Giáo trình Vẽ bố cục tranh phong cảnh - Trường Cao đẳng Lào Cai

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ
MƠN HỌC/MƠ ĐUN: VẼ BỐ CỤC TRANH PHONG CẢNH
NGÀNH: HỘI HỌA

Lưu hành nội bộ
Năm 2019

1
1


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được phép dùng
ngun bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2
1


LỜI GIỚI THIỆU
Trong các ngành nghệ thuật tạo hình như hội hoạ, kiến trúc, điêu khắc… các nghệ
sĩ thường áp dụng những nguyên tắc bố cục để sắp xếp chủ thể vào đúng vị trí “hợp
nhãn” với người xem . Đây có thể gọi là nghệ thuật của thị giác.
Vậy nên đấy chính là lý do tơi quyết định viết cuốn giáo trình này để mọi người có
thể học và tham khảo. Trong quá trình viết giáo trình dưới sự chỉ đạo và quan tâm của ban
giám hiệu cũng như sự góp ý giúp đỡ và cung cấp tư liệu của các đồng nghiệp để tơi hồn

thành nhiệm vụ của mình. Xin chân thành cảm ơn!
Lào Cai, năm 2019
Người biên soạn
Nguyễn Huy Hiệp

3
1


MỤC LỤC
Vẽ bố cục tranh phong cảnh ................................................................................................ 5
Bài 1: Vẽ bố cục tranh phong cảnh điểm người ............................................................. 5
I. Lý thuyết về bố cục tranh phong cảnh điểm người ...................................................... 6
II. Thực hành vẽ bố cục tranh phong cảnh điểm người (CL Bột màu) ............................ 6
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục .................................................... 7
Bài 2: Vẽ bố cục tranh phong cảnh thành thị ................................................................. 8
I. Lý thuyết về tranh phong cảnh thành thị ...................................................................... 8
II. Thực hành vẽ bố cục tranh phong cảnh thành thị (CL Bột màu) ................................ 9
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục .................................................. 10
Bài 3: Vẽ bố cục tranh phong cảnh nông thôn.............................................................. 11
I. Lý thuyết về bố cục tranh phong cảnh nông thôn ....................................................... 11
II. Thực hành vẽ bố cục tranh phong cảnh nông thôn (CL Bột màu) ............................ 12
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục .................................................. 12
Tài liệu tham khảo .................................................................................................... 13

4
1


Tên môn học: Vẽ bố cục tranh phong cảnh

(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
Mã mơ đun: MĐ22
I. Vị trí, tính chất của mơn học
- Vị trí: Học sau mơn Mĩ thuật học; Vẽ bố cục cơ bản; Luật xa gần
- Tính chất: là mơ đun chun ngành bắt buộc
II. Mục tiêu mô đun
Kết thúc môn học người học đạt được
- Về kiến thức
+ Người học nêu được điểm giống và khác nhau cơ bản của bố cục cơ bản và bố cục tranh
phong cảnh
+ Người học trình bày được trình tự thực hiện bài vẽ bố cục tranh phong cảnh
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục tranh phong cảnh điểm người, tranh phong cảnh nông thôn và tranh
phong cảnh thành thị
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tham gia tích cực vào các giờ giảng
+ Thể hiện năng lực tự học thơng qua các bài học có nội dung tương tự
+ Thêm yêu quý hơn về môi trường sống xung quanh, từ đó có hành động bảo vệ môi
trường xanh sạch đẹp
III. Nội dung mô đun
Vẽ bố cục tranh phong cảnh
Bài 1: Vẽ bố cục tranh phong cảnh điểm người
(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
A. Mục tiêu
Kết thúc bài người học đạt được
- Về kiến thức
+ Người học nêu được sự giống và khác nhau giữa bố cục tranh phong cảnh và bố cục tranh
phong cảnh điểm người
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục tranh phong cảnh điểm người

- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tham gia tích cực vào các giờ giảng
+ Thể hiện năng lực tự học thơng qua những bài có nội dung về phong cảnh điểm người
+ Thấy được vẽ đẹp hài hòa giữa con người và cuộc sống tự nhiên từ đó thêm u cuộc
sống xung quanh mình
B. Nội dung bài học
5
1


I. Lý thuyết về bố cục tranh phong cảnh điểm người
Vẽ tranh phong cảnh là vẽ những bức tranh miêu tả và khắc họa lại những nét đẹp
đặc biệt của thiên nhiên xung quanh cuộc sống của con người. Những bức tranh này thường
chỉ chú trọng đến những vẻ đẹp trong cảnh sắc thiên nhiên. Chính vì vậy mà nếu có sự xuất
hiện của con người thì đây cũng chỉ là một vài nét phụ họa thêm để giúp tôn lên vẻ đẹp yên
bình cho cảnh vật và thiên nhiên, vậy bố cục tranh phong cảnh điểm người là bố cục tranh
phong cảnh mà trong đó hình ảnh con người khơng giữ vai trị chính trên bề mặt tranh, sự
xuất hiện có chăng chỉ là điểm xuyến cho tranh thêm sinh động.
II. Thực hành vẽ bố cục tranh phong cảnh điểm người (CL Bột màu)
Bước 1: Chọn nội dung đề tài và tư liệu liên quan
Chúng ta có thể chọn phong cảnh nông thôn, thành thị ...tốt nhất những nơi mà
chúng ta có những kỹ niệm đẹp, chọn những dáng người liên quan đến bối cảnh cụ thể,
phải chọn những dáng người trong tư thế động.
Bước 2: Phác thảo sơ bộ
Ở bước này chỉ cần thể hiện bố cục bằng các mảng hình đậm nhạt, khoảng trống,
khoảng đặc… cần làm rõ sáng tối lớn, đường đi của ánh sáng. Tính tiếp nhịp điệu sáng tối
to nhỏ như thế nào, phía trên và phía dưới ra sao. Lưu ý, phải sắp được nhịp chuyển giữa
mảng tối và mảng sáng, làm cho chúng xen kẽ lẫn nhau, trong tối có sáng và ngược lại.
Bước 3: Thể hiện bối cảnh tranh
Đưa các hình ảnh đã chọn vào các mảng hình ở phác thảo sơ bộ. Đặt vị trí các mảng

hình phong cảnh làm trọng tâm chính cho tranh, khéo léo đưa nhân vật vào vị trí trong
tranh sao cho tự nhiên nhất cần chú trọng ở nhịp tay và chân của nhân để tạo nên hơi thở
trong tranh. Thể hiện ít nhất bằng hai phác thảo đen trắng và màu ở kích thước bé
khoảng15x20cm (H2.1.1, H2.1.2).

H2.1.1

H2.1.2

Bước 4: Phóng tranh và hồn thiện
Tìm gam màu yêu thích, phác lớp màu nền trước tiên, càng nhiều lớp màu càng đẹp,
màu chính sau cùng. Lưu ý cân bằng nóng lạnh và nhịp chuyển của các mảng màu trong
6
1


bài. Sau khi đã chọn được cách sắp xếp bối cảnh và hịa sắc phù hợp người vẽ thực hiện
phóng tranh theo kích thước theo u cầu và hồn thiện bài.
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục
- Bố cục tranh gây cho cảm giác về thể loại tranh sinh hoạt, nguyên nhân là quác chú ý đến
việc thể hiện con người mà quên mất yêu cầu của bài, khắc phục bằng cách nên thể hiện
nhân vật sau cùng và đặt ở một vị trí thứ yếu.

7
1


Bài 2: Vẽ bố cục tranh phong cảnh thành thị
(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
A. Mục tiêu

Kết thúc bài người học đạt được
- Về kiến thức
+ Người học trình bày được nét đặc trưng của phong cảnh thành thị
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục tranh phong cảnh thành thị
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tham gia tích cực vào các giờ giảng
+ Thể hiện năng lực tự học thơng qua những bài có nội dung về phong cảnh thành thị
+ Thấy được vẽ đẹp của cuộc sống hiện đại nơi phồn hoa đô thị từ đó ca ngợi, cống hiến
xây dựng cho cuộc sống mới thêm tươi đẹp
B. Nội dung bài học
I. Lý thuyết về tranh phong cảnh thành thị
Nếu như bạn là người thuộc cá tính hiện đại. Hoặc cũng có thể bạn muốn mang một
làn gió mới khác với khơng gian được trang trí bằng những bức tranh làng q n ả, thanh
bình. Thì tranh phong cảnh thành phố chính là một lựa chọn sáng suốt. Đây là một đề tài
cũng được nhiều họa sỹ theo đuổi không kém đề tài làng quê. Và quả thực, những bức họa
của đô thị hiện đại đó đã mang một hơi thở mới, một sinh khí mới cho khơng gian mà nó
hiện diện
Cuộc sống đơ thị hàng ngày trong cảm quan của chúng ta nếu không là khói bụi, là
tắc đường, là xơ bồ chen chúc, hầu hết, trong suy nghĩ của mọi người, thành phố là nơi
ngột ngạt, tấp nập. Tất nhiên, bên cạnh đó là những yếu tố tích cực rất có lợi cho cuộc sống
văn minh của chúng ta.
Thế nhưng, những sự văn minh, hiện đại đó, đâu phải lúc nào chúng ta cũng được
ngắm nhìn, thưởng thức. Nếu như khơng qua những bức tranh phong cảnh thành phố. Liệu
bạn có thấy hết được sự lung linh, huyền ảo của đêm thành phố khi nhìn từ trên cao? Liệu
bạn có thấy được sự thanh bình, thơ mộng của cơng viên giữa lịng đơ thị lúc mặt trời vừa
mới mọc? Hay cũng có khi là những nét hiện đại, văn minh ở nơi có tín hiệu đèn giao
thơng? Các họa sỹ đã thu vào trong cảm quan nghệ thuật của mình những góc nhìn hết sức
thẩm mỹ. Để sáng tác cho chúng ta những bức họa xinh xắn, chân thực và lộng lẫy về thành
phố thân yêu (H2.2.1)

8
1


H2.2.1
Thực ra, cảm hứng trong những bức tranh phong cảnh thành phố khơng nhất thiết
phải là những gì mà họa sỹ chụp lại được qua lăng kính nghệ thuật của mình. Đó cũng có
khi là thành phố trong tương lai với những ước mơ, mong muốn của họa sỹ. Chính sự đa
dạng đó đã làm nên tính hiện đại khơng thể lẫn với bất kể đề tài tranh ảnh nào khác. Và
đương nhiên, những sự hiện diện của những bức tranh đó chắc chắn sẽ mang lại nét đẹp
hiện đại, thời thượng cho không gian.
II. Thực hành vẽ bố cục tranh phong cảnh thành thị (CL Bột màu)
Bước 1: Chọn nội dung đề tài và tư liệu liên quan
Chúng ta có thể chọn bối cảnh nơi bến xe, bến tàu, nơi cơng viên hoặc là những
cơng trình kiến trúc đặc trưng...
Bước 2: Phác thảo sơ bộ
Ở bước này chỉ cần thể hiện bố cục bằng các mảng hình đậm nhạt, khoảng trống,
khoảng đặc… cần làm rõ sáng tối lớn, đường đi của ánh sáng. Tính tiếp nhịp điệu sáng tối
to nhỏ như thế nào, phía trên và phía dưới ra sao. Lưu ý, phải sắp được nhịp chuyển giữa
mảng tối và mảng sáng, làm cho chúng xen kẽ lẫn nhau, trong tối có sáng và ngược lại.
Bước 3: Thể hiện bối cảnh tranh
Đưa các hình ảnh đã chọn vào các mảng hình ở phác thảo sơ bộ. Đặt vị trí các mảng
hình phong cảnh làm trọng tâm chính cho tranh, nên dưa các yếu tố kiến trúc nhiều vào
trong bố cục, sử dụng cá hình có khối thay đởi để tạo nhịp điệu như hơi thở năng động của
thành thị nên chọn những nhân vật có tính đặc trưng ví dụ quần áo, động tác, phương
tiện...nhằm thể hiện nổi bật sự phồn thịnh của chốn thành thị. Thể hiện ít nhất bằng hai
phác thảo đen trắng và màu ở kích thước bé khoảng15x20cm ( H2.2.2, H2.2.3, H2.2.4,
H2.2.5).
9

1


H2.2.2

H2.2.3

H2.2.4

H2.2.5

Bước 4: Phóng tranh và hồn thiện
Tìm gam màu u thích, phác lớp màu nền trước tiên, càng nhiều lớp màu càng đẹp,
màu chính sau cùng. Lưu ý cân bằng nóng lạnh và nhịp chuyển của các mảng màu trong
bài. Sau khi đã chọn được cách sắp xếp bối cảnh và hịa sắc phù hợp người vẽ thực hiện
phóng tranh theo kích thước theo u cầu và hồn thiện bài.
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục
- Gây nhầm lẫn trong đề tài tranh về thành thị và nơng thơn, ngun nhân chưa khai thác
triệt để các hình ảnh về thành thị, khắc phục bằng cách đưa nhiều hình ảnh như kiến trúc,
sự đơng đúc, xe cộ…vào tranh

10
1


Bài 3: Vẽ bố cục tranh phong cảnh nông thôn
(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
A. Mục tiêu
Kết thúc bài người học đạt được
- Về kiến thức

+ Người học trình bày được những nét riêng của phong cảnh nông thôn
+ Người học trình bày, phân biệt được sự giống và khác nhau giữa bố cục tranh phong
nông thôn và bố cục tranh phong cảnh thành thị
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục tranh phong cảnh nông thôn
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tham gia tích cực vào các giờ giảng
+ Thể hiện năng lực tự học thông qua những bài có nội dung về phong cảnh nơng thôn
+ Thấy được vẽ đẹp phong cảnh nông thôn từ đó thêm u q hương đất nước mình nhiều
hơn
B. Nội dung bài học
I. Lý thuyết về bố cục tranh phong cảnh nông thôn
Tranh phong cảnh nông thôn thường hiện diện trong nhiều khơng gian của các gia
đình, đặc biệt là đối với những người dân Việt Nam chúng ta. Các tác phẩm này ln ln
có những nét riêng rất dễ dàng nhận ra giữa mn vàn hình ảnh khác. Tranh phong cảnh
nơng thơn thường được phác họa bằng những hình ảnh vô cùng quen thuộc đối với nhiều
người trong số chúng ta. Đó có thể là một miền ký ức vốn dĩ đã gắn liền với những năm
tháng tuổi thơ hay một khung cảnh đặc trưng có thể gợi nhớ về vùng đất nào đó đã từng
đặt chân đến trong một chuyến đi của ngày xưa,... Tuy nhiên, tất cả đều là những hình ảnh
cực kỳ quen thuộc và gắn bó đối với nhiều người như: cây đa, đình làng, con sơng q hay
cánh đồng lúa chín đang đơm bơng,... nói lên sự thanh bình của làng q Việt. Tranh phong
cảnh nơng thơn phác họa những hình ảnh quen thuộc, gần gũi
Những tác phẩm này thường có đặc điểm chung là được phác họa bằng các sắc màu
mang hơi hướm tươi tắn và dịu dàng. Chỉ cần chiêm ngưỡng chúng, người đối diện cũng
dễ dàng cảm nhận được sự thoải mái, căng tràn sức sống nhưng lại vơ cùng bình yên đến
lạ thường. Chắc chắn rằng, mỗi một tác phẩm đều sẽ trở thành những điểm nhấn trong bất
kỳ mọi không gian.
Với những đặc điểm riêng rất dễ dàng nhận ra giữa muôn vàn tác phẩm khác, tranh phong
cảnh đồng quê thường được nhiều gia đình chọn lựa nhằm làm đẹp cho khơng gian trong
ngơi nhà của mình. Chúng khơng chỉ hiện diện tại gian phòng khách mà còn được sử dụng

tại các khu vực đòi hỏi cao về độ thẩm mỹ và tinh tế như phòng làm việc,..

11
1


II. Thực hành vẽ bố cục tranh phong cảnh nông thôn (CL Bột màu)
Bước 1: Chọn nội dung đề tài và tư liệu liên quan
Chúng ta có thể chọn những hình ảnh về cảnh sắc của từng vùng quê khác nhau
đồng bằng hoặc vùng cao… tùy vào ký ức và kỷ niệm của người vẽ.
Bước 2: Phác thảo sơ bộ
Ở bước này chỉ cần thể hiện bố cục bằng các mảng hình đậm nhạt, khoảng trống,
khoảng đặc… cần làm rõ sáng tối lớn, đường đi của ánh sáng. Tính tiếp nhịp điệu sáng tối
to nhỏ như thế nào, phía trên và phía dưới ra sao. Lưu ý, phải sắp được nhịp chuyển giữa
mảng tối và mảng sáng, làm cho chúng xen kẽ lẫn nhau, trong tối có sáng và ngược lại.
Bước 3: Thể hiện bối cảnh tranh
Đưa các hình ảnh đã chọn vào các mảng hình ở phác thảo sơ bộ. Đặt vị trí các mảng
hình phong cảnh làm trọng tâm chính cho tranh, mặc dù là tranh phong cảnh nơng thơn
nhưng cũng nên đưa điểm xuyến vào hình ảnh lao động của con người để tạo nên sức sống
sinh động cho. Thể hiện ít nhất bằng hai phác thảo đen trắng và màu ở kích thước bé
khoảng15x20cm (H2.3.1, H2.3.2, H2.3.3, H2.3.4).

H2.3.1

H2.3.2

H2.3.3

H2.3.4

Bước 4: Phóng tranh và hồn thiện
Tìm gam màu yêu thích, phác lớp màu nền trước tiên, càng nhiều lớp màu càng đẹp,
màu chính sau cùng. Lưu ý cân bằng nóng lạnh và nhịp chuyển của các mảng màu trong
bài. Sau khi đã chọn được cách sắp xếp bối cảnh và hịa sắc phù hợp người vẽ thực hiện
phóng tranh theo kích thước theo u cầu và hồn thiện bài.
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục
12
1


- Chưa thể hiện hết được tinh thần của làng quê Việt Nam, nguyên nhân chưa thể hiện được
sự yên bình, nét văn hóa vùng miền…khắc phục bằng cách đưa các hình ảnh như cây đa,
giếng nước mái đình hay nếp nhà sàn, ruộng bậc thang … vào tranh.
Tài liệu tham khảo
[1]- ÂU DƯƠNG ANH 2003, Mười nhà hội họa lớn thế giới, NXB Văn hóa thơng tin.
[2]- PHẠM THỊ CHỈNH 2007, Lịch sử mỹ thuật Việt Nam, NXB Đại học Sư Phạm.
[3]- NGUYỄN QN 2006, Ngơn ngữ của hình và màu sắc, NXB Văn hóa Thơng tin

13
1