Giáo trình Ký Xướng âm 1 - Trường cao đẳng Lào Cai

UBND TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ
KÝ XƯỚNG ÂM 1
NGÀNH: THANH NHẠC; ORGAN; BIỂU DIỄN NHẠC CỤ TRUYỀN THỐNG

Lào Cai, năm 2019

1


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được phép
dùng ngun bản hoặc trích dùng cho đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính sai lệch hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2


LỜI GIỚI THIỆU
Ký Xướng âm là một bộ môn giảng dạy phương pháp, đọc nhạc và ghi nhạc
được sử dụng trong đào tạo các ngành âm nhạc, Những kỹ năng về Ký Xướng âm là
hết sức quan trọng trong hoạt động nghệ thuật trình diễn. Bất kỳ một người nào khi
học âm nhạc chuyên nghiệp đều được học bộ môn Ký Xướng âm trong quá trình học
tập. Ký Xướng âm bao gồm hai mơn học là Ghi âm (cịn gọi là ký âm). Ghi âm là quá
trình nghe và ghi lại giai điệu, tiết tấu hay hoà âm thành nốt nhạc. Xướng âm là hát
bản nhạc mà không cần sự trợ giúp của bất cứ nhạc cụ nào, hay có thể gọi đơn giản là
đọc nhạc.
Xướng âm là quá trình giúp cho người học rèn luyện khả năng nghe nhạc, cách

xác định và ghi nhớ cao độ âm thanh cũng như đọc đúng cao độ và tiết tấu của tác
phẩm. Khi đọc nốt nhạc, chúng ta sử dụng bảy từ để đọc cao độ nốt nhạc: đô, rê, mi,
fa, son, la, si.
Đối với học sinh chuyên ngành âm nhạc thì kỹ năng Đọc nhạc, và Ký nhạc là vô cùng
quan trọng, để vận dụng vào hoạt động thực hành vào từng chuyên ngành như; Thanh
nhạc. Organ, nhạc cụ Truyền thống.
Trong q trình biên soạn, chúng tơi đã sưu tầm lựa chọn từ giáo trình Ký xướng âm
của các trường dạy nhạc có uy tín. Để cụ thể hóa phù hợp với từng chuyên ngành, Cấu
trúc của một bài được phân làm hai phần chính là lý thuyết và thực hành. Trong phần
lý thuyết bao gồm tái hiện các kiến thức đã học trong môn Lý thuyết âm nhạc. Phần
thực hành gồm được cấu trúc từ phần thực hiện kỹ năng cơ bản (đọc gam, tiết tấu đơn
lẻ) rồi đến phần vận dụng thực hành đọc bài.
Lào Cai, năm 2019
Tham gia biên soạn

Trần Tiến Dũng

3


MỤC LỤC
Bài 1. GIỌNG ĐÔ TRƯỞNG (C- dur)....................................................................................... 7
I. Lý thuyết ......................................................................................................................... 7
1. Khái quát giọng Đô trưởng ......................................................................................................... 7
2. Các loại nhịp, tiết tấu.................................................................................................................. 8

2.1. Các loại nhịp ........................................................................................................... 8
2.2. Các nhóm tiết tấu cơ bản ........................................................................................ 8
a) Tiết tấu nốt trắng, nốt đen ...................................................................................... 8
b) Tiết tấu nốt đen chấm dơi, nốt móc đơn ................................................................ 8

c) Tiết tấu có nốt kép, đảo phách ............................................................................... 9
3. Các cách đọc gam Đô trưởng tự nhiên ....................................................................................... 9

3.1 Đọc gam ................................................................................................................... 9
3.2. Đọc quãng ............................................................................................................. 10
II. Thực hành..................................................................................................................... 11
1. Thực hành xướng âm tiết tấu nốt trắng, nốt đen,lặng đen,lặng đơn,móc đơn. ......................... 11

1.1. Các bước thực hiện ............................................................................................... 11
1.2. Nội dung thực hiện ............................................................................................... 11
a) Tiết tấu ................................................................................................................. 11
b) Xướng âm ............................................................................................................ 13
c) Ghi âm ................................................................................................................. 24
2. Thực hành xướng âm tiết tấu có nốt kép,kép trước, kép sau. đảo phách,nhịch phách ............. 24

1.1. Các bước thực hiện ............................................................................................... 24
2.2. Nội dung thực hiện ............................................................................................... 25
a) Tiết tấu ................................................................................................................ 25
b) Xướng âm. ........................................................................................................... 25
................................................................................................................................. 32
Bài 2. GIỌNG LA THỨ (a- moll) ........................................................................................... 34
I. Lý thuyết ....................................................................................................................... 34
II. Thực hành..................................................................................................................... 35
1. Gam La thứ (a- moll) tự nhiên .................................................................................................. 35

4


1.1 Bài tập xướng âm. .................................................................................................. 36
1.2 Bài tập ghi âm la thứ tự nhên. ................................................................................ 38

2. Gam La thứ (a- moll) hòa thanh ............................................................................................... 39

2.1 Bài tập xướng âm. ................................................................................................. 39
2.2 Bài tập ghi âm la thứ hòa thanh. ............................................................................ 43
3. La thứ giai điệu (a- moll) ......................................................................................................... 44

3.1 Bài tập xướng âm. .................................................................................................. 44
3.2 Bài tập ghi âm ........................................................................................................ 46

5


CHƯƠNG TRÌNH MƠN HỌC
Tên mơn học: Ký xướng âm 1
Mã mơn học: MH09
Vị trí, tính chất của mơn học
- Vị trí: Ký xướng âm là mơn học bắt buộc thực hiện từ học kỳ một đến học kỳ
bốn trong chương trình dạy nghề trình độ trung cấp Thanh nhạc, Organ,và biểu diễn
nhạc cụ Truyền thống.
- Tính chất: Ký xướng âm thuộc khối kiến thức cơ sở ngành, trang bị kiến thức
về ký xướng âm căn bản hỗ trợ cho học sinh áp dụng cho từng chuyên ngành học.
Mục tiêu môn học
Sau khi hồn thành mơn học này, người học có khả năng:
1. Kiến thức: đọc được được nốt nhạc, khóa nhạc. Nhận biết được các âm hình
tiết tấu cơ bản vận dụng vào từng chuyên ngành.
2. Kỹ năng: đọc xướng âm, và ghi âm được những bản nhạc trong đó có âm
hình tiết tấu cơ bản, nghe và cảm nhận được tính chất một số loại nhịp; hát nhạc được
các bản nhạc cơ bản viết ở giọng Đô trưởng, La thứ.
3. Năng lực tự chủ và trách nhiệm: Người học biết cách tìm hiểu và phương
pháp ghi âm trong chương trình học

NỘI DUNG CHI TIẾT:

6


Bài 1. GIỌNG ĐÔ TRƯỞNG (C- dur)

Mục tiêu
Sau khi học xong bài này, người học có khả năng:
- Kiến thức: Trình bày được đặc điểm giọng Đơ trưởng, xác định được số
phách trong 1 ô nhịp của một bản nhạc bất kỳ.
- Kỹ năng:
+ Thực hành gõ tiết tấu được các nhóm tiết tấu cơ bản.
+ Đọc đúng cao độ gam rải giọng Đô trưởng.
+ Đọc nhạc đúng cao độ, tiết tấu một số bản nhạc trong bài.
- Năng lực tự chủ và trách nhiệm: Nghiêm túc, chủ động trong học tập. Biết
ứng dụng các bản nhạc xướng âm trong mơn học.
Nội dung chính:
I. Lý thuyết
1. Khái qt giọng Đơ trưởng
- Giọng Đô trưởng (C-dur hoặc C- Major) là cung thể trưởng dựa trên nốt Đơ.
Bộ khóa của nó khơng có dấu thăng hoặc giáng.
- Cấu tạo:
+ Giọng Đơ trưởng (C-dur) được xây dựng trên điệu thức trưởng có âm chủ là
nốt đô.
+ Hợp âm chủ: là hợp âm 3 trưởng gồm 3 nốt đồ, mi, son tương ứng với các
bậc I, bậc III, bậc V của điệu thức.
- Cách dạng Giọng Đơ trưởng (C-dur): tự nhiên, hịa thanh (có bậc 6- nốt la hạ
xuống nửa cung), giai điệu (có bậc 6, bậc 7- nốt la, si hạ xuống nửa cung khi giai điệu
đi xuống

- Tính chất: thường mang tính chất mạnh mẽ, hào hùng, sôi nổi, riêng giọng Cdur giai điệu có tính chất gần giống với giọng Đơ thứ (c-moll)
- Mối quan hệ giữa các bậc liền nhau của giọng Đô trưởng tự nhiên:

- Mối quan hệ giữa các bậc liền nhau của giọng Đơ trưởng hồ thanh:

7


- Mối quan hệ giữa các bậc liền nhau của giọng Đô trưởng giai điệu:

2. Các loại nhịp, tiết tấu
2.1. Các loại nhịp
- Nhịp đơn gồm các loại nhịp 2/4, 3/4, 3/8 trong mỗi ơ nhịp loại nhịp này có một
phách mạnh.
- Nhịp phức gồm các loại nhịp 4/4 (C), 6/8 … nó được cấu tạo từ 2 loại nhịp đơn cùng
loại do đó trong mỗi ơ nhịp loại nhịp này có một phách mạnh và một phách mạnh vừa.
- Các nhịp 2/4, ¾, 4/4 (C) mỗi phách tương ứng với giá trị trường độ 1 nốt đen; các
loại nhịp 3/8, 6/8 mỗi phách tương ứng với giá trị trường độ 1 nốt móc đơn.
2.2. Các nhóm tiết tấu cơ bản
a) Tiết tấu nốt trắng, nốt đen
- Trong nhịp 2/4, ¾, 4/4 (C) một nốt trắng có giá trị bằng 2 phách, 1 nốt đen có giá trị
bằng 1 phách
- Các nhóm tiết tấu cơ bản:
;
b) Tiết tấu nốt đen chấm dơi, nốt móc đơn
- Trong nhịp 2/4, ¾, 4/4: mỗi nối móc đơn giá giá trị bằng ½ phách; trong nhịp
3/8, 6/8 mỗi nốt móc đơn có giá trị bằng 1 phách
- Nốt nhạc có dấu chấm dơi thì giá trị trường độ nốt đó tăng thêm ½ giá trị
trường độ nốt đó.
- Các nhóm tiết tấu cơ bản

+ Tiết tấu nốt móc đơn
;

8


;

+ Tiết tấu nốt có dấu chấm dơi

c) Tiết tấu có nốt kép, đảo phách
- Trong nhịp 2/4, ¾, 4/4: mỗi nối móc kép giá giá trị bằng1/4 phách; trong nhịp
3/8, 6/8 mỗi nốt móc đơn có giá trị bằng 1/2 phách.
- Đảo phách là trọng âm tiết tấu không trùng với trọng âm tiết nhịp
- Các mẫu tiết tấu cơ bản
+ Tiết tấu có 1 nốt móc đơn và 2 nốt móc kép
;

;

+ Tiết tấu có 4 nốt móc kép
;
+ Tiết tấu đảo phách
;

3. Các cách đọc gam Đô trưởng tự nhiên
3.1 Đọc gam
- Đọc gam theo cao độ tăng dần

- Đọc gam theo cao độ giảm dần

9

;


- Đọc gam theo mơ típ
+ Mơ típ 2

+ Mơ tip 3 nốt

+ Mơ típ 4 nốt

3.2. Đọc qng
+ Qng 3

+ Quãng 4

10


II. Thực hành
1. Thực hành xướng âm tiết tấu nốt trắng, nốt đen,lặng đen,lặng đơn,móc
đơn.
1.1. Các bước thực hiện
Bước 1. Gõ tiết tấu:
- Xác định loại nhịp, phách
- Xác định nhóm tiết tấu
- Gõ tiết tấu từng phần và cả bài kết hợp với đánh nhịp
Bước 2. Đọc gam, đọc quãng

Bước 3. Xướng âm
- Xác định
- Xướng âm tường phần của bài
- Xướng âm toàn bộ bài
Lưu ý:
- Khi đọc sai cao độ, thì cần đọc lại gam chủ hoặc gam rải để xác định âm tựa
và cao độ đúng của âm cần sửa.
- Khi đọc nhạc sai nhịp phách thì cần xác định lại nhóm tiết tấu đang thực hiện,
xác định lại phách nhóm các nốt.
1.2. Nội dung thực hiện
a) Tiết tấu
Bài tập tiết tấu số 1

Bài tập tiết tấu số 2

Bài tập tiết tấu số 3

11


Bài tập tiết tấu số 4

Bài tập tiết tấu số 5

Bài tập tiết tấu số 6

Bài tập tiết tấu số 7

Bài tập tiết tấu số 8

Bài tập tiết tấu số 9

Bài tập tiết tấu số 10

12


Bài tập tiết tấu số 11

Bài tập tiết tấu số 12

b) Xướng âm
Bài xướng âm 1. nốt đen, nốt trắng ( Khỏe khoắn)

Bài xướng âm 2. Nốt den, trắng ( Vui - khỏe)

13


Bài xướng âm 3. Lặng đen

Bài xướng âm 4. Lặng đen.

Bài xướng âm 5. Khóa pha

Bài xướng âm 6. Lặng đen.

14

Bài xướng âm 7. Vui - nhí nhảnh

Bài xướng âm 8. Andantino

Bài xướng âm 9. Nhịp 3/4 chấm dôi

15


Bài xướng âm 10.
(biến tấu trên chủ đề dân ca Pháp- V.A.Mozart)
Chậm dãi, thư thái

Bài xướng âm11.
(Buổi sáng đẹp trời- Đỗ Mạnh Thường)
Vừa phải

Bài xướng âm 12. Móc đơn

16


Bài xướng âm 13. Khóa pha

Bài xướng âm 14. Nhịp 3/4

Bài xướng âm 15.

Bài xướng âm 16.

17


Bài xướng âm 17.

Bài xướng âm 18.

Bài xướng âm 19.

18


Bài xướng âm 20.

Bài xướng âm 21.

Bài xướng âm 22.

19


Bài xướng âm 23.

Bài xướng âm 24.

Bài xướng âm 25.

20

Bài xướng âm 26.

Bài xướng âm 27.

Bài xướng âm 28.

21


Bài xướng âm 29.

Bài xướng âm 30.

Bài xướng âm 31. Em nhớ Tây nguyên (vừa phả,i trong sáng)

22


Bài xướng âm 32.

Bài xướng âm 33.

Bài xướng âm 34.

Bài xướng âm 35.

23


Bài xướng âm 36.

c) Ghi âm
Bài ghi âm số 1.

Bài ghi âm số 2.

2. Thực hành xướng âm tiết tấu có nốt kép,kép trước, kép sau. đảo phách,nhịch
phách
1.1. Các bước thực hiện
Bước 1. Gõ tiết tấu:
- Xác định loại nhịp, phách
- Xác định nhóm tiết tấu
- Gõ tiết tấu từng phần và cả bài kết hợp với đánh nhịp
Bước 2. Đọc gam, đọc quãng
Bước 3. Xướng âm
- Xác định
- Xướng âm tường phần của bài
- Xướng âm toàn bộ bài

24


Lưu ý:
- Khi đọc sai cao độ, thì cần đọc lại gam chủ hoặc gam rải để xác định âm tựa
và cao độ đúng của âm cần sửa.
- Khi đọc nhạc sai nhịp phách thì cần xác định lại nhóm tiết tấu đang thực hiện,
xác định lại phách nhóm các nốt.
2.2. Nội dung thực hiện
a) Tiết tấu
Bài tập tiết tấu số 13

Bài tập tiết tấu số 14

Bài tập tiết tấu số 15

Bài tập tiết tấu số 16

Bài

tập

tiết

tấu

b) Xướng âm.
Bài xướng âm 37. Bài tập Đảo phách

25

số

17