờ học đợc tiến hành thì học sinh cũng ít quan tâm theo dõi bài. Khi học sinh không quan tâm, không thấy đợc vị trí quan trọng của bài học, thì chắc chắn việc chuẩn bị bài ở nhà trớc khi đến lớp sẽ không chu đáo. Mà hiệu qu¶ cña bµi «n tËp, tæng kÕt l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo viÖc chuÈn bÞ cña häc sinh. Tuy.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> nhiên, không phải tất cả học sinh đều nh vậy, vẫn có không ít học sinh có hứng thú và say mª häc tËp m«n lÞch sö. Đây là một thực tế đáng buồn của việc dạy- học bộ môn lịch sử nói chung và việc tiến hành ôn tập, tổng kết nói riêng. Từ thực tế đó chúng ta có thể dễ dàng lí giải đợc lí do vì sao học sinh lại không nắm chắc đợc kiến thức lịch sử của dân tộc, lịch sử thế giới. Trong những năm gần đây, các phơng tiện thông tin đại chúng đề cập rất nhiều về thực trạng dạy vµ häc lÞch sö trong c¸c nhµ trêng. §Æc biÖt trong c¸c k× thi tèt nghiÖp Trung häc phæ thông, kì thi Cao đẳng, Đại học tỷ lệ điểm liệt ở bộ môn lịch sử là rất cao. “Điểm bỡnh quõn môn sử trong k× thi Đ¹i häc 2006 là 1,90, năm 2007 là 2,09, năm 2008 có khá hơn nhưng cũng chỉ 2,39.Trong số 107.000 bài thi khối C trong kì thi tuyển sinh Đại học-Cao đẳng 2007 được thống kê, chỉ có 9,23% bài thi có điểm trên 5, trong khi có đến 21,3% bài thi bị 0 điểm hoặc 0,5 điểm.” Đây là một vấn đề cần báo động đáng để chúng ta suy nghĩ, tìm ra nguyên nhân và những biện pháp tích cực để nâng cao nhận thức của học sinh về bộ môn lÞch sö. Tõ thùc tÕ nªu trªn, chóng ta thÊy r»ng, sù nhËn thøc vÒ lÞch sö cña häc sinh vÉn cßn nhiều vấn đề đáng quan tâm. Điều đó sẽ dẫn tới một kết quả tất yếu là học sinh không quan tâm đến lịch sử dân tộc, lịch sử nhân loại, các em sẽ bàng quan với quá khứ, không hiểu biết quá khứ, từ đó các em không hiểu đợc giá trị của nền độc lập, tự do mà ông cha ta đã đổ bao xơng máu mới có đợc. Nói tóm lại, tình hình thực tế dạy và học lịch sử ở các trờng hiện nay là đáng báo động. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, song nguyên nhân chủ yếu là do phơng pháp dạy học của thầy cha thu hút đợc sự hứng thú của học sinh tích cực tham gia học tập. Điều đó, đòi hỏi ngời giáo viên phải suy nghĩ, tìm tòi, nghiên cứu để có những phơng pháp dạy học phù hợp đối với bộ môn lịch sử từ đó tạo cho các em sự hứng thú, say mê tìm hiểu, nghiên cứu lịch sử. Có làm đợc nh vậy chúng ta mới có thể nâng cao chất lợng dạy- học lÞch sö. Song muốn làm đợc điều đó thì giáo viên phải suy nghĩ cân nhắc cẩn thận về nhiệm vụ gi¸o dôc, gi¸o dìng, vÒ néi dung, ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y. Cã nh vËy th× viÖc tiÕn hµnh bµi ôn tập, tổng kết mới đạt đợc hiệu quả cao.. Ch¬ng 2 Tiến hành bài “ôn tập lịch sử thế giới cận đại (từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917)”. ở lớp 8 - THCS 2.1. VÞ trÝ cña bµi.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> Bài “ôn tập lịch sử thế giới cận đại giữa thế kỉ XVI đến năm 1917” là loại bài ôn tập trong ch¬ng tr×nh lÞch sö líp 8 ë cÊp THCS. §©y lµ thêi k× lÞch sö quan träng, trong nã chứa đựng những sự kiện là mốc mở đầu cho cả một thời kì lịch sử của loài ngời- thời cận đại. Hơn nữa, có nắm chắc hiểu sâu đợc những nội dung lịch sử của thời kì này nh cuộc c¸ch m¹ng t s¶n, c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp, phong trµo c«ng nh©n th× häc sinh míi cã nÒn móng, cơ sở để tiếp nhận những tri thức của thời kì lịch sử tiếp theo. Bởi lẽ khi dạy-học bài này, học sinh sẽ hệ thống lại một cách logic những kiến thức đã học. Không những thế, dựa trên cơ sở hệ thống kiến thức đó, học sinh còn đợc giáo viên hớng dẫn đi sâu phân tích bản chất và mối liên hệ giữa các sự kiện, hiện tợng lịch sử đã học. Từ đó học sinh nắm chắc đợc những tri thức lịch sử đã học của cả một thời kì, tạo cơ sở, tiền đề cho việc tiếp thu những kiÕn thøc cña thêi k× tiÕp theo. ChÝnh v× vËy mµ viÖc tiÕn hµnh lo¹i bµi häc nµy lµ rÊt cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh d¹y häc lÞch sö líp 8. 2.2. Môc tiªu bµi häc. Về kiến thức: Bằng việc hệ thống hoá, khái quát hoá những kiến thức đã học, giúp các em hiÓu s©u s¾c, toµn diÖn vÒ c¸ch m¹ng t s¶n, chñ nghÜa t b¶n trë thµnh hÖ thèng vµ chiÕn thắng hoàn toàn chế độ phong kiến, là bớc tiến của lịch sử xã hội loài ngời. Song nó cũng có mặt xấu của nó, đó chính là bản chất bóc lột. Và chính mặt trái của chủ nghĩa t bản đã làm nảy sinh một nội dung lịch sử quan trọng, xuyên suốt thời cận đại của lịch sử thế giới. Đó là phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân ngày càng mạnh mẽ. Sự ra đời của chủ nghÜa x· héi khoa häc lµ mét bíc tiÕn cña phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo céng s¶n quèc tÕ. §ång thêi qua bµi häc mét lÇn n÷a kh¾c s©u cho häc sinh tri thøc vÒ quy luËt ph¸t triÓn cña lÞch sö x· héi loµi ngêi. Quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a lùc lîng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Về t tởng: Từ chỗ nắm và hiểu đợc bản chất sự kiện, hiện tợng lịch sử, sẽ hình thành ở các em tình cảm yêu ghét và có thái độ ứng xử đúng đắn. Các em thừa nhận mặt tiến bộ cña c¸ch m¹ng t s¶n, cña giai cÊp t s¶n. Song c¨m ghÐt b¶n chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t bản. Ngợc lại đồng tình ủng hộ với phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân. Các em sẽ thấy đợc sự u việt của chế độ xã hội chủ nghĩa, từ đó củng cố niềm tin vào chế độ mà Đảng vµ Nhµ níc ta x©y dùng. Về kĩ năng: Phát triển ở học sinh nhớ, quan sát, tri giác tài liệu học tập, so sánh, đồng thêi rÌn luyÖn cho häc sinh kÜ n¨ng tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸ kiÕn thøc vµ n¨ng lùc tr×nh bµy tríc thÇy c« vµ tËp thÓ líp. 2.3. Nh÷ng néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n cÇn ph¶i kh¾c s©u, tæng hîp, kh¸i qu¸t ho¸ cho häc sinh..

<span class='text_page_counter'>(15)</span> XuÊt ph¸t tõ môc tiªu bµi häc vµ dùa vµo néi dung cô thÓ cña thêi k× lÞch sö nµy chóng ta có thể xác định đợc những nội dung cơ bản của bài cần phải khắc sâu, tổng hợp hoá, khái qu¸t ho¸ cho häc sinh. Trớc hết, cần khắc sâu cho học sinh “Cách mạng t sản” về nhiệm vụ lãnh đạo, động lực, kết quả, ý nghĩa của cuộc cách mạng này. Từ đó phân tích cho học sinh thấy đợc vai trò của giai cấp t sản. Tức là làm cho học sinh nắm đợc bớc chuyển từ chế độ phong kiến sang chủ nghĩa t bản ở một số nớc tiên tiến ở Âu- Mĩ đợc thực hiện một cách nổi bật qua các cuộc cách mạng t sản từ giữa thế kỉ XVI đến giữa thế kỉ XIX. Giai cấp t sản giơng cao khẩu hiệu dân tộc, dân chủ để lôi cuốn quần chúng đánh đổ chế độ phong kiến, lập nền chuyên chính t sản, tạo điều kiện cho chủ nghĩa t bản phát triển. Tại sao phải làm nh vậy? Nh chúng ta đã biết các cuộc cách mạng t sản đầu thời cận đại mở đầu cho một thời kì mới -thời kì lịch sử thế giới cận đại- với những nội dung hoàn toàn mới, thể hiện bớc tiến trong lịch sử nhân lo¹i. Tiªu biÓu nh c¸ch m¹ng t s¶n Anh thÕ kØ XVII, c¸ch m¹ng t s¶n Ph¸p 1789 nh÷ng cuéc c¸ch t s¶n tiªu biÓu lµ sù khëi nguån cho hµng lo¹t nh÷ng cuéc C¸ch m¹ng t s¶n næ ra tiếp sau nh cuộc vận động thống nhất Đức cuộc vận động thống nhất I-ta-li-a, cải cách nông nô ở Nga, Duy tân Minh Trị ở Nhật Bản. Dới những hình thức khác nhau nhng đều mang tính chất là những cuộc cách mạng t sản. Từ đây, một thời đại mới đợc mở ra - thời đại chủ nghĩa t bản, đa xã hội loài ngời bớc vào thời kì văn minh hơn tiến bộ hơn, đẩy lùi những thế lực cản trở bớc tiến của chủ nghĩa t bản mở đờng cho sức sản xuất phát triển và đạt đợc những thành tựu rực rỡ cha từng có trong lịch sử trớc đó. Với vị trí và tầm quan trọng nh vậy, nội dung cơ bản của các cuộc cách mạng t sản thời cận đại có ý nghĩa vô cïng to lín víi häc sinh trong ch¬ng tr×nh häc tËp cña m×nh ë nhµ trêng. Thø hai, gi¸o viªn ph¶i kh¾c s©u tæng hîp ho¸, kh¸i qu¸t ho¸ cho häc sinh vai trß cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp. Víi nh÷ng thµnh tùu cña m×nh c¸c cuéc c¸ch m¹ng c«ng nghiệp đã làm cho các nớc tiên tiến Âu- Mĩ chuyển từ công trờng thủ công lên công nghiệp lớn sản xuất bằng máy móc làm cho chủ nghĩa t bản chiến thắng hoàn toàn chế độ phong kiến. Điều đó là phù hợp với qui luật phát triển của xã hội. Một nền sản xuất lớn bằng máy móc đã làm cho nền kinh tế của các nớc chủ nghĩa t bản này có những bớc tiến vợt bậc, đúng nh lời nhận xét của Mác: “Giai cấp t sản trong quá trình thống trị cha đầy một thế kỉ đã tạo ra những lực lợng sản xuất nhiều hơn và đồ sộ h¬n lùc lîng s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c thÕ hÖ tríc gép l¹i”. Giai cÊp t s¶n giµu lªn nhanh chóng và ngày càng giàu hơn. Sự phát triển đó còn làm thay đổi hẳn bộ mặt của các nớc tiªn tiÕn ¢u- MÜ, trong x· héi lóc nµy giai cÊp n¾m gi÷ vÒ tµi chÝnh, chi phèi vÒ quyÒn lùc lµ giai cÊp t s¶n. C¸ch m¹ng c«ng nghiÖp nh mét “luång giã míi” thæi vµo nÒn kinh tÕ c¸c níc ¢u- MÜ, lµm cho nÒn kinh tÕ chñ nghÜa t b¶n ë c¸c níc nµy ph¸t triÓn m¹nh mÏ, kÐo theo sự thay đổi lớn về xã hội. Chính vì thế mà phải khắc sâu, tổng hợp khái quát hoá cho häc sinh..

<span class='text_page_counter'>(16)</span> Thø ba, song song víi mÆt tÝch cùc nªu trªn th× chñ nghÜa t b¶n cßn cã h¹n chÕ cña nã. §©y lµ mét néi dung quan träng cÇn ph¶i kh¾c s©u, cã nh vËy míi t¹o cho häc sinh c¸i nh×n toµn diÖn, hoµn chØnh vÒ chñ nghÜa t b¶n vµ míi thÊy râ b¶n chÊt cña chñ nghÜa t b¶n. VËy cụ thể những hạn chế đó là gì? Đó là sự bóc lột công nhân, khủng hoảng kinh tế, xâm chiếm thuộc địa để tìm thị trờng, nguyên liệu, nhân công. Mặt hạn chế thứ nhất là sự bóc lột công nhân. Vậy họ đã bóc lột công nhân nh thế nào? Để phục vụ cho những hoạt động sản xuất của mình, để có nhiều lợi nhuận, giai cấp t sản đã không ngần ngại bóc lột một cách nặng nề, thậm tệ giai cấp công nhân, bắt họ phải lao động một cách vất vả, cực nhọc với điều kiện lao động không an toàn, điều kiện sinh hoạt tồi tàn, rất dễ phát sinh bệnh tật. Bắt nguồn từ mặt hạn chế này đã làm nảy sinh một nội dung lịch sử quan trọng trong cả thời cận đại, đó chính là phong trào công nhân. MÆt h¹n chÕ thø hai lµ khñng ho¶ng kinh tÕ. MÆc dï nÒn kinh tÕ cña chñ nghÜa t b¶n đang trên đà phát triển mạnh, song những cuộc khủng hoảng vẫn xảy ra, những cuộc khủng ho¶ng thõa- bëi lÏ do sù ph¸t triÓn m¹nh cña lùc lîng s¶n xuÊt, céng víi t×nh tr¹ng s¶n xuÊt ồ ạt, vô tổ chức, không theo một sự điều tiết nào. Vì thế mà dẫn đến sản phẩm làm ra thì nhiều mà không tiêu thụ hết. Để có đợc thị trờng tiêu thụ hàng hoá, để có đợc lực lợng công nhân nhiều, rẻ và có nguồn nguyên liệu phong phú, các nớc t bản này đã tiến hành xâm chiếm thuộc địa. Đây là mặt hạn chế thứ ba của chủ nghĩa t bản. Chính từ những mặt hạn chế này là nguyên nhân làm nảy sinh một sự kiện lịch sử khác đó là phong trào giải phóng dân tộc của các nớc thuộc địa, các nớc bị lệ thuộc. Hạn chế thứ t là trong quá trình phát triển của các nớc t bản đã hình thành các tổ chức độc quyền lũng đoạn chi phối nền kinh tế chính trị đất nớc. Chính sự phát triển không đều về kinh tế, chính trị của các nớc đế quốc dẫn đến bùng nổ chiến tranh thế giới thứ nhất. Tóm lại khi học sinh đợc khắc sâu, nắm vững những hạn chế của chủ nghĩa t bản thì trớc hết các em có đợc một cái nhìn toàn diện về chủ nghĩa t bản. Đồng thời, khi đã nắm vững nh÷ng kiÕn thøc cña phÇn nµy th× häc sinh dÔ dµng tiÕp thu nh÷ng tri thøc lÞch sö ë phÇn sau. Cuối cùng, giáo viên cần giúp học sinh nắm vững đợc sự phát triển mạnh mẽ của phong trào công nhân và phong trào cộng sản quốc tế. Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời là hệ quả của sự phát triển phong trào đấu tranh cách mạng của giai cấp vô sản và lại có vai trò thúc đẩy phong trào công nhân quốc tế phát triển đến giai đoạn cao hơn- giai đoạn đấu tranh tự gi¸c. Phong trµo c«ng nh©n lµ mét néi dung lÞch sö quan träng ®©y lµ néi dung xuyªn suèt của cả thời kì lịch sử thế giới cận đại. Phong trào bắt đầu nổ ra từ cuối thế kỉ XVIII kéo dài cho đến giữa thế kỉ XX. Sự đấu tranh của công nhân bắt nguồn từ sự bóc lột quá nặng nề của giai cấp t sản, của chủ nghĩa t bản đối với họ. Trong giai đoạn đầu, phong trào còn diễn ra lẻ tẻ, với những hình thức đấu tranh còn đơn giản nh đập phá máy móc và còn nặng về mục tiêu kinh tế. Song cùng với thời gian, sự nhận thức đợc nâng lên, mục tiêu đấu tranh rõ.

<span class='text_page_counter'>(17)</span> hơn, không chỉ nhằm mục tiêu kinh tế mà đã nhằm cả mục tiêu về chính trị và đã có sự đoàn kết trong đấu tranh đặc biệt, từ khi chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời, nh là “kim chỉ nam” chỉ lối, đa đờng cho phong trào công nhân phát triển từ tự phát không có tổ chức đến tù gi¸c vµ cã tæ chøc quèc tÕ cña m×nh. Đây mới là giai đoạn đầu của phong trào công nhân, nắm đợc kiến thức này, sẽ giúp các em có cơ sở để tiếp nhận phần kiến thức tiếp theo. TÊt c¶ nh÷ng néi dung kiÕn thøc c¬ b¶n trªn cã mèi quan hÖ mËt tiÕt víi nhau. C¸ch mạng t sản nổ ra và thắng lợi đã mở đờng cho chủ nghĩa t bản phát triển, bởi nó đã gạt bỏ mọi cản trở của chế độ phong kiến, thống nhất thị trờng. Nền kinh tế chủ nghĩa t bản phát triÓn l¹i lµm n¶y sinh phong trµo c«ng nh©n. HiÓu râ c¸c mèi quan hÖ trªn th× häc sinh sÏ hiểu rõ bản chất của các sự kiện, hiện tợng lớn trong giai đoạn lịch sử thế giới cận đại. Từ chỗ hiểu bản chất của các sự kiện, hiện tợng, giáo viên hớng dẫn học sinh rút ra đợc qui luật của sự phát triển của lịch sử xã hội loài ngời, đó là qui luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất và trình độ phát triển của lực lợng sản xuất. 2.4. Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh 2.4.1 Sù chuÈn bÞ cña häc sinh Các nhà phơng pháp dạy học lịch sử đã chỉ rõ rằng, hiệu quả của bài ôn tập, sơ kết, tổng kết phụ thuộc vào các điều kiện sau: Học sinh chuẩn bị trớc ở nhà; Tổ chức hoạt động nhận thức tích cực của các em ngay tại lớp; Lựa chọn đúng nội dung, khối lợng tài liệu ôn tËp, tÝnh logic vµ ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh «n tËp, tæng kÕt cña gi¸o viªn. Nh vậy, hiệu quả của bài ôn tập, tổng kết không đạt đợc kết quả nếu thiếu sự chuẩn bị ở nhà của học sinh. Đối với bài ôn tập này cũng vậy, để việc tiến hành bài học có hiệu quả th× sù chuÈn bÞ bµi tríc ë nhµ cña häc sinh lµ rÊt cÇn thiÕt. V× thÕ, tríc khi tiÕn hµnh bµi häc, gi¸o viªn ph¶i yªu cÇu häc sinh chuÈn bÞ bµi tríc ë nhµ. Khi d¹y xong bµi “ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt (1914 -1918)”. Gi¸o viªn ®a ra yªu cÇu đối với học sinh: Để giờ học sau có thể tiến hành đợc tốt và đạt hiệu quả cao, thầy yêu cầu các em về nhà chuẩn bị trớc bài “Ôn tập lịch sử thế giới cận đại ( từ giữa thế kỉ XVI đến n¨m 1917)” VËy, häc sinh sÏ ph¶i chuÈn bÞ nh÷ng g×? C¸ch chuÈn bÞ bµi tèt nhÊt cho bµi «n tËp lµ: Gi¸o viªn sÏ so¹n ra mét hÖ thèng c©u hái cã thÓ bao qu¸t toµn bé néi dung c¬ b¶n cña c¶ một thời kì, một giai đoạn lịch sử đã học, sau đó là giao cho học sinh và yêu cầu các em về nhà lập đề cơng theo hệ thống câu hỏi đó. Cô thÓ víi bµi nµy, gi¸o viªn cã thÓ ®a ra mét hÖ thèng c©u hái nh sau: <1> LËp niªn biÓu nh÷ng sù kiÖn lÞch sö chÝnh theo mÉu sau: Stt 1 2. Thêi gian. Sù kiÖn. KÕt qu¶.

<span class='text_page_counter'>(18)</span> Qua đó em có nhận xét gì về hình thức của các cuộc cách mạng t sản thời cận đại? Giống hay khác? Vì sao? Và trong tất cả các cuộc cách mạng t sản đó, cuộc cách mạng t sản nào đợc coi là triệt để nhất? Vì sao? Cuộc cách mạng nào thể hiện vai trò của quần chúng nhân d©n cao nhÊt? <2> T¹i sao c¸ch m¹ng c«ng nghiÖp l¹i næ ra, thµnh tùu vµ hÖ qu¶? <3> Vì sao có phong trào đấu tranh của công nhân? Các giai đoạn đấu tranh của phong trµo? NÐt kh¸c nhau cña c¸c giai ®o¹n? Nguyªn nh©n thÊt b¹i cña phong trµo c«ng nh©n? <4> Những thành tựu khoa học kĩ thuật và tác dụng của những thành tựu này đối với đời sèng x· héi loµi ngêi? <5> Nguyên nhân sâu xa và duyên cớ trực tiếp dẫn đến bùng nổ chiến tranh thế giới thứ nhÊt? NÕu häc sinh chuÈn bÞ tèt bµi theo hÖ thèng c©u hái trªn, th× sÏ gãp phÇn lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña bµi häc lªn rÊt nhiÒu. 2.4.2. TiÕn hµnh bµi häc Với giờ học này, giáo viên cũng phải đảm bảo những qui định nh trong các giờ học khác, đó là: Trớc khi tiến hành bài học, giáo viên phải làm công tác ổn định lớp, kiểm tra sĩ số, sau đó mới bắt tay vào giải quyết nhiệm vụ của bài học. 2.4.2.1. Më bµi Giáo viên có thể nêu một số ý kiến ngắn gọn để học sinh hiểu đợc nhiệm vụ cơ bản của bài học. Những ý kiến đó phải lôi cuốn, thu hút đợc học sinh vào giờ học. Tiếp sau đó, gi¸o viªn sÏ phæ biÕn c¸ch thøc tiÕn hµnh bµi häc nh thÕ nµo? Đối với bài “Ôn tập lịch sử thế giới cận đại từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917” ta có thể mở bài nh sau: “Từ đầu năm học đến nay chúng ta đợc học về một thời kì lịch sử quan trọng, có nhiều nội dung phức tạp tác động to lớn tới sự phát triển của lịch sử xã hội loài ngời. Đó là phần lịch sử thế giới cận đại từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917. Những nội dung cơ bản bản của thời kì này thì hầu nh phần lớn các em đã nắm đợc, song nội dung nào là néi dung chñ yÕu, mèi liªn hÖ bªn trong cña c¸c sù kiÖn, hiÖn tîng lín nh thÕ nµo? råi c¸c khái niệm cơ bản, qui luật lịch sử xã hội loài ngời toát lên từ những sự kiện, hiện tợng đó em đã hiểu rõ cha? Bài học hôm nay chúng ta cùng ôn lại để các em hiểu rõ vấn đề đó. Từ những điều đã biết, cha biết và muốn biết sẽ kích thích sự tìm hiểu của các em. 2.4.2.2. Tổ chức cho học sinh trao đổi giải quyết nội dung của bài ở phần này, nhiệm vụ chủ yếu của ngời giáo viên là nêu câu hỏi và gợi mở để học sinh tự trả lời. Giáo viên cần phải lu ý, khi đặt câu hỏi, phải có sự phân loại câu hỏi theo những mức độ khác nhau. Câu hỏi ở mức thứ nhất, những kiến thức khi học sinh trả lời chỉ cần ở mức là sự nhớ lại những kiến thức đã học. Sau đó mới nâng lên ở mức thứ hai đó là:.

<span class='text_page_counter'>(19)</span> Để trả lời đợc câu hỏi học sinh phải biết hệ thống lại những kiến thức đó theo một trình tự logic. Và mức thứ ba là học sinh phải biết nâng những kiến thức đó lên mức độ khái quát. Khi đặt câu hỏi, giáo viên có thể yêu cầu một học sinh trả lời, còn tất cả các em khác thì chuẩn bị ý kiến để nhận xét, bổ sung. Khi kết thúc trao đổi từng câu hỏi đó, giáo viên cÇn bæ sung ý kiÕn cña häc sinh, kh¸i qu¸t dÉn d¾t häc sinh sang c©u hái kh¸c. Trong qu¸ tr×nh nµy, gi¸o viªn lu«n lu«n thu hót tÊt c¶ häc sinh tÝch cùc tham gia trao đổi những câu hỏi đã đặt ra, lựa chọn, khái quát các sự kiện, quá trình lịch sử đã học, nhằm hiểu sâu sắc hơn kiến thức đã có, nâng cao nhận thức về các khái niệm, các quy luật cơ bản, vận dụng kiến thức vào hoạt động thực tiễn. Cụ thể với bài ôn tập này thì chúng ta có thÓ tæ chøc cho häc sinh gi¶i quyÕt néi dung cña bµi theo tõng néi dung sau: 1: C¸ch m¹ng t s¶n vµ sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n. Để giúp học sinh ôn tập tốt phần này, trớc hết, giáo viên nên đặt câu hỏi ở mức thứ nhất. Yêu cầu học sinh nhớ lại những kiến thức đã học với nội dung câu hỏi nh sau: “Hãy kể tên các cuộc Cách mạng t sản mà em đã đợc học?” Sau khi đặt câu hỏi, giáo viên gọi một em trả lời và các em còn lại theo dõi câu trả lời của bạn đã đúng cha rồi bổ sung ý kiến. Khi học sinh trả lời xong giáo viên nhận xét bổ sung rồi đánh giá cho điểm. Giáo viên ghi lên bảng tên những cuộc Cách mạng t sản đó, tiếp theo giáo viên dẫn dắt học sinh sang câu hỏi khác ở mức độ cao hơn: “Đây là tất cả các cuộc Cách mạng t sản đã nổ ra thời kì lịch sử thế giới cận đại. Vậy, nhìn vào đây, em nào có nhận xét gì về hình thức của các cuộc Cách mạng t sản này?” Để trả lời câu hỏi này, nếu chỉ là nhớ lại thì cha đủ, mµ ngoµi viÖc nhí tªn c¸c cuéc c¸ch m¹ng t s¶n ra, häc sinh cßn ph¶i suy nghÜ, xem xÐt vµ biÕt nhËn xÐt vÒ c¸c sù kiÖn n÷a. Qua qu¸ tr×nh suy nghÜ xem xÐt, häc sinh sÏ dÔ dµng nhËn thÊy c¸c cuéc C¸ch m¹ng t s¶n trªn diÔn ra díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, mét c«ng cuộc vận động thống nhất đất nớc hay một cuộc cải cách nông nô. Với việc giải quyết câu hái nµy, sÏ gãp phÇn ph¸t triÓn t duy häc sinh, mµ cô thÓ ë ®©y lµ rÌn luyÖn kh¶ n¨ng nhí, kĩ năng phân tích đánh giá. Để nâng cao độ khó của câu hỏi lên một chút nữa, giáo viên có thể đặt câu hỏi: “Vì sao lại có sự khác nhau đó?” Với câu hỏi này thì học sinh phải thực sự “động não, suy nghĩ, xem xét nhiều vấn đề mới có thể tìm ra đợc câu trả lời. Để giúp học sinh trả lời câu hỏi này, gi¸o viªn cã thÓ gîi ý cho c¸c em: “c¸c em cã thÓ nhí l¹i hoµn c¶nh cña níc Anh tríc khi diÔn ra cuéc C¸ch m¹ng t s¶n cã gièng víi hoµn c¶nh cña níc MÜ tríc c¸ch m¹ng hay kh«ng ? “c¸c cuéc C¸ch m¹ng t s¶n diÔn ra díi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau lµ do ®iÒu kiÖn, hoàn cảnh lịch sử cụ thể của mỗi nớc khác nhau qui định”. §©y míi chØ lµ mét khÝa c¹nh khi t×m hiÓu vÒ C¸ch m¹ng t s¶n. §Ó häc sinh cã vèn kiÕn thøc toµn diÖn, gi¸o viªn cÇn tiÕp tôc ®a ra mét sè c©u hái n÷a: “Em nµo cã thÓ nªu lªn mục đích, kết quả của cuộc Cách mạng t sản?” Để trả lời, học sinh chỉ cần nhớ lại những kiến thức mà giáo viên đã truyền thụ..

<span class='text_page_counter'>(20)</span> Một vấn đề nữa là khi tìm hiểu về cách mạng t sản, giáo viên phải khắc sâu, tổng hợp hoá, khái quát hoá cho học sinh, đó là vấn đề giai cấp lãnh đạo các cuộc cách mạng t sản nµy. Để học sinh có thể nhớ lại giai cấp lãnh đạo của các cuộc Cách mạng t sản, giáo viên đặt câu hỏi: “ Giai cấp lãnh đạo các cuộc Cách mạng t sản này là ai?” Cách mạng t sản Anh; Giai cấp lãnh đạo là t sản và quý tộc mới. Chiến tranh giành độc lập ở 13 bang thuộc địa Anh ở Bắc Mĩ do t sản và chủ nô lãnh đạo. Cách mạng t sản Pháp lãnh đạo là giai cấp T sản. Nh vậy, dới sự hớng dẫn của giáo viên cuối cùng học sinh đã nhận thấy rằng: Trong các lực lợng lãnh đạo của các cuộc cách mạng t sản thì giai cấp T sản là giai cấp tiến bộ nhất và cã vai trß to lín nhÊt. Trong các cuộc cách mạng, ngoài giai cấp lãnh đạo cách mạng, còn một bộ phận không thể thiếu đợc- nếu thiếu, cách mạng không thể thành công- đó chính là lực lợng tham gia c¸ch m¹ng t s¶n. VËy lùc lîng tham gia c¸ch m¹ng nµy lµ ai? §ã chÝnh lµ quÇn chúng nhân dân trong đó nông dân là lực lợng đông đảo nhất và là động lực của mọi cuộc c¸ch m¹ng. Vậy “Vai trò của quần chúng nhân dân trong các cuộc cách mạng đó nh thế nào?” vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n trong c¸c cuéc c¸ch m¹ng t s¶n lµ rÊt lín. Cuéc c¸ch m¹ng nào mà quần chúng nhân dân tham gia càng đông đảo, thì sẽ thúc đẩy cuộc cách mạng đó lên tới đỉnh cao. Giáo viên tiếp tục đặt câu hỏi: “Trong tất cả các cuộc cách mạng t sản thời cận đại, cuéc C¸ch m¹ng t s¶n nµo thÓ hiÖn vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n cao nhÊt?” §ã chÝnh là Cách mạng t sản Pháp. Cách mạng t sản Pháp phát triển qua ba giai đoạn và đỉnh cao là chuyên chính dân chủ Gia-cô-banh. Mỗi bớc phát triển của cách mạng đều thể hiện vai trò to lín cña quÇn chóng nh©n d©n. Vậy thì, chúng ta có thể khẳng định rằng: Vai trò của quần chúng nhân dân trong cuộc Cách mạng t sản Pháp là rất lớn, đã thúc đẩy cách mạng đạt tới đỉnh cao. Cuèi cïng gi¸o viªn chèt l¹i: C¸ch m¹ng t s¶n lµ bíc chuyÓn tõ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi phong kiến sang hình thái kinh tế xã hội chủ nghĩa t bản. Nó đợc thực hiện bằng cuộc đấu tranh giai cấp quyết liệt giành chính quyền giữa tập đoàn phong kiến phản động, bảo thủ víi giai cÊp t s¶n tiÕn bé cã sù tham gia cña quÇn chóng nh©n d©n. Tất cả các cuộc cách mạng t sản (dù ít hay nhiều) đều đã giành đợc thắng lợi. Với thắng lợi đó đã mở đờng cho chủ nghĩa t bản phát triển. Vậy sự phát triển đó nh thế nào? Chóng ta cïng t×m hiÓu néi dung tiÕp theo. 2: Sự xâm lợc thuộc địa của t bản chủ nghĩa đợc đẩy mạnh.

<span class='text_page_counter'>(21)</span> Cách mạng t sản thắng lợi, mở đờng cho chủ nghĩa t bản ngày càng phát triển mạnh. Đến cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX Chủ nghĩa t bản chuyển sang chủ nghĩa đế quốc . Giáo viên có thể đặt một số câu hỏi nh sau: ? Biểu hiện nào chứng tỏ chủ nghĩa t bản chuyển sang chủ nghĩa đế quốc? Giải quyết đợc những câu hỏi này là học sinh đã nhớ lại đợc kiến thức một cách có hệ thống. Sau khi đã có đợc một hệ thống kiến thức nh vậy, giáo viên tiếp tục đặt câu hỏi: Vì sao các nớc đế quốc lại đi xâm lợc thuộc địa? Trả lời đợc câu hỏi này có nghĩa là học sinh đã biết nhận xét đánh giá sự kiện, hiện tợng lịch sử, nh vậy là đã góp phần phát triển t duy của các em. Đồng thời các em cũng sẽ hiểu đợc bản chất của t bản chủ nghĩa. Để đáp ứng những yêu cầu phát triển của chủ nghĩa đế quốc, để giải quyết vấn đề thị trờng, vấn đề nguồn nguyên liệu, nguồn nhân công, chủ nghĩa đế quốc đã tiến hành các cuộc chiÕn tranh x©m lîc ë c¸c níc ch©u ¸, ch©u Phi vµ khu vùc MÜ-la-tinh. §Õn ®©y, gi¸o viªn dùng máy chiếu thẳng chiếu lợc đồ các nớc đế quốc và thuộc địa đầu thế kỉ XX để các em quan sát và rút ra đợc kết luận: “đến đầu thế kỉ XX các nớc đế quốc lớn đã chia nhau xâm chiếm các nớc nhỏ yếu trên thế giới.” Từ đó các em sẽ trả lời câu hỏi “hậu quả từ các cuộc xâm lợc của các nớc đế quốc để lại nh thế nào”? là vô cùng nặng nề đó là các nớc đế quốc đã vơ vét nguyên liệu, tài nguyên khoáng sản, bóc lột sức lao động, thực hiện chính sách đồng hóa, mị dân. Từ chính sách cai trị của chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân lên các nớc thuộc địa và phụ thuộc đã dẫn đến hàng loạt các cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa đế quốc. Đến đây các em có thể kể ra đợc các cuộc đấu tranh tiêu biểu chống chủ nghĩa đế quèc díi sù dÉn d¾t, híng dÉn cña gi¸o viªn. + ë Ên §é cã khëi nghÜa Xi-pay (1857-1859), khëi nghÜa Bom-bay (1908). + ë Trung Quèc cã phong trµo n«ng d©n Th¸i b×nh thiªn quèc (1851-1864), phong trµo NghÜa Hßa ®oµn cuèi thÕ kØ XIX ®Çu thÕ kØ XX. + ë c¸c níc §«ng Nam ¸ …. Giáo viên dẫn dắt: Chính sách cai trị, bóc lột hà khắc của chủ nghĩa đế quốc, thực dân đã dẫn đến hàng loạt các cuộc đấu tranh bùng nổ không những ở thuộc địa mà còn diễn ra ở ngay chÝnh quèc. §Ó hiÓu râ néi dung nµy chóng ta cïng chuyÓn sang néi dung tiÕp theo. 3; Phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ bïng næ: Bản chất của chủ nghĩa đế quốc là bóc lột và thu về lợi nhuận, vì vậy mà ở ngay chính quốc ngời lao động mà cụ thể là giai cấp công nhân cũng bị bóc lột rất dã man. Để hiểu rõ vấn đề này giáo viên cho các em trả lời câu hỏi: Kể tên các cuộc đấu tranh tiêu biểu của giai cÊp c«ng nh©n chèng chñ nghÜa thùc d©n trong thÕ kØ XIX, XX? Học sinh sẽ nêu lên các cuộc đấu tranh tiêu biểu là: - 1831 C«ng nh©n dÖt t¬ thµnh phè Li-«ng khëi nghÜa - 1844 C«ng nh©n dÖt vïng S¬-lª-din khëi nghÜa.

<span class='text_page_counter'>(22)</span> - 1905- 1907 Cách mạng Nga làm cho chế độ Nga hoàng lung lay. Đến đây, giáo viên dẫn dắt để học sinh hiểu và rút ra đợc Cách mạng t sản thành công làm cho nÒn kinh tÕ chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn m¹nh th× x· héi l¹i n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a hai giai cấp chủ yếu trong xã hội là T sản và Vô sản. Từ những mâu thuẫn đó là cơ sở cho sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học- là kim chỉ nam cho phong trào công nhân 4: Khoa học, kĩ thuật, văn học nghệ thuật của nhân loại đạt đợc những thành tựu vợt bËc. §Ó häc sinh nhí l¹i néi dung nµy gi¸o viªn nªu c©u hái: kÓ tªn c¸c thµnh tùu khoa häc, kĩ thuật, văn học nghệ thuật mà nhân loại đạt đợc trong thời cận đại. Câu hỏi này tơng đối nhiều kiến thức với học sinh, giáo viên gợi ý bằng cách dùng máy chiếu lên bảng một số hình ảnh về các thành tựu và một số nhà khoa học đã có cống hiến. Khi học sinh đã khái quát đợc kiến thức giáo viên tiếp tục đa ra câu hỏi khó hơn để các em khắc sâu kiến thức “tác dụng của những thành tựu khoa học đối với đời sống xã hội loài ngời” với câu hỏi này giáo viên gợi ý để các em rút ra các nội dung sau: + Các thành tựu khoa học kĩ thuật đã thúc đẩy nền kinh tế, khoa học kĩ thuật các nớc phát triÓn vît bËc. + Các thành tựu khoa học kĩ thuật đã góp phần làm cho các dân tộc “xích lại” gần nhau h¬n. + Các thành tựu khoa học kĩ thuật đã góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nh©n lo¹i. 5: Sự phát triển không đều của chủ nghĩa t bản đã dẫn đến bùng nổ chiến tranh thế giới thø nhÊt. §Ó ghi nhí kiÕn thøc phÇn nµy gi¸o viªn tæ chøc cho c¸c em t×m hiÓu qua mét sè c©u hái sau: ? Nguyên nhân sâu xa và duyên cớ trực tiếp dẫn đến bùng nổ chiến tranh thế giới thứ nhÊt? ? ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt diÔn ra qua mÊy giai ®o¹n? Nh÷ng sù kiÖn diÔn biÕn chñ yÕu cña tõng giai ®o¹n? ? Hậu quả mà cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất để lại cho nhân loại? ? Tính chất của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất đã phản ánh điều gì? Khi học sinh lần lợt giải quyết xong các vấn đề giáo viên yêu cầu học sinh tự rút ra những vấn đề chủ yếu của lịch sử thế giới cận đại từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917. B»ng hiÓu biÕt cña m×nh häc sinh sÏ lÇn lît nªu lªn nh÷ng néi dung chñ yÕu. Cuèi cïng giáo viên dùng máy chiếu lên bảng những nội dung chủ yếu của lịch sử thế giới cận đại từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917. Nhận thức đúng đắn những vấn đề chủ yếu - Bản chất của các cuộc cách mạng t sản: Thực hiện mục tiêu chung là đánh bại chế độ phong kiÕn t¹o ®iÒu kiÖn cho chñ nghÜa t b¶n ph¸t triÓn..

<span class='text_page_counter'>(23)</span> - Cuèi thÕ kØ XIX, ®Çu thÕ kØ XX chñ nghÜa t b¶n chuyÓn tõ tù do c¹nh tranh sang giai ®o¹n t bản độc quyền (chủ nghĩa đế quốc) song bản chất không thay đổi. - Mâu thuẫn giữa giai cấp t sản và giai cấp vô sản ngày càng sâu sắc dẫn đến cuộc đấu tranh của vô sản chống t sản ngày càng mạnh mẽ là cơ sở cho sự ra đời của chủ nghĩa xã héi khoa häc lµ kim chØ nam cho phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ. - Chủ nghĩa t bản phát triển gắn liền với cuộc chiến tranh xâm lợc thuộc địa ở khu vực á, Phi vµ MÜ la tinh. + Hình thành mâu thuẫn giữa các nớc đế quốc dẫn đến chiến tranh thế giới thứ nhất + Là nguyên nhân của phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở khu vực á, Phi và Mĩ la tinh. - Sù x¸c lËp chñ nghÜa t b¶n lµ th¾ng lîi lín. Tuy nhiªn trong lßng x· héi t b¶n vÉn tån t¹i nhiều mâu thuẫn, hạn chế không thể khắc phục đợc. Chủ nghĩa t bản không thể là hình mẫu lÝ tëng cña x· héi loµi ngêi. - C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng Mêi Nga th¾ng lîi më ra mét thêi k× míi- thêi k× lÞch sử thế giới hiên đại. 2.5. Thùc nghiÖm s ph¹m. §Ó kiÓm nghiÖm tÝnh thùc tiÔn cña viÖc tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt trong d¹y häc lịch sử ở trờng THCS. Tôi đã tiến hành qua một bài học cụ thể đó là lịch sử lớp 8 tiết 21, bài 14 “Ôn tập lịch sử thế giới cận đại ( từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917)” Kết quả thực nghiệm sẽ là bằng chứng để đánh giá hiệu quả của các phơng pháp sử dụng mà phần lí luận đã nêu lên, cũng nh chứng tỏ khả năng của việc tiến hành bài ôn tËp, tæng kÕt trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y thùc tÕ. * Néi dung thùc nghiÖm: Để đạt đợc mục tiêu đặt ra cho việc giảng dạy thực nghiệm tôi đồng thời chuẩn bị hai giáo án. Một giáo án cho lớp thực nghiệm và một giáo án cho lớp đối chứng. Giáo án thực nghiệm đợc soạn chi tiết theo đúng nh phơng pháp mà lí luận dạy học lịch sử đã nêu. * Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh thùc nghiÖm. T«i tiÕn hµnh thùc nghiÖm ë líp 8 Trêng THCS NghÜa L¹c- NghÜa Hng-Nam §Þnh- lµ n¬i t«i ®ang c«ng t¸c, ®©y lµ ng«i trêng n»m gi÷a huyÖn NghÜa Hng, n¨m häc 2011-2012 trờng có 12 lớp, với đặc thù là 99% học sinh theo đạo công giáo, trờng có 5 giáo viên VănSử có hai giáo viên lâu năm, có nhiều kinh nghiệm. Về tình hình học tập bộ môn- chất lợng bé m«n lÞch sö ë trêng kh«ng cao. Sau khi đã chuẩn bị về giáo án và để đạt đợc mục đích thực nghiệm tôi tiến hành dạy bài “Ôn tập lịch sử thế giới cận đại (từ giữa thế kỉ XVI đến năm 1917)” theo tiến trình sau:.

<span class='text_page_counter'>(24)</span> Trớc hết tôi chọn hai lớp, lớp 8B và lớp 8C. Trong đó lớp 8C là lớp đối chứng, còn lớp 8B là lớp thực nghiệm. Về nhận thức, đây là hai lớp đại trà nên trình độ nhận thức ngang nhau. VÒ sè lîng líp 8B cã 38 häc sinh, líp 8C cã 37 häc sinh. Trớc khi tiến hành thực nghiệm tôi có trao đổi với ban giám hiệu và tổ trởng tổ khoa học xã hội là cô Tuyến về phơng pháp và cách thức tiến hành thực nghiệm đồng thời nhờ ban giám hiệu và tổ chuyên môn phân công giáo viên dạy lớp đối chứng. Theo đó, tôi tiến hành bài thực nghiệm ở lớp 8B, còn với lớp 8C- lớp đối chứng là cô Nguyễn Thị Thu Phơng- cô là giáo viên Văn-Sử có 12 năm công tác. Cô giảng dạy lớp đối chứng theo nh ph¬ng ph¸p truyÒn thèng mµ c« vÉn d¹y. Ngµy 3 th¸ng 11 n¨m 2011 t«i tiÕn hµnh viÖc gi¶ng d¹y thùc nghiÖm ë líp 8B vµo tiÕt 4, cßn c« Ph¬ng tiÕn hµnh d¹y ë líp 8C vµo tiÕt 2, t«i cã dù giê vµ cuèi tiÕt xin 10 phót để kiểm tra hoạt động nhận thức của các em, đối với lớp thực nghiệm cũng tơng tự nh lớp đối chứng. * H×nh thøc kiÓm tra díi d¹ng viÕt, c©u hái cña hai líp nh nhau 1. C©u hái tù luËn: Qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng t s¶n, em thÊy môc tiªu mµ c¸c cuéc c¸ch mạng t sản hớng đến là gì? Kết quả nh thế nào? 2. Câu hỏi trắc nghiệm: Sắp xếp lại thời gian và sự kiện sao cho đúng? 1, 1566; a, C¸ch m¹ng T©n Hîi 2, 1640-1688 b, ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt 3, 1776 c, Minh TrÞ duy T©n 4, 1789-1794 d, C¸ch m¹ng Hµ Lan 5, 1848 e, C¸ch m¹ng t s¶n Anh 6, 1868 g, Tuyên ngôn độc lập của hợp chúng quốc Mĩ 7, 1911 h, C¸ch m¹ng t s¶n Ph¸p 8, 1914-1918 i, Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n * Tiêu chuẩn đánh giá. §èi víi c©u hái tù luËn: Yªu cÇu häc sinh ph¶i biÕt lùa chän kiÕn thøc, tr×nh bµy ng¾n gọn về mục tiêu của các cuộc cách mạng t sản, kết quả mà các cuộc t sản đạt đợc đó là: Cách mạng t sản đã cơ bản lật đổ đợc chế độ phong kiến mở đờng cho nền kinh tế t bản phát triển và kết quả là chủ nghĩa t bản đợc đợc xác lập trên phạm vi thế giới Đối với câu hỏi trắc nghiệm: Yêu cầu sắp xếp đợc nh sau: 1- d; 2-e; 3-g; 4-h; 5-i; 6-c; 7-a; 8- b 2- B¶ng kÕt qu¶ vµ tØ lÖ bµi kiÓm tra. Lo¹i trung b×nh Lo¹i yÕu Líp Tæng Lo¹i giái Lo¹i kh¸ SL TL SL TL SL TL SL TL sè bµi Thùc nghiÖm 38 12 31,6% 20 52,6% 6 15,8% 0 0 (8B).

<span class='text_page_counter'>(25)</span> §èi chøng (8C). 37. 4. 10,8%. 19. 51,3% 12. 32,4%. 2. 5,4%. ë líp tiÕn hµnh thùc nghiÖm (8B) theo gi¸o ¸n do t«i so¹n , häc sinh rÊt tÝch cùc, s«i nổi tham gia vào quá trình trao đổi, thảo luận, giải quyết các câu hỏi mà tôi đề ra. Dới sự tổ chức hớng dẫn của giáo viên các em không những nhớ lại đợc hệ thống kiến thức đã học mà còn tìm ra đợc bản chất, mối liên hệ của các sự kiện, hiện tợng lịch sử đã học. Tổng số bài kiểm tra của học sinh lớp 8B là 38 bài trong đó có 12 bài loại giỏi 20 bài loại khá, 6 bài trung b×nh, kh«ng cã bµi yÕu kÐm. ở lớp đối chứng (8C) qua dự giờ tôi thấy giáo viên chỉ giảng qua các nội dung chính, cßn l¹i yªu cÇu c¸c em vÒ nhµ tù «n lÊy. V× thÕ mµ giê häc gi¸o viªn lµm viÖc lµ chñ yÕu, học sinh rất thụ động trong việc lĩnh hội và tiếp nhận tri thức, vì thế hiệu quả bài học không cao. Tổng số bài kiểm tra của lớp (8C) là 37 bài trong đó có 4 bài loại giỏi, 19 bài loại khá, 12 bµi lo¹i trung b×nh vµ 2 lo¹i yÕu. Nh vậy nhìn vào bảng so sánh kết quả bài kiểm tra trên, chúng ta đều nhận thấy rằng: Kết quả học tập của lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng. Từ kết quả đó chúng ta có thể khẳng định rằng: Việc tiến hành loại bài ôn tập, tổng kết trong dạy học lịch sử là việc làm rÊt cÇn thiÕt. Ph¬ng ph¸p tiÕn hµnh nh trong bµi thùc nghiÖm cã tÝnh kh¶ thi. PHÇN kÕt luËn Việc ôn tập, tổng kết kiến thức cho học sinh nhằm giúp các em ghi nhớ đợc các nội dung kiÕn thøc c¬ b¶n, träng t©m, hiÓu s©u s¾c hÒ thèng kiÕn thøc lÞch sö. ¤n t©p, tæng kÕt lµ mét kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh d¹y häc. ThiÕu nã, qu¸ tr×nh d¹y häc kh«ng cßn lµ quá trình khép kín nữa và lợng thông tin đã đợc truyền đến các em qua các giờ học sẽ nhanh chãng mê nh¹t vµ ®i vµo quªn l·ng. V× vËy, viÖc tiÕn hµnh tèt bµi «n tËp, tæng kÕt sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng d¹y häc bé m«n. Khi tiÕn hµnh bµi «n tËp, tæng kÕt bªn c¹nh yÕu tè ngêi gi¸o viªn, cßn cÇn mét yÕu tè nữa, mà thiếu nó việc tiến hành bài học không thể đạt đợc kết quả. Đó chính là sự chuẩn bị bài trớc ở nhà và hoạt động tích cực độc lập nhận thức của học sinh. Trong quá trình tiến hành bài học, phơng pháp của thầy có hay đến mấy, lòng nhiệt tình của thầy có nhiều đến mấy mà thiếu sự chuẩn bị bài của học trò thì giờ học không đạt đợc kết quả cao. Ngợc lại, nÕu häc sinh chuÈn bÞ bµi tèt, nhng trong giê häc thÇy kh«ng tæ chøc cho c¸c em lµm viÖc thì hiệu quả của bài học cũng không cao. Vì vậy, muốn giờ học ôn tập, tổng kết đạt hiệu quả, phụ thuộc nhiều vào sự lựa chọn nội dung, chuẩn bị phơng pháp của thầy. Trong đó đặc biệt là cách tổ chức hoạt động nhận thức độc lập của học sinh và sự chuẩn bị của các em ë nhµ..

<span class='text_page_counter'>(26)</span> Muốn tiến hành bài ôn tập, tổng kết tốt đòi hỏi giáo viên phải có trình độ chuyên môn lÞch sö s©u réng, n¾m ch¾c lÝ luËn d¹y häc bé m«n vµ kÜ n¨ng s ph¹m bé m«n thuÇn thôc. §ång thêi, ngêi gi¸o viªn cßn ph¶i cã sù nhiÖt t×nh, lßng say mª nghÒ nghiÖp..

<span class='text_page_counter'>(27)</span>