Giáo trình Vẽ bố cục tranh sinh hoạt - Trường Cao đẳng Lào Cai

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ
MƠN HỌC/MƠ ĐUN: VẼ BỐ CỤC TRANH SINH HOẠT
NGÀNH: HỘI HỌA

Lưu hành nội bộ
Năm 2019

1
1


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được phép dùng
ngun bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh doanh
thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.

2
1


LỜI GIỚI THIỆU
Trong các ngành nghệ thuật tạo hình như hội hoạ, kiến trúc, điêu khắc… các nghệ
sĩ thường áp dụng những nguyên tắc bố cục để sắp xếp chủ thể vào đúng vị trí “hợp
nhãn” với người xem . Đây có thể gọi là nghệ thuật của thị giác.
Vậy nên đấy chính là lý do tơi quyết định viết cuốn giáo trình này để mọi người có
thể học và tham khảo. Trong quá trình viết giáo trình dưới sự chỉ đạo và quan tâm của ban
giám hiệu cũng như sự góp ý giúp đỡ và cung cấp tư liệu của các đồng nghiệp để tơi hồn

thành nhiệm vụ của mình. Xin chân thành cảm ơn!
Lào Cai, năm 2019
Người biên soạn
Nguyễn Huy Hiệp

3
1


MỤC LỤC
Vẽ bố cục tranh sinh hoạt .................................................................................................... 5
Bài 1: Vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường ........................................................................... 5
I. Lý thuyết về bố cục tranh chủ đề nhà trường.......................................................... 5
II. Thực hành vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường (CL Bột màu) .............................. 6
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục .............................................. 7
Bài 2: Vẽ bố cục tranh đề tài gia đình ................................................................................. 8
I. Lý thuyết về bố cục tranh đề tài gia đình ................................................................. 8
II. Thực hành vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường (CL Bột màu) .............................. 8
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục .............................................. 9
Bài 3: Vẽ bố cục tranh đề tài tình mẫu tử .......................................................................... 10
I. Lý thuyết bố cục tranh đề tài tình mẫu tử ............................................................. 10
II. Thực hành vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường (CL Bột màu) ............................ 10
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục ............................................ 11
Tài liệu tham khảo ...................................................................................................... 11

4
1


Tên môn học: Vẽ bố cục tranh sinh hoạt

(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
Mã mơ đun: MĐ23
I. Vị trí, tính chất của mơn học
- Vị trí: Học kỳ 4, Học sau môn Mĩ thuật học; Vẽ bố cục cơ bản; Luật xa gần
- Tính chất: là mơ đun chun ngành bắt buộc
II. Mục tiêu mô đun
Kết thúc môn học người học đạt được
- Về kiến thức
+ Người học trình bày được đặc điểm riêng của tranh sinh hoạt
+ Người học nêu được điểm giống và khác nhau cơ bản của bố cục tranh sinh hoạt với bố
cục tranh phong cảnh
+ Người học trình bày được trình tự thực hiện bài vẽ bố cục tranh sinh hoạt
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục những chủ đề khác nhau của tranh sinh hoạt trong từng bài cụ thể
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tham gia tích cực vào các giờ giảng
+ Thể hiện năng lực tự học thông qua tìm hiểu các bài học có nội dung tương tự
+ Hiểu thêm về những hoạt động sinh hoạt của con người từ đó trân trọng những giá trị
của cuộc sống.
III. Nội dung mô đun
Vẽ bố cục tranh sinh hoạt
Bài 1: Vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường
(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
A. Mục tiêu
Kết thúc bài người học đạt được
- Về kiến thức
+ Người học phân biệt được đề tài tranh và chủ đề tranh
+ Trình bày được đặc điểm về chủ đề nhà trường
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục tranh chủ đề nhà trường

- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tích cực tham gia vào giờ học
+ Thông qua việc lựa chọn những hình ảnh về thầy cơ, bạn bè… người học gợi được những
kỷ niệm đẹp về thời học sinh từ đó cố gắng hơn trong việc học tập
B. Nội dung bài học
I. Lý thuyết về bố cục tranh chủ đề nhà trường
Là sự sắp xếp có chủ định những hình ảnh về thầy cô, bạn bè, mái trường…để tái
tạo lại những kỷ niệm đẹp về ngơi trường thân u, là hình ảnh cơ giáo dạy học chẳng cịn
xa lạ gì với mỗi người học sinh trong mỗi ngày đến trường. Một khoảnh khắc đẹp, khó
quên của thời cắp sách tới lớp. Cơ giáo xinh đẹp với mái tóc dài ngang vai đang giảng bài,
truyền đạt những kiến thức bổ ích cho thế hệ tương lai. Hay hình ảnh cơ chỉ bảo từng cách
thức hay lỗi sai cho các em.
5
1


Bên cạnh đó là các em học sinh say sưa lắng nghe cô giáo giảng. Hay là các cánh tay dơ
lên phát biểu. Có những lúc khơng khí học sơi động, có những lúc lại trầm ngâm, mn
vàn cảm xúc với những nội dung bài học khác nhau.
Hay đó là khi học nhóm đây cũng trở thành một ý tưởng tuyệt vời để vẽ tranh về đề
tài học tập. Bức tranh mơ tả lại những buổi học nhóm bên các bạn cùng trang lứa đầy vui
vẻ, hào hứng. Chúng có thể diễn ra trong các giờ sinh hoạt, sau mỗi buổi tan học hay vào
những ngày cuối tuần xin bố mẹ sang nhà nhau học nhóm. Bức tranh thật xinh đẹp và đáng
yêu khi các bạn ngồi chung trong một chiếc bàn cùng trao đổi, nói chuyện về một chủ đề
học tập cụ thể.
Ngoài những giờ học trên lớp, học nhóm thì chắc chắn mỗi bạn học sinh sẽ đều có
một góc học tập cho riêng mình. Nơi giúp các em ôn tập lại kiến thức, làm các bài tập về
nhà. Đặc biệt hơn đó cịn là nơi ni dưỡng, chắp cánh cho một đứa trẻ thơ ngây trở
thành một người hữu ích cho xã hội sau này. Do đó, góc học tập cũng là một ý tưởng hay
cho bức tranh vẽ về đề tài học tập.

Góc học tập ấy khá đơn giản, chúng gồm bàn ghế, đèn, sách vở, giá sách, đồng hồ nên
bạn hồn tồn có thể vẽ theo một cách dễ dàng. Ngồi ra, các bạn có thể sáng tạo làm cho
khơng gian riêng tư đó trở nên sống động hơn theo ý thích của mình…
II. Thực hành vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường (CL Bột màu)
Bước 1: Chọn nội dung đề tài và tư liệu liên quan
Chọn hình ảnh về khơng gian rộng như sân trường, cổng trường…hay không gian
lớp học, thư viện…bằng các tư liệu sưu tầm qua sách báo, internet hay ký họa thực tế…
Bước 2: Phác thảo sơ bộ
Ở bước này chỉ cần thể hiện bố cục bằng các mảng hình đậm nhạt, khoảng trống,
khoảng đặc… cần làm rõ sáng tối lớn, đường đi của ánh sáng. Tính tiếp nhịp điệu sáng tối
to nhỏ như thế nào, phía trên và phía dưới ra sao. Lưu ý, phải sắp được nhịp chuyển giữa
mảng tối và mảng sáng, làm cho chúng xen kẽ lẫn nhau, trong tối có sáng và ngược lại.
Bước 3: Thể hiện bối cảnh tranh
Đưa các hình ảnh đã chọn vào các mảng hình ở phác thảo sơ bộ. Đặt vị trí các nhân
vật, tìm dáng của họ, nếu có nhân vật cùng chung một hoạt động thì thay góc hoặc tư thế
cho khác nhau, cần chú trọng ở nhịp tay và chân của nhân vật vì nhờ đây mà nói rõ lên
được nội dung của đề tài. Thể hiện ít nhất bằng hai phác thảo đen trắng và màu ở kích
thước bé khoảng15x20cm (H3.1.1, H3.1.2, H3.1.3, H3.1.4).

H3.1.1

H3.1.2
6

1


H3.1.3
H3.1.4
Bước 4: Phóng tranh và hồn thiện

Tìm gam màu u thích, phác lớp màu nền trước tiên, càng nhiều lớp màu càng đẹp,
màu chính sau cùng. Lưu ý cân bằng nóng lạnh và nhịp chuyển của các mảng màu trong
bài. Sau khi đã chọn được cách sắp xếp bối cảnh và hịa sắc phù hợp người vẽ thực hiện
phóng tranh theo kích thước theo u cầu và hồn thiện bài.
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục
- Khó lột tả được sự ngây thơ trong sáng của học sinh, nguyên nhân khai thác chưa sâu về
tâm lý lứa tuổi các hoạt động đặc trưng của lứa tuổi, khắc phục bằng cách khai thác các trò
chơi dân gian như kéo co, nhảy dây, đá cầu…

7
1


Bài 2: Vẽ bố cục tranh đề tài gia đình
(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
A. Mục tiêu
Kết thúc bài người học đạt được
- Về kiến thức
+ Trình bày được đặc điểm về tranh đề tài gia đình
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục tranh đề tài gia đình
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tích cực tham gia vào giờ học
+ Thông qua việc lựa chọn những hình ảnh đẹp về những người thân yêu sẽ giúp người
học có những rung động tích cực thêm u thương gia đình, người thân của mình hơn
B. Nội dung bài học
I. Lý thuyết về bố cục tranh đề tài gia đình
Là sự sắp xếp có chủ định những hình ảnh về ông bà cha mẹ, anh chị em những
người thân yêu tạo nên bố cục tranh ấm áp gần gủi. Dù sau này ta có lớn lên và đi bất kỳ
nơi đâu, thì gia đình vẫn là điểm tựa tinh thần, là nơi để ta trở về nghỉ ngơi, thả lịng và

khơng cịn toan tính thiệt hơn. Gia đình là nơi khởi nguồn của ta, cho ta lớn lên và tri thức
cũng là nơi để các thành viên thân thiết máu mủ an ủi, động viên nhau những khi khó khăn,
chủ đề tranh gia đình ln là hình ảnh đáng nhớ nhất trong tuổi thơ mỗi người, những bức
tranh gia đình ln thể hiện nội dung hạnh phúc, sum vầy với khung cảnh các thành viên
trò chuyện, ăn cơm cùng nhau. Đây là chủ đề thường thấy trong các bức tranh về tình cảm
gia đình phổ biến trên thị trường hiện nay. Những khoảnh khắc cùng người thân luôn đáng
nhớ nhất trong tuổi thơ và cuộc đời của mỗi người.
Cho dù sau này khi lớn lên đi đến bất cứ nơi đâu thì hình ảnh gia đình vẫn ln là
một điểm tựa tinh thần để ta trở về khi mệt mỏi. Những người thân u ruột thịt khơng bao
giờ có toan tính khi giúp đỡ bạn khi gặp khó khăn.
Gia đình là nơi khởi đầu của mỗi con người, ni dưỡng ta lớn lên và động viên, chăm sóc
những khi yếu đuối nhất. Vì vậy, những bức tranh về chủ đề gia đình ln là sản phẩm
được nhiều khách hàng yêu thích bởi sự ấm áp và tràn ngập yêu thương lan tỏa trong ý
nghĩa bức tranh.
II. Thực hành vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường (CL Bột màu)
Bước 1: Chọn nội dung đề tài và tư liệu liên quan
Chọn hình ảnh về khơng gian rộng như sân trường, cổng trường…hay không gian
lớp học, thư viện…bằng các tư liệu sưu tầm qua sách báo, internet hay ký họa thực tế…
Bước 2: Phác thảo sơ bộ
Ở bước này chỉ cần thể hiện bố cục bằng các mảng hình đậm nhạt, khoảng trống,
khoảng đặc… cần làm rõ sáng tối lớn, đường đi của ánh sáng. Tính tiếp nhịp điệu sáng tối
to nhỏ như thế nào, phía trên và phía dưới ra sao. Lưu ý, phải sắp được nhịp chuyển giữa
mảng tối và mảng sáng, làm cho chúng xen kẽ lẫn nhau, trong tối có sáng và ngược lại.
Bước 3: Thể hiện bối cảnh tranh
8
1


Đưa các hình ảnh đã chọn vào các mảng hình ở phác thảo sơ bộ. Đặt vị trí các nhân
vật, tìm dáng của họ, nếu có nhân vật cùng chung một hoạt động thì thay góc hoặc tư thế

cho khác nhau, cần chú trọng ở nhịp tay và chân của nhân vật vì nhờ đây mà nói rõ lên
được nội dung của đề tài. Thể hiện ít nhất bằng hai phác thảo đen trắng và màu ở kích
thước bé khoảng15x20cm (H3.2.1, H3.2.2, H3.2.3, H3.2.4 ).

H3.2.1

H3.2.2

H3.2.3

H3.2.4

Bước 4: Phóng tranh và hồn thiện
Tìm gam màu u thích, phác lớp màu nền trước tiên, càng nhiều lớp màu càng đẹp,
màu chính sau cùng. Lưu ý cân bằng nóng lạnh và nhịp chuyển của các mảng màu trong
bài. Sau khi đã chọn được cách sắp xếp bối cảnh và hòa sắc phù hợp người vẽ thực hiện
phóng tranh theo kích thước theo u cầu và hoàn thiện bài.
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục
- Bố cục nhân vật chưa nêu bật chủ đề gia đình gây hiểu nhầm với tranh sinh hoạt thơng
thường, ngun nhân do hình ảnh nhân vật đưa vào chưa cô đọng và đặc trưng, khắc phục
cần thể hiện các động tác nhân vật gắn kết gần gủi thân thiết, đưa mô tuýp ông bà cha mẹ
vào tranh.
- Chưa thể hiện được sự ấm áp của gia đình, nguyên nhân sử dụng màu chưa phù hợp, khắc
phục bằng cách nên dùng các gam màu ấm nóng nhiều trong bài.

9
1


Bài 3: Vẽ bố cục tranh đề tài tình mẫu tử

(Chất liệu Bột màu, KT 40x60cm)
A. Mục tiêu
Kết thúc bài người học đạt được
- Về kiến thức
+ Trình bày được đặc điểm về tranh đề tài tình mẫu tử
- Về kỹ năng
+ Vẽ được bố cục tranh đề tài tình mẫu tử
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
+ Tích cực tham gia vào giờ học
+ Thơng qua việc lựa chọn tư liệu những hình ảnh đẹp về mẹ người học cảm thấy tình yêu
thương sự thiêng liêng cao quý lẫn cả sự hy sinh to lớn của mẹ, từ đó càng trân trọng và
yêu mẹ nhiều hơn
B. Nội dung bài học
I. Lý thuyết bố cục tranh đề tài tình mẫu tử
Là sự sắp xếp có chủ định những hình ảnh mẹ nhằm ca ngợi tình u thương vơ bờ
bến đã dành cho con.
II. Thực hành vẽ bố cục tranh chủ đề nhà trường (CL Bột màu)
Bước 1: Chọn nội dung đề tài và tư liệu liên quan
Chọn hình ảnh về mẹ như đang ru cho con ngủ, cho con ăn, đang tắm cho con, vui
chơi cùng con, dạy cho con học…
Bước 2: Phác thảo sơ bộ
Ở bước này chỉ cần thể hiện bố cục bằng các mảng hình đậm nhạt, khoảng trống,
khoảng đặc… cần làm rõ sáng tối lớn, đường đi của ánh sáng. Tính tiếp nhịp điệu sáng tối
to nhỏ như thế nào, phía trên và phía dưới ra sao. Lưu ý, phải sắp được nhịp chuyển giữa
mảng tối và mảng sáng, làm cho chúng xen kẽ lẫn nhau, trong tối có sáng và ngược lại.
Bước 3: Thể hiện bối cảnh tranh
Đưa các hình ảnh đã chọn vào các mảng hình ở phác thảo sơ bộ. Đặt vị trí các nhân
vật, tìm dáng của họ, nếu có nhân vật cùng chung một hoạt động thì thay góc hoặc tư thế
cho khác nhau, cần chú trọng ở nhịp tay và chân của nhân vật vì nhờ đây mà nói rõ lên
được nội dung của đề tài. Thể hiện ít nhất bằng hai phác thảo đen trắng và màu ở kích

thước bé khoảng15x20cm (H3.3.1, H3.3.2, H3.3.3, H3.3.4).

H3.3.1

H3.3.2
10

1


H3.3.3
H3.3.4
Bước 4: Phóng tranh và hồn thiện
Tìm gam màu u thích, phác lớp màu nền trước tiên, càng nhiều lớp màu càng đẹp,
màu chính sau cùng. Lưu ý cân bằng nóng lạnh và nhịp chuyển của các mảng màu trong
bài. Sau khi đã chọn được cách sắp xếp bối cảnh và hịa sắc phù hợp người vẽ thực hiện
phóng tranh theo kích thước theo u cầu và hồn thiện bài.
III. Các lỗi thường gặp, nguyên nhân, cách khắc phục
- Chưa lột tả hết được tình mẫu tử, nguyên nhân chưa khai thác cơ đọng về tình cảm của
mẹ con, khắc phục bằng cách khai thác hành động và màu sắc cụ thể như cho con ăn, cho
con ngủ, tắm cho con… màu sắc dùng các gam màu ấm áp nhẹ nhàng.
Tài liệu tham khảo
[1]- ÂU DƯƠNG ANH 2003, Mười nhà hội họa lớn thế giới, NXB Văn hóa thơng tin.
[2]- PHẠM THỊ CHỈNH 2007, Lịch sử mỹ thuật Việt Nam, NXB Đại học Sư Phạm.
[3]- NGUYỄN QUÂN 2006, Ngôn ngữ của hình và màu sắc, NXB Văn hóa Thơng tin

11
1